1

2 Kultura ludów Ameryki tworzyła się niezależnie od kultury innych kontynentów, a poziom rozwoju gospodarczego ludności zależał jedynie od miejscowych warunków. Wysoki poziom rozwoju społecznego i kulturalnego osiągnęły te ludy, które zamieszkiwały bliskie sobie tereny Ameryki Środkowej i północno-zachodnią część Ameryki Południowej. Im dalej tym bardziej prymitywny poziom życia reprezentowała ludność osiedlająca Amerykę Północną, jak i Południową.

3 Cechą całej ludności Ameryki była nieznajomość hodowli zwierząt (z wyjątkiem lam i psów) oraz nieznajomość transportu kołowego. To zjawisko przesądziło o ograniczonych możliwościach rozwoju rolnictwa, handlu i komunikacji przed przybyciem na te tereny Europejczyków. Ludność zajmowała się głownie myślistwem, rybactwem i zbieractwem. Za narzędzia służyły wyroby z drewna, kamieni. Nie znano garncarstwa, więc gotowano w naczyniach z kory.

4 Ustrojem panującym wśród ludności dzisiejszej Kanady był ustrój rodowy, choć wyodrębniała się pozycja starszyzny rodowej i wodzów plemiennych. Walki międzyplemienne dostarczały niewolników. Dopiero ludy, zwane „pueblo” znały rolnictwo, garncarstwo i tkactwo, a mieszkały w domach z cegły, a nie w szałasach czy ziemiankach.

5 Religia plemion Ameryki Północnej zawierała elementy toteizmu (uznawanie związku między człowiekiem a zwierzęciem, rośliną lub zjawiskiem przyrody) i animizmu (przedmioty i zjawiska przyrody mają duszę). U wielu plemion istnieli szamani. Szeroko rozpowszechniona była znajomość ziół i położenia gwiazd. Niektóre plemiona posługiwały się znakami zastępującymi pismo. Indianie mieli swój folklor w postaci baśni i legend. Wiele z nich przeszło do literatury i wyobrażeń europejskich.

6 Na rzekach, podobnie jak w Ameryce Północnej, używano łodzi z kory lub wydłubywanych z pnia drzewa. Ustrój społeczny ludności był podobny do ustroju Indian Ameryki Północnej. Wszystkie te ludy nie doszły w ewolucji do wyodrębnienia się klas społecznych. Ludność zajmowała się głównie myślistwem, rybołówstwem i zbieractwem. Jedynie nad Amazonką i Orinoko istniała uprawa roli. Używano łuków, które służyły zarówno w myślistwie, jak i rybołówstwie. Charakterystyczne były również dmuchawki ze strzałkami.

7 Ludy terenów Ameryki Łacińskiej osiągnęły najwyższy poziom rozwoju społecznego. Szczególnie chodzi tu o tereny współczesnego Meksyku, półwyspu Jukatan oraz północno-zachodnią część Ameryki Południowej, głównie dzisiejsze Peru. Wśród ludów tych największą rolę odegrali Majowie, Aztekowie i Inkowie.

8 Byli społeczeństwem klasowym. Na czele państwa stał dziedziczny władca, o nieograniczonej władzy, którego doradcami byli: główny kapłan oraz kilku urzędników. Ludność dzieliła się na ludzi wolnych i niewolników. Ludzie wolni nie stanowili jednolitej grupy społecznej. Ponad wspólnotę sąsiedzką, do której należała większość ludności, wyrastali wojownicy i kapłani oraz indywidualni właściciele ziemi i niewolników. Członkowie wspólnot byli obowiązani do posług możnym, a także opłacali podatki na rzecz państwa.

9 Religia Majów polegała na wierze w wielu bogów uosabiających siły przyrody (animizm), życie pozagrobowe i walkę dobra ze złem (dualizm). Posiadali bogate ośrodki kultu, w których składano żywe ofiary, nawet z ludzi (niewolników). Majowie wyliczyli czas obrotu Księżyca i planet, potrafili przewidywać zaćmienia i obliczać długość roku słonecznego. Cechą kultury Majów było monumentalne budownictwo, ozdobione wspaniałymi rzeźbami.

10 W rolnictwie, myślistwie i rybołówstwie Majowie nieznacznie wyprzedzili sąsiednie ludy, wprowadzając topory miedziane. Wysoko rozwinęło się rzemiosło i handel. Wyrabiano piękne tkaniny, garnki i ozdoby. Handel obejmował produkty rolne, tkaniny i niewolników. Prowadzili go kupcy. Państwo Majów w XII w. zostało podbite przez przybyłe z Meksyku plemię Tolteków. Jego władcy objęli rządy nad Jukatanem, grabiąc ludność. Dopiero w XV w. wygnano obcych władców, ale odtąd państwo Majów zaczęło ulegać stopniowemu rozbiciu politycznemu, co ułatwiło podbój hiszpański w latach 1531-1534.

