1 Konferencja „Wychowanie bez porażek” Szczecin 05.05.2010Dziecko małe, lekkie, mniej go jest. Musimy pochylić, zniżyć ku niemu. Janusz Korczak

2 Rozwój fizyczny i emocjonalny dziecka w wieku szkolnymLek. Adela Nurczyńska Lek. Sebastian Woźniak

3 ROZWÓJ OSOBNICZY FIZYCZNY (morfologia, budowa, wymiary)RUCHOWY (funkcje, motoryka) PSYCHICZNY (osobowość) SPOŁECZNY (funkcjonowanie w grupie, rodzinie, szkole)

4 ROZWÓJ FIZYCZNY Ciąg przeobrażeń, mający charakter nieodwracalnych trendów w zakresie doskonalenia morfologii i funkcji komórek, tkanek i narządów oraz ustroju jako całości, zmierzających do osiągnięcia pełnej dojrzałości i zdolności do reprodukcji.

5 ROZWÓJ EMOCJONALNY jest ściśle uzależniony od dojrzałości strukturmózgowych i doświadczenia życiowego dziecka

6 NATURALNE TRUDNE OKRESY ROZWOJUMomenty przejściowe między jednym cyklem życia a drugim, między dzieciństwem a dorastaniem, czy między dorastaniem a dorosłością

7 NORMA ROZWOJOWA Rozwój człowieka jest uwarunkowany wieloczynnikowo i wykazuje znaczną zmienność „Z reguły łatwiej rozpoznać chorobę niż zdecydowanie potwierdzić wątpliwą prawidłowość ”

8 ZJAWISKO AKCELERACJI ROZWOJUMiędzypokoleniowe przyspieszenie osiągania poszczególnych etapów dojrzewania płciowego i ostatecznie większych wymiarów ciała

9 KLASYFIKACJA - ROZWÓJ FIZYCZNYOKRES PRENATALNY OKRES POSTNATALNY - noworodkowy (pierwsze 28 dni) - niemowlęcy (1 rok życia) - poniemowlęcy (2-3 rok życia) - przedszkolny (4-6 rok życia) - szkolny (7-15 rok życia) - młodzieńczy (16-20 rok życia)

10 KLASYFIKACJA - ROZWÓJ FIZYCZNYWiek szkolny - faza obojętnopłciowa (u dziewcząt do 8 roku, u chłopców do 9 roku życia) - faza dojrzewania płciowego (8/9 -15/17 rok życia)

11 OKRES WCZESNOSZKOLNY

12 OKRES WCZESNOSZKOLNY Nauka szkolnaZdobywanie podstawowej, ale jeszcze nie usystematyzowanej wiedzy o świecie Intensyfikacja rozwoju procesów poznawczych – wrażeń, uwagi, pamięci i spostrzegawczości

13 OKRES WCZESNOSZKOLNY Pojawiają się:Porównywanie, Abstrahowanie, Uogólnianie Nowe działania myślowe – analiza-synteza, dodawanie - odejmowanie etc., szeregowanie i klasyfikacja

14 OKRES WCZESNOSZKOLNY Staje się członkiem grupy społecznej jaką są rówieśnicy, klasa, szkoła etc. Określenie własnej pozycji i roli w grupie Odpowiedzialność za siebie i otoczenie

15 OKRES WCZESNOSZKOLNY Zmniejsza się autorytet rodziców – tworzy się „Ja idealne” Kształtuje się OSOBISTE pojęcie etyki, norm moralnych Ostre antagonizmy między płciami

16 OKRES WCZESNOSZKOLNY Zmiana sylwetki dziecka (spłaszczenie klatki piersiowej, pogłębienie kifozy piersiowej Pokwitaniowy skok wysokości ciała (przyspieszone tempo wzrastania) Wydłużenie kończyn dolnych i długości stóp Dymorfizm płciowy

17 REAKCJE EMOCJONALNE W WIEKU SZKOLNYMZaburzenia łaknienia Zaburzenia snu Zaburzenia mowy Autyzm dziecięcy Zespół Aspergera Upośledzenie umysłowe Obojętność uczuciowa Zaburzenia zachowania, nastroju, Moczenie mimowolne nieorganiczne Zanieczyszczanie się kałem Tiki Zespół nadpobudliwości ruchowej=ADHD Nerwica (natręctw, histeryczna, lęki)

