1

2 Konsument na rynku gazu w Polsce

3 Stan prawny 1 stycznia 2007r. Odbiorcy paliw gazowych lub energii mają prawo zakupu tych paliw lub energii od wybranego przez siebie sprzedawcy. 2011r. 4 zmiany sprzedawcy gazu w skali kraju 2016r. 78437 zmian sprzedawcy gazu w skali kraju

4 Detaliczny rynek gazu z perspektywy konsumentaLiczba zmian sprzedawcy pomimo dynamicznego wzrostu pozostaje niewielka. Konsumenci nie wykorzystują możliwości, jakie daje uwolniony rynek paliwa gazowego. Czasem ciężko dostrzec korzyści. Nie zawsze jest uczciwie. Ale też nie zawsze jest nieuczciwie. Potencjał rozwoju jest bardzo duży.

5 Nie zawsze jest uczciwie. Nie zawsze nie jest.Zdiagnozowane nieprawidłowości w relacjach sprzedawca – konsument: nieświadoma zmiana sprzedawcy/usługodawcy, niedozwolone postanowienia, wysokie kary umowne, nieuczciwe praktyki rynkowe, wykazują duże podobieństwo z pokrewnymi branżami, co sugeruje konieczność horyzontalnej regulacji. Część badanych umów w sposób przejrzysty prezentuje istotne dla konsumenta elementy, co powinno stanowić wzór dla pozostałych sprzedawców.

6 Umowy w obrocie detalicznym gazem zawierane z konsumentamiW badaniu przeanalizowano postanowienia wzorców umownych, którymi w obrocie z konsumentami posługuje się 13 podmiotów, o różnej pozycji rynkowej. W odniesieniu do wszystkich podmiotów kryteria sprawdzania były takie same. Umowy zostały sprawdzone na podstawie 37 różnych kryteriów. W każdym przypadku dokonano indywidualnej oceny postanowień wzorca umownego.

7 Wniosek Obowiązujące przepisy nie chronią w sposób zadowalający konsumentów, co zniechęca ich do aktywności na rynku, ale tam, gdzie istnieją konkretne wymagania, w większości przypadków sprzedawcy kształtowali wzorce umowne w sposób mieszczący się w zakresie wymagań ustawowych, niestety tam, gdzie pojawia się swoboda kontraktowa, dochodzi do licznych naruszeń praw konsumentów.

8 Wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały.W realiach rynku masowego model kontraktowy odgrywa niezmiernie istotna rolę. Unifikacja i optymalizacja procesów wymusiła ujednolicenie także wzorców umownych. Stąd umowy na tym rynku zawiera się w tzw. modelu adhezyjnym, czyli przez przystąpienie. To Strona silniejsza ekonomicznie redaguje postanowienia kontraktu, a następnie przedstawia je kontrahentowi- konsumentowi, który poza świadczeniem głównym jakim jest najczęściej cena nie ma realnego wpływu na kształt postanowień wzorca. Stąd wykształcono pewnego rodzaju narzędzia, mające chronić najsłabszych uczestników rynku przed nadużywaniem przewagi ekonomicznej przez przedsiębiorców. Podstawowym narzędziem takiej ochrony jest system tzw. klauzul niedozwolonych. Zgodnie z art. 385(1) kodeksu cywilnego postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Przedsiębiorca, który kontraktuje z konsumentami nie ma zatem pełnej dowolności w decydowaniu o postanowieniach kontraktów. Reguły interpretacyjne w zakresie abuzywności wyznacza przede wszystkim orzecznictwo Prezesa UOKiK, który jest organem centralnym czuwającym nad zapewnieniem ochrony zbiorowych interesów konsumentów oraz Sadu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Źródłem abuzywności postanowień umownych może być zarówno sytuacja, gdzie w sposób oczywisty przedsiębiorstwo dąży do zaburzenia równowagi kontraktowej stron. Zdarza się jednak również, że postanowieniem abuzywnym okazuje się zapis ustawowy transponowany do wzorca umownego i dostosowany do potrzeb kontraktu przez samego przedsiębiorcę W toku analizy wzorców umownych zwrócono uwagę jeszcze na jedna okoliczność. zasadą, zgodnie z art. 384 § 1 kodeksu cywilnego jest, że ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Nawiązując do wspomnianej praktyki zawierania umów i wyprowadzania istotnej ich części do załączników w postaci regulaminów, cenników itp. podnieść należy, że w niektórych wzorcach umownych zakres związania i liczba załączników nie pokrywały się. Chodzi przede wszystkim o sytuacje, gdzie wskazuje się, że strony związane są określonym dokumentem, który stanowi integralna część umowy, ale nie dołącza się go do umowy. Sytuacja może być na tyle problematyczna, że decydować o jej istotnych warunkach. Czym innym jest bowiem zmiana niektórych warunków w okresie obowiązywania umowy, a czym innym doręczenie postanowień wzorca umownego podczas zawierania umowy. Stosunek prawny pomiędzy sprzedawcą, a odbiorcą jest stosunkiem o charakterze ciągłym. Zgodnie z art. 384(1) kodeksu cywilnego wzorzec wydany w czasie trwania stosunku umownego o charakterze ciągłym wiąże drugą stronę, jeżeli zostały zachowane wymagania określone w art. 384, a strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia. Co do obowiązku doręczania nowo zatwierdzonych taryf odbiorcom zasada ta doznaje pewnych ograniczeń wynikających z kształtu prawa energetycznego. Otóż przedsiębiorstwo energetyczne nie jest zobowiązane każdorazowo doręczać odbiorcy zmienionych taryf. Potwierdza to orzecznictwo. W świetle art. 5 ust. 1 p.e. stosunek prawny łączący dostawcę i odbiorcę energii ma charakter cywilnoprawny. Zatwierdzona przez Prezesa URE taryfa cen energii kwalifikowana jest jednolicie jako wzorzec umowy w rozumieniu art. 384 k.c. Co do kwestii terminu związania nową taryfą, mają zastosowanie w pierwszej kolejności postanowienia umowne. Jeśli ich brak, porównanie treści art. 47 ust. 4 p.e. oraz art k.c. wskazuje, że pierwszy z tych przepisów jest względem drugiego przepisem szczególnym. Art k.c. określa ogólny model zmiany wzorca w czasie trwania stosunku umownego o charakterze ciągłym, a art. 47 ust. 4 p.e. reguluje przesłanki i termin związania taryfą w sposób odrębny, ścisły, właściwy tylko temu rodzajowi wzorców. Ustawodawca nie tylko zakreślił ramy czasowe wprowadzenia taryfy do stosowania, ale nakazał to wprowadzenie w sposób stanowczy ("przedsiębiorstwo energetyczne wprowadza taryfę do stosowania").

