1 Konsekwencje starzenia się ludności dla polskiego systemu emerytalnego FUNDUSZ REZERWY DEMOGRAFICZNEJ dr Piotr Obidziński Instytut Finansów Katedra Ubezpieczeń i Rynków Kapitałowych

2 Fundusz Rezerwy Demograficznej (FRD)Został powołany ustawą z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 ze zm.), Art. 58, ust. 1. Jego zadaniem jest gromadzenie długookresowych rezerw finansowych w czasie gdy przedstawiciele wyżu demograficznego znajdują się w wieku produkcyjnym a następnie niwelowanie negatywnych dla budżetu skutków przejścia tej grupy osób do wieku emerytalnego. Ostatecznym celem Funduszu jest odciążenie budżetu państwa w okresach najtrudniejszych z demograficznego punktu widzenia. Pierwszy taki okres nastąpi gdy w wieku emerytalnym znajdować się będą roczniki powojennego wyżu z lat

3

4 POTENCJALNE ŹRÓDŁA WPŁYWÓW FRD:Część składki na ubezpieczenie społeczne (w 2003 roku stanowiła 0,1% podstawy wymiaru składek, od 2004 roku podwyższana corocznie o 0,05%); Środki z prywatyzacji mienia Skarbu Państwa; Przychody z lokat środków FRD; Odsetki z lokat na rachunkach prowadzonych przez ZUS a nie stanowiących przychodów FUS i ZUS.

5

6 Co wpływa na zapotrzebowanie FRDStruktura ludności według płci i wieku – prognozowana w oparciu o założenia dotyczące (otoczenie demograficzne): płodności, umieralności, migracji zagranicznych.

7 Co wpływa na zapotrzebowanie FRDRynek pracy (otoczenie społeczno-ekonomiczne) – w oparciu o założenia dotyczące : struktury populacji w podziale na poszczególne grupy zawodowe oraz grupy znajdujące się poza siłą roboczą, wzrostu gospodarczego, inflacji, stopy bezrobocia, wysokości zarobków.

8 Co wpływa na zapotrzebowanie FRDDodatkowym elementem wpływającym na wielkość zapotrzebowania jest otoczenie polityczno – prawne Funduszu. Wyraża się ono między innymi w ustaleniach dotyczących: wysokości wskaźników waloryzacji składek i świadczeń wypłacanych z ubezpieczeń społecznych, wieku przechodzenia na emeryturę dla kobiet i mężczyzn, zasad przechodzenia na wcześniejsze emerytury, itd.

9 Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (1)Rysunek 1. Urodzenia żywe w Polsce w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy „Demografia” Głównego Urzędu Statystycznego

10 Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (2)Rysunek 2. Schemat płodności w Polsce dla lat 1975, 1985, 1995, 2005. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy „Demografia” Głównego Urzędu Statystycznego

11 Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (3)Rysunek 3. Prawdopodobieństwa zgonu osoby w wieku 0-ukończonych lat Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy „Demografia” Głównego Urzędu Statystycznego

12 Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (4)Rysunek 4. Przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku 0-ukończonych lat Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy „Demografia” Głównego Urzędu Statystycznego

13 Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (5)Rysunek 5. Przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku 65-ukończonych lat (prawa oś, w latach) oraz liczba urodzeń (lewa oś, w tys.) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i WHO

14 Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (6)Rysunek 6. Ludność Polski w latach w podziale na ekonomiczne grupy wieku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy „Demografia” Głównego Urzędu Statystycznego

15 Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (7)Rysunek 7. Prognoza ludności Polski w latach (a) Ludność w podziale na (prawa oś) ekonomiczne grupy wieku (lewa oś) (b) Współczynnik obciążenia systemowego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

16 Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (8)Rysunek 8. Liczba emerytów zgodnie z nowym wiekiem emerytalnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

17 Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (8)Fundusz Rezerwy Demograficznej powstał razem z reformą emerytalną. W założeniu miał służyć zabezpieczeniu emerytur osób obecnie wchodzących w wiek emerytalny. Mieliśmy z niego korzystać od 2009 roku i do tego czasu fundusz miał uzbierać blisko 200 mld zł. Do dzisiaj udało się uzbierać ok. 18 mld zł. ZUS co miesiąc na emerytury wydaje 10 mld zł.