18 MOCZENIE MIMOWOLNE -ENURESISNocne/dzienne Najczęściej wtórne po 4 roku życia Wykluczenie przyczyn organicznych – zakażenie układu moczowego

19 ZANIECZYSZCZANIE KAŁEM -ENCOPRESISNajczęściej wtórne, po 4 roku życia Wykluczenie przyczyn organicznych - zaparcia Zaburzenia regresywne Zachowania agresywne

20 ZABURZENIA SNU Trudności z zasypianiemLęki nocne (pavor nocturnus) -padaczka Koszmary senne Rzadko są pierwszym objawem choroby somatycznej lub psychicznej

21 ZABURZENIA MOWY Artykulacja, Ekspresja, RozumienieNajczęściej występują zaburzenia mieszane ekspresji i rozumienia Logonerwice, jąkanie, „spieszczanie”, mutyzm wybiórczy Różnicować z autyzmem

22 SPECYFICZNE ZABURZENIA ROZWOJU UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCHCzytanie Ortografia Umiejętności arytmetycznych NIE SĄ ONE WYNIKIEM UPOŚLEDZENIA, URAZU CZY CHOROBY OUN.

23 TIKI - ZACHOWANIA MIMOWOLNERuchowe (proste/złożone) Głosowe Udzielone Przemijające/przewlekłe (12 m-cy) Zanikają w czasie snu Zespół Gilles’a de la Touretta

24 ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJADHD – attention deficit hiperactivity disorder Zespół hiperkinetyczny Ujawnia się co najmniej w 2 środowiskach (dom, szkoła) Częściej chłopcy 1-2 % populacji dziecięcej

25 ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJTriada kliniczna: trudności z utrzymaniem uwagi kontrola impulsywności nadmierna ruchliwość

26 ADHD - SCHORZENIA WSPÓŁISTNIEJĄCEUrazy głowy Moczenie nocne Trudności w nauce (dysleksja) częściej u chłopców współwystępują inne zaburzenia rozwojowe

27 AUTYZM DZIECIĘCY Całościowe zaburzenia rozwojowe 2-20/100 000 dzieciNieprawidłowy rozwój dziecka przed 3 r.ż. Triada objawów: Zaburzone interakcje społeczne Komunikowanie się Zachowanie

28 AUTYZM DZIECIĘCY Czynniki środowiskowe – główna przyczynaNie zidentyfikowano genu odpowiedzialnego za autyzm Nie ma żadnych specyficznych zmian w OUN Domena psychologów i psychiatrów dziecięcych.

29 ZESPÓŁ ASPERGERA Zaburzenia jakościowe w zakresie interakcji społecznych 36-40/ ludzi Rozwój dziecka do 3 roku życia przebiega prawidłowo Rozwój mowy i inteligencja są prawidłowe Powikłania: izolacja, osamotnienie, zaburzenia lękowe, depresja, agresja, zachowania aspołeczne

30 ZESPÓŁ ASPERGERA Następstwa: izolacja, osamotnienie, zaburzenia lękowe, depresja, agresja, zachowania aspołeczne Leczenie: trening umiejętności społecznych

31 UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWENajczęstsza forma niepełnosprawności u dzieci - 2% populacji Diagnoza za pomocą testów inteligencji - np.: skala Wechslera Stopnie: lekki – głęboki Nie jest wartością bezwzględnie stałą – może się podnieść pod wpływem rehabilitacji

32 UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWEStopień lekki uwarunkowany wieloczynnikowo Istnieje korelacja między inteligencją rodziców i dzieci Stopień głęboki – organiczne uszkodzenie OUN

33 MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCEGrupa nie postępujących, lecz zmieniających się z wiekiem zespołów ruchowych będących następstwem uszkodzeń lub zaburzeń rozwojowych mózgu we wczesnym stadium rozwoju 2 - 2,5/1000 żywo urodzonych dzieci 30 – 40% jest upośledzonych umysłowo

34 MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCENajczęstsza postać – obustronne porażenie kurczowe (Diplegia) Dzieci urodzone przedwcześnie Większość nie wykazuje zaburzeń w rozwoju umysłowym Głównymi problemami są: ograniczenie ruchomości kończyn dolnych i zaburzenia wzrokowe

