1 Konsument na rynku usług finansowychBarbara Denisiuk
2 Zakres Kredyty Pożyczki Ubezpieczenia Leasing konsumencki Inwestycje
3 Kredyty, pożyczki, lokaty...Kredyt konsumencki Jest to kontrakt zawarty między konsumentem a przedsiębiorcą (najczęściej bankiem lub inną instytucją finansową). Regulacją ustawy z dnia 12 maja r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. nr 126, poz. 715 ze zm.), obowiązującej od 18 grudnia 2011 r. objęty jest każdy kredyt zaciągnięty na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej (np. gotówkowy lub na cele mieszkaniowe, który nie jest zabezpieczony hipoteką). Mamy z nim do czynienia również przy zakupach na raty lub z odroczonym terminem płatności. Dotyczy sum aż do ,00 zł (bądź ich równowartości w walutach obcych). Do kredytów hipotecznych ustawy nie stosuje się (oprócz kilku wybranych przepisów), podobnie jak do kredytów całkowicie darmowych, czyli popularnych „0%”.
4 Kredyty, pożyczki, lokaty...Kredyt konsumencki Od umowy kredytu można odstąpić bez podania przyczyny w terminie do 14 dni od dnia jej zawarcia. Jedynym kosztem, który się wówczas ponosi, są odsetki (ale opłaty przygotowawcze i prowizje kredytodawca zwraca w całości). Warto też pamiętać, że umowa kredytu konsumenckiego musi być – co do zasady - zawarta w formie pisemnej (nieliczne wyjątki określają przepisy). Tak wynika z art. 29 ustawy. Umowa powinna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały, a kredytodawca lub pośrednik kredytowy muszą niezwłocznie doręczyć umowę konsumentowi.
5 Kredyty, pożyczki, lokaty...Kredyt hipoteczny jest to rodzaj kredytu, którego zabezpieczeniem jest hipoteka. Nie ma znaczenia przy tym, czy kredyt ten wykorzystany ma być przez konsumenta na remont, czy budowę domu, czy też na inny cel. Zatem przyjęte nazewnictwo „kredyt hipoteczny” pochodzi z podziału kredytów według rodzajów zabezpieczeń, a nie według celu jego przeznaczenia. Banki stosują różnorodne nazewnictwo do kredytów tego typu: kredyt hipoteczny, kredyt mieszkaniowy etc. Z praktyki wynika jednak, że większość kredytów zabezpieczonych hipoteką to właśnie kredyty na zakup lub remont nieruchomości. Co do zasady kredytodawcy korzystają z zabezpieczenia hipoteką kredytów o dużej wysokości. Dla kredytów o niskiej wartości z reguły stosuje się zabezpieczenia innego typu np. ubezpieczenie, weksel.
6 Kredyty, pożyczki, lokaty...Kredyt konsolidacyjny Jest to rodzaj kredytu (lub pożyczki), który przeznaczony jest na spłatę innych zobowiązań kredytobiorcy. Zatem, jeśli konsument posiada kilka kredytów np. gotówkowy, hipoteczny, albo kilka kredytów ratalnych może dokonać tzw. konsolidacji kredytów, tzn. zamienić kilka kredytów na jeden, długoterminowy, często o niższym oprocentowaniu (kredyt konsolidacyjny pokrywa wszystkie inne zobowiązania konsumenta). W takiej sytuacji konsument będzie miał obowiązek spłaty tylko jednej raty w banku, który udzielił mu kredytu konsolidacyjnego, a nie kilku rat w różnych wysokościach w różnych bankach.
7 Kredyty, pożyczki, lokaty...Kredyt gotówkowy Co do zasady kredyty gotówkowe to kredyty konsumenckie, które podlegają ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Kredyty gotówkowe są jednym z najbardziej popularnych produktów bankowych i parabankowych. Mogą być przeznaczone na dowolny cel, charakteryzuje je nieskomplikowana i szybka procedura ich uzyskania, z tego też powodu nazywane są częściej pożyczkami gotówkowymi. Należy jednak pamiętać, iż w sytuacji, gdy kredyt gotówkowy nie jest oprocentowany a konsument nie ponosi żadnych kosztów poza spłatą samego kapitału, wówczas nie korzysta on z dobrodziejstwa ustawy o kredycie konsumenckim.
