1 KONWENCJA WIEDEŃSKA O STOSUNKACH DYPLOMATYCZNYCH, sporządzona w Wiedniu dnia 18 kwietnia 1961 r. ratyfikowana przez Polskę 26 lutego 1965 r.

2 KONWENCJA O STOSUNKACH KONSULARNYCH sporządzona w Wiedniu dnia 24 kwietnia 1963 r. ratyfikowana przez Polskę 17 września 1981 roku

3 KONWENCJA O MISJACH SPECJALNYCH otwarta do podpisu w Nowym Jorku dnia 16 grudnia 1969 r. ratyfikowana przez Polskę 3 marca 1977 roku

4 Art. 13. 1. Uważa się, że szef misji objął swoje funkcje w państwie przyjmującym, gdy złożył swoje listy uwierzytelniające bądź gdy notyfikował o swoim przybyciu, a wierna kopia jego listów uwierzytelniających została złożona w Ministerstwie Spraw Zagranicznych państwa przyjmującego lub w innym ministerstwie uznanym za właściwe, zgodnie z praktyką panującą w państwie przyjmującym, która powinna być stosowana w jednolity sposób. 2. Kolejność składania listów uwierzytelniających lub ich wiernych kopii jest ustalana według daty i godziny przybycia szefa misji.

5 Art. 14. 1. Szefowie misji dzielą się na trzy klasy, a mianowicie: (a) ambasadorów i nuncjuszów, akredytowanych przy głowach państw, oraz innych szefów misji równorzędnego stopnia; (b) posłów, ministrów i internuncjuszów, akredytowanych przy głowach państw; (c) chargé d'affaires, akredytowanych przy ministrach spraw zagranicznych. 2. Poza sprawami pierwszeństwa i etykiety nie będzie się czyniło żadnych różnic między szefami misji w zależności od ich klasy.

6 Art. 16. 1. Szefowie misji korzystają z pierwszeństwa w obrębie swojej klasy w kolejności dat i godzin objęcia swych funkcji zgodnie z artykułem 13. 2. Zmiany w listach uwierzytelniających szefa misji nie powodujące zmiany klasy nie wpływają na jego pierwszeństwo. 3. Niniejszy artykuł nie stoi na przeszkodzie w stosowaniu praktyki, która jest lub mogłaby być przyjęta przez państwo przyjmujące w odniesieniu do pierwszeństwa przedstawiciela Stolicy Apostolskiej.

7 Art. 22. 1. Pomieszczenia misji są nietykalne. Funkcjonariusze państwa przyjmującego nie mogą do nich wkraczać, chyba że uzyskają na to zgodę szefa misji. 2. Państwo przyjmujące ma szczególny obowiązek przedsięwzięcia wszelkich stosownych kroków dla ochrony pomieszczeń misji przed jakimkolwiek wtargnięciem lub szkodą oraz zapobieżenia jakiemukolwiek zakłóceniu spokoju misji lub uchybieniu jej godności. 3. Pomieszczenia misji, ich urządzenia i inne przedmioty, które się w nich znajdują, oraz środki transportu misji nie podlegają rewizji, rekwizycji, zajęciu lub egzekucji

8 Art. 44. Państwo przyjmujące powinno, nawet w wypadku konfliktu zbrojnego, przyznać ułatwienia w celu umożliwienia wyjazdu ze swego terytorium w możliwie najkrótszym terminie osobom korzystającym z przywilejów i immunitetów, oprócz tych, które są obywatelami państwa przyjmującego, jak również członkom rodzin takich osób niezależnie od ich obywatelstwa. Powinno ono w szczególności w razie potrzeby oddać do ich dyspozycji konieczne środki transportu dla nich samych i dla ich mienia.

