1 Krajoznawstwo i turystyka dzieci i młodzieży szkolnej w świetle przepisów oświatowych.Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

2 Podstawowe akty prawneTurystyka szkolna Podstawowe akty prawne Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r., art. 22, ust. 2, pkt 12 (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. z 2001 r. Nr 135, poz. 1516), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. z 2014 r., poz. 1150), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69 z późn. zm.), Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

3 Turystyka szkolna Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 208, poz oraz z 2015 r., poz. 779, 1642 i 1830); Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich (Dz. U. z 2011 r. Nr 208, poz oraz z 2013 r., poz. 7); Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 października 2014 r. w sprawie wzoru formularza listy podróżujących dla wycieczek w Unii Europejskiej (Dz. U. z 2014 r., poz. 1476) Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

4 Turystyka szkolna Turystyka i krajoznawstwo w szkole mogą być organizowane w ramach zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych i pozaszkolnych. Organizowanie turystyki i krajoznawstwa odbywa się w następujących formach: wycieczki przedmiotowe – organizowane w celu uzupełnienie obowiązującego programu nauczania, wycieczki krajoznawczo – turystyczne – mają na celu wzbogacenie procesu dydaktyczno – wychowawczego; udział w tego rodzaju wycieczkach nie wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych, imprezy krajoznawczo – turystyczne, takie jak: biwaki, konkursy, turnieje, które kształtują kulturę wypoczynku dzieci i młodzieży, imprezy turystyki kwalifikowanej i obozy wędrowne – udział w tego rodzaju działalności wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych, w tym posługiwania się specjalistycznym sprzętem, imprezy wyjazdowe – związane z realizacją programu nauczania, takie jak zielone szkoły, szkoły zimowe, szkoły ekologiczne. Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

5 Obowiązki dyrektora w zakresie organizacji turystyki szkolnej:Turystyka szkolna Obowiązki dyrektora w zakresie organizacji turystyki szkolnej: W przypadku każdej wycieczki lub imprezy turystycznej, zgodę na jej organizację wyraża dyrektor szkoły, po upewnieniu się, że założenia organizacyjne i program wycieczki/imprezy są dostosowane do wieku, zainteresowań i potrzeb, stanu zdrowia oraz sprawności fizycznej a także stopnia przygotowania i umiejętności specjalistycznych uczestników. Dyrektor opracowuje i na bieżąco nowelizuje, wewnętrzny regulamin precyzujący właściwą organizację szkolnych wycieczek/imprez, z uwzględnieniem obowiązujących aktualnie aktów prawnych. Ponadto dyrektor: zatwierdza kartę i harmonogram wycieczki/imprezy, którego częścią jest program wyjazdu, opracowany przez kierownika wycieczki/imprezy (druk stanowiący załącznik do rozporządzenia MENiS z dnia r.), zatwierdza listę uczestników wycieczki/imprezy, zawiadamia o organizowanej wycieczce/imprezie zagranicznej organ prowadzący i organ nadzoru pedagogicznego, Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

6 Turystyka szkolna czuwa nad realizacją planowanych wycieczek/imprez szkolnych zgodnie z określoną procedurą, prowadzi dokumentacje merytoryczną i finansową dotyczącą wycieczek/imprez szkolnych i udostępnia ją instytucjom nadzorującym placówkę, wyznacza kierownika wycieczki/imprezy szkolnej spośród kadry pedagogicznej lub inną osobę pełnoletnią, zgodnie z wymogami rozporządzenia w tym zakresie, określa ilość opiekunów – przy ustalaniu ilości opiekunów, należy uwzględnić: - doświadczenie i umiejętności pedagogiczne opiekunów, - wiek i stopień rozwoju psychofizycznego uczestników, - stan zdrowia oraz ewentualną niepełnosprawność uczestników, - stopień zdyscyplinowania grupy, - specyfikę zajęć w trakcie wycieczki/imprezy, - charakterystykę terenu i specyficzne warunki pogodowe występujące na obszarze realizacji wycieczki/imprezy, - wykorzystywane środki transportu i sposób organizacji wycieczki/imprezy. Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

7 Turystyka szkolna Przy organizacji wycieczek/imprez, dla których przepisy prawa nie precyzują szczegółowej normy określającej liczbę uczniów mogących pozostawać pod opieką jednego opiekuna/wychowawcy, dyrektor może postąpić w dwojaki sposób: - każdorazowo przy zatwierdzaniu karty wycieczki/imprezy może określić ilość opiekunów potrzebnych do zapewnienia właściwej opieki, - zarządzeniem dyrektora wprowadzić stałe minimalne normy liczby dzieci pozostających pod opieką jednego opiekuna. Dyrektor szkoły może wyrazić zgodę na łączenie funkcji kierownika i opiekuna wycieczki (imprezy), o ile w wycieczce (imprezie) bierze udział jedynie kilkoro dzieci. Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

