1 KIERUNKI ROZWOJU OTWARTEGO DOSTĘPU DO TREŚCI NAUKOWYCH W POLSCE Tydzień Otwartej Nauki Otwartość dla współpracy 19-25 października 2015 Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015 autor: Olga Giwer prezentacja: Jolanta Stępniak

2 Krajowa polityka otwartego dostępu do treści naukowych Zespół doradczy ds. otwartego dostępu do treści naukowych - powołano Zarządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 20 marca 2015 roku Cel:  Określić warunki otwartego dostępu do danych i publikacji dla nauki polskiej  Przygotować plan wdrożenia otwartego dostępu do treści naukowych w Polsce Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

3 Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015 „Celem podejmowanych działań jest zwiększenie dostępności i wykorzystania wyników badań naukowych finansowanych ze środków publicznych w Polsce, {...} Głównym środkiem do osiągnięcia tego celu będzie stopniowa zmiana sposobu dystrybucji treści naukowych, oparta o nowe technologie informacyjno- komunikacyjne i zasadę otwartości” [Źródło :dostęp dn. 8.10.2015], http://www.nauka.gov.pl/konsultacje/konsultacje-projektu-kierunkow-rozwoju- otwartego-dostepu-do-tresci-naukowych-w-polsce.html

4 Podstawy  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (UE) Nr 1290/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. dot. zasad finansowania projektów Horyzont 2020  Zasada otwartego dostępu do wiedzy i wyników badań  Koszty publikacji w OA są kwalifikowane  Działania podejmowane w innych krajach:  UK – od 2013 roku zalecenie pełnego otwartego dostępu (finansowanie modelu gold – publikowanie )  Holandia do 2024 pełny otwarty dostęp (zalecenie bojkotu publikowania w czasopismach Elsevier) Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

5 Zespołem kierował podsekretarz stanu w MNiSW - prof. Włodzisław Duch W skład zespołu weszli przedstawiciele : MNiSW KRASP uczelni wyższych i jednostek naukowych organizacji pozarządowych wspierających ruch Open Access w Polsce jednostek finansujących badania naukowe dyrektorów bibliotek naukowych w Polsce wydawców Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

6 Opracowanie propozycji zaleceń dla :  Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego  Krajowych instytucji finansujących badania  Uczelni i jednostek naukowych  Wydawców czasopism naukowych Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

7 Zespół kierował się pięcioma zasadami polityki otwartego dostępu  OTWARTOŚCI (finansowane ze środków publicznych)  RÓWNOLEGŁYCH DRÓG (złota i zielona droga)  SZYBKIEGO DOSTĘPU (skrócenie / eliminacja okresu karencji)  MAKSYMALIZACJI JAKOŚCI TREŚCI (wersja najbliższa publikowanej)  MAKSYMALIZACJI KORZYŚCI (otwarty dostęp libre) Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

8 Korzyści z udostępniania w modelach otwartych  Dla autorów i badaczy  Dla instytucji  Dla społeczeństwa Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

9 Korzyści dla autorów  Zwiększenie kręgu odbiorców i widoczności dorobku naukowego,  Zwiększenie cytowań i oddziaływania publikacji,  Skrócenie czasu opublikowania  Powszechność i szybkość dostępu do utworu,  Nawiązanie kontaktów i współpracy  Łatwiejsze znalezienie źródeł finansowania  Znalezienie szerszych możliwości zastosowania wyników badań Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

10 Korzyści dla autorów cd.  Łatwość tworzenia bibliografii własnego dorobku i zabezpieczenie dokumentów  Rozpoznawalność i budowanie własnego wizerunku naukowego  Możliwość śledzenia statystyk  Zachowanie kontroli nad utworem (nie przenoszenie praw majątkowych na wydawcę)  Łatwiejsze wykrycie plagiatu utworu Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

11 Korzyści dla Instytucji  Promocja  Wzrost prestiżu (widoczność w rankingach)  Ukazanie potencjału kadry naukowej  Wspieranie edukacji studentów  Uproszczenie zadań administracyjnych i sprawozdawczych  Długoterminowa archiwizacja dorobku naukowego uczelni i metadanych, aktualizacja  Wzrost publicznej odpowiedzialności za utwór Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

12 Korzyści społeczne  Zwiększenie zwrotu z inwestycji w badania naukowe;  Umożliwienie podatnikom dostępu do wyników badań finansowanych ze środków publicznych  Umożliwienie dostępu do treści naukowych osobom i instytucjom spoza środowiska naukowego oraz odbiorcom, których nie stać na prenumeratę drogich komercyjnych baz danych  Ułatwienie i przyśpieszenie procesu komunikacji naukowej  Ułatwienie współpracy między różnymi podmiotami Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