9 Art. 45. Jeżeli stosunki dyplomatyczne między dwoma państwami zostały zerwane lub też jeżeli misja została na stałe lub czasowo odwołana: (a) państwo przyjmujące obowiązane jest, nawet w wypadku konfliktu zbrojnego, szanować i ochraniać pomieszczenia misji wraz z jej mieniem i archiwami; (b) państwo wysyłające może powierzyć pieczę nad pomieszczeniami misji wraz z jej mieniem i archiwami państwu trzeciemu, które jest do przyjęcia dla państwa przyjmującego; (c) państwo wysyłające może powierzyć ochronę swych interesów oraz interesów swych obywateli państwu trzeciemu, które jest do przyjęcia dla państwa przyjmującego.

10 Chargé d'affaires (z odpowiedzialny za sprawy). Występują dwa rozumienia tego pojęcia: 1. Szef trzeciej (najniższej) klasy; inaczej Chargé d'affaires en pied - zwykły chargé d'affaires (en pied - "na piechotę, chodzący"). Używana jest także nazwa chargé d'affaires en titre (tytularny). Chargé d'affaires en pied akredytowany jest przy Ministrze Spraw Zagranicznych państwa przyjmującego. W odróżnieniu od ambasadorów składa on listy wprowadzające (lettres d'introduction) Ministrowi Spraw Zagranicznych państwa przyjmującego. [Art. 14 Konwencji o stosunkach dyplomatycznych].

11 2. Chargés d'affaires ad interim - tymczasowy chargé d'affaires, który zastępuje szefa misji dyplomatycznej wyższej klasy podczas jego nieobecności w kraju przyjmującym (kiedy opuszcza on - czasowo lub na stałe - swoją placówkę, bądź też kraj przyjmujący oczekuje przybycia następcy szefa misji). Najczęściej jest nim najwyższy stopniem członek personelu dyplomatycznego placówki. [Art. 19 ] O powołaniu Chargés d'affaires ad interim szef misji lub Minister Spraw Zagranicznych państwa wysyłającego informuje Ministerstwo Spraw Zagranicznych państwa przyjmującego notą werbalną.

12

13 Źródła norm protokółu dyplomatycznego źródła prawne (prawo międzynarodowe i prawo dyplomatyczne) źródła zwyczajowe (tradycje i zwyczaje)

14 Źródła prawa dyplomatycznego: ● wielostronne umowy międzynarodowe ● umowy wielostronne i jednostronne wydawane w ramach działalności organizacji międzynarodowych, dotyczących immunitetów dyplomatycznych, przedstawicielstw państw i delegacji ● umowy dwustronne ● akty prawa wewnętrznego ● zwyczaj międzynarodowy ● praktyka sądowa i dyplomatyczna ● doktryna prawa dyplomatycznego

15 Przywileje i immunitety dyplomatyczne jest to zespół udogodnień i wyłączeń przysługujących członkom misji dyplomatycznej, a zwłaszcza przedstawicielom dyplomatycznym i członkom ich najbliższych rodzin. Przywilej – szczególne uprawnienie, prawo korzystania ze szczególnych względów w jakimś zakresie Immunitet - dosłownie uwolnienie od obciążeń, prawo niepodlegania temu, co ciąży na innych

16 Przywileje i immunitety, które zostały skodyfikowane w Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych, wynikają z zasady: ● reprezentacji suwerennego państwa, ● czyli niepodlegania jurysdykcji kraju przyjmującego, ● równości państw, niezależnie od ich wielkości i znaczenia Przywileje i immunitety służą zabezpieczeniu skutecznego wykonywania funkcji przez misje dyplomatyczne reprezentujące państwo wysyłające na terenie państwa przyjmującego. Przywileje i immunitety nie mogą służyć zapewnieniu korzyści poszczególnych osób, pełniących funkcje dyplomatyczne, czy konsularne

17 Przywileje i immunitety dzielimy na: rzeczowe – przysługujące misji dyplomatycznej osobowe – przysługujące członkom personelu misji

18 Do przywilejów i immunitetów rzeczowych zaliczamy: ● prawo używania flagi i godła na pomieszczeniach misji dyplomatycznej, ● nietykalność pomieszczeń misji, jej archiwów, dokumentacji ● i korespondencji urzędowej ● zwolnienie od podatków i opłat ● swobodę porozumiewania się.

