1 Konferencja „Fundusze europejskie dla powiatu kamiennogórskiego” Efekty Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 w powiecie kamiennogórskim, Główne kierunki wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 2014-2020 Artur Pawela - kierownik Działu Oceny Projektów EFRR (IZ RPO WD) 02.10.2014 Kamienna Góra
2 Liczba i rodzaj projektów zrealizowanych i realizowanych na terenie powiatu kamiennogórskiego dofinansowanych w ramach RPO WD na lata 2007-2013 Łącznie 28 projektów, w tym 22 projekty zakończone i rozliczone/ 6 projektów w trakcie realizacji lub nierozliczonych. W podziale na Działania: 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw – 4 projekty (3 zakończone, 1 niezakończony) 1.2. Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu – 1 projekt (zakończony) 2.2. Rozwój usług elektronicznych – 2 projekty (zakończone) 4.1. Gospodarka odpadami – 2 projekty (niezakończone) 4.2. Infrastruktura wodno-ściekowa – 1 projekt (zakończony) 4.3. Poprawa jakości powietrza – 1 projekt (niezakończony) 5.4. Zwiększanie efektywności energetycznej – 4 projekty (2 zakończone, 2 niezakończone) 7.2. Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych – 1 projekt (zakończony) 8.1. Poprawa jakości opieki zdrowotnej – 5 projektów (zakończone) 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców – 6 projektów (zakończone) 9.2. Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tysięcy mieszkańców – 1 projekt (zakończony)
3 Wartość projektów zrealizowanych i realizowanych na terenie powiatu kamiennogórskiego dofinansowanych w ramach RPO WD na lata 2007-2013 Całkowita wartość dofinansowanych projektów: 108 696 641,76 PLN Całkowita wartość wydatków kwalifikowalnych dofinansowanych projektów: 85 294 800,12 PLN Wartość dofinansowania: 64 047 572, 74 PLN W tym UE: 63 851 700,77 PLN Wartość dofinansowania w podziale na Działania: 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw – 1 279 040,47 PLN 1.2. Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu – 26 772,47 PLN 2.2. Rozwój usług elektronicznych – 386 301,36 PLN 4.1. Gospodarka odpadami – 32 212 312,04 PLN 4.2. Infrastruktura wodno-ściekowa – 8 275 513,05 PLN 4.3. Poprawa jakości powietrza – 665 975,00 PLN 5.4. Zwiększanie efektywności energetycznej – 2 633 177,40 PLN 7.2. Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych – 323 514,31 PLN 8.1. Poprawa jakości opieki zdrowotnej – 8 251 337,71 PLN 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców – 9 358 920,90 PLN 9.2. Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tysięcy mieszkańców – 634 708,03 PLN
4 Wsparcie w ramach działania 1.3 na terenie powiatu kamiennogórskiego – Dolnośląski Fundusz Powierniczy (w ramach inicjatywy JEREMIE) Łącznie zawarto 56 umów z przedsiębiorcami, w tym: -7 umów dot. reporęczeń; -37 umów dot. pożyczek; -12 umów dot. poręczenia portfelowego; Reporęczenia: - Wartość reporęczonych kredytów: 3 494 891,86 PLN (środki DFP: 792 920,00 PLN), - Pośrednik finansowy: Dolnośląski Fundusz Gospodarczy Sp. z o.o. we Wrocławiu, Fundusz Poręczeń Kredytowych w Jeleniej Górze. Pożyczki: - Wartość udzielonych pożyczek: 5 652 500,00 PLN (środki DFP: 5 108 875,00 PLN), - Pośrednik finansowy: Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego, Fundusz Rozwoju Wałbrzyskiego. Poręczenia portfelowe (PP): - Wartość poręczonych kredytów w ramach PP: 476 000,00 PLN (środki DFP: 380 800,00 PLN), - Pośrednik finansowy: FM Bank.
5 Wykaz projektów zrealizowanych i realizowanych na terenie powiatu kamiennogórskiego dofinansowanych w ramach RPO WD na lata 2007-2013 Projekty zakończone i rozliczone: Nr działania i nazwa BeneficjentTytuł projektuWartość całkowita Wartość dofinansowania 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw Biuro Inżynierskie TRAKT Grzegorz Lewowski Wdrożenie nowoczesnych technologii projektowania i kontroli wykonawstwa robót drogowych 927 622,68450 582,94 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw STAL-HURT Spółka Cywilna Józef Ptak, Zofia Ptak, Marek Ptak, Robert Ptak Wdrożenie technologii cięcia blach Hardox plazmą wąskostrumieniową HyDefinition na sterownej komputerowo wycinarce 454 999,00218 400,00 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw Krystyna Wawrzon, Katarzyna Długosz, Wiesław Chrapek – spółka cywilna Modernizacja lokalu i dostosowanie go do działalności restauracji „Gruba Łycha” w Lubawce 361 543,65138 356,35 1.2. Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu Kowary - Dywan Spółka z o.o. Pozyskanie nowych rynków zbytu poprzez uczestnictwo spółki "Kowary-Dywan" w międzynarodowej wystawie branżowej 95 913,8926 772,47 2.2. Rozwój usług elektronicznych Gmina Miejska Kamienna Góra Integracja systemowa - wdrażanie i rozbudowa usług informatycznych dla mieszkańców miasta Kamienna Góra, instalacja i integracja systemów informatycznych Urzędu Miasta 368 438,78313 134,78 2.2. Rozwój usług elektronicznych Powiat Kamiennogórski"e-urząd".Wprowadzenie elektronicznych usług publicznych poprzez wdrożenie Elektronicznego Obiegu Dokumentów wraz z komponentami w Starostwie Powiatowym w Kamiennej Górze. 95 911,7473 166,58 4.2. Infrastruktura wodno-ściekowa Gmina MarciszówBudowa oczyszczalni ścieków w Marciszowie i kanalizacji sanitarnej dla wsi gminnych 12 572 196,358 275 513,05
6 Wykaz projektów zrealizowanych i realizowanych na terenie powiatu kamiennogórskiego dofinansowanych w ramach RPO WD na lata 2007-2013 Nr działania i nazwa BeneficjentTytuł projektuWartość całkowita Wartość dofinansowania 5.4. Zwiększanie efektywności energetycznej Dolnośląskie Centrum Rehabilitacji Sp. z o. o. Remont i termomodernizacja dachu Pawilonu 1 A w Dolnośląskim Centrum Rehabilitacji Sp. z o. o. w Kamiennej Górze 1 068 301,70691 829,14 5.4. Zwiększanie efektywności energetycznej Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Lubawce Przebudowa, termomodernizacja, budynku Ośrodka Zdrowia w Chełmsku Śląskim przy ul. Lubawskiej nr 26, na działce nr 35, obręb Chełmsko Śląskie 509 997,20389 155,81 7.2. Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych Gmina MarciszówZamiana sposobu użytkowania poddasza budynku administracyjno-usługowego na przedszkole w miejscowości Marciszów ul. Szkolna 536 253,54323 514,31 8.1. Poprawa jakości opieki zdrowotnej Powiatowe Centrum Zdrowia w Kamiennej Górze Sp. z o.o. Teleradiologia. Zakup urządzeń teleinformatycznych i wdrożenie technologii komunikacyjnych na potrzeby Powiatowego Centrum Zdrowia w Kamiennej Górze 553 418,88457 843,44 8.1. Poprawa jakości opieki zdrowotnej Powiatowe Centrum Zdrowia w Kamiennej Górze Sp. z o.o. Poprawa jakości opieki zdrowotnej poprzez budowę bloku operacyjnego w Powiatowym Centrum Zdrowia w Kamiennej Górze Sp. z o.o. NZOZ Szpital Powiatowy 5 356 837,453 522 564,14 8.1. Poprawa jakości opieki zdrowotnej Dolnośląskie Centrum Rehabilitacji Sp. z o.o. Poprawa jakości opieki zdrowotnej na Dolnym Śląsku poprzez modernizację Bloku Operacyjnego w Dolnośląskim Centrum Rehabilitacji Sp. z o.o. w Kamiennej Górze 6 863 726,853 553 711,10 8.1. Poprawa jakości opieki zdrowotnej Gmina LubawkaBudowa Wiejskiego Ośrodka Zdrowia w Miszkowicach 488 496,36332 164,77 8.1. Poprawa jakości opieki zdrowotnej Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej (SP ZOZ) w Lubawce Poprawa jakości opieki zdrowotnej poprzez zakup nowoczesnej aparatury i sprzętu medycznego wraz z wyposażeniem dla Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej (SP ZOZ) w Lubawce 483 118,30385 054,26
