1 Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych 2016

2 Społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne Społecznie Odpowiedzialne Zamówienia Publiczne* odnoszą się do etapów zamówień publicznych, które uwzględniają jeden lub kilka następujących aspektów: promocja godnej pracy, poszanowanie praw człowieka i prawa pracy, wsparcie społecznego włączenia (w tym osób niepełnosprawnych) ekonomia społeczna i MSP, promocja równych szans oraz zasady,,dostępny i przeznaczony dla wszystkich”, włączenie zrównoważonych kryteriów wraz z uwzględnieniem kwestii uczciwego i etycznego handlu przy poszanowaniu zasad traktatowych i dyrektyw w sprawie zamówień publicznych. * Podręcznik KE „Buying Social”

3 Są to elementy, jakie ze względu na realizację szczególnych potrzeb społecznych, mogą być uwzględniane na poszczególnych etapach procesu udzielenia zamówienia publicznego: poczynając od możliwości istniejących przy definiowaniu przedmiotu zamówienia oraz określaniu specyfikacji technicznej, możliwości zastrzeżenia zamówienia dla określonych podmiotów, poprzez elementy społeczne, jakie mogą być brane pod uwagę przy określaniu podmiotowych kryteriów dyskwalifikacji oferentów oraz kryteriów zdolności technicznej, definiowaniu pozacenowych kryteriów oceny ofert czy badaniu ofert pod względem rażąco niskiej ceny, aż po uwzględnianie warunków społecznych w dodatkowych warunkach realizacji zamówienia. Przyjęło się że jest to pojęcie szersze niż,,klauzule społeczne” choć czasami mówiąc o klauzulach społecznych ujmuje się także pozostałe aspekty społeczne. Aspekty społeczne w zamówieniach publicznych

4 Warunki stosowania klauzuli społecznej Klauzula społeczna to instrument polityki społecznej, który pozwala instytucjom zamawiającym określić wymagania o charakterze społecznym lub środowiskowym związane z realizacją zamówienia. Warunki te nie mogą pośrednio ani bezpośrednio dyskryminować żadnej z grup społecznych, ale mogą zachęcać m.in. do zatrudniania osób mających trudności z integracją społeczną czy zwalczania bezrobocia.

5 Wytyczne dotyczące zastosowania klauzul społecznych (1) Należy zadbać o to, aby klauzule dotyczące wykonania zamówienia były: powiązane z wykonaniem zamówienia; zgodne z celem, jakim jest uzyskanie jak najlepszego wskaźnika wartości do ceny; zamieszczone w dokumentacji przetargowej; zgodne z prawem UE (w tym z podstawowymi zasadami Traktatu UE)

6 Wytyczne dotyczące zastosowania klauzul społecznych (2) Należy zadbać o: Możliwość efektywnego monitorowania zgodności z warunkami zamówienia. Wspólne z dostawcą zarządzanie skutecznością działań oraz maksymalny poziom realizacji celów i zgodności z warunkami zamówienia. Odpowiednie dokumentowanie skuteczności działań dostawców, wykonawców i usługodawców. Klauzule wariantowe, uwzględniające konieczność wprowadzania w zamówieniu niezbędnych zmian w przyszłości, przy założeniu, że klauzule te są zgodne z postanowieniami dyrektyw dotyczących zamówień publicznych i z zasadą przejrzystości.

7 Wytyczne dotyczące zastosowania klauzul społecznych (3) Należy we współpracy z dostawcami dążyć do ciągłego udoskonalania — na zasadzie dobrowolności — i ogólnie dotrzymywać kroku nowym osiągnięciom wprowadzanym na rynku. W szczególności należy ułatwiać przestrzeganie zasad godnej pracy oraz społecznej odpowiedzialności biznesu w ramach całego łańcucha dostaw Klauzule społeczne dotyczące wykonania zamówienia muszą być powiązane z zadaniami niezbędnymi do wyprodukowania towarów / świadczenia usług/ wykonania robót określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia

8 Uregulowania prawne klauzul społecznych

9 2. Zamawiający może zastrzec w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie zakłady pracy chronionej oraz inni wykonawcy, których działalność, lub działalność ich wyodrębnionych organizacyjnie jednostek, które będą realizowały zamówienie, obejmuje społeczną i zawodową integrację osób będących członkami grup społecznie marginalizowanych, w szczególności: 1) osób niepełnosprawnych 2) bezrobotnych 3) osób pozbawionych wolności lub zwalnianych z zakładów karnych 4) osób z zaburzeniami psychicznymi 5) osób bezdomnych 6) osób, które uzyskały w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą 7) osób do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia, posiadających status osoby poszukującej pracy, bez zatrudnienia; 8) osób będących członkami mniejszości znajdującej się w niekorzystnej sytuacji, w szczególności będących członkami mniejszości narodowych i etnicznych art. 22 ust. 2 Ustawy prawo zamówień publicznych

10 Zamawiający określa minimalny procentowy wskaźnik zatrudnienia osób należących do jednej lub więcej kategorii, o których mowa w ust. 2, nie mniejszy niż 30%, osób zatrudnionych przez zakłady pracy chronionej lub wykonawców albo ich jednostki, o których mowa w ust. 2. art. 22 ust. 2a Ustawy prawo zamówień publicznych

11 art.29 ust. 3a Ustawy prawo zamówień publicznych Zamawiający określa w opisie przedmiotu zamówienia na usługi lub roboty budowlane wymagania zatrudnienia przez wykonawcę lub podwykonawcę na podstawie umowy o pracę osób wykonujących wskazane przez zamawiającego czynności w zakresie realizacji zamówienia, jeżeli wykonanie tych czynności polega na wykonywaniu pracy w sposób określony w art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, z późn. zm.). art. 22 § 1 ustawy Kodeks pracy Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem

12 art.29 ust. 4 Ustawy prawo zamówień publicznych Zamawiający może określić w opisie przedmiotu zamówienia wymagania związane z realizacją zamówienia, które mogą obejmować aspekty gospodarcze, środowiskowe, społeczne, związane z innowacyjnością lub zatrudnieniem, w szczególności dotyczące zatrudnienia: 1) bezrobotnych 2) Młodocianych 3) osób niepełnosprawnych 4) innych osób niż określone w pkt 1, 2 lub 3, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011 r. poz. 225 i 1211 oraz z 2015 r. poz. 1220 i 1567) lub we właściwych przepisach państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

13 5. W przypadku zamówień przeznaczonych do użytku osób fizycznych, w tym pracowników zamawiającego, opis przedmiotu zamówienia sporządza się z uwzględnieniem wymagań w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych lub projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników. 6. W przypadku gdy wymagania, o których mowa w ust. 5, wynikają z aktu prawa Unii Europejskiej, przedmiot zamówienia, w zakresie projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników, opisuje się przez odesłanie do tego aktu. art.29 ust. 5 i 6 Ustawy prawo zamówień publicznych

14 art. 36 ust. 2 pkt 8 a Ustawy prawo zamówień publicznych W przypadku gdy zamawiający przewiduje wymagania, o których mowa w art. 29 ust. 3a, określenie w szczególności: a)sposobu dokumentowania zatrudnienia osób, o których mowa w art. 29 ust. 3a, b) uprawnienia zamawiającego w zakresie kontroli spełniania przez wykonawcę wymagań, o których mowa w art. 29 ust. 3a, oraz sankcji z tytułu niespełnienia tych wymagań, c) rodzaju czynności niezbędnych do realizacji zamówienia, których dotyczą wymagania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przez wykonawcę lub podwykonawcę osób wykonujących czynności w trakcie realizacji zamówienia

15 art. 36 ust. 2 pkt 9 Ustawy prawo zamówień publicznych W przypadku gdy zamawiający przewiduje wymagania, o których mowa w art. 29 ust. 4, określenie w szczególności: a)liczby i okresu wymaganego zatrudnienia osób, których dotyczą te wymagania, b) uprawnienia zamawiającego w zakresie kontroli spełniania przez wykonawcę wymagań, o których mowa w art. 29 ust. 4, oraz sankcji z tytułu niespełnienia tych wymagań

