1 Komórka jako samodzielny organizmOpracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

2 Wszystkie organizmy zbudowane są z komórek.Komórek w organizmie może być bardzo wiele, ale też jedna komórka może stanowić samodzielny organizm i wypełniać wszystkie funkcje życiowe. Świat organizmów jednokomórkowych, widocznych tylko pod mikroskopem. Jest to najbardziej tajemniczy świat.

3 Co powoduje, że większość komórek jest tak mała?Decyduje o tym stosunek powierzchni komórki do jej objętości. W małych komórkach sprawniej przebiegają procesy życiowe, ponieważ zachodzi szybciej wymiana substancji pomiędzy cytoplazmą a środowiskiem życia. Każda komórka, aby żyć, musi pobrać z zewnątrz, przez błonę komórkową, potrzebne substancje, a także wydalić produkty przemiany materii, które są dla niej szkodliwe. Im większa będzie powierzchnia komórki, tym więcej cząsteczek dostanie się do komórki lub ją opuści. Ze wzrostem powierzchni wzrasta również objętość komórki, i to o wiele szybciej. Stosunek powierzchni do objętości komórek zmniejsza się w miarę wzrostu wielkości komórek Organizmy wielokomórkowe mogą być duże, ponieważ ich wielkość wynika z dużej liczby komórek, a nie jest zależna od wymiaru pojedynczych komórek.

4 Jedność świata żywego Aby żyć wszystkie organizmy, a szczególnie te jednokomórkowe, muszą wypełniać wszystkie czynności życiowe, czyli: odżywianie oddychanie wydalanie rozmnażanie się wzrost i rozwój reakcja na bodźce ruch

5 Organizmy cudzożywne Bakterie Są ich miliony.Wszędzie, w każdym środowisku, nawet w warunkach beztlenowych czują się świetnie. Mogą być dobre, bardzo potrzebne, ale też mogą być przyczyną wielu chorób. Poświęcimy im w przyszłości całe spotkanie.

6 Organizmy samożywne Chlorella (pierwotniak)Żyje głównie w wodach słodkich Komórka posiada charakterystycznie wygięty (kubkowaty) chloroplast Jest źródłem bardzo cennego białka

7 Organizmy samożywne Okrzemki (pierwotniaki)Spotkać je można na ścianach akwarium oraz na powierzchni wód słodkich i słonych Komórki mają bardzo ciekawe kształty i barwy Ściany komórkowe wysycone są krzemionką. Składają się z dwóch części zachodzących na siebie jak pokrywka i denko w pudełku. Części te noszą nazwę denka i wieczka. Rozmnażają się przez podział komórki. Każda z potomnych komórek otrzymuje wieczko lub denko. Młody osobnik dobudowuje sobie zawsze denko, czyli mniejszą część ciała

8 Organizmy samożywne Pierwotek (pierwotniak)Występuje na korze drzew i płotach w postaci zielonego nalotu Obserwując go można ustalić gdzie jest północ

9 Organizm zmiennożywnyEuglena zielona (pierwotniak) Organizm znajdujący się na granicy dwóch światów. W zależności od warunków świetlnych może być samożywna, albo cudzożywna. Czerwona plamka, widoczna u nasady wici, jest „fotoradarem”

10 Organizmy cudzożywne Ameba (pierwotniak) Należy do pierwotniaków.Ma bardzo ciekawy sposób poruszania się -pełza przy pomocy nibynóżek. Ciało nie ma określonego kształtu. Żyje w wodach słodkich lub pasożytuje. Do chorób wywołanych przez ameby należy czerwonka pełzakowata i malaria.

11 Organizmy cudzożywne Pantofelek (pierwotniak)Należy do grupy pierwotniaków, ze względu na sposób poruszania się zalicza się go do orzęsków Występuje w wodach stojących i płynących z dużą zawartością substancji organicznej Jedna komórka posiada gardziel, wodniczkę pokarmową, wodniczkę tętniącą, dwa jądra komórkowe. Rozmnaża się przez podział komórki

12 Organizmy cudzożywne Otwornice (pierwotniak)Należą również do pierwotniaków. Są to planktonowe formy morskie, wytwarzają wapienne skorupki z otworkami dla nibynóżek. Ta grupa pierwotniaków brała udział w tworzeniu skorupy ziemskiej. W Ojcowie, Pieskowej Skale i w Górach Świętokrzyskich można zobaczyć skorupki otwornic utrwalonych w skałach wapiennych.

13 Organizmy cudzożywne Promienice (pierwotniaki)To pierwotniaki o pięknych szkieletach z otworkami, przez które wysuwają się nibynóżki. Żyją tylko w morzach o pełnym zasoleniu. Ich szkieleciki tworzą skały osadowe radiolaryty.

14 Organizmy cudzożywne Drożdże (grzyby) To też organizmy jednokomórkowe.Należą do świata grzybów. Wszyscy znamy efekty działania drożdży, smak baby drożdżowej i chleba, ale czy widzieliśmy ten organizm?

15 Zadania 1. Dlaczego organizmy jednokomórkowe muszą być małe?2. Jak nazywa się organizm planktonowy, stanowiący cenne źródło białka ? 3. Przy pomocy jakich organelli mogą się poruszać pierwotniaki? 4. Wymień trzy chorobotwórcze organizmy jednokomórkowe. 5. Uczeń postanowił obejrzeć komórki okrzemek pod mikroskopem. Gdzie powinien szukać materiału do obserwacji?

16 Jak myślisz, w którym kierunku „ pójdzie” ta ameba?