8 Obowiązki i zadania kierownika wycieczki/imprezy szkolnej:Turystyka szkolna Obowiązki i zadania kierownika wycieczki/imprezy szkolnej: KIEROWNIKA WYCIECZKI/IMPREZY SZKOLNEJ wyznacza dyrektor szkoły lub innej placówki oświatowej spośród kadry pedagogicznej o kwalifikacjach odpowiednich do realizacji określonych form krajoznawstwa i turystyki. KIEROWNIKIEM WYCIECZKI/IMPREZY może być także inna, wyznaczona przez dyrektora, osoba pełnoletnia, która: ukończyła kurs kierowników wycieczek szkolnych, jest instruktorem harcerskim, posiada uprawnienia przewodnika turystycznego, przodownika lub instruktora turystyki kwalifikowanej lub pilota wycieczek. KIEROWNIKIEM OBOZU WĘDROWNEGO, może być osoba po ukończeniu kursu dla kierowników obozów wędrownych lub posiadająca uprawnienia przewodnika turystycznego, przodownika lub instruktora turystyki kwalifikowanej lub pilota wycieczek. KIEROWNIKIEM IMPREZY TURYSTYKI KWALIFIKOWANEJ, może być osoba posiadająca uprawnienia przewodnika turystycznego, przodownika lub instruktora turystyki kwalifikowanej lub pilota wycieczek, bądź stopień trenera lub instruktora odpowiedniej dyscypliny sportu. Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

9 Turystyka szkolna Obowiązki i zadania kierownika wycieczki/imprezy szkolnej: opracowuje program i harmonogram wycieczki/imprezy, uwzględniając wewnętrzny, szkolny regulamin precyzujący właściwą organizację wycieczek/imprez, opracowuje regulamin wycieczki, biorąc w szczególności pod uwagę założenia programowe, doświadczenie opiekunów, specyfikę grupy oraz charakterystykę terenu i warunki pogodowe występujące na obszarze realizacji wycieczki/imprezy, zapewnia warunki do pełnej realizacji programu i regulaminu wycieczki/imprezy oraz sprawuje nadzór w tym zakresie, ustala bazę noclegową, uwzględniając sieć szkolnych schronisk młodzieżowych, organizuje transport i wyżywienie dla uczestników wycieczki/imprezy, określa zadania opiekunów w zakresie realizacji programu, zapewnienia opieki i bezpieczeństwa uczestnikom wycieczki/imprezy, sporządza listę uczestników z uwzględnieniem ich wieku, uzyskuje zgody rodziców lub opiekunów prawnych, na udział ich podopiecznych w wycieczce/imprezie, zapoznaje uczestników z regulaminem wycieczki/imprezy a także z zasadami bezpieczeństwa oraz zapewnia warunki do ich przestrzegania, Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

10 Turystyka szkolna dokonuje podziału zadań wśród uczestników wycieczki/imprezy, nadzoruje zaopatrzenie uczestników w sprawny sprzęt i ekwipunek oraz apteczkę pierwszej pomocy, ubezpiecza uczestników wycieczki/imprezy zagranicznej od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia poza granicami kraju, dysponuje środkami finansowymi przeznaczonymi na organizację wycieczki/imprezy, dokonuje podsumowania, oceny i rozliczenia finansowego wycieczki/imprezy po jej zakończeniu i przekazuje do kontroli dyrektorowi szkoły lub placówki (dokumentami finansowymi są przede wszystkim podpisane przez rodziców lub opiekunów prawnych uczestników wycieczki/imprezy, listy wpłat oraz rachunki, faktury i bilety wydane przez uprawnione do danego rodzaju działalności podmioty gospodarcze). Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

11 Obowiązki i zadania opiekuna wycieczki/imprezy szkolnej:Turystyka szkolna Obowiązki i zadania opiekuna wycieczki/imprezy szkolnej: OPIEKUNEM WYCIECZKI/IMPREZY SZKOLNEJ może być nauczyciel albo, po uzyskaniu zgody dyrektora szkoły lub placówki oświatowej, inna pełnoletnia osoba. sprawuje opiekę nad powierzonymi mu uczniami, współdziała z kierownikiem w zakresie realizacji programu i harmonogramu wycieczki/imprezy, sprawuje nadzór nad przestrzeganiem regulaminu przez uczniów, ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa, nadzoruje wykonanie zadań przydzielonych uczniom, wykonuje inne zadania zlecone przez kierownika. Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