7 Wykaz projektów zrealizowanych i realizowanych na terenie powiatu kamiennogórskiego dofinansowanych w ramach RPO WD na lata 2007-2013 Nr działania i nazwa BeneficjentTytuł projektuWartość całkowita Wartość dofinansowania 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Gmina Miejska Kamienna Góra Przebudowa i dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych neorenesansowego budynku Ratusza Miejskiego w Kamiennej Górze 896 366,29598 162,18 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Gmina Miejska Kamienna Góra Kształtowanie zieleni parkowej w obszarze Starego Miasta w celu wyeksponowania walorów flory Sudetów Środkowych – Przebudowa parku miejskiego przy ul. Ogrodowej w Kamiennej Górze 768 461,80531 131,58 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Gmina Miejska Kamienna Góra Budowa układu komunikacyjnego Starego Miasta w Kamiennej Górze - etap II 5 866 752,633 375 534,69 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Gmina Miejska Kamienna Góra Przebudowa Boiska sportowego przy Szkole Podstawowej nr 1 w Kamiennej Górze 1 566 592,001 059 287,53 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Gmina Miejska Kamienna Góra Budowa Trasy Turystycznej na Górze Parkowej- Zagospodarowanie Góry Parkowej na cele turystyczne 2 035 779,771 413 629,48 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Gmina Miejska Kamienna Góra Budowa Podziemnej Trasy Turystycznej - Zagospodarowanie kamiennogórskich podziemi na cele turystyczne 3 415 585,222 381 175,44 9.2. Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tysięcy mieszkańców Gmina LubawkaRewitalizacji budynków w centrum miasta Lubawka 959 942,26634 708,03
8 Wykaz projektów zrealizowanych i realizowanych na terenie powiatu kamiennogórskiego dofinansowanych w ramach RPO WD na lata 2007-2013 Projekty niezakończone/ nierozliczone: Nr działania i nazwa BeneficjentTytuł projektuWartość całkowita Wartość dofinansowania 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw Firma Gastronomiczno- Handlowa Sławomir Skoneczny Przebudowa obiektów w celu prowadzenia gospody z pokojami gościnnymi w Kamiennej Górze - projekt zakończony rzeczowo, do rozliczenia 1 548 471,10471 701,18 4.1. Gospodarka odpadami Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „Sanikom” Sp. z o. o. w Lubawce Rozbudowa systemu selektywnej zbiórki odpadów, odbioru i unieszkodliwiania odpadów komunalnych w Środkowosudeckim Regionie Gospodarki Odpadami - projekt zakończony rzeczowo, do rozliczenia 20 829 790,4110 029 791,96 4.1. Gospodarka odpadami Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „Sanikom” Sp. z o. o. w Lubawce Budowa środkowosudeckiego regionu gospodarki odpadami w oparciu o zakład unieszkodliwiania odpadów w Lubawce - projekt zakończony rzeczowo, do rozliczenia 36 526 447,9422 182 520,08 4.3. Poprawa jakości powietrza Powiat KamiennogórskiPoprawa jakości powietrza poprzez wymianę źródła ciepła w kompleksie budynków Domu Pomocy Społecznej w Szarocinie z zastosowaniem geotermii - planowane zakończenie projektu: 2014-10-31 808 500,00665 975,00 5.4. Zwiększanie efektywności energetycznej Gmina LubawkaPrzebudowa, termomodernizacja, budynku Szkoły Podstawowej w Miszkowicach nr 8 na działce według ewidencji gruntów nr 11, obręb Miszkowice - planowane zakończenie projektu: 2015-01-30 850 768,68627 550,45 5.4. Zwiększanie efektywności energetycznej Powiatowe Centrum Zdrowia w Kamiennej Górze Sp. z o.o. Termomodernizacja budynku szpitala w Kamiennej Górze wraz z pozyskaniem odnawialnych źródeł energii - projekt zakończony rzeczowo, do rozliczenia 1 886 407,29924 642,00
9 Przykłady projektów zrealizowanych/ realizowanych na terenie powiatu kamiennogórskiego dofinansowanych w ramach RPO WD na lata 2007-2013 RPDS.04.01.00-02-014/11 "Rozbudowa systemu selektywnej zbiórki odpadów, odbioru i unieszkodliwiania odpadów komunalnych w Środkowosudeckim Regionie Gospodarki Odpadami" Projekt w sposób kompleksowy przyczynia się do maksymalnego wykorzystania istniejących możliwości poszczególnych obiektów gospodarki odpadami do odzysku i unieszkodliwiania jak również ujęcia strumienia odpadów w sposób selektywny, pozwalający na maksymalizacje odzysku odpadów, osiągnięcia poziomów selektywnej zbiórki odpadów przy nie ponoszeniu nadmiernych, nieuzasadnionych kosztów. Projekt obejmuje: budowę stacji przeładunkowej wraz z punktem selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w Jaworze, budowę stacji przeładunkowej w Pielgrzymce, budowę zaplecza socjalno – technicznego oraz punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w Kamiennej Górze, budowę sortowni surowców wtórnych w Lubawce. Ilość odpadów poddanych odzyskowi: 473,00 Mg/rok Liczba osób objęta selektywną zbiórką odpadów w wyniku realizacji projektu : 70 235,00 Liczba bezpośrednich utworzonych miejsc pracy: 8,00 w tym kobiety 8,00 RPDS.04.01.00-02-014/11-00 "Rozbudowa systemu selektywnej zbiórki odpadów, odbioru i unieszkodliwiania odpadów komunalnych w Środkowosudeckim Regionie Gospodarki Odpadami" Realizacja przedmiotowego projektu jest III etapem (ostatnim i uzupełniającym) rozbudowy z przebudową (modernizacją) składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w miejscowości Lubawka. Przedmiotem projektu jest budowa sortowni rozumianej jako zakład przetwarzania odpadów wraz z zakupem urządzeń do przetwarzania odpadów, budowa kompostowni wraz z technologią modułowej kompostowni odpadów, zakup wyposażenia do obsługi sortowni i kompostowni. Realizacja projektu zapewni powstanie Środkowosudeckiego Regionu Gospodarki Odpadami, a tym samym odbiór odpadów z terenu 17 gmin. W wyniku realizacji projektu powstanie Zakład Unieszkodliwiania Odpadów, w którym odbywać się będzie przetwarzanie odpadów polegające na rozdziale odpadów komunalnych na: frakcję suchą, frakcję mokrą, minerały do wykorzystywania gospodarczego. Składowaniu podlegać będzie również balast – ok. 10 % całości odpadów. Liczba przetworzonych odpadów 39 518,00 Mg/rok Liczba bezpośrednich utworzonych miejsc pracy * 6,00 w tym kobiety 6,00
10 Przykłady projektów zrealizowanych/ realizowanych na terenie powiatu kamiennogórskiego dofinansowanych w ramach RPO WD na lata 2007-2013 RPDS.04.02.00-02-018/09-00 „Budowa oczyszczalni ścieków w Marciszowie i kanalizacji sanitarnej dla wsi gminnych Gmina Marciszów” Projekt polega na budowie mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w Marciszowie oraz kanalizacji sanitarnej grawitacyjno- tłocznej w miejscowości Marciszów i Pustelnik. Konieczność realizacji zadań projektu wynikała z niewystarczającego wyposażenia gminy w infrastrukturę oczyszczania ścieków. Działania inwestycyjne polegały na: przygotowaniu terenu, wybudowaniu obiektów technologicznych oczyszczalni w tym dwóch reaktorów biologicznych częściowo zagłębionych w terenie, budynku obsługi, budynku technologicznego (zawierającego część mechaniczną i część osadową oczyszczania) sieci zewnętrznych, w tym technologicznych, oświetlenia terenu, drogi dojazdowej, drogi wewnętrznej z placem manewrowym, chodników. Kanalizacja odbiera ścieki zarówno z budownictwa mieszkalnego, jak i budownictwa usługowego. Długość wybudowanej sieci kanalizacji sanitarnej 14,73 km Liczba osób podłączonych do sieci kanalizacji sanitarnej w wyniku realizacji projektu 1 441,00 Liczba bezpośrednich utworzonych miejsc pracy 3,00
