1 Koncepcje rozwoju człowieka
2 Co różnicuje poszczególne koncepcje?Natura zjawiska, Mechanizm powstawania zmiany rozwojowej.
3 Natura zjawiska Jeżeli mówimy o naturze zjawiska rozwoju, to odnosimy się do następujących kwestii: Zmiany ilościowe (nieukierunkowane), czy zmiany jakościowe (ukierunkowane)? Zmiany zachodzą w sposób ciągły (brak stadiów), czy skokowy (stadialny)?
4 Natura rozwoju psychicznego według Helen Bee – pięć typów teoriiTeorie typu A – stadia rozwoju, zmiana ukierunkowana; Teorie typu B – stadia rozwoju, zmiana nieukierunkowana; Teorie typu C – brak stadiów, zmiana ukierunkowana; Teorie typu D – brak stadiów, zmiana nieukierunkowana; Teorie typu E – mieszane.
5 Teorie typu A – modele fazoweZakładają, że rozwój jest długotrwałym procesem kierunkowych zmian struktury i jej funkcji, zmierzającym ku określonym stanom końcowym lub celom, które z reguły są wartościowane pozytywnie.
6 Teoria psychoanalityczna Sigmunda FreudaZachowanie ludzkie wyznaczane jest przez nieuświadamiane procesy; Rozwój psychiczny człowieka składa się z rozwoju osobowości i rozwoju psychoseksualnego.
7 Teoria psychoanalityczna Sigmunda FreudaID – konstrukt psychiczny będący źródłem pierwotnych pragnień (libido) i związanych z nimi napięć, które są rozładowywane poprzez maksymalizację przyjemności – obecny w ludzkiej psychice od momentu narodzin.
8 Teoria psychoanalityczna Sigmunda FreudaEgo – czerpie energię z ID, będąc jednocześnie na jego usługach, zaspokaja pierwotne pragnienia ID w sposób świadomy, zależny od zastanej rzeczywistości – pojawia się około 2 roku życia.
9 Teoria psychoanalityczna Sigmunda FreudaSuperego – jest zbiorem przyswojonych przez człowieka reguł moralnych, rozumiane może być jako sumienie lub obraz „ja” idealnego – pojawia się w wieku przedszkolnym (4-6 lat)
10 Teoria psychoanalityczna Sigmunda FreudaStadia (fazy) rozwoju osobowości: Faza oralna, Faza analna, Faza falliczna, Faza latencji, Faza genitalna.
11 Teoria psychoanalityczna Erika EriksonaTeoria ta odwołuje się do zasady epigenezy, która zakłada, że wszystko to, co wzrasta, wzrasta zgodnie z podstawowym planem powstawania części, z których każda wykształca się w specyficznym dla siebie czasie i dominuje tak długo, dopóki nie powstaną pozostałe części, aby utworzyć funkcjonalną całość.
12 Teoria psychoanalityczna Erika EriksonaErikson wyodrębnił osiem stadiów życia człowieka. Każdy z nich charakteryzuje się tym, że wywołuje u jednostki inny, specyficzny dla siebie konflikt.
13 Teoria psychoanalityczna Erika EriksonaOkresy (stadia) życia wg Eriksona: Niemowlęctwo – od 0 do 1 r.ż. – konflikt: ufność-nieufność, osiągnięcie zaufania do matki lub innego opiekuna, Wczesne dzieciństwo – od 2 do 3 r.ż. – konflikt: autonomia-wstyd i zwątpienie, osiągnięcie samokontroli i poczucia własnej odrębności,
14 Teoria psychoanalityczna Erika EriksonaWiek zabaw – od 4 do 5 r.ż. – konflikt: inicjatywa-poczucie winy, ukształtowanie orientacji na cele i inicjatywność w działaniu, Wiek szkolny – od 6 do 12 r.ż. – konflikt: pracowitość-poczucie niższości, osiągnięcie poczucia własnych kompetencji,
15 Teoria psychoanalityczna Erika EriksonaAdolescencja – od 13 do 18 r.ż. – konflikt: tożsamość-rozproszenie tożsamości, osiągnięcie odpowiedzi na pytanie „kim jestem?” i „kim mogę być?” oraz wierność sobie, Wczesna dorosłość – od 19 do 25 r.ż. – konflikt: intymność-izolacja, osiągnięcie zdolności do miłości bez utraty poczucia własnej tożsamości
16 Teoria psychoanalityczna Erika EriksonaDorosłość – od 26 do 40 r.ż. – konflikt: generatywność-stagnacja, potrzeba opiekowania się młodymi ludźmi i troska o los młodszej generacji, Dojrzałość – powyżej 41 r.ż. – konflikt: integralność ego-rozpacz, osiągnięcie mądrości życiowej w wyniku pozytywnego bilansu życia.