12 Turystyka szkolna Dokumentacja wycieczki/imprezy szkolnej:załącznik do Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001 r. (Dz. U. z 2001 r. Nr 135, poz. 1516) KARTA WYCIECZKI/IMPREZY (wzór) Cel i założenia programowe wycieczki/imprezy: …………………………………………………………………………………………………………….. Trasa wycieczki/imprezy: Termin: ……………………………….. ilość dni: ………… klasa/grupa: …………………. Liczba uczestników: ……………………………………………………………………………….. Kierownik (imię i nazwisko): …………………………………………………………………… Liczba opiekunów: …………………………………………………………………………………. Środki transportu: ………………………………………………………………………………….. Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

13 HARMONOGRAM WYCIECZKI/IMPREZY Adres punktu noclegowego i żywieniowegoTurystyka szkolna OŚWIADCZENIE Zobowiązuję się do przestrzegania przepisów dotyczących zasad bezpieczeństwa na wycieczkach i imprezach dla dzieci i młodzieży. Opiekunowie wycieczki/imprezy Kierownik wycieczki/imprezy (imiona i nazwiska oraz podpisy) ………………………………………………… …………………………………………… (podpis) HARMONOGRAM WYCIECZKI/IMPREZY Data i godzina wyjazdu Ilość kilometrów Miejscowość Program Adres punktu noclegowego i żywieniowego Adnotacje organu prowadzącego Zatwierdzam i organu sprawującego nadzór pedagogiczny ……………………………………… (pieczęć i podpis dyrektora szkoły) (jeśli organy nie mają zastrzeżeń, potwierdzają na karcie fakt powiadomienia) Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

14 Turystyka szkolna WYCIECZKI KRAJOWEWycieczki/imprezy na terenie kraju muszą być organizowane zgodnie z przepisami zawartymi w odpowiednich aktach prawnych oraz zgodnie z opracowanym i uchwalonym przez Radę Pedagogiczną regulaminem wycieczek obowiązującym w przedszkolu, szkole lub placówce. Wycieczki/imprezy krajowe nie muszą być zgłaszane do organu prowadzącego i do organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Zgodę na organizację wycieczki/imprezy wyraża dyrektor szkoły lub placówki. Dyrektor szkoły lub placówki może wyrazić zgodę na łączenie funkcji kierownika i opiekuna wycieczki/imprezy, o ile w wycieczce/imprezie bierze udział jedynie kilkoro dzieci. Pełna dokumentacja wycieczki/imprezy musi znajdować się w dyspozycji dyrektora/zastępcy dyrektora szkoły lub placówki oświatowej. Dokumentacja obejmuje: kartę wycieczki/imprezy zatwierdzoną przez dyrektora szkoły lub placówki, imienną listę uczestników z uwzględnieniem ich wieku, podpisaną przez dyrektora szkoły lub placówki, Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

15 Turystyka szkolna pisemne oświadczenia rodziców lub opiekunów prawnych uczestników wyjazdu, w których wyrażają zgodę na udział ich podopiecznych w wycieczce/imprezie, kalkulację planowanych kosztów wycieczki/imprezy – preliminarz, umowy pomiędzy dyrektorem szkoły lub placówki a podmiotem lub podmiotami zapewniającymi zakwaterowanie, wyżywienie, realizację niektórych punktów programu oraz opiekę medyczną, a często transport uczestników wyjazdu, regulamin wycieczki/imprezy (wynikający ze specyfiki wycieczki/imprezy, uwzględniający zasady bezpieczeństwa) opracowany przez kierownika, z którym zapoznaje się wszystkich uczestników przed wyjazdem, zadania wyznaczone dla kierownika i opiekunów wycieczki/imprezy, protokoły przeprowadzonych w trakcie wycieczki/imprezy, zawodów, konkursów itp., ewentualna dokumentacja powypadkowa (zgodnie z rozdz. 4, rozporządzenia MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach), sprawozdanie merytoryczne (potwierdzające realizację programu wyjazdu według wymagań ustalonych przez dyrektora szkoły lub placówki, sprawozdanie finansowe (rozliczenie kosztów zakwaterowania, wyżywienia, transportu, wydatków programowych w trakcie wycieczki/imprezy). Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

