1 Krzysztof Szczucki Zakład Prawa Karnego WPiA UWCzłowiek wobec nowych technologii kilka refleksji z perspektywy prawnika Krzysztof Szczucki Zakład Prawa Karnego WPiA UW

2 Nowe technologie Komputeryzacja, internetSzybki rozwój medycyny – problem „jakości” życia Zaawansowane metody regulacji prokreacji – antykoncepcja, zapłodnienie pozaustrojowe, przerwanie ciąży (w tym środki postokoitalne) Prawa człowieka ?

3 Zapłodnienie pozaustrojoweCzy zakazać? Na jakiej podstawie? Komu umożliwić? Homologiczne czy heterologiczne? Ile komórek jajowych zapłodnić? Co zrobić z embrionami nadliczbowymi? Czy embriony wchodzą w zakres „pojęcia” człowiek? Czy należy je chronić w ten sam sposób? Filiacja (ustalenie więzi rodzinnoprawnych) i poznanie własnej tożsamości biologicznej. Klauzula sumienia

4 Wybrane argumenty „za”Neutralność państwa – nie może narzucać określonego światopoglądu Prywatność – każdy sam może decydować o swoim życiu Embrion nie jest człowiekiem To jest metoda leczenia Nieszczęście ludzi bezdzietnych Prawo do dziecka Czy to jest prawo człowieka ?

5 Wybrane argumenty „przeciw”Poczęcie powinno nastąpić w akcie miłości małżeńskiej Embrion jest człowiekiem, ma przyrodzoną i niezbywalną godność Kriokonserwacja (co później?) albo niszczenie nadliczbowych zarodków Zachwianie tożsamości biologicznej dziecka Dziecko jest darem a nie przedmiotem czyjegoś prawa

6 Jak rozstrzygnąć dylemat?Nie rozstrzygać Demokratycznie: wola większości? uwzględnienie woli mniejszości? petryfikacja relatywizmu? Niech każdy decyduje sam Gdzie szukać podstaw dla prawa?

7 Prawo pozytywne ? Czy zmienne prawo może być podstawą ?Zmieniająca się wykładnia na przestrzeni lat Czy wola zgromadzenia może decydować o definicji „człowieka” i prawie do życia? Czy wola zgromadzenia może wyzbyć się jakichkolwiek obiektywnych podstaw? Czy zawsze jesteśmy zobowiązani do posłuszeństwa woli ustawodawcy ? (np. personel medyczny).

8 Człowiek zachowuje się więc coraz bardziej jak „wynaturzone zwierzę”, istota nienaturalna, która objawia się tym bardziej jak podmiot, im bardziej się uwalnia od natury i jej się przeciwstawia” o. prof. Serge-Thomas Bonino OP, [w:] Forum Prawnicze 2011, nr 2.

9 Obiektywna podstawa prawaPrawo naturalne jako obiektywna podstawa prawa Na prawo naturalne otwiera się Konstytucja RP (preambuła, art. 1, art. 30) Należy zapewnić zgodność prawa pozytywnego z prawem naturalnym Jeżeli zgromadzenie nie chce lub nie może uchwalić prawa zgodnego z prawem naturalnym, konieczne jest umożliwienie uchylenia się od stosowania takiego prawa (np. klauzula sumienia)

10 Wolność, prawda, sprawiedliwość i solidarnośćWolność, prawda, sprawiedliwość i solidarność. Te cztery wartości odpowiadają wymaganiom porządku etycznego opartego na prawie naturalnym. Gdy brakuje jednej z nich, państwo dąży ku anarchii lub do władzy silniejszego. Międzynarodowa Komisja Teologiczna, W poszukiwaniu etyki uniwersalnej: Nowe spojrzenie na prawo naturalne.

11 Dziękuję za uwagę