11 Przykłady projektów zrealizowanych/ realizowanych na terenie powiatu kamiennogórskiego dofinansowanych w ramach RPO WD na lata 2007-2013 REWITALIZACJA: LOKALNY PLAN REWITALIZACJI GMINY MIEJSKIEJ KAMIENNA GÓRA NA LATA 2008 – 2013 RPDS.09.01.00-02-008/12-00 „Przebudowa i dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych neorenesansowego budynku ratusza Miejskiego w Kamiennej Górze” RPDS.09.01.00-02-009/12-00 „Kształtowanie zieleni parkowej w obszarze Starego Miasta w celu wyeksponowania walorów flory Sudetów Środkowych – Przebudowa parku miejskiego przy ul. Ogrodowej w Kamiennej Górze” RPDS.09.01.00-02-024/09-00 „Budowa układu komunikacyjnego Starego Miasta w Kamiennej Górze - etap II”
12 Przykłady projektów zrealizowanych/ realizowanych na terenie powiatu kamiennogórskiego dofinansowanych w ramach RPO WD na lata 2007-2013 RPDS.09.01.00-02-025/09-00 „Przebudowa Boiska sportowego przy Szkole Podstawowej nr 1 w Kamiennej Górze” RPDS.09.01.00-02-026/09-00 „Budowa Trasy Turystycznej na Górze Parkowej – Zagospodarowanie Góry Parkowej na cele turystyczne” RPDS.09.01.00-02-027/09-00 „Budowa Podziemnej Trasy Turystycznej – Zagospodarowanie kamiennogórskich podziemi na cele turystyczne”
13 Plan finansowy Programu w podziale na osie priorytetowe FunduszWstępna alokacja (EUR) Oś priorytetowa 1 PRZEDSIĘBIORSTWA I INNOWACJE EFRR421 046 718 Oś priorytetowa 2 TECHNOLOGIE INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNE EFRR66 386 308 Oś priorytetowa 3 GOSPODARKA NISKOEMISYJNA EFRR 356 460 717 Oś priorytetowa 4 ŚRODOWISKO I ZASOBY EFRR 180 030 665 Oś priorytetowa 5 TRANSPORT EFRR 376 512 636 Oś priorytetowa 6 INFRASTRUKTURA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ EFRR 157 526 832 Oś priorytetowa 7 INFRASTRUKTURA EDUKACYJNA EFRR 64 811 040 Oś priorytetowa 8 RYNEK PRACY EFS 263 059 794 Oś priorytetowa 9 WŁĄCZENIE SPOŁECZNE EFS 153 926 219 Oś priorytetowa 10 EDUKACJA EFS 131 422 386 POMOC TECHNICZNAEFS 79 200 000 RAZEM 2 250 383 315
14 14 Oś Priorytetowa 1: PRZEDSIĘBIORSTWA I INNOWACJE
15 Priorytet inwestycyjny: Wzmacnianie potencjału B+R i wdrożeniowego uczelni i jednostek naukowych (PI 1.1) Dofinansowanie będą mogły otrzymać projekty związane z budową i rozwojem infrastruktury badawczej realizowane przez jednostki naukowe i szkoły wyższe w ramach inteligentnych specjalizacji regionu. Priorytet inwestycyjny: Innowacyjne przedsiębiorstwa (PI 1.2) Prace B+R w przedsiębiorstwach, w tym prowadzonych we współpracy z jednostkami naukowymi, szkołami wyższymi, IOB lub podmiotami leczniczymi (np. w obszarach innowacyjnych metod diagnozowania i terapii chorób cywilizacyjnych) oraz w ramach inicjatyw klastrowych, umożliwiających w szczególności realizację regionalnych inteligentnych specjalizacji. Rozwój zaplecza badawczo-rozwojowego, służącego działalności innowacyjnej m.in. utworzenie centrów badawczo – rozwojowych, np. zakup aparatury specjalistycznej i urządzeń laboratoryjnych. Wdrożenie własnych lub zakupionych wyników badań naukowych/technologii oraz praw do własności intelektualnej związanej z wdrażanym produktem lub usługą, w tym nowe inwestycje obejmujące zastosowanie nowych, innowacyjnych w skali regionu rozwiązań, w szczególności technologicznych w produkcji i usługach, np. prowadzących do zmniejszenia szkodliwego oddziaływania na środowisko. Zwiększenie aktywności innowacyjnej MŚP może być realizowane poprzez instrument typu „Bon na innowacje” (dla projektów o małej skali). Profesjonalne usługi proinnowacyjne i podstawowe (zgodnie z RSI), świadczone przez IOB. Usługi te powinny w sposób kompleksowy przyczyniać się do wspierania procesów innowacji (od badań do komercjalizacji).
16 Priorytet inwestycyjny: Rozwój przedsiębiorczości (PI 1.3) Wsparcie ukierunkowane jest na tworzenie i wspomaganie rozwoju inkubatorów przedsiębiorczości (w tym akademickich) oraz wsparcie przedsiębiorców, poprzez usługi świadczone przez inkubatory przedsiębiorczości (w tym akademickie). Możliwe będzie kompleksowe uzbrojenie terenów pod inwestycje, tworzenie nowej infrastruktury inwestycyjnej lub rewitalizacja istniejącej infrastruktury (w tym uzbrojenie terenu, rekultywacja gruntów, makroniwelacja gruntów, w ograniczonym zakresie budowa/modernizacja dróg służących udostępnieniu ww. infrastruktury) w celu, stworzenia przedsiębiorcom korzystnych warunków do inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Działania mogą być uzupełnione wsparciem obejmującym rozpowszechnianie informacji o możliwościach inwestycyjnych na terenie województwa w zakresie związanym z realizacją projektu inwestycyjnego. Priorytet inwestycyjny: Internacjonalizacja przedsiębiorstw (PI 1.4) Wsparcie koncentrować się będzie na wzmacnianiu międzynarodowej współpracy gospodarczej przedsiębiorstw (w tym grup producentów rolno-spożywczych) oraz zwiększeniu ich aktywności na rynkach zagranicznych. Wspierane projekty obejmą dofinansowanie m.in. wizyt studyjnych i misji zagranicznych, udziału w międzynarodowych targach branżowych, targach i wystawach za granicą, a także w innych ważnych dla wybranej branży wydarzeniach o charakterze międzynarodowym oraz organizację zbiorowych wystaw na terenie działalności przedsiębiorstw –ukierunkowanych na przyjęcie wizyt studyjnych potencjalnych zagranicznych partnerów handlowych. Inwestycje przedsiębiorstw w zakresie internacjonalizacji, np. dostosowanie produkcji do wymagań rynku zagranicznego, tworzenie działów obsługi eksportu, certyfikacji, logistyka. Realizowane będą działania ukierunkowane na promocję przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych (w tym m.in. branż rolno-spożywczych), a także na wzmocnienie wizerunku dolnośląskiej gospodarki, obejmujące m.in. promocję gospodarczą i turystyczną oraz kulturalną regionu (w wymiarze krajowym i międzynarodowym), w tym również poprzez działania medialne (informacyjne, promocyjne, edukacyjne).
17 Priorytet inwestycyjny: Rozwój produktów i usług w MŚP (PI 1.5) Interwencja ukierunkowana będzie na wsparcie inwestycyjne istniejących mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, które będzie skutkować trwałym rozwojem firm. Wsparcie będzie skierowane również do klastrów regionalnych i lokalnych. Finansowane będą inwestycje poprawiające potencjał konkurencyjny firm, zapewniające ich rozwój, obejmujące wsparcie inwestycyjne dla nowopowstałych firm (w początkowym okresie ich funkcjonowania). Wspierane będą inwestycje MŚP obejmujące zastosowanie innowacyjnych rozwiązań na poziomie przedsiębiorstwa, prowadzące do wprowadzenia na rynek nowych produktów/usług (w tym turystycznych) lub dokonanie zasadniczych zmian w sposobie świadczenia usług lub procesie produkcyjnym. Wsparcie obejmować będzie rozwój produktów i usług opartych na technologiach informacyjno-komunikacyjnych, w tym sprzedaż produktów i usług w internecie, tworzenie i udostępnianie usług elektronicznych, optymalizację procesów ułatwiających zarządzanie przedsiębiorstwem oraz współpracę pomiędzy przedsiębiorcami poprzez rozwiązania informatyczne. Wsparcie inwestycyjne dla przedsiębiorstw z sektora produkcyjnego i usługowego przyczyniające się do zwiększenia ich konkurencyjności, obejmujące m.in. zakup maszyn i sprzętu lub rozbudowę przedsiębiorstwa. Wsparcie inwestycyjne dla przedsiębiorstw z sektora produkcyjnego i usługowego przyczyniające się do zwiększania ich konkurencyjności. Obejmujące m.in. Zakup maszyn i sprzętu lub rozbudowę przedsiębiorstwa.