16 Turystyka szkolna Rozporządzenie MEN z dnia 28 sierpnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. z 2014 r., poz. 1150). znosi obligatoryjność ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków w przypadku wycieczek i imprez organizowanych w kraju. Przepisy dotyczące ubezpieczeń obowiązkowych nie ustanawiają jakichkolwiek obowiązkowych ubezpieczeń związanych z działalnością szkół i placówek oświatowych. Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków nie jest obowiązkowe. To rodzice lub opiekunowie prawni decydują czy ubezpieczyć dziecko od NNW oraz wybierają ubezpieczyciela i kwotę ubezpieczenia. W tej sytuacji Kuratorium Oświaty sugeruje aby kierownik i opiekunowie wycieczki (imprezy) posiadali ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej w trakcie organizowanego wyjazdu. Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

17 WYCIECZKI ZAGRANICZNETurystyka szkolna WYCIECZKI ZAGRANICZNE Wycieczki/imprezy zagraniczne muszą być organizowane zgodnie z przepisami zawartymi w odpowiednich aktach prawnych oraz zgodnie z opracowanym i uchwalonym przez Radę Pedagogiczną regulaminem wycieczek obowiązującym w przedszkolu, szkole lub placówce. Zgodę na zorganizowanie wycieczki/imprezy zagranicznej wyraża dyrektor szkoły lub placówki po zawiadomieniu organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Dyrektor szkoły lub placówki może wyrazić zgodę na łączenie funkcji kierownika i opiekuna wycieczki/imprezy, o ile w wycieczce/imprezie bierze udział jedynie kilkoro dzieci. Kierownikiem lub opiekunem uczniów biorących udział w wycieczce/imprezie zagranicznej może być osoba znająca język obcy w stopniu umożliwiającym porozumienie się w kraju docelowym, jak również w krajach znajdujących się na trasie planowanej wycieczki lub imprezy. Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

18 Turystyka szkolna Każdy uczestnik wycieczki zagranicznej, w zależności od kraju docelowego a także od krajów, przez które przebiega trasa wycieczki, musi posiadać dokument potwierdzający tożsamość tj. dowód osobisty lub paszport (legitymacja szkolna nie jest w tym przypadku dokumentem potwierdzającym tożsamość). Informacje na temat procedury związanej z wydawaniem dowodów osobistych można uzyskać we właściwej ze względu na miejsce stałego pobytu jednostce samorządu terytorialnego (wójt, burmistrz lub prezydent miasta) a informacje na temat procedur związanych z wydawaniem paszportów, w Wydziale Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców – Oddział paszportowy, Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego (strona internetowa: Cudzoziemscy uczniowie szkoły pochodzący z państw trzecich, niebędących członkami Unii Europejskiej, uczestniczący w wycieczce szkolnej do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej na zasadach określonych przez przepisy Unii Europejskiej, mogą być objęci listą podróżujących dla wycieczek w Unii Europejskiej sporządzaną przez dyrektora szkoły. Dane dotyczące cudzoziemców objętych listą podróżujących dla wycieczek w Unii Europejskiej oraz ich prawo do ponownego wjazdu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej potwierdza, na wniosek dyrektora szkoły, wojewoda łódzki. Wzór formularza listy podróżujących pochodzących spoza Unii Europejskiej, dla wycieczek w Unii Europejskiej stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 października 2014 r. (Dz. U. z 2014 r., poz. 1476). Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.

19 Turystyka szkolna Zawiadomienie o organizacji wycieczki lub imprezy zagranicznej musi zawierać następujące dokumenty: kartę wycieczki/imprezy zatwierdzoną przez dyrektora szkoły lub placówki, listę uczestników wyjazdu wraz z określeniem ich wieku – ze względu na ochronę danych osobowych należy unikać podawania numeru PESEL, wystarczy podać datę urodzenia lub określić wiek uczestników, oświadczenie dyrektora szkoły, iż na udział dzieci w wycieczce/imprezie, rodzice lub opiekunowie prawni uczestników, wyrazili pisemne zgody, które znajdują się w jego posiadaniu – zgodnie z rozporządzeniem udział uczniów w wycieczkach wymaga zgody ich przedstawicieli ustawowych, oświadczenie dyrektora szkoły, że uczestnicy wycieczki posiadają ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia za granicą (w tym przypadku można dołączyć ksero polisy poświadczającej ubezpieczenie) – zgodnie z rozporządzeniem z dnia 28 sierpnia 2014 r., uczestnikiem wycieczki lub imprezy zagranicznej może być osoba, która została ubezpieczona od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia poza granicami kraju. Kuratorium Oświaty sugeruje również aby kierownik i opiekunowie wycieczki/imprezy posiadali ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej w trakcie organizowanego wyjazdu. Wydział Rozwoju Edukacji Kuratorium Oświaty w Łodzi, 2017 r.