1 Kultura starożytnego RzymuOpracowała Helena Tomaszewska II LO PR

2 LITERATURA RZYMSKA Rzymianie dopasowali alfabet grecki do swoich potrzeb tworząc alfabet łaciński, który później stał się podstawą pisma w całej Europie Zachodniej i Środkowej. Gatunki literackie Epos – Wergiliusz „Eneida” Liryka – Katullus, epigramaty Marcjalisa, elegie - Albiusz, Horacy – ody, satyry, listy, cztery księgi „Pieśni”, „Ody”, „Epody”, „Satyry” Wergiliusz – sielanki „Bukoliki”, Georgiki” Owidiusz – „Sztuka kochania”, „Metamorfozy”, „Żale” Historiografia Fabiusz Piktor – „Dzieje Rzymu” w j. greckim III w. p.n.e. Tytus Liwiusz „Dzieje Rzymu od założenia miasta” Tacyt – „Roczniki” – dzieje Rzymu od założenia miasta do Nerona „Dzieje” - dzieje panowania Domicjana i Wespazjana monografia „Germania” – opis plemion germańskich Juliusz Cezar „O wojnie galijskiej”, „O wojnie domowej” Ammian Marcelin – kontynuował „Dzieje” Tacyta.

3 LITERATURA RZYMSKA Rzymianie dopasowali alfabet grecki do swoich potrzeb tworząc alfabet łaciński, który później stał się podstawą pisma w całej Europie Zachodniej i Środkowej. Biografia – Rzymianie jako pierwsi zaczęli spisywać biografie bohaterów, wodzów, cesarzy. Swetoniusz – „Żywoty cezarów” Tacyt – biografia Agrykoli, namiestnika Brytanii. Epistolografia – listy Komedia – wzorowana na greckiej. Wybitny przedstawiciel - Plaut

4 Duży wpływ na filozofię rzymską wywarła filozofia grecka.FILOZOFIA RZYMSKA Duży wpływ na filozofię rzymską wywarła filozofia grecka. Zainteresowaniem cieszyły się kierunki filozoficzne powstałe w okresie hellenizmu. Epikureizm Lukrecjusz – „O naturze wszechrzeczy” Stoicyzm – założenia odpowiadały postawie obywatelskiej Rzymian Seneka - był autorem około 200 dzieł filozoficznych Inni filozofowie Marek Aureliusz (cesarz) „Rozmyślania” Cyceron „O państwie”

5 Rzymianie uważali, że państwo powinno funkcjonować na podstawie prawa.PRAWO RZYMSKIE Rzymianie uważali, że państwo powinno funkcjonować na podstawie prawa. Rzymianie spisali podstawowe normy prawne podzielili prawo na publiczne i prywatne wprowadzili takie zasady jak: Prawo nie działa wstecz, Dobro państwa najwyższym prawem, Twarde prawo ale prawo i należy go przestrzegać] Zawsze należy wysłuchać drugiej strony, Nikogo nie można karać za to samo przestępstwo dwa razy dokonali kodyfikacji prawa (zebrali i usystematyzowania obowiązujące prawa). Najstarszym rzymskim kodeksem prawnym jest Prawo XII Tablic z 450 r. p.n.e. Rzymianie dostosowywali prawo do zmieniającej się rzeczywistości – ulepszali je. prawo rzymskie było precyzyjne, klarowne i uniwersalne

6 ARCHITEKTURA RZYMSKA POJĘCIAArkada - element architektoniczny, składający się z dwóch kolumn (filarów) połączonych górą łukiem Kopuła – sklepienie w kształcie czaszy, wzniesione na okrągłej podstawie Attyka – pozioma ścianka zwieńczająca elewację i zasłaniająca dach Zwróć uwagę na materiał – cegłę i w jaki sposób Rzymianie budowali łuk. Zdjęcia własne

7 ARCHITEKTURA RZYMSKA Porządek toskański Głowica kompozytowaRóżnił się od doryckiego (po lewej) tym, że Kolumny nie miały żłobkowania turystyka.strefa.pl/architektura/rzym Głowica kompozytowa turystyka.strefa.pl/architektura/rzym

8 FORA CESARSKIE www.strefarzymu.one.plWYGLĄD RZYMU FORA CESARSKIE

9 Rekonstrukcja FORUM ROMANUM w Rzymie.WYGLĄD RZYMU 1. 1. 4. 3. 2. Rekonstrukcja FORUM ROMANUM w Rzymie. Zwróć uwagę na 1) posągi w niszach, 2) posągi na kolumnach, 3) łuk triumfalny, 4) posągi na swiatyni

10 WYGLĄD RZYMU ŚWIĄTYNIA JOWISZABudowę świątyni zapoczątkował jeszcze Tarkwiniusz Pyszny. Jej poświęcenia dokonano jednakże w pierwszym roku republiki, tj. 13 września 509 p.n.e. Na ścianie tej budowli, każdego pierwszego września wbijano jeden gwóźdź, aby w łatwy sposób można było ustalić, ile lat Rzymianie żyją bez "tyranów".