13 Korzyści społeczne cd.  Ułatwienie procedur zarządzania wiedzą i jej ewaluacji  Poszerzenie kręgu dyskutantów i komentatorów  Unikanie powtórnego finansowania badań już przeprowadzonych i potwierdzonych  Oszczędności na prenumeracie baz i czasopism Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

14 Zalecenia dla instytucji finansujących badania  Określić własną politykę otwartości.  Wprowadzić zapisy do regulaminów i umów grantowych  Zalecać beneficjentom określanie statusu prawnego publikacji (podanie licencji na jakiej utwór jest udostępniany - zalecany libre) Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

15 zalecenia - jednostki finansujące  Podjęcie działań przez NCBR i NCN w zakresie monitorowania realizacji przez beneficjentów zapewnienia otwartego dostępu do badań i publikacji (zalecenie dotyczy zarówno okresu przejściowego jak i po jego zakończeniu).  Stopniowe przygotowanie środowiska naukowego na proponowane zmiany, ze szczególnym uwzględnieniem działań informacyjnych, promocyjnych i szkoleniowych. Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

16 Zalecenia dla uczelni i jednostek naukowych  Stworzyć politykę instytucjonalną otwartego dostępu  Upowszechniać OA publikacje i dane badawcze finansowane ze środków publicznych  Udostępniać Open Access prace doktorskie  Tworzyć własne repozytoria otwarte lub współtworzyć z bibliotekami akademickimi lub innymi ośrodkami naukowymi  Wspierać deponowanie w modelu otwartym oprócz artykułów i książek naukowych, również innego typu materiały naukowe, takie jak prace dyplomowe, raporty, materiały konferencyjne etc. Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

17 Zalecenia dla uczelni i jednostek naukowych  Powołanie przez kierownika jednostki pełnomocnika do spraw otwartego dostępu do treści naukowych  Stopniowe przygotowanie pracowników naukowych na proponowane zmiany, ze szczególnym uwzględnieniem działań informacyjnych, szkoleń i promocji  Monitorowanie liczby otwartych publikacji własnych pracowników  Wykorzystywanie potencjału bibliotek akademickich w zakresie budowania zasobów i szkolenia pracowników oraz promowania idei OA w środowisku uczelni Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

18 Zalecenia dla wydawców czasopism naukowych  Czasopisma dotowane ze środków publicznych wydawać w modelach otwartych  Rekomendowany rodzaj dostępu model libre  Stosować systemy techniczne odpowiadające standardom międzynarodowym i wymogom systemu nauki polskiej Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

19 Rekomendacje dla Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego  Koordynacja działań strategicznych w obszarze OA  Monitorowanie działań i ich ewaluacja  Sprawozdawanie wyników do Komisji Europejskiej  Stworzenie repozytoriów dla instytucji, które nie mają własnych  Stworzenie wzorców licencji do wykorzystania w repozytoriach i otwartych czasopismach Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

20 Rekomendacje dla Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego  Rekomendować otwarte oprogramowania dostosowane do polskich warunków. Wskazane jest w szczególności wykorzystanie efektów realizacji programu strategicznego SYNAT  Rozważyć zmiany w ustawach w kierunku upowszechniania w modelu OA prac doktorskich  Zwrócić się do KEJN o uwzględnienie otwartego dostępu w zasadach ewaluacji jednostek naukowych Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

21 Konieczna analiza stanu faktycznego Przed przystąpieniem do wdrażania polityki otwartego dostępu, niezbędne jest przeprowadzenie przez wszystkie jednostki naukowe korzystające z finansowania publicznego, analizy określającej aktualny poziom i wielkość zasobów naukowych udostępnianych w modelach otwartych przez badaczy pochodzących z tych instytucji. MNiSW planuje stopniowe wdrażanie otwartego dostępu, początkowo w postaci zaleceń, następnie stosowanie OD powinno być obowiązkowe Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

22 Podsumowanie  Omawiany dokument ma charakter ogólny, „miękki” i nie narzuca rozwiązań instytucjom naukowym. Ma na celu rozpoczęcie procesu otwierania polskiej nauki i wywołanie debaty o komunikacji naukowej.  Pełny tekst dokumentu dostępny: Kierunki rozwoju otwartego dostępu do treści naukowych  Koalicja Otwartej Edukacji podała, że 13 października 2015 r. MNiSW przyjęło Strategię otwartego dostępu do treści naukowych Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015

23 WSPIERAJMY OTWARTĄ NAUKĘ Dziękuję za uwagę [email protected] Olga Giwer, Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej 2015