1 Kompleks pomiarowy i eksperymenty w Dubnej Mateusz Rzepkowski 1 24 marca 2004FZCJ - Dubna Mateusz Rzepkowski Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej

2 Plan prezentacji 2 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna 1. Geografia 2. Z mroku dziejów 3. Teraźniejszość 4. Laboratoria 5. Wydawnictwa 6. Działalność uniwersytecka

3 Geografia 3 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna

4 4 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Geografia

5 5 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna

6 Geografia 6 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna

7 Geografia 7 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna

8 Geografia 8 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna

9 Geografia 9 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Więcej map: http://map.dubna.ru

10 Z mroku dziejów 10 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna po angielsku: http://pontecorvo.jinr.ru/dzhelepov.html Wkrótce po odkryciu przez W.I. Wekslera i E. McMillana zasady stabilności ruchu cząstek w akceleratorach cyklicznych, rząd Związku Radzieckiego poparł inicjatywę akademika I. W. Kurczatowa, mającą na celu rozwijanie fundamentalnych badań w fizyce jądrowej wysokich energii. W sierpniu 1946 roku podjęto decyzję o stworzeniu specjalnego laboratorium wyposażonego w silny akcelerator. Zbudowano je niedaleko od Moskwy, na brzegu rzeki Wołgi, blisko niewielkiej wioski Nowo - Iwańkowo (później nazwanej Dubna), przy samym początku kanału Wołga - Moskwa, zbudowanego w latach 1937 - 38. Dla zachowania tajności, nowe laboratorium, będące gałęzią moskiewskiego instytutu prowadzonego przez Kurczatowa, zostało nazwane „ Laboratorium Hydrotechnicznym”. W tamtych czasach wszystko, co miało związek z fizyką jądrową, było ściśle tajne, nie poczyniono wyjątku dla nowego laboratorium. Bazowało ono na wówczas największym akceleratorze świata, synchrocyklotronie przyspieszającym deuterony do energii 280 MeV, cząstki alfa do 560 MeV, a protony do 460, a później 680 MeV. Prace budowlane postępowały szybko i w grudniu 1949 roku synchrocyklotron rozpoczął działanie. W styczniu 1950 roku kilka grup fizyków z laboratorium, a także z moskiewskich instytutów naukowych, rozpoczęło prace badawcze przy użyciu nowego akceleratora (...)

11 Z mroku dziejów 11 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna 29 września 1954 - podpisanie „CERN Convention”. CERN zakładają kraje Europy Zachodniej 26 marca 1956 - powstaje Zjednoczony Instytut Badań Jądrowych w Dubnej 11 krajów założycielskich - Albania, Bułgaria, Węgry, NRD, Chiny, KRLD, Mongolia, Polska, Rumunia, ZSRR, Czechosłowacja

12 Z mroku dziejów 12 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna

13 13 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna 18 państw członkowskich Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Bułgaria, Kuba, Czechy, Gruzja, Kazachstan, KRLD, Mołdowa, Mongolia, Polska, Rumunia, Rosja, Słowacja, Ukraina, Uzbekistan, Wietnam 4000 naukowców Teraźniejszość

14 Laboratoria 14 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna BLTPBogoliubov Laboratory of Theoretical Physics Director: A.N. Sissakian FLNPFrank Laboratory of Neutron Physics Director: A.V. Belushkin FLNRFlerov Laboratory of Nuclear Reactions Director: M.G. Itkis DLNPDzhelepov Laboratory of Nuclear Problems Director: A.G. Olshevsky VBLHEVeksler and Baldin Laboratory of High Energies Director: A.I. Malakhov LPPLaboratory of Particle Physics Director: V.D. Kekelidze LIT Laboratory of Information Technologies Director: V.V. Ivanov

15 Laboratoria 15 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Bogoliubov Laboratory of Theoretical Physics Nowoczesna fizyka matematyczna Pola i cząstki Teoria jądra i innych systemów skończonych Theory of condensed matter Dubna International Advanced School of Theoretical Physics (DIAS-TH) http://thsun1.jinr.ru/About/Themes.html

16 Laboratoria 16 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Frank Laboratory of Neutron Physics Reaktor IBR-2: Średnia moc - 2MW moc impulsu - 1500MW czas impulsu - 215 μs częstotliwość impulsów - 5Hz 10 16 n/cm 2 /s

17 Laboratoria 17 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Frank Laboratory of Neutron Physics Reaktor IREN (w budowie) energie neutronów do kilkuset keV czas trwania impulsu szybkich neutronów około 400 ns częstotliwość impulsów 150 Hz 10 15 n/s

18 Laboratoria 18 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Frank Laboratory of Neutron Physics neutronografia (wraz z katedrą neutronografii uniwersytetu im.Łomonosowa w Moskwie) neutronografia - metoda badania struktury ciał wykorzystująca dyfrakcję niskoenergetycznych neutronów (o energiach niższych niż 1eV)

19 Laboratoria 19 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Frank Laboratory of Neutron Physics neutronografia (wraz z katedrą neutronografii uniwersytetu im.Łomonosowa w Moskwie)

20 Laboratoria 20 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna

21 Laboratoria 21 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Flerov Laboratory of Nuclear Reactions http://flerovlab.jinr.ru/

