1 LATEX

2 LATEX Oprogramowanie do zautomatyzowanego składu tekstu, a także związany z nim język znaczników, służący do formatowania dokumentów tekstowych i tekstowo- graficznych (np. broszur, artykułów, książek, plakatów, prezentacji, stron HTML) Tworzenie tekstu w LaTeX-u opiera się na zasadzie WYSIWYM (what you see is what you mean) Od zasady WYSIWYG odróżnia go to, że autor tekstu określa jedynie logiczną strukturę dokumentu (tzn. zaznacza, gdzie zaczyna się rozdział, co jest przypisem itp.), natomiast samym graficznym ułożeniem tekstu na stronie zajmuje się TeX, zwalniając tym samym użytkownika z tego zadania

3 LaTeX zajmuje się również odpowiednim rozmieszczeniem i sformatowaniem wzorów matematycznych, rysunków i diagramów, zwalniając użytkownika ze żmudnej pracy związanej z integracją tych elementów z właściwym tekstem W sposób automatyczny tworzone są: spisy treści, ilustracji, tabel numerowanie i referencje do rozdziałów i podrozdziałów numerowanie i referencje elementów takich jak wzory i rysunki skorowidze bibliografia

4 Dokument latex-owy zawiera de facto kod źródłowy właściwego dokumentu, którego uzyskanie wymaga przeprowadzenia procesu kompilacji W jej wyniku powstaje plik wynikowy w formacie DVI (specyficzny tylko dla środowiska TeX) Plik DVI można następnie przetworzyć na jeden z popularnych formatów (PostScript, PDF lub HTML)

5 \documentclass[12pt]{article} \usepackage{polski} \usepackage[cp1250]{inputenc} \begin{document} Hello World \end{document}

6 Komendy Instrukcja – polecenie przetworzenia tekstu z co najmniej jednym obowiązkowym argumentem wpisywanym w nawiasach klamrowych Np. \frame{tekst} W przypadku większej liczby argumentów podaje się je w kolejnych nawiasach klamrowych (np. polecenie \frac{a}{b} powoduje wstawienie ułamka 𝑎 𝑏 ; argumenty są tu dwa, a ich kolejność oczywiście istotna) Instrukcja może też posiadać parametry opcjonalne zapisywane w nawiasach prostokątnych. Deklaracja – polecenie nie posiadające argumentów Np. \bf (tekst czcionką pogrubioną)

7 Struktura pliku Kod źródłowy dokumentu składa się z następujących elementów: Deklaracji klasy – określa ogólne zasady formatowania tekstu Preambuły – zawiera definicje dodatkowych instrukcji i modyfikacje parametrów stosowane w całym dokumencie Tekstu – wraz z instrukcjami formatującymi. \documentclass[opcje]{klasa} …preambuła… \begin{document} … \end{document}

8 Standardowe klasy dokumentówBook Report (dłuższe opracowania, dysertacje magisterskie i doktorskie) Article (artykuły, krótkie opracowania) Letter (listy)

9 Parametry opcjonalne klasy dokumentuRozmiar czcionki: 10pt, 11pt, 12 pt (wartość domyślna 10pt) Rozmiar papieru: a4 paper, a5paper, letterpaper, legalpaper, executivepaper, b5paper (wartość domyślna- letterpaper) Orientacja papieru: portrait, landscape (wartość domyślna- portrait) Numeracja równań: leqno (numeracja z lewej strony) (wartość domyślna- numeracja z prawej strony) Sposób umieszczania równań: fleqn (składanie wstawionych wzorów matem. z dosunięciem od lewego marginesu) (wartość domyślna- w środku kolumny) Sposób wydruku- oneside, twoside (wartość domyślna- oneside) Liczba kolumn: onecolumn, twocolumn (wartość domyślna- onecolumn) Istnienie osobnej strony tytułowej: titlepage, notitlepage (wartość domyślna – notitlepage)

10 \documentclass[12pt]{article} \usepackage{polski} \usepackage[cp1250]{inputenc} \begin{document} Zażółcić gęś. \end{document}

11 Odstępy Znaki niewidoczne, takie jak znaki odstępu (spacji) lub tabulacji są przez LaTex-a traktowane jednakowo – jako odstęp. Kolejno po sobie występujące znaki odstępu LaTex traktuje tak, jak jeden taki znak. Znaki odstępu znajdujące się na początku wiersza są prawie zawsze ignorowane. Pojedynczy koniec linii jest traktowany jak odstęp. Pusty wiersz kończy akapit. Kolejno występujące puste wiersze LaTex traktuje tak, jak jeden pusty wiersz.