8 Kredyty, pożyczki, lokaty...Kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym (debet) Zdefiniowany w art. 5 pkt 4 ustawy o kredycie konsumenckim jako umowa o kredyt, który kredytodawca udostępnia konsumentowi umożliwiając dysponowanie środkami pieniężnymi w wysokości przekraczającej środki zgromadzone na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym. Co do zasady, konsument podpisuje dwie umowy - jedną na otworzenie rachunku bankowego, drugą - o kredyt w ramach tego rachunku. Bank wyznacza wysokość limitu kredytowego (debetu), z którego konsument może korzystać, a środki wpływające na rachunek bankowy zaliczane są na poczet debetu, jeśli konsument z niego skorzystał w danym miesiącu.
9 Kredyt a pożyczka Umowa pożyczki regulowana jest w kodeksie cywilnym, ale podlega także przepisom ustawy o kredycie konsumenckim. Umowa o kredyt podlega przepisom ustawy prawo bankowe i ustawy o kredycie konsumenckim. Umowa pożyczki w rozumieniu kodeksu cywilnego może zostać zawarta ustnie, natomiast zgodnie z treścią art. 720 § 2 kodeksu cywilnego jeśli wartość pożyczki przekracza 500 zł (od zł) powinna być zawarta pisemnie dla celów dowodowych. Co do zasady umowa kredytu bankowego powinna być zawarta na piśmie, co wynika z art. 69 ustawy prawo bankowe.
10 Kredyt a pożyczka Przedmiotem pożyczki mogą być pieniądze i inne rzeczy oznaczone co do gatunku. Natomiast przedmiotem kredytu są wyłącznie środki pieniężne. Pożyczka może być wykorzystana przez pożyczkobiorcę na dowolny cel, natomiast kredytu bank udziela na ściśle określony cel opisany we wniosku kredytowym – jest to tzw. zasada celowości kredytu. Pożyczkodawca nie ma prawa kontroli sposobu wykorzystania pożyczki, natomiast kredytodawcy przysługuje prawo kontroli, czy kredyt wykorzystywany jest zgodnie z warunkami określonymi w umowie kredytowej. Przysługuje mu również prawo wypowiedzenia umowy w przypadku stwierdzenia, że kredyt jest wykorzystywany niezgodnie z przeznaczeniem.
11 parabank Potocznie takim mianem określa się instytucje, które w ramach działalności gospodarczej świadczą usługi podobne do usług świadczonych przez banki. Przede wszystkim udzielają konsumentom pożyczek i taka działalność, o ile nie narusza przepisów regulujących ich udzielanie jest dozwolona. Dostępność usług tych firm jest znaczna, choć w większości wypadków ma charakter lokalny. Część przedsiębiorstw prowadzi sprzedaż akwizycyjną w domach konsumentów, a także za pomocą Internetu lub innych metod komunikacji na odległość. Oferty parabanków zachęcają brakiem skomplikowanych procedur i wysokich wymagań dotyczących zdolności kredytowej przy zawieraniu umów. Zwykle jednak wiążą się z bardzo wysokimi kosztami, które mogą wielokrotnie przewyższać koszty pożyczek i kredytów udzielanych przez banki (z reguły koszty kredytu/pożyczki są tym większe im łatwiej taki kredyt/pożyczkę uzyskać).
12 parabank Oprócz parabanków udzielających pożyczek istnieją również parabanki, które oferują konsumentom produkty podobne do lokat oszczędnościowych. W tym miejscu należy podkreślić, że przepis art. 171 prawa bankowego przewiduje sankcję karną za gromadzenie bez zezwolenia środków pieniężnych klientów w celu obciążania ich ryzykiem. Powierzenie oszczędności podmiotowi zajmującemu się tego typu działalnością związane jest z bardzo dużym ryzykiem, ponieważ wspomniane instytucje nie są nadzorowane przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF), która m.in. sprawdza, czy sposób działania banków nie zagraża bezpieczeństwu środków powierzonych im przez klientów.