22 Laboratoria 22 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Flerov Laboratory of Nuclear Reactions akceleratory: U200 U400 U400M IC-100 MT-25 (mikrotron) synteza ciężkich pierwiastków przyspieszanie radioaktywnych jonów

23 Laboratoria 23 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Flerov Laboratory of Nuclear Reactions

24 Laboratoria 24 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Flerov Laboratory of Nuclear Reactions U-200 to izochroniczny cyklotron przyspieszający ciężkie jony. Przyspiesza jądra o stosunku liczb masowej do atomowej (A/Z)=2.8 ÷ 5 do maksymalnej energii 145Z 2 /A MeV przy intensywności wiązki 10 8 ÷10 9 jonów na sekundę. U-400 - izochroniczny cyklotron ciężkich jonów. Zakres przyspieszanych jąder wynosi (A/Z)=4÷20, energia maksymalna 650 Z 2 /A MeV, intensywność wiązki 10 12 ÷10 14 jonów na sekundę. U-400M - izochroniczny cyklotron ciężkich jonów. Zaprojektowany do działania w układzie cyklotronów U400+U400M, pozwala na przyspieszanie jonów od wodoru do uranu ( (A/Z)=2 ÷ 10) przy energiach 20÷120 MeV na nukleon przy intensywności wiązki 10 11 ÷ 4*10 13 jonów/s.

25 Laboratoria 25 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Flerov Laboratory of Nuclear Reactions Zsyntetyzowano w nim następujące pierwiastki i izotopy:

26 Laboratoria 26 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Flerov Laboratory of Nuclear Reactions DRIBs - Dubna Radioactive Ion Beams http://159.93.28.88/linkc/video/kapitsa/kapitsa-6-2.mpg

27 Laboratoria 27 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Dzhelepov Laboratory of Nuclear Problems fazotron - przebudowany w 1984 z synchrocyklotronu protony przyspiesza do 680 MeV 10 kanałów z wiązką, z czego 5 można wykorzystać do zastosowań medycznych synchrocyklotron - pierwszy akcelerator w Dubnej (1949r.) badania eksperymentalne fizyki cząstek (przy wysokich, niskich i pośrednich energiach) badania właściwości jądra atomowego (w tym relatywistyczna fizyka jądrowa i spektroskopia jądrowa badania właściwości ciał stał stałych (condensed matter properties) badania biologiczne i medyczno-biologiczne prace nad budową nowych akceleratorów http://nuweb.jinr.ru/

28 Laboratoria 28 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Veksler and Baldin Laboratory of High Energies największe akceleratory w Dubnej: synchrofazotron (uruchomiony w 1957 roku) obecnie wycofany z eksploatacji największy na świecie elektromagnes - 36 tysięcy ton energie protonów do 10GeV energie przyspieszanych jąder (m. in. deuter, lit, węgiel, fluor, magnez) do 4,1GeV nuklotron (uruchomiony w 1992 roku) magnesy nadprzewodzące zbudowany w tunelu technicznym synchrofazotronu najcięższe przyspieszane jądra - uranu energia 6 - 7 GeV na nukleon http://lhe.jinr.ru

29 Laboratoria 29 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Veksler and Baldin Laboratory of High Energies

30 Laboratoria 30 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Veksler and Baldin Laboratory of High Energies

31 Laboratoria 31 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Veksler and Baldin Laboratory of High Energies

32 Laboratoria 32 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Veksler and Baldin Laboratory of High Energies

33 Laboratoria 33 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Veksler and Baldin Laboratory of High Energies

34 Laboratoria 34 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Veksler and Baldin Laboratory of High Energies Komora ksenonowa

35 Laboratoria 35 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Laboratory of Particle Physics najmłodsze laboratorium w Dubnej (założone w 1989) uczestnictwo w eksperymentach przeprowadzanych w innych ośrodkach (EXCHARM - Protvino, NA48 - CERN, HERMES, H1 - DESY, COMPASS, ATLAS, CMS - CERN, HERA-B - DESY, STAR - BNL, BOREXINO - Gran Sasso) jeden eksperyment na Nuklotronie - NIS (Nucleon Intrinsic Strangeness in the phi meson production) prace nad rozwojem akceleratorów (także LHC) wicedyrektorem jest prof. Richard Lednicky - współpracują z nim naukowcy z Pracowni Zderzeń Ciężkich Jonów WF PW

36 Laboratoria 36 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Laboratory of Information Technologies utrzymywanie komputerów i infrastruktury sieciowej brak szczegółowych danych AFS klaster linuksowy

37 Wydawnictwa 37 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Nowości dostępne w formie elektronicznej (pdf) i to za darmo Physics of Elementary Particles and Atomic Nuclei JINR News Annual Reports Particles and Nuclei, Letters książki preprinty

38 Wydawnictwa 38 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Z. Strugalski K. Wosińska K. Miller T. Pawlak J. Pluta W. Peryt

39 39 Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna Działalność uniwersytecka Współpraca z rosyjskimi (i nie tylko) uczelniami Centrum uniwersyteckie: 2002 rok - 215 studentów z państw członkowskich W 2002 roku 30 naukowców z ZIBJ prowadziło wykłady w Centrum Uniwersyteckim. 180 studentów Uniwersytetu Dubieńskiego odbywało praktyki i wykonywało swoje pracy magisterskie i doktorskie w ZIBJ.

40 40 Dziękuję za uwagę Mateusz Rzepkowski24 marca 2004FZCJ - Dubna