1 Śląski strój ludowy jako element dziedzictwa kulturowego regionu

2 WSTĘp Tematem prezentacji będzie jeden z elementów dziedzictwa kulturowego naszej „małej ojczyzny” – śląski strój ludowy. Celem naszego projektu jest popularyzacja śląskiego dziedzictwa kulturowego ze szczególnym uwzględnieniem stroju ludowego, zapoznanie z odmianami śląskiego stroju oraz wykonanie jednego z jego elementów – nakrycia głowy kobiety niezamężnej tzw. galandy.

3 Nasz kraj podzielony jest na wiele regionów, które różni nie tylko ukształtowanie terenu, klimat, ale przede wszystkim kulturowy dorobek pokoleń i tradycje pielęgnowane przez ich mieszkańców. Każdy region ma swój język czyli gwarę, obrzędy, zwyczaje, pieśni, tańce oraz strój ludowy.

4 MAPA Z PODZIAŁEM NA STROJE LUDOWE1 2 8 3 4 10 11 12 5 9 7 6 21 14 20 16 13 15 17 18 19 23 22 24 25

5 Historia śląskiego strojuStrój śląski jeszcze do początku XX był raczej prosty, szyty z tkanin lnianych, wełnianych oraz futer. Piekarzanie nosili typowy stój rozbarski, noszony przez mieszkańców Rozbarku, niegdyś bogatej wsi należącej do Bytomia. Elementami stroju rozbarskiego są m.in. korale, serdaczek, chustki-purpurki dla mężatek, odświętne czepce. Mężczyźni ubierali strój ludowy tylko od święta. Do stroju należała kamizela z kolorowymi ramówkami i frędzlami, bruszlek, czyli bezrękawnik, skórzoki, czyli spodnie z jasnej skóry farbowane na żółto, do tego wszystkiego była oczywiście biała koszula.

6 … Na początku XX wieku mężczyźni przestali nosić tradycyjny strój ludowy, a zastąpili go mundurem górniczym. Zupełnie inaczej było ze strojem kobiecym, który był noszony na co dzień. Chłopska córka nie mogła nosić nic innego, ponieważ taki strój gwarantował jej dobre zamążpójście. Do ślubu kobiety zakładały jaklę, kieckę i fartuch malowany w kwiaty. Strój uzupełniało kilka sznurów bursztynowych korali ze złotym krzyżykiem. Głowę panny młodej zdobiła mirtowa korona.

7 Strój rozbarsko-bytomskiStrój ten noszono we wschodniej części Górnego Śląska, nosi nazwę od wsi Rozbark. W różnych wsiach były różne odmiany tego stroju.

8 … strój damski Istniało wiele wersji ubioru kobiecego na różne okazje, pory roku, a niekiedy nawet i pory dnia. Dziewczęta chodziły z gołą głową, pojedynczy, opadający na plecy warkocz związywały zieloną, niebieską lub wiśniową wstążką. Na okazje szczególnie uroczyste zakładały galandę. Z przodu przysłaniała ona włosy, a część błyskotek zwisała nad czołem. Z tyłu przywiązywano do niej zawiązaną w kokardę wstążkę, której końce opadały aż na ramiona i plecy. Głowy mężatek musiały być obowiązkowo nakryte, najczęściej zakładano chustki purpurki, z okazji większych uroczystości zamożniejsze kobiety nosiły czepki. Purpurki, po złożeniu wiązano w tyle głowy, a jej rogi sterczały w kształcie skrzydeł. Dodatkową jej ozdobę stanowiła szeroka, malowana wstęga, nie była ona związywana, jej końce luźno opadały. Czepiec szyto z białego płótna.

9 … Koszule bytomskie szyto z cienkich płócien bawełnianych. Wykańczano je przy szyi i rękawach szerokimi krezami z cienkiej i delikatnej koronki. Zakładane pod kaftany koszule pozbawione były ozdób, przy szyi i rękawach miały jedynie wąskie oszewki. Spódnice do tego stroju były szerokie, o gładkich przodach, boki i tył ułożone były w drobne zakładki. Pod spódnicę wierzchnią zakładano kilka spódnic spodnich lub jedną, ale za to grubą. Oprócz spódnic noszono również kiecki. Dziewczęta nosiły spódnice w kolorach jasnych, natomiast mężatki , szczególnie starsze preferowały kolory ciemne. Kieckę lub spódnicę przepasywano zapaską. Sukienny gorset zwany wierzcheniem zakładano do koszuli z krezami przy szyi i rękawach. Noszono go niezależnie od stanu cywilnego. Panny i młode mężatki przywdziewały gorset czerwony, natomiast kobiety starsze czarny lub granatowy. Sięgał on do linii talii i miał na piersiach głęboki podkrój.  Zapaska w części przysłaniała dół gorsetu, zakładano ją na wierzcheń.