16 Społeczne kryteria oceny ofert Art. 91 ust. 2 ustawy prawo zamówień publicznych Kryteriami oceny ofert są cena lub koszt albo cena lub koszt i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności: 1) jakość, w tym parametry techniczne, właściwości estetyczne i funkcjonalne; 2) aspekty społeczne, w tym integracja zawodowa i społeczna osób, o których mowa w art. 22 ust. 2, dostępność dla osób niepełnosprawnych lub uwzględnianie potrzeb użytkowników; 3) aspekty środowiskowe, w tym efektywność energetyczna przedmiotu zamówienia; 4) aspekty innowacyjne; 5) organizacja, kwalifikacje zawodowe i doświadczenie osób wyznaczonych do realizacji zamówienia, jeżeli mogą mieć znaczący wpływ na jakość wykonania zamówienia; 6) serwis posprzedażny oraz pomoc techniczna, warunki dostawy, takie jak termin dostawy, sposób dostawy oraz czas dostawy lub okres realizacji.

17 Społeczne kryteria oceny ofert: muszą być związanie z przedmiotem zamówienia, nie mogą prowadzić do arbitralności w decyzji zamawiającego na etapie udzielenia zamówienia Społeczne kryteria oceny ofert

18 Wyrok KIO Sygn. akt: KIO/2354/14 Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na: świadczenie usług pocztowych Zamawiający w treści SIWZ zaznaczył, że jednym z kryteriów oceny ofert jest „liczba osób, które będą̨ zatrudnione do realizacji przedmiotu zamówienia na podstawie umowy o pracę” z wagą 10%. Wskazał też na wymóg zawarty w formularzu ofertowym oraz we wzorze umowy co do wymaganego oświadczenia od wykonawców o liczbie pracowników z zastrzeżeniem prawa dla Zamawiającego do przeprowadzenia kontroli w tym zakresie, poprzez żądanie dostarczenia przez wykonawcę̨ stosownych dokumentów z ZUS potwierdzających liczbę̨ osób zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Społeczne kryteria oceny ofert

19 W kwestii zarzutu naruszenia przez Zamawiającego zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców w postępowaniu, poprzez wprowadzenie do postanowień́ SIWZ kryterium oceny ofert: liczba pracowników, Izba uznała zarzut za niezasadny. Nie można także zgodzić́ się̨ z twierdzeniami Odwołującego, że kryterium to ma na celu wyłącznie preferowania konkretnego wykonawcy, który będzie mógł wykazać́ do realizacji zamówienia nieograniczona ilość́ osób, bez względu na faktyczne zapotrzebowanie w tym zakresie związane z realizacja przedmiotu zamówienia. Kwestionowane kryterium oceny ofert odnosi się bowiem wprost do pracowników, którzy będą̨ wykorzystywani stricte do realizacji niniejszego zamówienia. Na powyższe wskazują̨ wymagany na etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego szczegółowy wykaz osób, a także postanowienia umowne, które dają̨ prawo Zamawiającemu badania powyższego także na etapie realizacji zamówienia. Z tych względów Izba uznała, że Zamawiający nie dopuścił się̨ naruszenia wskazanego Społeczne kryteria oceny ofert

20 Nowa klauzula zastrzeżona Art. 138 p ustawy prawo zamówień publicznych 1.Zamawiający może zastrzec w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia na usługi zdrowotne, społeczne oraz kulturalne objęte kodami CPV 75121000-0, 75122000-7, 75123000-4, 79622000-0, 79624000-4, 79625000-1, 80110000-8, 80300000-7, 80420000-4, 80430000-7, 80511000-9, 80520000-5, 80590000-6, od 85000000-9 do 85323000-9, 92500000-6, 92600000-7, 98133000- 4, 98133110-8, określonymi we Wspólnym Słowniku Zamówień, mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, którzy spełniają łącznie następujące warunki: 1) celem ich działalności jest realizacja zadań w zakresie użyteczności publicznej związanej ze świadczeniem tych usług oraz społeczna i zawodowa integracja osób, o których mowa w art. 22 ust. 2;