13 Leasing konsumencki Jedna ze stron umowy – finansujący / leasingodawca- przekazuje drugiej stronie – korzystającemu / leasingobiorcy - prawo do korzystania z określonej rzeczy na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty - raty leasingowe. Leasing konsumencki (prywatny) – leasing przeznaczony dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej.
14 - Brak korzyści podatkowych(odwrotnie niż w leasingu dla firm); wady - Nie można korzystać z przysługujących ulg ubezpieczeniowych, a po wygaśnięciu umowy te ulgi przepadają; - Brak korzyści podatkowych(odwrotnie niż w leasingu dla firm); - Do końca trwania umowy wyłącznym właścicielem auta jest firma leasingowa( w przypadku kredytu istniej współwłasność); - Brak możliwości sprzedaży auta oraz wymiany na inny model; - Umowy może być zawarta maksymalnie na 5 lat; - Szkoda całkowita lub kradzież auta, powodują wygaśniecie umowy leasingu, a leasingodawca może żądać natychmiastowej spłaty wszystkich niezapłaconych jeszcze rat zalety - Brak nadmiernych formalności i zabezpieczeń; - Firma leasingowa nie ma obowiązku sprawdzania zdolności kredytowej; - Do podpisania umowy wystarczą tylko: 1) dokument tożsamości, 2) oświadczenie o dochodach, 3) wpłata tzw. czynszu inicjalnego - Klient otrzymuje samochód już zarejestrowany i ubezpieczony; - Możliwość wykupienia samochodu
15 UBEZPIECZENIE Umowa ubezpieczenia powinna określać:rodzaj ubezpieczenia; dane obu stron; bezwzględnie muszą być w niej wymienione w niej świadczenia, do których wypłaty zobowiązuje się ubezpieczyciel i wysokość składki ubezpieczonego; określone zdarzenia losowe rodzące odpowiedzialność ubezpieczeniową; okres trwania ubezpieczenia; na czyją rzecz jest ono zawarte (jeśli jest to ubezpieczenie na rzecz osoby trzeciej).
16
17 Ogólne warunki ubezpieczenia- przede wszystkim ogólne warunki ubezpieczenia powinny nam zostać doręczone przed zawarciem umowy ubezpieczenia; - OWU powinny być sformułowane jednoznacznie i w sposób zrozumiały; · ogólne warunki ubezpieczenia powinny określać m.in.: - przedmiot i zakres ubezpieczenia - sposób zawierania umowy ubezpieczenia - zakres i czas trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń - prawa i obowiązki stron umowy - tryb, warunki, sposób oraz przesłanki i terminy wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego lub zakład ubezpieczeń
18 Ogólne warunki ubezpieczenia- sposób ustalania i opłacania składki ubezpieczeniowej lub opłat pobieranych przez zakład ubezpieczeń oraz metod ich indeksacji, a także ich wysokość - sposób indeksacji składki ubezpieczeniowej - tryb, warunki oraz sposób dokonywania zmiany umowy ubezpieczenia zawartej na czas nieokreślony - sposób ustalania wysokości świadczenia - sposób i tryb dochodzenia roszczeń z umowy ubezpieczenia - informację o sądzie właściwym dla rozstrzygnięcia sporu mogącego wynikać z danej umowy ubezpieczenia - sumę ubezpieczenia i warunki jej zmiany
19 Prawa i obowiązki ubezpieczonegoJeśli wybierzemy ubezpieczenie z funduszem kapitałowym, powinniśmy sprawdzić: jak zmienia się ubezpieczenie w razie zawarcia małżeństwa, urodzenia dziecka itp.; co dzieje się w przypadku przerwy w opłacaniu składek; jaki jest minimalny okres trwania ubezpieczenia, aby ubiegać się o wypłatę świadczenia; jakie mogą być powody niewypłacenia świadczenia; czy określono w umowie, ile czasu czekać będziemy na wypłatę, gdy zrezygnujemy z kontynuowania ubezpieczenia; jakie inne obowiązki ciążą na ubezpieczonym; jakie prawa przyznają nam konkretne oferty w porównaniu z innymi; jakie opłaty związane są z umową ubezpieczenia.