9 Klauzule niedozwolone dotyczą najczęściej uprawnień konsumenta po zawarciu umowy.Reklamacja nie zwalnia Odbiorcy z terminowego regulowania należności za dostarczone Paliwo gazowe. Po co wiec ją składać ? Umowa może być rozwiązana przez Sprzedawcę ze skutkiem natychmiastowym na podstawie oświadczenia skierowanego do Odbiorcy w formie pisemnej pod rygorem nieważności w przypadku gdy odbiorca zalega z zapłatą za paliwo gazowe przez okres 30 dni po upływie terminu zapłaty. Faktury wysyłane są listem zwykłym.

10 Czy w umowie można i trzeba wpisywać absolutnie wszystko?Rażące Naruszenie Umowy (Kompleksowej) – przez Rażące Naruszenie Umowy uznaje się takie zachowanie każdej ze Stron Umowy, które sama Umowa nazywa Rażącym Naruszeniem Umowy. Umowa może być rozwiązana przez Odbiorcę ze skutkiem natychmiastowym na podstawienie oświadczenia skierowanego do Sprzedawcy w formie pisemnej pod rygorem nieważności,[…] w przypadku śmierci Odbiorcy.

11 Kara umowna Przedsiębiorca może stosować postanowienia wzorca umownego określające zasady odpowiedzialności finansowej konsumenta w przypadku wcześniejszego wypowiedzenia umowy, jednak zasady tej odpowiedzialności muszą pozostawać w związku z kosztami i ryzykiem przedsiębiorcy. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 stycznia 2013 r. VI ACa 931/12, lex)

12 Podsumowanie W każdej przebadanej umowie można doszukać się nieprawidłowości. Wieloletnia obserwacja rynku wskazuje, że część przedsiębiorców stara się polepszyć standard kontaktu z klientem. Potrzebne są zmiany przepisów. Konieczne jest wyeliminowanie nieuczciwej konkurencji.

13 BADANIE Konsument na rynku gazu ziemnego w Polsce

14 BADANIE ILOŚCIOWE Cel badania, metodologia i próba badawczaCEL - poznanie sposobu użytkowania gazu, określenie poziomu świadomości cen i zużycia gazu, świadomości możliwej zmiany sprzedawcy gazu, postrzegania procesu zmiany sprzedawcy przez polskich konsumentów, mechanizmów porównywania ofert i źródeł informacji 28 kwietnia – 13 maja 2017 roku EFEKTYWNE WYWIADY: 408 CAPI 912 CAWI GRUPA SPEŁNIAJĄCA ŁĄCZNIE WARUNKI: odpowiedzialni lub współodpowiedzialni za opłacanie rachunków za gaz w swoich gospodarstwach domowych; wykorzystujący gaz pochodzący z gazociągu; rozliczający się ze zużytego gazu bezpośrednio jako gospodarstwo domowe. Z badania wykluczone zostały gospodarstwa, które nie używają gazu bądź opłata za gaz jest zawarta w czynszu.