35 OKRES DOJRZEWANIA (fot. JupiterImages/EAST NEWS)

36 OKRES DOJRZEWANIA (12-18 l.)Literackie określenie tego czasu jako „trudny wiek”, „okres burzy i naporu”, „okres ponownego uporu” – typowe dla tego okresu gwałtowne, czasem nawet radykalne zmiany fizyczne (hormony!) i psychiczne przekształcają dziecko w człowieka dorosłego… ??? Szereg zmian skutkuje dojrzewaniem fizjologicznym, umysłowym, emocjonalnym i duchowym.

37 OKRES DOJRZEWANIA Poza wiekiem niemowlęcym najintensywniejszy okres wzrostu oraz ostatecznego ukształtowania się dymorfizmu płciowego – zmiana sylwetki, burza hormonów – estrogeny, testosteron etc.

38 Dojrzewanie psychiczne fizyczne społeczne seksualne

39 OKRES DOJRZEWANIA Spowolnienie i niezgrabność ruchowa – zaburzenie statyki spowodowane „przebudową” sylwetki Miesiączkowanie – szkoła jako jedyne źródło informacji, temat tabu w rodzinie – w ciągu pierwszych 2-3 lat miesiączki są nieregularne i NIEBOLESNE!

40 OKRES DOJRZEWANIA Typowymi dla okresu dojrzewania są:Intensywny rozwój intelektualny – myślenie abstrakcyjne, formalne, logiczne i hipotetyczno-dedukcyjne Rozwój zainteresowań i twórczości Wzmożona wrażliwość i chwiejność emocjonalna, egzaltacja do skrajnych nastrojów Tendencja do zwiększonego krytycyzmu, wręcz krytykanctwa

41 OKRES DOJRZEWANIA Potrzeba swobody i niezależności w opozycji do poczucia niższości, zagrożenia przed nieznanym, nowym „dorosłym” światem skutkuje nonszalancją, ryzykownymi zachowaniami – papierosy, alkohol, narkotyki, inicjacja seksualna - tabletki antykoncepcyjne, przypadkowy sex, uprawianiem ekstremalnych sportów etc. Uspokojenie i zrównoważenie emocjonalne pojawią się dopiero w wieku młodzieńczym przypadającym na r. ż.

42 ZABURZENIA ŁAKNIENIA Odmowa jedzenia (jadłowstręt) – dziewczęta i kobiety – r.ż. Otyłość – w 90% otyłość prosta Nawykowe wymioty Odmawianie spożywania pewnych rodzajów pokarmów – diety! Spożywanie niejadalnych substancji (pica)

43

44 ZABURZENIA LĘKOWE Strach to reakcja obronnaLęk separacyjny – dotyczy młodszych dzieci, brak rodzica – żłobek, przedszkole, EUROSIEROCTWO etc. Lęk społeczny – brak kontaktu z rówieśnikami – część z. Aspergera, autyzmu etc. Uogólnione zaburzenia lękowe

45 OKRES DOJRZEWANIA Depresja – wykorzystywanie seksualne, myśli i próby samobójcze

46

47 OKRES DOJRZEWANIA Lęk panicznyFobie (heksakosjoiheksekontaheksafobia, triskaidekafobia, antofobia etc.) Obojętność uczuciowa Agresja Nerwica natręctw Nerwica histeryczna

48 Na psychiczny i emocjonalny rozwój dziecka wpływają również przewlekłe choroby, stres – cukrzyca, choroby onkologiczne – białaczki, chłoniaki guzy lite, problemy gastrologiczne, nefrologiczne etc. – choruje cała rodzina!

49 PIŚMIENNICTWO: „Pediatria” – pod redakcją K. Kubickiej i W. Kawalec„Norma kliniczna w pediatrii”- pod redakcją M. Krawczyńskiego „Neurologia dziecięca” – pod redakcją R. Michałowicza i S. Jóźwiaka „Antropomotoryka” – W. Osiński Neurologia dziecięca Nr 33 Vol.17/2008 Forum internetowe: urwis.pl; edukacja.edux.pl; profesor.pl, medserwis.pl

50 DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