10 … Niezależnie również od stanu cywilnego, szczególnie zimą i w dni chłodne kobiety zakładały jakle. Jakla to wierzchnie okrycie kobiece o luźnym kroju, sięgające bioder. Miała ona długie rękawy, górę marszczoną z bufką, przy dłoni wąska i prosta. Zdobienie ich było bardzo różnorodne. Ważny element stroju stanowiły chusty zwane szaltuchy. Były to duże chusty noszone jako okrycie wierzchnie. Do stroju odświętnego zakładano pończochy i trzewiki.  Najczęściej zakładano niebieskie, białe lub bawełniane pończochy, a do nich czarne, krótkie trzewiki lub płytkie pantofle. Biżuterią noszoną przez kobiety na Śląsku były korale w kolorze krwistoczewonym do których noszono krzyżyk.

11

12 … strój męski Na Górnym Śląsku strój męski, który dziś określamy mianem ludowego, nosili kiedyś wyłącznie chłopi, właściciele gospodarstw i ich synowie. Męskim letnim okryciem głowy była najczęściej kania. Był to filcowy czarny kapelusz z okrągłą główką i dość szerokim prostym rondem. Zimą szczególnie starsi, bogaci gospodarze nosili okrągłe czapki tchórzówki. Koszule męskie szyto z białego, lnianego lub bawełnianego płótna. Miały one krój przyramkowy, długie wszyte w mankiet rękawy, a przy szyi niewielki, wykładany kołnierzyk o prostokątnych rogach. Ich ozdobę stanowiły rzędy mereżek na kołnierzyku. Pod szyją wiązano jedwabną chustkę. Wierzchnią część stroju stanowiły: kamizelka (bruclek), kaftan (kamzela) i płoszcz.

13 … Zarówno brucleki jak i kamzele były długie do bioder i nieznacznie dopasowane. Ich proste przody, od linii talii lekko na siebie zachodziły, natomiast plecy miały pośrodku szew, a poniżej pasa trzy fałdy. Przy szyi wykończone były stojącym kołnierzykiem, po bokach miały wpuszczone kieszenie przykryte klapkami. Kamzela różniła się tym od brucleka, że miała długie proste rękawy. Płoszcz szyto z tych samych tkanin, co bruclek i kamzelę. Miał on podobny krój i zdobienia. Mężczyźni nosili dwa rodzaje spodni: skórzane (jelenioki, skórzoki) i wełniane (bizoki). Spodnie noszono wpuszczone do czarnych butów z cholewami. Noszono również krótkie buty do kostek, a wtedy zakładano spodnie sukienne, których nogawki luźno opadały na buty.

14

15 GALANDA Galanda - to szeroki wieniec ze sztucznych kwiatów i koralików noszony przez kobiety.

16 Celem naszego projektu jest popularyzacja śląskiego dziedzictwa kulturowego ze szczególnym uwzględnieniem stroju ludowego, zapoznanie z odmianami śląskiego stroju oraz wykonanie jednego z jego elementów – nakrycia głowy kobiety niezamężnej tzw. galandy.

17 1. Na początku zrobiłyśmy stelaże do wianków.Wykonanie galand 1. Na początku zrobiłyśmy stelaże do wianków.

18 2. Następnie owinęłyśmy stelaże materiałem.… 2. Następnie owinęłyśmy stelaże materiałem.

19 3. Później udekorowałyśmy je sztucznymi kwiatami oraz karalikami.… 3. Później udekorowałyśmy je sztucznymi kwiatami oraz karalikami.

20 4. Wianek został skończony. … 4. Wianek został skończony. 

21 CZEMU BĘDZIE SŁUŻYĆ NASZ PROJEKT ?Ze zrobionych przez nas galand (12 sztuk) będą korzystały dzieci z Zespołu Pieśni i Tańca „Miedarzanie”.

22 - Emilia Sklorz - Polskie tradycje i obyczaje - Polskie stroje ludowe Wykonały : Źródła : - Anna Szwed książki : - Emilia Sklorz Polskie tradycje i obyczaje - Polskie stroje ludowe - Strój ludowy w Polsce Opiekun: - Pani Joanna Sleziak