11 Do doliny Meksyku przybyli w XIII w. i założyli miasto Tenochtitan. Dwa stulecia później podbili okoliczne plemiona i założyli konfederację aztecką. Rozwój społeczny zawdzięczali wcześniej osiadłym na tym terenie plemionom, szczególnie Toltekom. Od Tolteków przejęli również kulturę, chociażby pismo hieroglificzne. Budowali monumentalne świątynie kamienne. Posiadali wysoko rozwinięte rolnictwo kopieniackie. Rozwinęli hodowlę. Wśród rzemiosł wysokim poziomem wyróżniało się tkactwo, jubilerstwo, ceramika o geometrycznych wzorach i zdobnictwo. Rozwojowi uległ także handel. Miasta posiadały uporządkowany rynek, jako centrum handlowe, a środkiem wymiany zamiast pieniądza był złoty piasek; zamiast monety używano ziaren kakao.

12 Klasowy ustrój społeczny przedstawiał wspólnotę pierwotną, niewolnictwo i zależności feudalne. Podstawową jednostką społeczną była duża patriarchalna rodzina, stanowiąca wspólnotę domową i gospodarczą. Do społeczeństwa należeli również niewolnicy oraz indywidualni właściciele ziemi. Na czele rodów stali starsi i wodzowie z wyboru; na czele plemienia wodzowie plemienni, z których ostatnim w okresie podboju hiszpańskiego (1519-1521r.) był Montezuma. Prócz bóstw ogólnych Aztekowie czcili siły przyrody. Istniał rozbudowany rytuał i ośrodki kultu.

13 Państwo Inków, które w XV w. osiedliło się na terenach dzisiejszego Peru i podbiło plemiona sąsiednie, w XVI w. objęło cały obszar północnych i środkowych Andów, od obecnej Kolumbii do Chile, z około 6 milionami ludzi. Z biegiem czasu stolica, Cuzco, uzyskała scentralizowaną organizację z królem na czele. W rządach pomagali mu czterej namiestnicy, a sieć dróg i zorganizowana poczta, ułatwiły przesyłanie dyspozycji i wykonywanie władzy.

14 W gospodarstwie Inków główną rolę odgrywało wysoko postawione rolnictwo oraz górnictwo i obróbka metali. W transporcie wodnym dominowały tratwy z lekkiego drewna. Mimo pokaźnej produkcji rzemieślniczej i dobrego systemu komunikacyjnego (sieć dróg), słabo rozwijała się wymiana handlowa, co wynikało z braku swobody rzemieślników, nie związanych ze wspólnotą lub władcą. Inkowie dbali o poziom kultury i nauki. Świadczą o tym wiadomości o istnieniu szkół czteroletnich dla młodzieży.

15 Wiara Inków w życie pozagrobowe przejawia się w zwyczajach mumifikacji zwłok i bogato wyposażonych grobowcach. Religia składała się z elementów animizmu i toteizmu. Kapłani opracowali kosmogonię, przy pomocy której tłumaczyli stworzenie świata. Król uchodził za uosobienie boga-słońca, co dawało mu nieograniczoną władzę. Budowane monumentalne świątynie były zdobione obficie rzeźbą i złotem. Rytuał religijny przewidywał ofiary żywe, również z ludzi. Wiedza Inków przejawiała się w wysokim poziomie metalurgii i budownictwa, w astronomii (własny kalendarz) oraz w zielarstwie i chirurgii.

16

17 Poszukiwanie nowej drogi do Indii, by dotrzeć do towarów lewantyńskich oraz europejski popyt na towary wschodnie, m.in. przyprawy i pachnidła. Pośrednictwo kupców perskich, arabskich, tureckich i ormiańskich w handlu lewantyńskim. W 1492 r. zostaje podbita ostatnia twierdza Maurów, Grenada, co wiąże się z końcem rekonkwisty. Szlachcie dążącej do ekspansji brakuje już ziemi. Szerzenie się wiary chrześcijańskiej na całym świecie. Chęć poznania świata, humanizm. Przełom naukowy i techniczny.

18 Genueńczyk, Krzysztof Kolumb, dzięki swojemu uporowi i pomocy królowej Izabeli Kastylskiej, dopłynął 12 października 1492 r. do brzegów nowego lądu – wyspy San Salvador – który nazwał Indiami. Przekonany, że odnalazł nową drogę do Indii, w ciągu trzech kolejnych wypraw odkrył wiele wysp. Dopiero kilka lat później żeglarz Amerigo Vespucci udowodnił, że ląd, do którego dotarł Kolumb, jest nowym, nieznanym kontynentem. Przywiezione przez Kolumba bogactwa i opowieści o nowym kraju zachęcały do dalszych wypraw.