19 Do przywilejów i immunitetów osobowych zaliczamy: prawo używania flagi i godła (tylko w przypadku szefa misji dyplomatycznej na terenie jego rezydencji prywatnej i w środkach transportu), nietykalność osobistą, rozciągającą się także na prywatną rezydencję, mienie, dokumenty i korespondencję, immunitet jurysdykcyjny, czyli – co do zasady – niepodleganie prawu kraju, w którym się jest akredytowanym, zwolnienie od opłat, podatków i ubezpieczeń społecznych, zwolnienie od rewizji osobistej i rewizji bagażu

20 Precedencja – kolejność, w jakiej najwyższe osobistości państwa uczestniczą w oficjalnych uroczystościach i ceremoniach. Precedencja jest to zarówno porządek pierwszeństwa stanowisk kierowniczych w państwie, jak i kolejność przedstawicieli państw w stosunkach międzynarodowych.

21 Zasady precedencji ● Zasada pierwszeństwa określa, które rangi osób pełniących określone funkcje (dyplomatów) są wyższe, a które niższe. ● Zasada starszeństwa określa precedencję wśród osób o tej samej randze lub klasie.

22 Zgodnie z Konwencją wiedeńską „szefowie misji dyplomatycznych korzystają z precedencji w kolejności dat i godzin objęcia funkcji" (art.13), a objęcie funkcji następuje z chwilą złożenia listów uwierzytelniających głowie państwa (art. 16). A nuncjusze apostolscy – przedstawiciele dyplomatyczni Stolicy Apostolskiej, mogą korzystać z pierwszeństwa pośród ambasadorów, niezależnie od czasu ich pobytu na placówce (art. 16, ust. 3). Noszą oni wówczas tytuł dziekanów korpusu dyplomatycznego, którym to tytułem określa się najstarszego rangą szefa misji dyplomatycznej.

23 Państwami europejskimi, które przyznają nuncjuszom taką precedencję, są: Austria, Belgia, Chorwacja, Francja, Hiszpania, Irlandia, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika Czeska, San Marino, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Turcja, Węgry i Włochy.

24 W przypadku pozostałych państw świata, oraz stałych przedstawicieli akredytowanych przy organizacjach międzynarodowych dziekanem korpusu dyplomatycznego jest ambasador najdłużej przebywający na placówce, czyli ten, który najwcześniej złożył listy uwierzytelniające.

25 Funkcje dziekana korpusu dyplomatycznego: ● reprezentowanie korpusu na zewnątrz ● jest pierwszym rozmówcą i rzecznikiem całego korpusu dyplomatycznego ● wobec władz państwa przyjmującego ● wygłaszanie przemówień w imieniu korpusu dyplomatycznego ● podczas uroczystości i przyjęć ● informowanie swych kolegów o zwyczajach panujących w kraju przyjmującym ● organizacja przyjęć pożegnalnych dla szefów misji ● opuszczających kraj przyjmujący ● łagodzenie sporów i konfliktów powstałych ● pomiędzy członkami poszczególnych misji ● czuwa nad przestrzeganiem przywilejów i immunitetów dyplomatycznych.

26 W protokole stosowanym w Polsce, dziekan korpusu dyplomatycznego uczestniczy w ceremonii oficjalnego powitania składającego wizytę szefa rządu, podczas gdy w powitaniu głowy państwa uczestniczą wszyscy akredytowani ambasadorowie. Wita nowo powołanego ministra spraw zagranicznych lub żegna odchodzącego obiadem wydawanym w imieniu wszystkich ambasadorów. Jeśli ceremonia państwowa przewiduje złożenie wspólnego wieńca przez ambasadorów państw obcych, zamawia go i składa.

27 Precedencja najwyższych stanowisk państwowych opiera się na zasadach wyprowadzanych z porządku konstytucyjnego państwa demokratycznego. Są nimi przede wszystkim: określona w Konstytucji kolejność zastępstwa głowy państwa, zasada trójpodziału władzy, wyższość stanowisk obieralnych nad mianowanymi oraz władzy centralnej nad lokalną.