12 \documentclass{article} \begin{document} Nie ma znaczenia, czy miedzy słowami jest jedna czy więcej spacji. Pusty wiersz rozpoczyna nowy akapit. Nowy akapit automatycznie stworzy wcięcie w tekście. Kolejno występujące puste wiersze będą traktowane jak jeden pusty wiersz. \end{document}

13 Znaki specjalne Następujące znaki są zarezerwowane: albo mają specjalne znaczenie dla LaTex-a, albo nie są dostępne we wszystkich standardowych krojach pisma. Użyte dosłownie w pliku źródłowym nie pojawia się na wydruku, tylko (najczęściej) spowodują błąd podczas przetwarzania tekstu. $ & % # _ { } ~ ^ \ Znaki te można jednak wstawić do dokumentu, o ile poprzedzi się je znakiem \ (ang.backslash): \$ \& \% \# \_ \{ \}

14 Polecenia LaTex-a Polecenia LATEX-a występują w dwóch następujących odmianach: 1. Instrukcje rozpoczynające się znakiem „\”, po którym występuje ciąg liter. Końcem instrukcji jest odstęp lub inny znak nie będący litera. W nazwach instrukcji LaTex rozróżnia litery małe i duże. Używanie polskich liter diakrytycznych w nazwach instrukcji nie jest możliwe. 2. Instrukcje składające się ze znaku „\” oraz dokładnie jednego znaku nie będącego literą. Znaki odstępu po instrukcjach typu 1 są przez LaTex-a ignorowane. Jeżeli po instrukcji ma w dokumencie występować odstęp, to należny bezpośrednio po niej umieścić kolejno: parę nawiasów klamrowych {} i odstęp. Para znaków {} zapobiega zignorowaniu przez LaTex-a odstępu po nazwie instrukcji. Innym sposobem jest wstawienie specjalnej instrukcji \ (tj. \ i spacja). Niektórzy używają jeszcze innego sposobu zapobiegania połykaniu spacji po nazwach instrukcji, a mianowicie wstawiają instrukcje pomiędzy parę nawiasów { i }.

15 Czytałem, ze Knuth dzieli użytkownikow systemu {\TeX} na \TeX{}nikow oraz \TeX pertow.\\ Dzisiaj \ \ jest \today.

16 Niektóre instrukcje LaTex-owe maja argumentyNiektóre instrukcje LaTex-owe maja argumenty. Argumenty podaje się w nawiasach klamrowych { }, każdy argument w osobnej parze nawiasów. Liczba i kolejność argumentów jest dla każdego polecenia z góry ustalona. Instrukcje mogą mieć także argumenty opcjonalne (nieobowiązkowe), podawane w nawiasach kwadratowych [ ]. W przypadku większej liczby argumentów opcjonalnych oddziela się je przecinkami. Kolejność argumentów opcjonalnych nie odgrywa roli. Możesz na mnie \textsl{polegać}! Tu wstaw zmianę wiersza.\newline Dziękuję.

17 Komentarze Po napotkaniu znaku % LaTeX ignoruje resztę bieżącego wiersza (łącznie ze znakiem końca wiersza) oraz znaki odstępu na początku następnego. Znak % jest wykorzystywany do umieszczania komentarzy i dodatkowych informacji w pliku źródłowym. Mao zmarł % sprawdzić! w 1975 roku.

18 Pakiety Pakiety rozszerzają możliwości LaTex-a. Przykładowo, LaTex nie umożliwia dołączania grafiki, kolorowania tekstu, automatycznego łamania dużych tabel itp. Do wykonywania tych zadań służą właśnie pakiety. Dołącza się je za pomocą instrukcji: \usepackage[opcje]{pakiet} gdzie pakiet oznacza nazwę pakietu, a opcje – listę oddzielonych przecinkami opcji. Przykład: Plik źródłowy może zawierać następujący kod: \usepackage{polski} \usepackage[cp1250]{inputenc} Powyższe instrukcje dodają pakiet języka polskiego i obsługę czcionek z polskimi literami.

19 Style strony Typowa strona składa się z trzech podstawowych części. Powyżej kolumny tekstu głównego znajduje się pagina górna (główka), która może zawierać numer strony, tytuł rozdziału czy punktu. Poniżej kolumny tekstu znajduje się pagina dolna (stopka). LaTex umożliwia wybranie jednego spośród trzech sposobów składania pagin za pomocą instrukcji: \pagestyle{styl} Możliwa jest także zmiana stylu bieżącej strony. Do tego celu służy instrukcja: \thispagestyle{styl}

20 Składanie akapitów Książki najczęściej składa się tak, ze wszystkie wiersze w akapitach są tej samej długości. Podczas składania akapitu, dążąc do optymalnej prezentacji, LaTeX ustala miejsca złamania linii oraz odstępy miedzy słowami. W razie potrzeby LaTeX przenosi wyrazy, których nie jest w stanie zmieścić w wierszu. Konkretny sposób składania akapitów zależny od użytej klasy dokumentu. Najczęściej pierwszy wiersz akapitu jest wcięty, a pomiędzy akapitami nie ma dodatkowych odstępów. Zgodnie z anglo-amerykańskimi zwyczajami typograficznymi LaTex nie wstawia wcięcia akapitowego bezpośrednio po tytułach rozdziałów, podrozdziałów itd. Polskie zwyczaje nakazują rozpoczynanie także początkowych akapitów od wcięcia. Efekt ten można osiągnąć przez dołączenie w preambule pakietu: \usepackage{indentfirst}

21 Czasami przydaje się instrukcja nakazującą LaTex-owi złamanie linii: \\ lub \newline Polecenia te rozpoczynają nową linię bez rozpoczynania nowego akapitu. Natomiast instrukcja: \\* dodatkowo zakazuje złamania strony (w miejscu złamania linii).