17 Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana PiagetaWedług tej teorii, istotą rozwoju psychicznego jest rekonstrukcja i reintegracja struktur poznawczych. Mechanizmem tak rozumianego rozwoju jest dążenie systemu poznawczego do zrównoważenia, u którego podstaw leżą dwa, powiązane ze sobą, procesy – asymilacja i akomodacja.
18 Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana PiagetaAsymilacja – włączanie struktur zewnętrznych do już ukształtowanych struktur poznawczych. Akomodacja – proces polegający na dostosowaniu struktur wewnętrznych do struktur asymilowanych, w wyniku czego dochodzi do ich przekształceń.
19 Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana PiagetaRównowaga między asymilacją a akomodacją oznacza adaptację, czyli stan równowagi.
20 Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana PiagetaStadia rozwoju poznawczego: Inteligencja sensomotoryczna – od 0 do 2 r.ż. – ćwiczenie ruchów i manipulacji podtrzymujących lub powtarzających interesujące dziecko doznania (główne osiągnięcie – stałość przedmiotu),
21 Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana PiagetaInteligencja przedoperacyjna – od 2 do 6 r.ż. – celowe eksperymentowanie na przedmiotach, coraz bardziej świadome planowanie działań oparte na reprezentacjach przedmiotów (główne osiągnięcia – czynności symboliczne wraz z mową, zdolność do zachowywania stałości cech takich jak barwa, kształt a także rozumowanie transdukcyjne),
22 Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana PiagetaOperacje konkretne – od 6 do 12 r.ż. – coraz bardziej odwracalne manipulacje na reprezentacjach konkretnych przedmiotów, decentracja umożliwiająca uwzględnienie w rozważaniach wielu własności przedmiotu w tym samym czasie (główne osiągnięcia – zdolność do zachowania ilości, np.. Masy, czy objętości, a także rozumowanie sylogistyczne),
23 Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana PiagetaOperacje formalne – od 12 do 15 r.ż. – w pełni odwracalne operacje umysłowe (główne osiągnięcia – myślenie abstrakcyjne i hipotetyczno-dedukcyjne, rozumowanie logiczne, logika zdań).
24 Teorie typu B – modele cykliczneBrak ukierunkowania na osiąganie coraz bardziej złożonych stanów umysłu, Rozwój jako cykl zmian stadialnych, wyznaczanych zmianami fizjologicznymi (dojrzewanie płciowe, menopauza).
25 Teorie typu B – modele cykliczneProces rozwoju rozumiany jest jako cykl równowartościowych zmian stadialnych: pojawienie się określonej zmiany, specyficznej dla danego odcinka cyklu, jest tak samo konieczne lub ważne jak inna zmiana, specyficzna dla innego stadium.
26 Stadia rozwoju moralnego – teoria L. KohlbergaI Poziom moralności przedkonwencjonalnej Moralność unikania kary – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia irracjonalnego strachu przed karą. Moralność własnego interesu – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia nagród i przewidywanych korzyści osobistych.