28 Precedencja stanowisk umocowanych konstytucyjnie i kierowniczych państwowych Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej – Bronisław Komorowski Marszałek Sejmu – Grzegorz Schetyna Marszałek Senatu – Bogdan Borusewicz Prezes Rady Ministrów – Donald Tusk Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski – arcybiskup Józef Michalik, metropolita przemyski Wicemarszałkowie Sejmu Wicemarszałkowie Senatu Wiceprezesi Rady Ministrów Ministrowie, członkowie Rady Ministrów Ministrowie stanu Prezes Trybunału Konstytucyjnego - Bohdan Zdziennicki Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Przewodniczący Trybunału Stanu - Lech Gardocki Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego - Roman Hauser Prezes Narodowego Banku Polskiego – Marek Belka Prezes Najwyższej Izby Kontroli - Jacek Jezierski Rzecznik Praw Obywatelskich – Irena Lipowicz Prezes Instytutu Pamięci Narodowej - wakat

29 Prezesi (przewodniczący) urzędów, komitetów i komisji sprawujących funkcje urzędów naczelnych lub centralnych Przewodniczący komisji sejmowych Przewodniczący komisji senackich Posłowie na Sejm RP Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej Sekretarze stanu szef Kancelarii Prezydenta - Jacek Michałowski szefowie Kancelarii Sejmu i Senatu - Lech Czapla i Ewa Polkowska szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów - Tomasz Arabski Prezesi Sądu Najwyższego szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego - gen. Mieczysław Cieniuch Dowódcy rodzajów sił zbrojnych Ambasadorowie RP Podsekretarze stanu Wojewodowie Zastępcy prezesów urzędów centralnych Dyrektorzy generalni.

30 Precedencja stanowisk administracji rządowej i samorządowej w województwie wojewoda marszałek województwa przewodniczący Sejmiku Województwa wicewojewodowie prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej przewodniczący Samorządowego Kolegium Odwoławczego wiceprzewodniczący Zarządu Województwa wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa członkowie Zarządu Województwa radni województwa dyrektor generalny Urzędu Wojewódzkiego skarbnik województwa

31 Precedencja stanowisk samorządowych w powiecie starosta przewodniczący Rady Powiatu wicestarostowie wiceprzewodniczący Rady Powiatu członkowie Zarządu Powiatu radni powiatu sekretarz powiatu skarbnik powiatu

32 Precedencja stanowisk w gminie/mieście wójt/burmistrz/prezydent miasta przewodniczący rady gminy/miasta zastępcy wójta/burmistrza/prezydenta miasta wiceprzewodniczący rady gminy/miasta radni gminy/miasta sekretarz gminy/miasta skarbnik gminy/miasta sołtysi przewodniczący zarządu dzielnicy/osiedla

33 Pierwszeństwo stanowisk w kierownictwie przykładowego ministerstwa Minister Sekretarz stanu Podsekretarz stanu Dyrektor generalny Dyrektor departamentu Dyrektor biura

34 Pierwszeństwo stanowisk w kierownictwie Ministerstwa Obrony Narodowej Minister Obrony Narodowej Sekretarz Stanu Szef Sztabu Generalnego Podsekretarz Stanu ds. polityki obronnej Podsekretarz Stanu ds. Społecznych Dyrektor Generalny Urzędu Ministra Obrony Narodowej Dowódca Rodzajów Sił Zbrojnych (lądowych) Dowódca Rodzajów Sił Zbrojnych (lotniczych) Dowódca Rodzajów Sił Zbrojnych (marynarki) Zastępcy Szefów Sztabu Generalnego Dyrektor Departamentu Kadr Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej Szefowie Zarządów Generalnych Dyrektor Departamentu Budżetowego Dyrektorzy Departamentów Ordynariusze polowi