20 Poradnik klientów usług finansowych KNF:pdf
21 NOWELIZACJA 2015 Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym Nowe przepisy dotyczą reklamacji składanych przez osoby fizyczne - także w związku z prowadzoną przez nie działalnością zawodową bądź gospodarczą - które są klientami instytucji finansowych. Instytucje te to m.in. banki, banki spółdzielcze, SKOK-i, firmy pożyczkowe, biura usług płatniczych, towarzystwa emerytalne, towarzystwa ubezpieczeniowe oraz fundusze inwestycyjne Zgodnie z nowelą instytucja finansowa ma obowiązek dostarczenia klientowi w chwili zawierania umowy informacji na piśmie dotyczących procedury składania i rozpatrywania reklamacji. Chodzi m.in. o sposób składania reklamacji - jej formę oraz miejsce, gdzie należy ją złożyć, a także termin rozpatrzenia reklamacji
22 NOWELIZACJA 2015 Wprowadzenie instytucji tajemniczego klienta, która pozwoli na uzyskanie dowodów w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. UOKiK będzie mógł skorzystać z tego rozwiązania tylko za zgodą sądu. Instrument ten pozwoli na zweryfikowanie informacji przekazywanych na etapie przedkontraktowym. UOKiK nie będzie stosował prowokacji, a jedynie będzie mógł sprawdzić sposób oferowania produktu lub usługi, a także procedurę zawierania umowy. Instytucja tajemniczego klienta będzie miała zastosowanie do wszelkich praktyk, które mogą naruszać zbiorowe interesy konsumentów.
23 Rzecznik finansowy wcześniej Rzecznik Ubezpieczonychpodejmowanie działań w zakresie ochrony klientów instytucji finansowych rozpatrywanie skarg i wniosków w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania podmiotów rynku finansowego występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania rynku finansowego inicjacja i organizacja działalności edukacyjnej i i informacyjnej w dziedzinie ochrony interesów podmiotów rynku finansowego
24 Rzecznik finansowy Wydział Klienta Rynku Ubezpieczeniowo-Emerytalnego (WUE) Wydział Klienta Rynku Bankowo-Kapitałowego (WBK) Wydział Pozasądowego Rozwiązywania Sporów (WRS) Wydział Administracyjno-Finansowy (WAF)
25 Bankowy fundusz gwarancyjnyCelem działalności Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG, Fundusz) jest podejmowanie działań na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego, w szczególności przez zapewnienie funkcjonowania obowiązkowego systemu gwarantowania depozytów oraz prowadzenie przymusowej restrukturyzacji. Bankowy Fundusz Gwarancyjny z siedzibą w Warszawie jest osobą prawną działającą na mocy ustawy z 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Dz.U. z 2016 r. poz. 996 i 1997), która obowiązuje od 9 października 2016 r.
26 Bankowy fundusz gwarancyjnyPodstawowe zadania Funduszu to: dokonywanie wypłaty środków gwarantowanych deponentom i wykonywanie innych obowiązków wynikających z gwarantowania depozytów, kontrola danych zawartych w systemach wyliczania podmiotów objętych systemem gwarantowania, gromadzenie i analizowanie informacji o podmiotach objętych systemem gwarantowania, przygotowywanie, aktualizacja i ocena wykonalności planów przymusowej restrukturyzacji i grupowych planów przymusowej restrukturyzacji, przeprowadzanie przymusowej restrukturyzacji, umarzanie i konwersja instrumentów kapitałowych.
27 Bankowy fundusz gwarancyjnyWysokość gwarancji Kwota depozytów nieprzekraczająca równowartości w złotych euro jest gwarantowana w całości. Zasady obliczania kwoty gwarantowanej kwota gwarantowana obliczana jest od sumy środków pieniężnych ulokowanych na wszystkich rachunkach (np. lokatach terminowych, rachunkach bieżących, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych) jednej osoby w danym banku, w przypadku rachunku wspólnego każdemu ze współposiadaczy przysługuje odrębna kwota gwarancji.
28 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!