22 Instrukcja: \newpage rozpoczyna nową stronęInstrukcja: \newpage rozpoczyna nową stronę. Instrukcje: \linebreak[n] \nolinebreak[n] \pagebreak[n] \nopagebreak[n] oznaczają – odpowiednio – zachętę do złamania wiersza, niezgodę na złamanie wiersza, zachętę do złamania strony, niezgodę na złamanie strony, w miejscu ich wystąpienia w dokumencie. Opcjonalny argument n, o dopuszczalnej wartości od 0 do 4, określa stopień tej zachęty (niezgody). Domyślna wartość 4, to bezwarunkowy zakaz lub nakaz złamania linii/strony. Wartości mniejsze od 4 pozostawiają LaTex-owi swobodę zignorowania instrukcji, jeżeli skład otrzymany w rezultacie byłby niskiej jakości.

23 Jeżeli w wierszu zakończonym instrukcja \newline jest zbyt mało tekstu, to LaTex nie wyrówna tego wiersza do prawego marginesu, tylko po tekście wstawi odpowiedni odstęp. Jeżeli zamiast \newline użyjemy \linebreak, to LaTex postara się wyrównać zawartość skończonej linijki do prawego marginesu. Zbyt małe wypełnienie wiersza tekstem zmusi LaTex-a do wstawienia zbyt dużych odstępów pomiędzy wyrazy w wierszu. Oprócz wyżej wymienionych istnieją w LaTex-u jeszcze instrukcje: \clearpage \cleardoublepage Obydwie rozpoczynają skład nowej strony. Instrukcja \cleardoublepage działa tak, jak \clearpage, z tym że rozpoczynana nowa strona jest zawsze nieparzysta. W razie potrzeby tworzona jest strona pusta. W składzie dwuszpaltowym (opcja twocolumn) instrukcja \newpage kończy szpaltę natomiast \clearpage oraz \cleardoublepage kończą stronę, w miarę potrzeby pozostawiając pusta prawa szpaltę.

24 Przenoszenie wyrazów W razie potrzeby LaTex przenosi (dzieli) wyrazy. Jeżeli algorytm podziału wyrazów przenosi jakiś wyraz nieprawidłowo, to prawidłowe miejsca przenoszenia można zadać instrukcją: \hyphenation{lista słów} Słowa z listy argumentów można dzielić tylko w miejscach oznaczonych znakiem -. Instrukcji tej powinno się używać wyłącznie w preambule dokumentu, a wyrazy-argumenty mogą zawierać (oprócz znaku -) wyłącznie litery. Nie ma natomiast znaczenia, czy w tych wyrazach używa się liter wielkich, czy małych.

25 Wykonanie instrukcji \hyphenation z przykładu poniżej spowoduje, ze słowo „ćwierć-litrówka” można podzielić tylko w dwóch zaznaczonych miejscach, podczas gdy słowa „szczypce” nie można przenieść w ogóle. Wyrazy z listy nie mogą zawierać żadnych znaków specjalnych ani symboli. Przykład: \hyphenation{ćwierć-li-trówka szczypce} Instrukcja: \- wskazuje, w których miejscach LaTeX-owi wolno przenieść wyraz w danym miejscu w dokumencie. LaTex nie podzieli słowa w innym miejscu. Tekst będący argumentem polecenia: \mbox{tekst} nigdy nie zostanie przeniesiony.

26 Znaki specjalne Wielokropek ( . . . )W typowym piśmie maszynowym przecinek albo kropka zajmują tyle samo miejsca, co każdy inny znak. W piśmie drukarskim szerokość tych znaków jest z reguły bardzo mała i dlatego jeżeli umieścimy je obok siebie, to odstępy miedzy nimi będą zbyt małe. Wielokropek (trzy kropki) uzyskujemy za pomocą instrukcji \ldots. Nie tak ..., tylko raczej tak:\\ Nowy Jork, Tokio, Budapeszt, \ldots

27 Akcenty i znaki specjalneLaTeX umożliwia wstawienie znaków akcentowanych i specjalnych używanych w wielu językach. W tabeli poniżej zestawiono wszystkie możliwe akcenty dla litery „o”. Instrukcje te można stosować również do dowolnej innej litery.

28 W przypadku umieszczenia akcentu nad literami „i” oraz „j”, należny usunąć kropkę znad tych liter. Do tego celu służą instrukcje \i i \j. H\^otel, na\"\i ve, \'el \'eve,\\ sm\o rrebr\o d, !‘Se\~norita!,\\ Sch\"onbrunner Schlo\ss{} Stra\ss e