18 18 Oś Priorytetowa 2: TECHNOLOGIE INFORMACYJNO- KOMUNIKACYJNE
19 Wsparcie tworzenia otwartych zasobów publicznych, w tym: dostępu do informacji publicznej, zwiększenia udziału mieszkańców w zarządzaniu gminami, powiatami i regionem (open government). Projekty zakładające rozwój elektronicznych usług publicznych szczebla regionalnego i lokalnego oraz zwiększenie do nich dostępu dla obywateli, (w tym oddolne projekty społecznościowe), m.in. projekty z zakresu e-administracji, e-zdrowia, e- edukacji, e-szkoły, e-kultury, e-turystyki, e-bezpieczeństwa i systemów informacji przestrzennej. Przedsięwzięcia z zakresu digitalizacji zasobów i treści, np. kulturowych, naukowych i edukacyjnych będących w posiadaniu instytucji szczebla regionalnego i lokalnego, a także służące zapewnieniu powszechnego, otwartego dostępu w postaci cyfrowej do danych będących w posiadaniu instytucji szczebla regionalnego/lokalnego. Projekty ukierunkowane na tworzenie, rozwijanie i integrację baz danych i zasobów cyfrowych wspomagających komunikację pomiędzy podmiotami, procesy decyzyjne (e-usługi JST) i upowszechniające komunikację elektroniczną instytucji publicznych z podmiotami zewnętrznymi. Wsparcie będzie ukierunkowane także na zapewnienie infrastruktury służącej budowaniu kompetencji cyfrowych uczniów, poprzez dostęp do wykorzystywania nowoczesnych technologii w procesie nauczania. Projekty umożliwiające społeczeństwu korzystanie z zasobów cyfrowych m.in. poprzez zwiększenie dostępu do usług elektronicznych i informacji (w tym informacji publicznej), budowę publicznych punktów dostępu do Internetu w miejscach publicznych, dostępu do nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych w szkołach. Planowane kierunki wsparcie przewidują zakup infrastruktury informatycznej jako jednego z elementów projektu. Priorytet inwestycyjny: E-usługi publiczne (PI 2.1)
20 20 Oś Priorytetowa 3: GOSPODARKA NISKOEMISYJNA
21 Priorytet Inwestycyjny: Produkcja i dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych (PI 3.1) Wsparciem objęte będą przedsięwzięcia polegające na budowie oraz modernizacji (w tym zakup niezbędnych urządzeń) infrastruktury służącej wytwarzaniu energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, np.: energii spadku wody, energii słonecznej, energii wiatru, energii geotermalnej i biopaliw (biogaz, biomasa, bioolej), mające na celu produkcję energii elektrycznej i/lub cieplnej wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej, z wyłączeniem źródeł w układzie wysokosprawnej kogeneracji i trigeneracji. W ramach priorytetu finansowana będzie również budowa i modernizacja sieci umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Priorytet Inwestycyjny: Efektywność energetyczna i użycie OŹE w przedsiębiorstwach (PI 3.2) Wsparciem objęte zostaną projekty dotyczące modernizacji energetycznej obiektów, w tym także wymiany lub modernizacji źródła energii, mające na celu zwiększenie efektywności energetycznej poprzez zmniejszenie strat ciepła oraz zmniejszenie zużycia energii elektrycznej ze szczególnym uwzględnieniem OŹE (z wyłączeniem źródeł w układzie wysokosprawnej kogeneracji i trigeneracji). Przedsięwzięcia zakładające zastosowanie technologii efektywnych energetycznie w przedsiębiorstwie (w tym modernizacja i rozbudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie oraz wprowadzenie systemów zarządzania energią). Warunkiem wstępnym realizacji inwestycji będzie przeprowadzenie właściwej oceny potrzeb i metod osiągnięcia oszczędności energii w sposób opłacalny, tak aby czynnikiem decydującym o wyborze takich inwestycji był najlepszy stosunek wykorzystania zasobów do osiągniętych rezultatów. Obowiązkowym warunkiem poprzedzającym realizacje takich projektów będzie przeprowadzenie audytów energetycznych, które posłużą weryfikacji faktycznych oszczędności energii oraz wynikających z nich wymiernych skutków finansowych dla przedsiębiorstwa.
22 Wspierane będą kompleksowe inwestycje podnoszące efektywność energetyczną wielorodzinnych budynków mieszkalnych oraz budynków użyteczności publicznej, w tym przedsięwzięcia termomodernizacyjne, oraz dotyczące wymiany oświetlenia na energooszczędne. W ramach priorytetu możliwa będzie również m.in. modernizacja systemów grzewczych wraz z wymianą i podłączeniem do źródła ciepła, systemów wentylacji i klimatyzacji, oraz instalacja OZE (z wyłączeniem źródeł w układzie wysokosprawnej kogeneracji i trigeneracji) na potrzeby modernizowanych energetycznie budynków wraz zastosowaniem systemów zarządzania energią. Ponadto, ponieważ warunkiem wstępnym realizacji takich inwestycji będzie przeprowadzenie właściwej oceny potrzeb i metod osiągnięcia oszczędności energii w sposób opłacalny, tak aby czynnikiem decydującym o wyborze takich inwestycji był najlepszy stosunek wykorzystania zasobów do osiągniętych rezultatów, obowiązkowym warunkiem poprzedzającym realizacje takich projektów będzie przeprowadzenie audytów energetycznych, które posłużą do weryfikacji faktycznych oszczędności energii oraz wynikających z nich wymiernych skutków finansowych. Priorytet Inwestycyjny: Efektywność energetyczna w budynkach użyteczności publicznej i sektorze mieszkaniowym (PI 3.3)
23 Wspierane będą wyłącznie przedsięwzięcia wynikające z planów gospodarki niskoemisyjnej (zgodne z tym dokumentem strategicznym), prowadzące do obniżenia emisji zanieczyszczeń do powietrza (związanych głównie z niską emisją) szczególnie na obszarach, gdzie stwierdzono przekroczenia standardów jakości powietrza. W tym celu wsparciem objęte będą m.in. projekty związane ze zrównoważoną mobilnością miejską i podmiejską dotyczące zakupu niskoemisyjnego taboru szynowego i autobusowego dla połączeń miejskich i podmiejskich a także inwestycje ograniczające indywidualny ruch zmotoryzowany w centrach miast np. P&R, zintegrowane centra przesiadkowe, wspólny bilet, drogi rowerowe, ciągi piesze, itp. Ponadto inwestycje związane z energooszczędnym oświetleniem miejskim oraz systemami zarządzania ruchem i energią. W ramach priorytetu możliwe do realizacji będą również, w ograniczonym zakresie, publiczne inwestycje w zakresie budownictwa pasywnego w budynkach użyteczności publicznej. Wsparcie dla transportu publicznego w przypadku miast wojewódzkich i ich obszarów funkcjonalnych związane ze zrównoważoną mobilnością miejską, realizowane będzie poprzez projekty dotyczące budowy, przebudowy infrastruktury transportu publicznego, w celu ograniczania ruchu drogowego w centrach miast, stanowiące uzupełnienie infrastruktury finansowanej planowanej do realizacji z poziomu krajowego. Priorytet Inwestycyjny: Wdrażanie strategii niskoemisyjnych (PI 3.4) Priorytet Inwestycyjny: Wysokosprawna kogeneracja (PI 3.5) Wspierane będą przedsięwzięcia dotyczące budowy lub przebudowy jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w wysokosprawnej kogeneracji i trigeneracji (również wykorzystujące OŹE) wraz z niezbędnymi przyłączeniami, jak również działania mające na celu zastąpienie istniejących jednostek wytwarzania energii, jednostkami w wysokosprawnej kogeneracji i trigeneracji.
24 24 Oś Priorytetowa 4: ŚRODOWISKO I ZASOBY
25 Priorytet Inwestycyjny: Gospodarka odpadami (PI 4.1) Wspierane będą przedsięwzięcia dotyczące rozwoju niezbędnej infrastruktury służącej zagospodarowaniu odpadów komunalnych (z wyłączeniem budowy i rozbudowy składowisk) w regionach gospodarki odpadami, w których nie przewidziano komponentu dot. ich termicznego przekształcania. Dofinansowanie będą mogły uzyskać przedsięwzięcia z zakresu rozwoju instalacji do przetwarzania odpadów oraz innych elementów systemu gospodarowania odpadami, niezbędnych do jego prawidłowego funkcjonowania. W zakresie działań dotyczących bezpiecznego składowania odpadów dofinansowanie będą mogły uzyskać projekty dot. likwidacji tzw. „dzikich wysypisk”. Wsparcie otrzymają projekty dot. unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, przede wszystkim kompleksowe programy usuwania i unieszkodliwiania azbestu. Uzupełniającym elementem wparcia będą działania z zakresu edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie z odpadami. Priorytet Inwestycyjny: Gospodarka wodno-ściekowa (PI 4.2) Wspierane będą przede wszystkim przedsięwzięcia dotyczące budowy lub rozbudowy zbiorczych systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych (w tym instalacje dot. zagospodarowania osadów ściekowych jako element projektu), w aglomeracjach do 10 tys. RLM wyznaczonych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Na obszarach, gdzie zakładanie sieci kanalizacyjnych nie ma ekonomicznego bądź technicznego uzasadnienia, wspierane będą zintegrowane projekty dotyczące przydomowych oczyszczalni ścieków. Wspierane będą także: budowa linii wodociągowych (pod warunkiem zapewnienia odbioru ścieków) i modernizacja linii wodociągowych (w tym inteligentne systemy zarządzania sieciami wodociągowymi, systemy zaopatrzenia w wodę, ujęcia i stacje uzdatniania wody), a także zakup urządzeń i aparatury (np. mobilne laboratoria, instalacje kontrolno-pomiarowe).