15 BADANIE ILOŚCIOWE Wiek respondentów

16 BADANIE ILOŚCIOWE Ocena sytuacji materialnej gospodarstwa domowego

17 BADANIE ILOŚCIOWE Miejsce zamieszkania

18 BADANIE ILOŚCIOWE Wspomagane wskazanie obecnego sprzedawcy gazu (wskazania powyżej 1%)Niemal co 5 badany nie potrafi spontanicznie wymienić swojego sprzedawcy gazu, a 1% badanych udzielił odpowiedzi „gazownia / gazociągi”.

19 BADANIE ILOŚCIOWE Do jakich celów wykorzystywany jest gaz z gazociągów w gospodarstwach

20 BADANIE ILOŚCIOWE Odpowiedź na pytanie o zużycie gazu w gospodarstwie domowym wykazywane na rozliczeniach za gaz

21 BADANIE ILOŚCIOWE Opłaty znajdujące się w rozliczeniach za gaz

22 BADANIE ILOŚCIOWE Wiedza o posiadanej grupie taryfowej

23 BADANIE ILOŚCIOWE Czy zmieniał/a Pan/i sprzedawcę gazu w gospodarstwie domowym

24 BADANIE ILOŚCIOWE Powody zmiany sprzedawcy gazu

25 BADANIE ILOŚCIOWE Świadomość konsumentów w procesie zmiany sprzedawcyZdecydowana większość badanych, którzy zmienili sprzedawcę gazu, nie porównywała ofert podczas zmiany. LICZBA SPRAWDZONYCH OFERT W PROCESIE ZMIANY SPRZEDAWCY GAZU ŹRÓDŁA INFORMACJI O OFERTACH SPRZEDAWCÓW GAZU W PROCESIE ZMIANY W trakcie procesu zmiany sprzedawcy gazu większość respondentów nie poszukiwała informacji o dostępnych innych ofertach (56%)

26 BADANIE ILOŚCIOWE Sprawdzanie ofert innych sprzedawców gazu w ciągu ostatniego roku

27 BADANIE ILOŚCIOWE Kontakt z przedstawicielami innych sprzedawców gazu w ciągu ostatniego roku

28 BADANIE ILOŚCIOWE Opina o proponowanych ofertach sprzedawców gazu

29 BADANIE ILOŚCIOWE Czy zmiana sprzedawcy gazu mogłaby wpłynąć na sytuację gospodarstwa domowego?

30 BADANIE ILOŚCIOWE Świadomość patologii na rynku gazu

31 BADANIE ILOŚCIOWE Świadomość możliwości odstąpienia bez żadnych konsekwencji od umowy podpisanej poza lokalem firmy Niemal połowa badanych wie, że od umowy zawartej poza lokalem firmy można odstąpić bez konsekwencji w terminie 14 dni. Co piąty badany podaje inne terminy, a co trzeci respondent ma trudności z określeniem tego terminu.

32 BADANIE ILOŚCIOWE PodsumowanieZdecydowana większość respondentów (66%) nie potrafi wskazać, ile zużywa gazu, a 22% nie wie, jaki jest koszt, nawet w przybliżeniu, korzystania z gazu. 70% badanych nie wie także, w jakiej grupie taryfowej znajduje się ich gospodarstwo domowe. Większość badanych (68%) ma świadomość możliwości zmiany sprzedawcy gazu, ale jednocześnie 78% nie wie, czy zmiana sprzedawcy gazu mogłaby wpłynąć na sytuację gospodarstwa domowego pozytywnie lub negatywnie. Zapewne dlatego jedynie 12% użytkowników gazu z gazociągu w ciągu roku poszukiwało informacji o ofertach innych sprzedawców gazu. Co trzeci badany spotkał się z próbą kontaktu sprzedawcy gazu innego niż obecny, ale 64% słyszało o problemach z nieuczciwymi sprzedawcami na rynku gazu. Z procedury zmiany sprzedawcy gazu skorzystało jedynie 6% badanych. Co czwarty badany, który zmieniał sprzedawcę gazu (24%), negatywnie ocenia procedurę zmiany, a co piąty (19%) nie jest zadowolony z warunków nowego sprzedawcy gazu.