11 WYGLĄD RZYMU FORUM AUGUSTA ŚWIĄTYNIA ZGODY NA FORUM ROMANUMWzniesiona przez Kamillusa w 367 r. p.n.e Miała być pamiątkę pojednania się patrycjuszy z plebejuszami

12 WYGLĄD RZYMU ROSTRA AUGUSTI Była to mównica na Forum RomanumMównica była pierwotnie ozdobiona dziobami okrętów. Nowe dzioby – pozłacane – dodano po bitwie pod Akcjum.

13 Sala posiedzeń Senatu rzymskiegoWYGLĄD RZYMU KURIA RZYMSKA Sala posiedzeń Senatu rzymskiego na Forum Romanum

14 WNĘTRZE KURII RZYMSKIEJWYGLĄD RZYMU WNĘTRZE KURII RZYMSKIEJ Na przeciwko wejścia, pod ścianą znajdowało się podium, przeznaczone dla prezydium senatu. Wzdłuż obu ścian ciągnęły się stopnie, na których mieściły się krzesła dla senatorów. W sali posiedzeń znajdowała się złota statuetka i ołtarz bogini Wiktorii.

15 WYGLĄD RZYMU Ruiny FORUM ROMANUM

16 WYGLĄD RZYMU CIRCUS MAXIMUS.Był budowany od IV w.p.n.e. do IV w.n.e.Odbywały się tu wyścigi rydwanów, które trwały 7 okrążeń. Istniały cztery partie. Każda z partii miała swoją barwę – biała, czerwona, niebieska lub zielona. "Biali" i "Czerwoni" byli w opozycji wobec cesarstwa, "Zielonych" popierał cesarz, zwolennikiem "Niebieskich" był Senat oraz arystokracja. Wymiary 544 x 129 m i pojemność widzów

17 ACHITEKTURA RZYMSKA ŁUK TRIUMFALNY - budowla w kształcie bramy, wzniesiona dla uczczenia i upamiętnienia doniosłego wydarzenia lub wybitnej jednostki. Budowlę dekorują zwykle napisy dedykacyjne oraz przedstawienia rzeźbiarskie. Łuki triumfalne były związane z uroczystościami triumfalnych wjazdów zwycięskich wodzów do Rzymu Zwróć uwagę na kształt łuku triumfalnego. Będzie on wielokrotnie wykorzystywany w przyszłości . W renesansie kształt ten będą miały ramy okien i drzwi, w XIX w. na wzór ten będą w Europie stawiać łuki upamiętniające wielkie zwycięstwa : 1) Łuk triumfalny w Paryżu upamiętniający zwycięstwa Napoleona, 2) Brama Brandenburska w Berlinie upamiętniająca zwycięstwo w wojnie francusko - pruskiej

18 ŁUK TRIUMFALNY 1.Łuk Septymiusza Sewera 2. Łuk Konstantyna 1.3. Łuk Tytusa 1. 3. 2. 1. 2. web.pertus.com.pl 3.

19 Zwróć uwagę na plan – Rzymianie budowali budynki na planie kołaACHITEKTURA RZYMSKA Świątynia Westy Teatr rzymski Zwróć uwagę na plan – Rzymianie budowali budynki na planie koła

20 KOLOSEUM w Rzymie – Amfiteatr FlawiuszyARCHITEKTURA RZYMSKA KOLOSEUM w Rzymie – Amfiteatr Flawiuszy (rozpoczęty w 75 przez Wespazjana, a ukończony w 82 przez Tytusa). W ścianach zewnętrznych znajdowało się 80 wejść zezwalających na szybkie, 6-minutowe opróżnienie widowni (ok. 50 tys. miejsc siedzących). zihu.bighost.pl turystyka.strefa.pl/architektura/rzym

21 Rekonstrukcja animacji Koloseum (25.10.2014)ARCHITEKTURA RZYMSKA KOLOSEUM rekonstrukcja frostgel.blox.pl Rekonstrukcja animacji Koloseum ( )

22 ARCHITEKTURA RZYMSKA Zdjęcie własne

23 ARCHITEKTURA RZYMSKA KOLUMNA TRAJANARelief stanowi szczegółowy zapis zmagań Trajana z Dakami, w czasie jego obydwu kampanii.