26 Realizowane będą przedsięwzięcia z zakresu ochrony, rozwoju, udostępniania i promocji zasobów dziedzictwa kulturowego. Wsparciem zostaną objęte zabytki nieruchome, wpisane do rejestru prowadzonego przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu wraz z ich otoczeniem, jak również zabytki ruchome znajdujące się w ww. zabytkach objętych wsparciem. Możliwe będzie przystosowanie obiektów zabytkowych do pełnienia przez nie nowych funkcji (w szczególności do prowadzenia działalności kulturalnej i turystycznej). Ponadto wsparcie dotyczyć będzie rozwoju zasobów kultury, w tym podnoszenie jakości funkcjonowania instytucji kultury jako miejsc ochrony i prezentacji dziedzictwa materialnego i niematerialnego. Dofinansowane będą także przedsięwzięcia dotyczące udostępniania i promocji materialnego dziedzictwa kulturowego regionu, przede wszystkim w zakresie popularyzacji jego zasobów wśród turystów i mieszkańców regionu. Priorytet Inwestycyjny: Dziedzictwo kulturowe (PI 4.3) Priorytet Inwestycyjny: Ochrona i udostępnianie zasobów przyrodniczych (PI 4.4) W celu utrzymania równowagi przyrodniczej wspierane będzie tworzenie centrów ochrony różnorodności biologicznej w oparciu o gatunki rodzime oraz zapewnienie niezbędnej infrastruktury związanej z ochroną siedlisk przyrodniczych i gatunków. Wsparcie przeznaczone będzie na wyposażenie parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody przyczyniające się bezpośrednio do czynnej ochrony przyrody. Umożliwiona będzie realizacja projektów dot. wykorzystania i udostępnienia lokalnych zasobów przyrodniczych m.in. na cele turystyczne (np. tereny wypoczynkowe, ścieżki rowerowe, ścieżki konne). Wsparcie nakierowane będzie również na przedsięwzięcia dot. rozbudowy ośrodków edukacji ekologicznej oraz kampanie informacyjno-edukacyjne związane z ochroną środowiska (komplementarne i uzupełniające do kampanii ogólnopolskich na poziomie krajowym).
27 Wspierane będą kompleksowe projekty związane z budową lub rozbudową systemów i urządzeń małej retencji. Możliwe będzie wsparcie jednostek ratowniczych (m.in. zakup sprzętu do prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania skutków zjawisk katastrofalnych lub poważnych awarii), a także organizacja systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń. Dofinansowanie będą mogły otrzymać także inwestycje przeciwpowodziowe (mające na celu ochronę obszarów ze średnim ryzykiem powodziowym) - pod warunkiem zapewnienia ich pełnej zgodności z wymogami prawa UE (w tym tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej). Wspierane będą działania dotyczące zabezpieczania obszarów miejskich do 100 tyś. mieszkańców przed niekorzystnymi zjawiskami pogodowymi i ich następstwami (przede wszystkim w zakresie zagospodarowania wód opadowych). Priorytet Inwestycyjny: Bezpieczeństwo (PI 4.5)
28 28 Oś Priorytetowa 5: TRANSPORT
29 Priorytet Inwestycyjny: Drogowa dostępność transportowa (PI 5.1) W ramach priorytetu realizowane będą przedsięwzięcia z zakresu budowy, przebudowy dróg publicznych. Inwestycje będą skoncentrowane na drogach wojewódzkich, poprawiających dostępność transportową ośrodków regionalnych i subregionalnych do infrastruktury sieciowej i węzłowej TEN-T. Ponadto realizowane będą również inwestycje służące wyprowadzeniu ruchu tranzytowego z obszarów centralnych miast i miejscowości, polegające na budowie obwodnic lub obejść miejscowości. W ramach priorytetu przewiduje się także realizację działań uzupełniających służących poprawie bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz jego przepustowości i sprawności (Inteligentne Systemy Transportowe). Priorytet Inwestycyjny: System transportu kolejowego (PI 5.2) Wsparciem objęte będą projekty dotyczące infrastruktury transportu kolejowego, których zarządcą nie jest PKP PLK S.A (linia demarkacyjna), położonej poza siecią połączeń krajowych i międzynarodowych, polegające na budowie, modernizacji oraz rehabilitacji infrastruktury liniowej, punktowej (dworce kolejowe, stacje i przystanki kolejowe) oraz towarzyszącej (w tym działania podnoszące bezpieczeństwo i konkurencyjność transportu kolejowego). Ponadto w ramach priorytetu realizowane będą przedsięwzięcia związane z systemami bezpieczeństwa oraz zakupem i modernizacją taboru kolejowego obsługującego połączenia wojewódzkie. Dofinansowanie będą mogły również otrzymać projekty dotyczące inwestycji na liniach kolejowych zarządzanych przez PKP PLK S.A, wynegocjowane w Kontrakcie Terytorialnym.
30 30 OŚ PRIORYTETOWA 6: INFRASTRUKTURA SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ
31 Priorytet Inwestycyjny: Inwestycje w infrastrukturę społeczną (PI 6.1) Wsparcie będzie ukierunkowane na budowę, remont, przebudowę (w tym dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych), rozbudowę, wyposażenie infrastruktury domów pomocy społecznej, dziennych domów pomocy, ośrodków wsparcia, hospicjów oraz ośrodków udzielających świadczeń opieki paliatywnej. Planowane wsparcie będzie obejmować również tworzenie i rozwój infrastruktury (w tym wyposażenie) opieki nad dziećmi do 3 roku życia. W tym wypadku wsparcie powinno przyczyniać się do tworzenia nowych miejsc opieki nad dziećmi do lat trzech i wypełniać luki w dostępie do tego typu usług. Ponadto planuje się wsparcie w zakresie remontu, przebudowy, rozbudowy, wyposażenia infrastruktury mieszkalnictwa chronionego oraz wspomaganego skierowanego w szczególności do osób opuszczających pieczę zastępczą, zakłady poprawcze lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze, w powiązaniu z realizacją usług społecznych. Wsparcie w ramach EFRR musi być powiązane z realizacją celów w zakresie zwiększenia zatrudnienia, włączenia społecznego i walki z ubóstwem przewidzianym w ramach wsparcia udzielanego z EFS. Priorytet Inwestycyjny: Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną (PI 6.2) Wsparcie będzie ukierunkowane na budowę, remont, przebudowę (w tym dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych), rozbudowę infrastruktury oraz działania związane z zakupem sprzętu i aparatury medycznej placówek ochrony zdrowia mające na celu zwiększenie jakości specjalistycznych usług medycznych. Działania powyższe będą ukierunkowane na likwidację obszarów deficytu specjalistycznych usług medycznych, kluczowych z punktu widzenia interesu bezpieczeństwa życia i zdrowia mieszkańców regionu, na które istnieje stale rosnące zapotrzebowanie, w tym w szczególności w takich dziedzinach, jak: onkologia, ortopedia, rehabilitacja, psychiatria, perinatologia, neurologia oraz geriatria.
32 Priorytet Inwestycyjny: Rewitalizacja zdegradowanych obszarów (PI 6.3) Wsparcie zostanie ukierunkowane na poprawę jakość życia mieszkańców oraz ożywienie gospodarcze i społeczne zdegradowanych obszarów miejskich i wiejskich, gdzie doszło do kumulacji negatywnych zjawisk społeczno-gospodarczych, środowiskowych i przestrzennych. Działania rewitalizacji infrastrukturalnej muszą służyć rozwiązywaniu zdiagnozowanych problemów społecznych i podporządkowane będą działaniom finansowanym z EFS. Kompleksowe działania w tym zakresie obejmą remont, modernizację i adaptację istniejących budynków do funkcji społecznych, kulturalnych i edukacyjnych, odnowę zasobów mieszkaniowych (części wspólne budynków), zagospodarowanie przestrzeni publicznych obejmując również sferę bezpieczeństwa mieszkańców (monitoring miejski) lub dostosowanie przestrzeni do potrzeb osób niepełnosprawnych, a także inwestycje w tzw. drogi lokalne, możliwie jedynie, gdy będą one stanowiły element szerzej koncepcji związanej z rewitalizacją. Wsparcie będzie udzielane w oparciu o kompleksowy Program Rewitalizacji lub inne dokumenty z powyższego zakresu, obejmujące kwestie rewitalizacji w wymiarze społecznym, fizycznym, gospodarczym i przestrzennym. Punktem wyjścia do opracowania takiego Programu jest nasilenie problemów społecznych na danym terytorium powiązane z dewastacją/degradacją przestrzeni. Finansowanie infrastruktury w przedsięwzięciach dotyczących rewitalizacji musi stanowić element uzupełniający dla realizacji celów społecznych finansowanych z EFS. Wsparcie infrastruktury musi być zatem uzasadnione brakiem możliwości osiągnięcia założonych w Programie Rewitalizacji rezultatów społecznych, bez realizacji wskazanych działań inwestycyjnych.