27 Stadia rozwoju moralnego – teoria L. KohlbergaII Poziom moralności konwencjonalnej Moralność harmonii interpersonalnej – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia przewidywanego braku aprobaty ze strony osób pozostających w bezpośrednich relacjach oraz na podstawie wyobrażeń o „znaczących” i „grzecznych” osobach.
28 Stadia rozwoju moralnego – teoria L. KohlbergaMorlaność prawa i porządku – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia uznanych autorytetów, obowiązujących norm i pełnionych ról społecznych.
29 Stadia rozwoju moralnego – teoria L. KohlbergaIII Poziom moralności pokonwencjonalnej Moralność umowy społecznej – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia ogólnych norm, które są uznane i zweryfikowane przez ogół członków społeczeństwa przy uwzględnieniu relatywnej wartości osobistych opinii jednostki.
30 Stadia rozwoju moralnego – teoria L. KohlbergaMoralność uniwersalnych zasad etycznych – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia ustalonych i uogólnionych przez siebie zasad etycznych.
31 Teorie typu C – modele sekwencyjneOdrzucenie pojęcia stadiów rozwojowych, Przyjęcie koncepcji rozwoju jako ukierunkowanych zmian strukturalnych (jakościowych).
32 Teorie typu C – modele sekwencyjneZmiany rozwojowe tworzą nie tyle sekwencję stadiów związanych z wiekiem, ile sekwencję stopniowych przekształceń związanych głównie z doświadczeniem człowieka. Rozwój traktowany jest w tych teoriach jako zależna od doświadczenia indywidualnego sekwencja stopniowych przekształceń jakościowych struktury psychicznej.
33 Humanistyczna teoria Abrahama MaslowaMaslow przyjmuje, że człowiek rodzi się z wrodzonym planem kształcenia się i motywacji, czy też potrzeb tworzących hierarchię. Zaspokojenie potrzeb podstawowych pozwala na próby zaspokojenia potrzeb wyższych.
34 Humanistyczna teoria Abrahama MaslowaMaslow wyróżnia dwa typy motywacji: Motywacja niedoboru – wynika z niedoboru trzech pierwszych kategorii potrzeb, Motywacja wzrostu – obecna na poziomie dwóch ostatnich potrzeb.
35 Humanistyczna teoria Abrahama MaslowaPotrzeby: Fizjologiczne (głód, pragnienie, potrzeba snu, oddychanie), Bezpieczeństwa (pewność jutra, stabilność, wolność od strachu), Przynależności i miłości (czułość, bycie z innymi),
36 Humanistyczna teoria Abrahama MaslowaSzacunku (osiągnięć, uznania, szacunku do siebie), Samoaktualizacji (realizowanie swoich możliwości, samorozwój).
37 Teorie typu D – modele linioweOdrzucenie koncepcji zmian stadialnych i jakościowych w rozwoju człowieka, Zmiany mają charakter ciągłych zmian ilościowych.
38 Teorie typu D – modele linioweRozwój rozpatrywany jest liniowo jako ciągły proces nabywania/kumulowania doświadczeń i/lub radzenia sobie z nimi, podporządkowany stale tym samym prawom uczenia się lub regułom przystosowania się do otoczenia, niezależnie od wieku i treści doświadczeń.
39 Teoria społecznego uczenia się Alberta BanduryZałożenie, że człowiek, a szczególnie dziecko, uczy się za pomocą imitowania zachowań innych. I tak, Bandura wyróżnił trzy rezultaty uczenia się przez imitowanie: Efekt facylitacji, Wzmocnienia zastępcze, hamujące lub odhamowujące reakcję, Uczenie się obserwacyjne.
40 Teorie typu E – modele mieszaneOdrzucenie jednowymiarowych i jednokierunkowych modeli zmian rozwojowych.
41 Teorie typu E – modele mieszaneRozwijający się system jest wielozmienny i elastyczny, to jest że zmiany dokonują się raczej selektywnie i zmierzają w kierunku wielu możliwych punktów końcowych ontogenezy.