24 KOLUMNA MARKA AURELIUSZAARCHITEKTURA RZYMSKA KOLUMNA MARKA AURELIUSZA

25 turystyka.strefa.pl/architektura/rzymARCHITEKTURA RZYMSKA Akwedukt - wodociąg naziemny, doprowadzający rurami wodę ze źródeł do miejsca przeznaczenia. turystyka.strefa.pl/architektura/rzym

26 supertalk.superfuture.com/showthread.php?p=924517ARCHITEKTURA RZYMSKA Pont – du Gard Francja supertalk.superfuture.com/showthread.php?p=924517

27 ARCHITEKTURA RZYMSKA AKWEDUKT RZYMSKI w okolicach Tomar w PortugaliiWidok z góry.

28 ARCHITEKTURA RZYMSKA PANTEON rzymski – Wielka świątynia wzniesiona w II w. n.e. przez cesarza Hadriana. Budowlę na planie koła, nakryto wykonaną z betonu kopułą, dekorowaną kasetonami. W niszach licowanych marmurem ścian stały posągi najważniejszych bóstw, bowiem świątynia dedykowana była wszystkim bogom Rzymu. turystyka.strefa.pl/architektura/rzym.htm

29 Panteon rzymski współcześnieARCHITEKTURA RZYMSKA Panteon rzymski współcześnie

30 ARCHITEKTURA RZYMSKA CECHY ARCHITEKTURYBudowle o charakterze sakralnym i budowle użyteczności publicznej (forum), domy budowano z wewnętrznym dziedzińcem – atrium Budulec – cegła wypalana, często okrywana kamiennym płaszczem. Budowle piętrowe dzięki wykorzystaniu cegły i cementu Zastosowano łuki, arkady, kopuły Budowle wzorowane na architekturze greckiej Najbardziej okazała była fasada budowli, w której często stosowano porządek spiętrzony (łączenie trzech porządków architektonicznych).

31 OSIĄGNIĘCIA TECHNICZNERzymianie byli znakomitymi inżynierami. budowali miasta z uporządkowanymi siatkami ulic, miasta zaopatrywano w kanalizację, wodę doprowadzano z odległych źródeł dzięki akweduktom, w bogatych domach znajdowały się toalety i łazienki, podgrzewano podłogi – hypocaustum, w termach budowano baseny z gorącą i zimną wodą, udoskonalili technikę budowy mostów, używali konstrukcji odpornych na działanie wody, wynaleźli cement dzięki czemu mogli budować wysokie budowle z cegły, pokryli państwo siecią dróg bitych, z utwardzaną powierzchnią,

32 DROGI rzymskie – brukowaneBUDOWLE RZYMSKIE DROGI rzymskie – brukowane Via Appia

33 BUDOWLE RZYMSKIE Droga w Pompejach

34 TERMY - łaźnie publiczne. Składały się z kilku pomieszczeń:ARCHITEKTURA RZYMSKA TERMY - łaźnie publiczne. Składały się z kilku pomieszczeń: sala do zimnych kąpieli sala do gorących kąpieli wannami jedno i wieloosobowymi baseny kąpielowe i do pływania sala do kąpieli parowych (sauna) sala do namaszczania olejkami stadion boisko palestra biblioteka Wodę do term doprowadzano przy pomocy akweduktów, a w pomieszczeniach z ciepłą wodą stosowano system ogrzewania (hypocastum). Korzystanie z term było odpłatne. Do 13 korzystały z nich kobiety, a potem mężczyźni.

35 ARCHITEKTURA RZYMSKA Termy Karakali Rekonstrukcja matex03b.staszic.waw.pl/zadania/ pdf

36 TERMY w Bath w Anglii pl.wikipedia.orgARCHITEKTURA RZYMSKA TERMY w Bath w Anglii pl.wikipedia.org

37 en.wikipedia.org/wiki/VolubilisARCHITEKTURA RZYMSKA BAZYLIKA –— hala sądowo-targowa na forum (prostokątna budowla podzielona kolumnami na nawy, z trybuną dla sądu naprzeciw wejścia) Rzym, Bazylika Maksencjusza, rekonstrukcja. Volubilis, ruiny bazyliki en.wikipedia.org/wiki/Volubilis

38 MAUZOLEUM HADRIANA pl.wikioedia.orgARCHITEKTURA RZYMSKA MAUZOLEUM HADRIANA pl.wikioedia.org

39 ARCHITEKTURA RZYMSKA KAMIENICE RZYMSKIEromanum.historicus.pl KAMIENICE RZYMSKIE Insula była domem kilkupiętrowy, zazwyczaj piętrowym, otoczonym z czterech stron ulicami