33 33 Oś Priorytetowa 7: INFRASTRUKTURA EDUKACYJNA
34 Priorytet Inwestycyjny: Inwestycje w edukację przedszkolną, podstawową i gimnazjalną (PI 7.1) Wsparcie zostanie ukierunkowane na tworzenie i rozwój infrastruktury przedszkoli (przebudowa, rozbudowa lub adaptacja) i innych form wychowania przedszkolnego, obejmującej także wyposażenie, w celu tworzenia nowych miejsc dla dzieci w wieku przedszkolnym i wypełniania luki w dostępie do tego typu usług. Powyższe wsparcie obejmuje także obiekty żłobkowo- przedszkolne. Wspierane będą działania w zakresie wyposażenia laboratoriów funkcjonujących w szkołach w nowoczesne narzędzia do nauczania nauk matematyczno-przyrodniczych i cyfrowych oraz sprzętu specjalistycznego i pomocy dydaktycznych do wspomagania rozwoju uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, np. uczniów niepełnosprawnych, uczniów szczególnie uzdolnionych. Wsparcie zostanie ukierunkowane także na rozwój infrastruktury szkół (przebudowa, rozbudowa lub adaptacja), prowadzący bezpośrednio do poprawy warunków nauczania. Dodatkowo wspierane będą inwestycje poprawiające dostęp szkół dla uczniów niepełnosprawnych. Wszystkie działania związane z poprawą warunków kształcenia będą uwzględniać konieczność dostosowania infrastruktury i wyposażenia do potrzeb osób niepełnosprawnych. Budowa nowych obiektów przedszkolnych i szkolnych jest możliwa wyłącznie w sytuacji, gdy przebudowa, rozbudowa lub adaptacja istniejących budynków nie jest możliwa lub jest nieuzasadniona ekonomicznie. Wsparcie inwestycyjne z EFRR przewidziano w powiązaniu z działaniami realizowanymi z EFS w ramach Priorytetu Inwestycyjnego 10.1 Zapewnienie równego dostępu do wysokiej jakości edukacji przedszkolnej, podstawowej i gimnazjalnej jako element uzupełniający interwencję i prowadzący do osiągnięcia celów wynikających działań EFS. Aby projekt mógł być realizowany projektodawca musi wskazać wizję i kompleksowy plan wykorzystania powstałej infrastruktury i jej powiązania z działaniami EFS (konieczność uwzględnienia kwestii demograficznych, analizy ekonomicznej inwestycji po zakończeniu projektu).
35 Priorytet inwestycyjny: Inwestycje w edukację ponadgimnazjalną w tym zawodową (PI 7.2) Wspierane będą działania w zakresie wyposażenia laboratoriów funkcjonujących w szkołach ponadgimnazjalnych w nowoczesne narzędzia do nauczania nauk technicznych, matematyczno-przyrodniczych i informacyjno-telekomunikacyjnych oraz sprzętu specjalistycznego i pomocy dydaktycznych do wspomagania rozwoju uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, np. uczniów niepełnosprawnych, uczniów szczególnie uzdolnionych. Wsparcie zostanie ukierunkowane także na rozwój infrastruktury szkół ponadgimnazjalnych (przebudowa, rozbudowa lub adaptacja), prowadzący bezpośrednio do poprawy warunków nauczania. Dodatkowo wspierane będą inwestycje poprawiające dostęp szkół dla uczniów niepełnosprawnych. Wszystkie działania związane z poprawą warunków kształcenia będą uwzględniać konieczność dostosowania infrastruktury i wyposażenia do potrzeb osób niepełnosprawnych. Wspierane będzie tworzenie i rozwój ukierunkowanych branżowo centrów kształcenia zawodowego. Wsparcie ukierunkowane będzie na tworzenie w szkołach kształcenia zawodowego warunków zbliżonych do rzeczywistego środowiska pracy zawodowej poprzez wyposażenie sal do praktycznej nauki zawodu m.in. w środki dydaktyczne, sprzęt komputerowy oraz doposażenie szkół w nowoczesny sprzęt i materiały dydaktyczne zapewniające wysoką jakość kształcenia. Wsparcie inwestycyjne z EFRR przewidziano w powiązaniu z działaniami realizowanymi z EFS w ramach Priorytetu Inwestycyjnego 10.2 Zapewnienie równego dostępu do wysokiej jakości kształcenia ponadgimnazjalnego oraz Priorytetu Inwestycyjnego 10.4 Dostosowanie systemów kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb rynku pracy i jako element uzupełniający interwencję i prowadzący do osiągnięcia celów wynikających działań EFS. Aby projekt mógł być realizowany projektodawca musi wskazać wizję i kompleksowy plan wykorzystania powstałej infrastruktury i jej powiązania z działaniami EFS (konieczność uwzględnienia kwestii demograficznych, analizy ekonomicznej inwestycji po zakończeniu projektu oraz w zakresie szkolnictwa zawodowego konieczność uwzględnienia wymiaru dopasowania do potrzeb rynku pracy i Smart specialisation). Budowa nowych obiektów szkolnych jest możliwa wyłącznie w sytuacji, gdy przebudowa, rozbudowa lub adaptacja istniejących budynków nie jest możliwa lub jest nieuzasadniona ekonomicznie.
36 36 Oś Priorytetowa 8: RYNEK PRACY
37 Priorytet Inwestycyjny: Zapewnianie dostępu do zatrudnienia (PI 8.1) Wsparcie ukierunkowane będzie na rzecz zwiększenia aktywizacji oraz mobilności zawodowej mieszkańców Dolnego Śląska znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy poprzez kompleksowe wsparcie dostosowane do indywidualnych potrzeb osób. Ważnym elementem wsparcia w ramach priorytetu jest tworzenie warunków sprzyjających podnoszeniu zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych, poszukujących pracy, i biernych zawodowo obejmujące działania na rzecz zdobywania nowych umiejętności i kompetencji, dalszego doskonalenia, bądź zmiany kwalifikacji zawodowych oraz możliwość zdobycia doświadczeń zawodowych w miejscu pracy. Interwencja obejmować będzie również tworzenie różnego typu zachęt do podejmowania pracy poza dotychczasowym miejscem zamieszkania dla osób biernych zawodowo oraz bezrobotnych. Wsparcie realizowane będzie poprzez wdrażanie kompleksowych rozwiązań w zakresie aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy. Działania te podejmowane będą poprzez wsparcie w ramach usług rynku pracy i z wykorzystaniem instrumentów rynku pracy. W ramach priorytetu inwestycyjnego wsparcie będzie kierowane także do osób pozostających bez pracy zamieszkujących na obszarach wiejskich. Tereny te cechują się największymi opóźnieniami społeczno-gospodarczymi. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie i adaptację pomieszczeń lub dostosowanie infrastruktury do potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing). (Wsparcie skierowane jest do osób w wieku 25 lat i więcej. Komplementarnie wsparcie dla osób w wieku 15-24 lata będzie udzielane w ramach osi priorytetowej Osoby młode na rynku pracy, krajowego programu EFS – PO WER).