35 Pierwszeństwo stanowisk w kierownictwie przykładowej szkoły wyższej Rektor Prorektorzy Dziekani wydziałów Dyrektorzy kolegiów/szkół (wybierani przez społeczność danej jednostki) Kanclerz Prodziekani wydziałów Dyrektorzy instytutów wydziałowych

36 Pierwszeństwo stanowisk w kierownictwie przedsiębiorstwa Właściciel Przewodniczący/Prezes Rady Nadzorczej Prezes Zarządu/ Dyrektor Naczelny Wiceprezes/Zastępca Dyrektora Dyrektor Biura/Kierownik Działu

37 Pierwszeństwo stanowisk członków personelu dyplomatycznego i konsularnego w polskich misjach zagranicznych Ambasador nadzwyczajny i pełnomocny Poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny Minister pełnomocny Chargé d'affaires en pied Chargé d'affaires ad interim Radca – minister pełnomocny, konsul generalny – minister pełnomocny, radca handlowy – minister pełnomocny Radca, attaché obrony, wojskowy, morski i lotniczy, konsul generalny, radca handlowy I sekretarz, zastępca attaché obrony, wojskowego, morskiego i lotniczego, konsul, attaché handlowy II sekretarz, wicekonsul III sekretarz, agent konsularny Attaché, attaché konsularny Sekretarz – archiwista,sekretarz konsularny

38 Precedencja państw w organizacjach międzynarodowych Podstawową zasadą precedencji państw na konferencjach wielostronnych i w organizacjach międzynarodowych jest zasada kolejności alfabetycznej, w wybranym języku oficjalnym.

39 Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła dla swego Zgromadzenia Ogólnego zasadę precedencji opartą na kolejności nazw państw w języku angielskim. Utrzymując tę zasadę, w systemie Narodów Zjednoczonych dokonuje się nadto losowania litery, od której rozpoczyna się w kolejnym roku stosowanie porządku alfabetycznego zajmowania miejsc przez delegacje na sesje Zgromadzenia Ogólnego.

40 Najprostszy system kolejności alfabetycznej państw w języku angielskim przyjęła Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, czyli NATO

41 Skomplikowany system precedencji przyjęto w Radzie Europy. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy precedencję swych deputowanych wyznacza zgodnie z ich wiekiem, natomiast Komitet Ministrów Rady – według czasu sprawowania urzędu ministra.

42 Jeszcze inny system precedencji stworzyła Unia Europejska. Specyfiką Unii jest uznanie języków wszystkich państw członkowskich za jej języki oficjalne. W Unii liczącej dwudziestu siedmiu członków języków oficjalnych jest dwadzieścia dwa. Z tej zasady bierze się szczególna forma precedencji państw członkowskich, która opiera się na porządku alfabetycznym ich nazw w ich językach oficjalnych.

43 Belgique/België (Królestwo Belgii – BE), България (Republika Bułgarii – BG) Čzeska Republika (Republika Czeska – CZ), Danemark (Królestwo Danii – DK), Deutschland (Republika Federalna Niemiec – DE), Eesti (Republika Estońska – EE), Ελλάδα (Republika Grecka – EL), España (Królestwo Hiszpanii – ES), France (Republika Francuska – FR), Ireland/Eire (Republika Irlandii – IE), Italia (Republika Włoska – IT), Κυπροσ (Republika Cypryjska – CY), Latvija (Republika Łotewska – LV)

44 Lietuva (Republika Litewska – LT), Luxemburg (Wielkie Księstwo Luksemburga – LU), Malta (Republika Malty – MT), Magyarország (Republika Węgierska – HU), Nederland (Królestwo Niderlandów – NL), Österreich (Republika Austrii – AT), Polska (Rzeczpospolita Polska – PL), Portugal (Republika Portugalska – PT) România (Rumunia – RO) Slovenska Republika (Republika Słowacka – SK), Slovenija (Republika Słowenii – SI), Suomi/Finland (Republika Finlandii – FI), Sverige (Królestwo Szwecji – SE), United Kingdom (Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej – UK)