40 DOM RZYMSKI – schemat www.proxima-veritati.auckland.ac.nzARCHITEKTURA RZYMSKA Sypialnie Tablinum Perystyl Przedsionek Atrium DOM RZYMSKI – schemat

41 Dom rzymski - rekonstrukcja.ARCHITEKTURA RZYMSKA Dom rzymski - rekonstrukcja.

42 Villa rzymska północne WłochyARCHITEKTURA RZYMSKA PERYSTYL ATRIUM Villa rzymska północne Włochy

43 ARCHITEKTURA RZYMSKA Dom Wetiuszów w Pompejach 1. Perystyl2. Portyk okalający Perystyl 3. Portyk

44 Popiersie Juliusza CezaraRZEŹBA Popiersie Juliusza Cezara lilali.pisz.pll edu.oeiizk.waw.pl

45 RZEŹBA Brązowa rzeźba Klaudiusza Marmurowa rzeźba starego człowieka

46 RZEŹBA Statuetka legionisty Statuetka liktora

47 Statuetka matrony rzymskiejRZEŹBA Brązowa rzeźba Venus Statuetka matrony rzymskiej

48 RZEŹBA Venus kapitolińska Chłopiec na koniu

49 RZEŹBA Marmurowy sarkofag Głowa Kleopatry

50 W dużej mierze była wzorowana na rzeźbie greckiej.RZEŹBA RZYMSKA W dużej mierze była wzorowana na rzeźbie greckiej. Wykonano wiele kopii dzieł greckich, które przetrwały do naszych czasów Cechy rzeźby rzymskiej: realizm przedstawianych postaci, rzeźbiono popiersia, statuy, płaskorzeźby, materiałem był kamień oraz brąz – odlewano rzeźby z brązu, często wykonywano w ten sposób kopie dzieł greckich, posągi postaci na koniu, tematem rzeźb, oprócz posągów bóstw, stali się głównie ludzie, posągi ustawiano na kolumnach, Posągi były portretami polityków, wodzów, cezarów – np. Juliusza Cezara, Pompejusza, cesarza Oktawiana Augusta, Cycerona itp

51 MALARSTWO - FRESKI FRESKI Z POMPEJÓW 1. Bogata panna 2. Małżeństwo

52 FRESK NARODZINY VENUS - POMPEJEMALARSTWO - FRESKI FRESK NARODZINY VENUS - POMPEJE

53 ozdabiające dom w PompejachMALARSTWO - FRESKI MALOWIDŁA ŚCIENNE ozdabiające dom w Pompejach

54 MALARSTWO – PORTRETY NA DESCE PORTERET MĘŻCZYZNY – EGIPT PORTERET KOBIETY - EGIPT

55 MOZAIKI ALEKSANDER WIELKI ZWIERZĘTA MORSKIE Dom Fauna - Pompeje MOZAIKI ALEKSANDER WIELKI Dom Fauna - Pompeje ZWIERZĘTA MORSKIE Dom Fauna - Pompeje

56 MOZAIKI BITWA POD ISSOS Dom Fauna - Pompeje

57 MOZAIKI HERMES Z LWEM PTAKI

58 MOZAIKI

59 RELIGIA RZYMSKA Początkowo w wierzeniach dominowały bóstwa rolnicze i domowe bóstwa opiekuńcze, do których zaliczamy: Many – duchy przodków , Lary – bóstwa opiekuńcze domu i szczęścia domowego, Penaty – bóstwa opiekuńcze spiżarni. Bóstwom opiekuńczym budowano kapliczki domowe, ubierano posążki w kwiaty, składano ofiary w postaci żywności, napojów, obchodzono święta im poświecone

60 RELIGIA RZYMSKA Rzymianie przyswoili sobie religię Greków, mity czy wyobrażenia bogów, nadając im tylko inne imiona. Panteon bogów rzymskich Jowisz – król bogów, (u Greków – Zeus) Junona – boginie ogniska domowego i małżeństwa (grecka Hera) Diana – bogini łowów, opiekunka myśliwych (grecka Artemida) Mars – bóg wojny (grecki Ares) Neptun – bóg mórz (grecki Posejdon) Bachus – bóg wina (grecki Dionizos) Wenus – bogini miłości (grecka Afrodyta) Wulkan – boski kowal (grecki Hefajstos) Merkury – opiekun pasterzy i kupców (grecki Hermes) Kult bogów: nie było warstwy kapłanów, ofiary składali urzędnicy składano ofiary ze zwierząt, kwiatów itp. duże znaczenie miało wróżbiarstwo z wnętrzności zwierząt ofiarnych bogom budowano świątynie, stawiano posągi, organizowano dla nich święta