21 Nowa klauzula zastrzeżona cd. Art. 138 p ustawy prawo zamówień publicznych 2) nie działają w celu osiągnięcia zysku, przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników; 3) struktura zarządzania nimi lub ich struktura własnościowa opiera się na współzarządzaniu w przypadku spółdzielni, akcjonariacie pracowniczym lub zasadach partycypacji pracowników, co wykonawca określa w swoim statucie; 4) w ciągu ostatnich 3 lat poprzedzających dzień wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia na usługi społeczne nie udzielono im zamówienia na podstawie tego przepisu przez tego samego zamawiającego. 2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, umowa w sprawie zamówienia publicznego nie może zostać zawarta na okres dłuższy niż 3 lata.

22 Ponad to Tryb in house art. 4 pkt 13 ustawy prawo zamówień publicznych (ustawy nie stosuje się) 13) zamówień udzielanych instytucji gospodarki budżetowej przez organ władzy publicznej wykonujący funkcje organu założycielskiego tej instytucji, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki: a) ponad 80% działalności instytucji gospodarki budżetowej dotyczy wykonywania zadań publicznych na rzecz tego organu władzy publicznej, b) organ władzy publicznej sprawuje nad instytucją gospodarki budżetowej kontrolę odpowiadającą kontroli sprawowanej nad własnymi jednostkami nieposiadającymi osobowości prawnej, polegającą na wpływie na cele strategiczne oraz istotne decyzje dotyczące zarządzania sprawami instytucji, c) przedmiot zamówienia należy do zakresu działalności podstawowej instytucji gospodarki budżetowej określonego zgodnie z art. 26 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.);

23 Ponad to Art. 4d ust 1 Ustawy nie stosuje się do zamówień o wartości mniejszej niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8: (…) Pkt 5) których przedmiotem są usługi lub roboty budowlane realizujące przedsięwzięcia rewitalizacyjne zawarte w gminnym programie rewitalizacji oraz wykonywane na obszarze Specjalnej Strefy Rewitalizacji, o których mowa odpowiednio w rozdziałach 4 i 5 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz. U. poz. 1777), jeżeli zamówienia te udzielane są: a)przez gminę lub gminne jednostki organizacyjne organizacjom pozarządowym lub spółdzielniom socjalnym, a przedmiot zamówienia należy do działalności statutowej wykonawcy lub b)w celu aktywizacji osób mających miejsce zamieszkania na obszarze Specjalnej Strefy Rewitalizacji;

24 Inne uregulowania Ustawa o spółdzielniach socjalnych Art. 15a 1. Jednostka sektora finansów publicznych udzielając zamówienia, które nie podlega ze względu na jego wartość ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 907, z późn. zm.8)), może zastrzec, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie spółdzielnie socjalne, działające na podstawie ustawy lub właściwych przepisów państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, z uwzględnieniem przepisów art. 44 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. 2. Informacja o zastrzeżeniu, o którym mowa w ust. 1, musi znaleźć się we wniosku o uruchomienie procedury udzielenia zamówienia publicznego oraz w odpowiednich dokumentach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

25 Informacje https://www.uzp.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0024/26637/zalecenia_Rady_Min istrow_klauzule_spoleczne.pdf https://www.uzp.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0015/26601/Opinia_prawna_1.pdf https://www.uzp.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0015/26601/Opinia_prawna_1.pdf - Opinia prawna - opis wymagań związanych z realizacją zamówienia publicznego, dotyczących zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zgodnie z art. 36 ust. 2 pkt 9 ustawy – prawo zamówień publicznych https://www.uzp.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0017/26603/Opinia_prawna_3.pdf - Możliwość zobowiązania wykonawców lub podwykonawców do zatrudniania na podstawie umowy o pracę osób wykonujących czynności w trakcie realizacji zamówienia na roboty budowlane lub usługi (art. 29 ust. 4 pkt 4 ustawy PZP) https://www.uzp.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0018/26604/Opinia_prawna_4.pdf - Udzielanie zamówień zastrzeżonych na podstawie art. 22 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych

26 Dziękuję za uwagę Damian Staniszewski