38 Priorytet Inwestycyjny: Samozatrudnienie, przedsiębiorczość oraz tworzenie nowych miejsc pracy (PI 8.2) W ramach priorytetu inwestycyjnego realizowane będzie wsparcie w zakresie tworzenia przedsiębiorstw i rozpoczynania działalności gospodarczej. Wsparcie ukierunkowane będzie na rzecz rozwoju samozatrudnienia, przedsiębiorczości i tworzenia nowych miejsc pracy, obejmujące doradztwo, szkolenia oraz usługi finansowo-prawne adresowane do osób pozostających bez pracy pragnących rozpocząć własną działalność gospodarczą. W ramach priorytetu inwestycyjnego planowane jest także wsparcie finansowe w formie zwrotnej dla osób pracujących pragnących rozpocząć własną działalność gospodarczą. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie i adaptację pomieszczeń w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing). (Mechanizm zwrotny na rozpoczęcie działalności gospodarczej dla osób młodych do 29 roku życia przewidziany jest do realizacji na poziomie krajowym w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014 – 2020). Priorytet Inwestycyjny: Godzenie życia zawodowego i prywatnego (PI 8.3) Z uwagi na cel priorytetu inwestycyjnego jakim jest aktywizacja zawodowa i podjęcie zatrudnienia lub utrzymanie się na rynku pracy, działania ukierunkowane zostaną na rzecz osób znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy ze względu na konieczność opieki nad członkami rodziny poprzez tworzenie i rozwijanie miejsc opieki nad dziećmi do lat 3. Powyższe działania skupiać się będą na aktywizacji zawodowej osób powracających na rynek pracy po urlopach macierzyńskich czy wychowawczych oraz osób, które pozostawały bez zatrudnienia i sprawowały opiekę nad dziećmi w wieku do lat 3 poprzez wspieranie usług opieki nad dziećmi do 3 roku życia. Wsparcie dotyczyć będzie również projektów zakładających tworzenie i rozwijanie w zakładach pracy elastycznych form zatrudnienia i metod organizacji pracy oraz uelastycznianie czasu pracy pracownika. Interwencja będzie przyczyniać się do godzenia obowiązków prywatnych z możliwością uzyskania doświadczenia zawodowego oraz poprawy sytuacji materialnej osób, pod opieką których znajdują się dzieci do 3 roku życia.
39 Priorytet Inwestycyjny: Godzenie życia zawodowego i prywatnego (PI 8.3) Interwencja jest komplementarna do wsparcia w ramach priorytetu inwestycyjnego gdzie przewidywane jest wsparcie na rzecz świadczenia spersonalizowanych i zintegrowanych usług społecznych (pomocy społecznej, wsparcia rodziny i pieczy zastępczej, opiekuńczych i zdrowotnych). Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie i adaptację pomieszczeń w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing). Priorytet Inwestycyjny: Adaptacja pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców do zmian (PI 8.4) Wsparcie ukierunkowane będzie na rzecz MŚP oraz ich pracowników i obejmie rozwój kompetencji pracowników zgodnie ze zdiagnozowanymi potrzebami przedsiębiorstw oraz kompleksowe usługi rozwojowe odpowiadające na potrzeby przedsiębiorstw. Interwencja będzie również obejmować wsparcie dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw i pracowników w zakresie dostosowania się do zmian gospodarczych tj.: zapewnienie przedsiębiorcy, który znalazł się w sytuacji kryzysowej wsparcia doradczego, wsparcie outplacementowe dla pracowników zwalnianych lub zagrożonych zwolnieniem w przedsiębiorstwach przechodzących proces restrukturyzacji. Wsparcie udzielane będzie z wykorzystaniem popytowego mechanizmu finansowania usług rozwojowych w przedsiębiorstwach. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie i adaptację pomieszczeń w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing).
40 Priorytet Inwestycyjny: Aktywne i zdrowe starzenie się (PI 8.5) Interwencja obejmować będzie programy zdrowotne służące wydłużeniu aktywności zawodowej (tj. podjęcie zatrudnienia lub – w przypadku osób zagrożonych utratą pracy - kontynuacja pracy). Zakres programów zdrowotnych powinien obejmować: promocję zdrowia, której składnikami są: 1) edukacja zdrowotna (wiedza oraz zmiana postaw i zachowań), 2) zapobieganie chorobom (profilaktyka pierwotna, wtórna – np. w kierunku wczesnego wykrywanie raka jelita grubego, piersi i szyjki macicy, trzeciego stopnia – m.in. rehabilitacja medyczna, 3) lokalna polityka zdrowotna. Istotne znaczenie z tego zakresu będą miały projekty dotyczące chorób onkologicznych oraz obszarów chorobowych zidentyfikowanych na poziomie regionalnym, w ramach których działania będą prowadzone systematycznie i na skalę regionalną lub subregionalną. Wsparcie ukierunkowane będzie również na działania z zakresu przekwalifikowania osób starszych pracujących w trudnych warunkach, pozwalając im na zdobycie kwalifikacji do wykonywania prac, które będą uwzględniały ich umiejętności i stan zdrowia. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie i adaptację pomieszczeń w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing).
41 Oś Priorytetowa 9: WŁĄCZENIE SPOŁECZNE
42 Priorytet Inwestycyjny: Aktywna integracja (PI 9.1) Wsparcie ukierunkowane będzie na rzecz integracji osób oraz rodzin wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, w szczególności poprzez aktywizację zawodowo-społeczną wykorzystującą instrumenty aktywizacji zawodowej, edukacyjnej, zdrowotnej, społecznej i kulturalnej. Wsparcie w ramach priorytetu inwestycyjnego dla osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym będzie realizowane także za pośrednictwem podmiotów ekonomii społecznej, w tym o charakterze reintegracyjnym (np. CIS, KIS, ZAZ, WTZ). Dodatkowo realizowane będą działania rozwojowe na obszarach wiejskich i miejskich, wykorzystujące potencjał endogeniczny danego obszaru, na rzecz aktywności społeczności lokalnych i rozwoju lokalnego w celu zwiększenia szans na zatrudnienie. Wsparcie w ramach priorytetu może być prowadzone na obszarach zdegradowanych i tym samym być komplementarne do działań realizowanych w ramach rewitalizacji. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie i adaptację pomieszczeń oraz poprzez wspieranie mobilności osób niepełnosprawnych w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing). Priorytet Inwestycyjny: Dostęp do wysokiej jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i usług społecznych (PI 9.2) Wsparcie ukierunkowane będzie na rzecz świadczenia spersonalizowanych i zintegrowanych usług społecznych (pomocy społecznej, wsparcia rodziny i pieczy zastępczej, opiekuńczych i zdrowotnych). Podstawowym celem interwencji będzie zwiększenie dostępności oraz jakości ww. usług. Prowadzone będą również działania z zakresu rozwoju usług związanych z mieszkalnictwem chronionym oraz wspomaganym. Realizowane przedsięwzięcia będą dotyczyć opieki nad osobami niesamodzielnymi, w podeszłym wieku, niepełnosprawnymi oraz opieki zdrowotnej. Ponadto w ramach priorytetu inwestycyjnego dofinansowaniu będą podlegały projekty dotyczące wczesnego wykrywania wad rozwojowych i rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych, jak również środowiskowych form pomocy i samopomocy. Wsparcie w ramach priorytetu może być komplementarne do działań realizowanych w ramach inwestycji w infrastrukturę społeczną. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie i adaptację pomieszczeń w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing).
43 Wsparcie w ramach priorytetu ukierunkowane będzie na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy i wspomagania zatrudnienia w podmiotach ekonomii społecznej, inicjowania i wspomagania procesu tworzenia nowych podmiotów ekonomii społecznej oraz wsparcie istniejących podmiotów ekonomii społecznej i przedsiębiorstw społecznych wraz ze wsparciem towarzyszącym. Wsparcie ukierunkowane będzie również na rzecz tworzenia regionalnych i lokalnych partnerstw na rzecz rozwoju ekonomii społecznej. Ponadto podejmowane działania będą służyć koordynacji, kooperacji, monitorowaniu, promocji i edukacji prowadzonych w regionie działań na rzecz rozwoju ekonomii społecznej. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie i adaptację pomieszczeń w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing). Priorytet Inwestycyjny: Wspieranie gospodarki społecznej (PI 9.3)
44 44 Oś Priorytetowa 10: EDUKACJA
45 Priorytet Inwestycyjny: Zapewnienie równego dostępu do wysokiej jakości edukacji przedszkolnej, podstawowej i gimnazjalnej (PI 10.1) Wsparcie ukierunkowane będzie na rzecz tworzenia nowych miejsc w ośrodkach edukacji przedszkolnej, w tym również uruchamianie nowych ośrodków edukacji przedszkolnej i alternatywnych form opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym. Ważnym elementem wsparcia będą dodatkowe zajęcia edukacyjne mające na celu rozwój dzieci na wczesnym etapie edukacji, w szczególności zajęcia rozwijające kreatywność i przedsiębiorczość oraz podbudzające ciekawość świata. Ponadto szkoły zostaną wsparte w zakresie pracy z uczniem, uczniem młodszym przy jego przechodzeniu na kolejny etap kształcenia. Zapewnione zostanie wyrównanie szans edukacyjnych uczniów m.in. poprzez działania służące indywidualizacji podejścia do ucznia, wsparcie dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych (m.in. uczniowie niepełnosprawni, uczniowie uzdolnieni). Jak również przeciwdziałanie rozwarstwieniu społecznemu w edukacji, w tym wsparcie placówek z terenów defaworyzowanych. Wsparcie ukierunkowane będzie na realizację inicjatyw związanych z kształtowaniem kompetencji kluczowych, w szczególności wsparcie nauki języków obcych, nauk matematyczno-przyrodniczych i cyfrowych, umiejętności pracy zespołowej i kreatywności, a także postaw przedsiębiorczych. Przewidziano również opiekę pedagogiczno-psychologiczną oraz rozwój doradztwa zawodowego dla młodzieży. Planowane wsparcie będzie obejmować podniesienie kompetencji nauczycieli w zakresie pracy z uczniem, uczniem młodszym oraz rozwijanie kompetencji cyfrowych nauczycieli. Udział nauczycieli i kadry pedagogicznej będzie możliwy jako dodatkowe, uzupełniające działanie względem działań skierowanych do uczniów. Grupą, która będzie w sposób szczególny wspierana na tym etapie edukacji, są osoby niepełnosprawne np.: osoby autystyczne, osoby niepełnosprawne intelektualnie. Działania będą ukierunkowane na zwiększanie odsetka dzieci niepełnosprawnych uczęszczających do szkół powszechnych m.in. poprzez działania wspierające przechodzenie uczniów ze specjalnych szkół dla osób niepełnosprawnych do szkół powszechnych. Wspierane będzie nauczanie w zakresie wykorzystania ICT, co będzie komplementarne z zakresem Priorytetu Inwestycyjnego 2.1 E-usługi publiczne i Priorytetu Inwestycyjnego 7.1 Inwestycje w edukację przedszkolną, podstawową i gimnazjalną oraz z wykorzystaniem doświadczeń perspektywy finansowej 2007-2013 m.in. wypracowanych w ramach rządowego programu „Cyfrowa szkoła”. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie/doposażenie i adaptację pomieszczeń w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing).
46 Priorytet Inwestycyjny: Zapewnienie równego dostępu do wysokiej jakości kształcenia ponadgimnazjalnego (PI 10.2) Wsparcie ukierunkowane będzie na realizację inicjatyw związanych z kształtowaniem kompetencji kluczowych, w szczególności wsparcie nauki języków obcych, nauk matematyczno-przyrodniczych i cyfrowych, umiejętności pracy zespołowej i kreatywności, a także postaw przedsiębiorczych oraz rozwój doradztwa zawodowego dla młodzieży. Zapewnione zostanie wyrównanie szans edukacyjnych uczniów m.in. poprzez działania służące indywidualizacji podejścia do ucznia, wsparcie dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych (m.in. uczniowie niepełnosprawni, uczniowie uzdolnieni). Jak również przeciwdziałanie rozwarstwieniu społecznemu w edukacji, w tym wsparcie placówek z terenów defaworyzowanych. Planowane wsparcie będzie obejmować również podniesienie kompetencji nauczycieli w zakresie pracy z uczniem oraz rozwijanie kompetencji cyfrowych nauczycieli. Wsparcie dla nauczycieli i kadry pedagogicznej będzie możliwe jako dodatkowe i uzupełniające działanie względem działań skierowanych do uczniów. Grupą, która będzie w sposób szczególny wspierana na tym etapie edukacji, są osoby niepełnosprawne np.: osoby autystyczne, osoby niepełnosprawne intelektualnie. Działania będą ukierunkowane na zwiększanie odsetka uczniów niepełnosprawnych uczęszczających do szkół powszechnych m.in. poprzez działania wspierające przechodzenie uczniów ze specjalnych szkół dla osób niepełnosprawnych do szkół powszechnych. W szczególności wspierane będzie nauczanie w zakresie wykorzystania ICT, co będzie komplementarne z zakresem Priorytetu Inwestycyjnego 2. E-usługi publiczne i Priorytetu Inwestycyjnego 7.2 Inwestycje w edukację ponadgimnazjalną w tym zawodową oraz z wykorzystaniem doświadczeń perspektywy finansowej 2007-2013 m.in. wypracowanych w ramach rządowego programu „Cyfrowa szkoła”. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie/doposażenie i adaptację pomieszczeń w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing).
47 Priorytet Inwestycyjny: Poprawa dostępności i wspieranie uczenia się przez całe życie (PI 10.3) Wsparcie ukierunkowane będzie na rzecz indywidualnych osób dorosłych chcących zdobyć nowe, zmienić lub podnieść swoje umiejętności i kwalifikacje z zakresu kompetencji kluczowych lub potwierdzenia efektów uczenia się, prowadzące do uzyskania, uzupełniania lub podwyższenia kwalifikacji ogólnych i zawodowych kończące się powszechnie uznawanymi certyfikatami. Osoby dorosłe uzyskają lepszy dostęp zarówno do edukacji formalnej, jak i pozaformalnej oraz będą mogły w sposób formalny potwierdzić efekty uczenia się uzyskane w drodze nieformalnej lub pozaformalnej. Wsparcie dla osób dorosłych w zakresie uczenia się w formach szkolnych i pozaszkolnych. Uzupełnieniem oferowanego wsparcie będzie doradztwo w zakresie diagnozy potrzeb oraz znalezienia i wyboru właściwej oferty edukacyjnej, uwzględniającej rozwój kompetencji zgodnych z aktualnymi potrzebami rynku pracy oraz rozwijanie praktycznego uczenia się, w tym uczenia się w miejscu pracy. Wsparcie dla szkół dla dorosłych, placówek kształcenia ustawicznego, placówek kształcenia praktycznego, ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego lub ich kadry ukierunkowane będzie na podniesienie jakości, rozszerzenie lub dostosowanie oferty edukacyjnej dla dorosłych do potrzeb regionalnego i lokalnego rynku pracy. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie/doposażenie i adaptację pomieszczeń w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing). Co do zasady udzielane wsparcie realizowane będzie w oparciu o mechanizm popytowy, w uzasadnionych przypadkach wynikających ze zdiagnozowanych, specyficznych potrzeb odbiorców dopuszcza się również możliwość wsparcia w modelu innym niż popytowy.
48 Priorytet Inwestycyjny: Dostosowanie systemów kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb rynku pracy (PI 10.4) W ramach wsparcia będą realizowane działania na rzecz podniesienia jakości oraz atrakcyjności szkolnictwa zawodowego oraz dostosowania jego kierunków do regionalnych uwarunkowań rynku pracy i gospodarki. Realizowane będą działania dostosowujące ofertę szkół prowadzących kształcenie zawodowe do potrzeb rynku pracy w tym z uwzględnieniem smart specialisation oraz prowadzenie doradztwa zawodowego. Promowana będzie współpraca szkół i placówek kształcenia zawodowego z ich otoczeniem społeczno-gospodarczym, instytucjami rynku pracy, zwłaszcza z pracodawcami i szkołami wyższymi, w celu podniesienia jakości kształcenia oraz w zakresie praktycznych form nauczania – np. staże i praktyki zawodowe. Obszarem działań w ramach Priorytetu w zakresie ograniczania przedwczesnego kończenia nauki i promowania równego dostępu do stojącego na dobrym poziomie szkolnictwa będzie wsparcie grup docelowych, w których występują bariery/utrudnienia w dostępie do edukacji oraz zapewnienie wysokiej jakości usług. Interwencje przyczyniające się do zwiększonego i pełnego udziału młodzieży ze szczególnymi potrzebami, w tym niepełnosprawnych (np.: osoby autystyczne, osoby z zaburzeniami rozwoju) w edukacji zawodowej. Planowane wsparcie będzie również obejmować podniesienie kompetencji nauczycieli i instruktorów praktycznej nauki zawodu w zakresie m.in. pracy z uczniem, rozwijanie kompetencji cyfrowych nauczycieli. Jak również podnoszenie kompetencji praktycznych nauczycieli zawodu we współpracy z uczelniami i rynkiem pracy, w ramach np. praktyk, staży, szkoleń w przedsiębiorstwach. Udział nauczycieli i kadry pedagogicznej we wsparciu będzie możliwy jako dodatkowe i uzupełniające działanie względem działań skierowanych do uczniów. Działania będę również skierowane na rozwój oferty ukierunkowanych branżowo centrów kształcenia zawodowego i ustawicznego w zakresie kształcenia pod potrzeby regionalnego i lokalnego rynku pracy. Tworzenie w szkołach i placówkach kształcenia zawodowego warunków zbliżonych do rzeczywistego środowiska pracy zawodowej poprzez wyposażenie/doposażenie szkół i placówek w nowoczesny sprzęt i materiały dydaktyczne zapewniające wysoką jakość kształcenia. Udzielane wsparcie może być uzupełniane inwestycjami w wyposażenie/doposażenie i adaptację pomieszczeń w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia zakładanych celów projektu w ramach mechanizmu finansowania krzyżowego (cross-financing).
49 Dziękuję za uwagę Departament Funduszy Europejskich Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego