1 Makroekonomia ćwiczeniadr Małgorzata Szczepaniak

2 Ćwiczenia – plan pracy na cały semestrCelem jest przeprowadzenie analizy makroekonomicznej wylosowanego kraju Unii Europejskiej Praca w grupach (2-3 osobowych)– prezentacja – dyskusja podczas zajęć Efektem ma być napisanie referatu na temat Analiza makroekonomiczna gospodarki kraju………. Termin – ostatnie ćwiczenia – r. Grupy prezentują poszczególne bloki tematyczne na kolejnych zajęciach tj i

3 Wymogi co do referatu Strona tytułowa (imiona i nazwiska autorów, tytuł, praca zaliczeniowa z ćwiczeń z Makroekonomii prowadzonych przez….., w roku akademickim…….) 15-20 stron Czcionka Times New Roman, standardowe marginesy, odstęp 1,5 wiersza Praca ma zawierać strukturę Wstęp (może zawierać ogólne ciekawe informacje o kraju na tle UE), kolejne bloki tematyczne + zakończenie zawierające podstawowe wnioski co do stanu gospodarki danego kraju na tle innych krajów UE; literatura

4 Poszczególne bloki tematyczneRachunek DN (struktura PKB według sektorów, dynamika PKB, wzrost gospodarczy na tle innych krajów oraz UE- 28) Finanse publiczne (analiza budżetu, przychody i wydatki, poziom zadłużenia, kryteria konwergencji, system podatkowy); rola polityki fiskalnej państwa Finanse międzynarodowe (bilans płatniczy, działanie BC, polityka monetarna, BIZ, inwestycje portfelowe, giełdy papierów wartościowych) Rynek pracy (bezrobocie)

5 Bazy danych Główny Urząd Statystyczny – statystyki międzynarodoweEurostat AMECO DATABASE UNCTAD, OECD baza danych Banku Światowego Raporty World Development Report, Human Development Report Strony ministerstw finansów poszczególnych krajów Raport Doing Business

6 Funkcja stabilizacyjna państwaPolega na podejmowaniu przez państwa działań stabilizujących gospodarkę przez realizację głównie takich celów jak: osiągnięcie i utrzymywanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia. Wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje polityki stabilizacyjnej (makroekonomicznej) państwa: Politykę fiskalną (budżetową) – polega głównie na manipulowaniu poziomem podatków płaconych przez społeczeństwo i wydatków państwa Politykę monetarną (pieniężną) – polega na manipulowaniu przez Bank Centralny stopą wzrostu podaży pieniądza.

7 Budżet państwa To plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Jest sporządzany na okres jednego roku i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Funkcje budżetu państwa: Funkcja fiskalna – polega na gromadzeniu dochodów budżetowych umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego Funkcja redystrybucyjna – umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego Funkcja stymulacyjna – polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne.

8 Budżet państwa Budżet państwa składa się z dochodów i wydatków centralnych władz państwowych (budżet centralny) oraz władz lokalnych (budżety lokalne). UWAGA: rozróżnienie np. deficyt budżetowy (rządowy) i deficyt sektora finansów publicznych (general government) Deficyt budżetowy (ujemne saldo budżetu państwa) Dług publiczny – łączne zadłużenie państwa z tytułu zaciągniętych w kraju i za granicą pożyczek

9 Dochody budżetu państwaŹródłami dochodów budżetu państwa są podatki, cła, dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sądowe, itp. Podstawową rolę odgrywają podatki. PODATKI – to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych. Płatnikami podatków mogą być osoby fizyczne i osoby prawne.

10 Skala podatkowa progresywna ciągła ze stawkami kwotowo-procentowymi w PolscePodstawa obliczenia podatku w zł Podatek Do 18% minus kwota zmniejszająca podatek 556,02 Ponad 85528 14839,02 plus 32% nadwyżki ponad 85528

11 Dochody budżetu państwa w 2013 roku (w mld zł)L.p. Dochody ogółem 299,4 100% 1. Dochody podatkowe 267 89% 1.1. Podatki pośrednie 192,2 64% W tym: Podatek od towarów i usług 126,4 42% 1.2. Podatek dochodowy od osób prawnych 29,6 11% 1.3. Podatek dochodowy od osób fizycznych 42,9 16% Pozostałe Podatek tonażowy i od wydobycia kopalin 2,3 1% 2. Dochody niepodatkowe 30,8 10% 2.1. Dywidendy 5,9 2% 2.2. Cło 2 2.3. Opłaty, grzywny, odsetki i inne dochody niepodatkowe 20,5 6% 2.4. Wpłaty JST 2,4 3. Środki z UE 1,6

12 Struktura wydatków budżetu państwa -Wydatki budżetu państwa w 2013 roku wyniosły łącznie 335 mld złotych Największe grupy wydatków: Różne rozliczenia (w tym dotacje, subwencje i świadczenia na rzecz osób fizycznych) 27% Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne 23% Obsługa długu publicznego 13% Obrona narodowa 7% Pozostałe znaczące grupy wydatków: transport i łączność, administracja publiczna, bezpieczeństwo publiczne, wymiar sprawiedliwości, szkolnictwo wyższe, pomoc społeczna.

13 PKB per capita w krajach EŚW w relacji do średniego PKB per capita krajów UE (PKB per capita UE-28=100%; w %) Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, dostęp: maj 2015.

14 Poziom deficytu budżetowego w relacji do PKB w krajach EŚW i średnio w krajach UE-28 w roku 2007, 2009, 2014 Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, dostęp: maj 2015.

15 Poziom długu publicznego relacji do PKB w krajach EŚW w roku 2007 i 2014Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, dostęp: maj 2015.

16 Procedura nadmiernego deficytuKraje, w których wprowadzono procedurę nadmiernego deficytu to Litwa, Łotwa, Węgry, Czechy, Słowacja i Polska. Wśród krajów EŚW tylko Estonia nie była objęta tą procedurą. Podjęte działania pozwoliły poprawić stan finansów publicznych ograniczyć deficyt sektora finansów publicznych w relacji do PKB: Czechy (od 2009 do 2014 – redukcja deficytu z poziomu -5,5% PKB do -2,0% PKB) – zdjęcie procedury nadmiernego deficytu Słowacja (od 2009 do 2014 – redukcja deficytu z poziomu -7,9% PKB do -2,9% PKB) – zdjęcie procedury nadmiernego deficytu Polska (od 2009 do 2014 – redukcja deficytu z poziomu -7,3% PKB do -3,2% PKB) – zawieszenie procedury nadmiernego deficytu Litwa, Łotwa i Węgry zdołały poprawić stan finansów publicznych wcześniej.

17 Polityka fiskalna w PolsceW czasie kryzysu: W pierwszym roku restrykcyjna polityka fiskalna (spadek wydatków) W kolejnych latach ekspansywna polityka fiskalna (wzrost wydatków) Obniżenie PIT z 40% na 32% Relatywnie duże ożywienie tempa wzrostu gospodarczego (w latach średnio 5,6% rocznie) Po kryzysie Podwyżka VAT z 22% na 23% Wzrost wydatków

18 Kryteria konwergencji - fiskalneUstalone w Traktacie o Unii Europejskiej w Maastricht Deficyt sektora budżetowy państw ubiegających się o wejście do strefy EURO powinien być niższy niż 3% PKB Dług publiczny nie może być wyższy niż 60% PKB Drugie kryterium zawarte również w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Art. 216 „Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto.”

19 Czy Polska spełnia kryteria fiskalne konwergencji?Wartość nominalna PKB wyniosła ,8 mln zł (w cenach bieżących) w 2013 r. Deficyt budżetowy , 5 mln zł Deficyt budżetowy w relacji do PKB 2,2% w 2013 roku Dług publiczny mld zł co stanowiło 57% PKB w roku

20 Zarządzanie długiem i finansowanie deficytuOdrzucając możliwość zaciągnięcia przez państwo pożyczki za granicą deficyt budżetowy może być sfinansowany na dwa sposoby: Państwo sprzedaje papiery wartościowe BC w zamian za gotówkę potrzebną do sfinansowania deficytu budżetowego. Bank z kolei przeprowadza operacje otwartego rynku i sprzedaje te papiery w zamian za gotówkę (podaż pieniądza pozostaje niezmieniona) Państwo sprzedaje papiery wartościowe BC za gotówkę, którą następnie wykorzystuje do pokrycia nadwyżki wydatków budżetowych nad wpływami podatkowymi (zwiększa się baza monetarna i podaż pieniądza)

21 Polityka monetarna BC Ekspansywna – kiedy BC prowadzi działania mające na celu zwiększenie podaży pieniądza w celu pobudzenia aktywności podmiotów gospodarczych: poprzez operacje otwartego rynku – skup papierów wartościowych Zmniejszenie stopy rezerw obowiązkowych, Zmniejszenie stopy dyskonotwej. Polityka monetarna BC może być prowadzona poprzez kontrolę podaży pieniądza lub przez manipulowanie stopą procentową. BC kontroluje nominalną podaż pieniądza. Zmiany ilości pieniądza w ujęciu nominalnym prowadzą do zmiany poziomu cen. BC kontroluje realną podaż pieniądza, przy założeniu niezmienności cen.

22 Wpływ zmian stopy rezerw obowiązkowychOkreślenie przez BC stopy rezerw obowiązkowych polega na ustaleniu minimalnego stosunku rezerw w gotówce w kasie banku i rezerw w BC do ogólnej sumy wkładów zgromadzonych w banku. Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych: Ogranicza możliwości ekspansji kredytowej banków, Obniża potencjalne zyski banków komercyjnych Mobilizuje banki komercyjne do ściągania wierzytelności od dłużników Zachęca banki komercyjne do sprzedaży papierów wartościowych w celu uzupełnienia rezerw obowiązkowych Prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza w gospodarce (ograniczenie wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych oraz prowadzi do SPADKU AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ)

23 Wzrost a rozwój gospodarczyWZROST GOSPODARCZY – wzrost poziomu produkcji, konsumpcji, zatrudnienia; wzrost PKB; zmiany ilościowe ROZWÓJ GOSPODARCZY – oprócz zmian ilościowych obejmuje również zmiany jakościowe, np. zmiany organizacji społeczeństw

24 Polska w rankingu Human Development ReportPolska w 2014 roku zajęła najwyższe w historii miejsce w światowym rankingu Human Development Report – 35. miejsce na świecie, co uplasowało ją w grupie krajów bardzo wysokim poziomie rozwoju.

25 Struktura wytwarzania PKB według wartości dodanej wytworzonej w trzech sektorach gospodarki w Polsce w latach 2005 i 2015 Opracowanie własne na podstawie danych Banku Światowego (www.worldbank.org; dostęp: )

26 Dynamika wzrostu PKB per capita w cenach stałych w 2014 roku w krajach UE i wybranych krajach świata

27 Klasyfikacja krajów według poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego (HDI) w 2014 rokuMiejsce Kraj/ grupa krajów Oczekiwana długość życia Oczekiwana liczba lat nauki Dochód narodowy brutto per capita (ppp$) 1 Norwegia 81,5 12,6 63909 2 Australia 82,5 12,8 41524 3 Szwajcaria 82,6 12,2 53762 35 POLSKA 76,4 11,8 21487 ŚWIAT 70,8 7,7 13723 Bardzo wysoki poziom rozwoju 80,2 11,7 40046 Wysoki poziom rozwoju 74,5 8,1 13231 Średni poziom rozwoju 67,9 5,5 5960 Niski poziom rozwoju 59,4 4,2 2904

28 Wybrane kraje świata według grup poziomu rozwoju społeczno – gospodarczego w 2014 rokuBardzo wysoki poziom rozwoju Wysoki poziom rozwoju Średni poziom rozwoju Niski poziom rozwoju Stany Zjednoczone, Holandia, Niemcy, Dania, Irlandia, Szwecja, Wielka Brytania, Hong Kong, Korea, Japonia, Francja, Austria, Belgia, Luksemburg, Finlandia, Słowenia, Włochy, Hiszpania, Czechy, Grecja, Qatar, Cypr, Estonia, Litwa Białoruś, Rumunia, Bułgaria, Malezja, Wenezuela, Turcja, Kazachstan, Brazylia, Chorwacja, Ukraina, Tunezja, Chiny, Albania Egipt, Mołdawia, Uzbekistan, Irak, Kirgistan, Indie, Nikaragua Nepal, Pakistan, Kenya, Senegal, Haiti, Etiopia, Liberia, Czad, Kongo, Niger

29 Hipoteza konwergencjiKraje biedne rozwijają się szybciej, a kraje bogate wolniej w porównaniu z przeciętną dynamiką, co w konsekwencji powoduje stopniowe zbliżanie się krajów pod względem poziomów rozwoju.

30 Pojęcie bezrobocia i siły roboczejBezrobotny to osoba: w wieku produkcyjnym, które jest zdolna i gotowa do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w danej gospodarce oraz pozostaje bez pracy pomimo podjęcia poszukiwań pracy. Bezrobotni to część ludności aktywnej zawodowo (zasobów siły roboczej Sr). Zasoby siły roboczej to osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych występujących w danej gospodarce warunkach.

31 Współczynnik aktywności zawodowejWspółczynnik aktywności zawodowej to stosunek liczby aktywnych zawodowo do liczby ludności w wieku produkcyjnym

32 Stopa bezrobocia Bezrobocie może być wyrażone albo w wielkościach absolutnych albo w wielkościach relatywnych (procentowych). Stopa bezrobocia wyraża stosunek zasobów siły roboczej do zasobów siły roboczej ujęty procentowo.

33 Bezrobocie w różnych krajach w 2014 roku (średnia dla krajów UE-28 10,2% w 2014 roku)

34 Stopa bezrobocia w Polsce i średnio w krajach UE-28 w latach 2005-2014

35 Typy bezrobocia Bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi (występuje w sytuacji równowagi i nierównowagi na rynku pracy): Bezrobocie frykcyjne – jest nieredukowalnym minimum bezrobocia w dynamicznej gospodarce; Bezrobocie strukturalne – powstaje przede wszystkim a aspekcie niedopasowań kwalifikacyjnych, zawodowych Bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą: W ujęciu keynesowskim spowodowane niedostatecznym popytem W ujęciu klasycznym spowodowane zbyt wysokimi płacami

36 Bezrobocie w warunkach równowagi i nierównowagi na rynku pracyStawka płac realnych Krzywa popytu na pracę Krzywa podaży Sr R Zasoby siły roboczej

37 Naturalna stopa bezrobocia (Friedman, Phelps)Występuje w warunkach równowagi na rynku pracy Przyczyny: Istnienie niekompletnych informacji o rynku pracy (wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej, niedoskonałej mobilności siły roboczej NAIRU (ang. Non-Accelerating Inflation Rate of Unemployment) - jest to ekonomiczna teoria bezrobocia stabilizującego poziom inflacji inaczej teoria bezrobocia równowagi.

38 Bezrobocie a działalność państwa – aktywna polityka makroekonomiczna na rynku pracyWykorzystanie instrumentów polityki fiskalnej i/lub monetarnej w celu zredukowania bezrobocia. W przypadku teorii keynesowskich instrumenty te skierowane są na stymulowanie globalnego popytu na towary. W przypadku teorii klasycznych instrumenty te skierowane są na stwarzanie producentom korzystniejszych ekonomicznych warunków rozwijania produkcji.

39 Bezrobocie a działalność państwa – aktywna polityka mikroekonomiczna na rynku pracyDziałania mające na celu poprawę funkcjonowania rynku pracy oraz redukcja bezrobocia w określonych grupach siły roboczej: Publiczne programy zatrudnienia Pożyczki dla przedsiębiorstw w celu tworzenia nowych miejsc pracy Subsydiowanie zatrudnienia Szkolenia zawodowe Usługi pośrednictwa pracy

40 INFLACJA TO PROCES WZROSTU OGÓLNEGO POZIOMU CEN. Inflacja - definicja INFLACJA TO PROCES WZROSTU OGÓLNEGO POZIOMU CEN. Inflacja to spadek siły nabywczej pieniądza objawiający się wzrostem cen dóbr. Inflacja jest procesem. Ma miejsce gdy rosną ceny różnych dóbr w pewnym okresie. Obliczaniem zmian cen zajmuje się GUS.

41 Wskaźnik cen Jest konstruowany w celu obliczania inflacji.Wskaźnik cen jest miarą procentowych zmian wydatków związanych z zakupem pewnego zestawu dóbr (tzw. koszyka) w jakimś okresie. W praktyce oblicza się różne wskaźniki cen: wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych, wskaźnik cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład PKB. Przy konstruowaniu wskaźnika brane są pod uwagę tzw. „wagi”, czyli udziały wydatków na poszczególne dobra w wydatkach ogółem

42 Wskaźnik cen wzór

43 CPI Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych, CPI (Consumer Price Index) – indeks wzrostu cen produktów i usług konsumpcyjnych. Najpopularniejsza na świecie miara inflacji.

44 Zharmonizowane wskaźniki cen konsumpcyjnych (HICP)obliczane są według ujednoliconej metodologii Unii Europejskiej przez kraje członkowskie. Podstawę do opracowania HICP dla Polski stanowi: obserwacja reprezentantów towarów i usług konsumpcyjnych; system wag oparty na strukturze spożycia indywidualnego w sektorze gospodarstw domowych ze statystyki rachunków narodowych sprzed dwóch lat. Grupowanie towarów i usług konsumpcyjnych oparto na Klasyfikacji Spożycia Indywidualnego według Celu opracowanej na potrzeby HICP. Zgodnie z kryterium inflacyjnym zawartym w Traktacie z Maastricht, HICP jest podstawą do oceny stabilizacji cen. W Polsce wskaźnik ten jest obliczany od 1997 r.

45 Wskaźniki cen oraz stopa inflacji w Polsce w latach 2005-2014rok Wskaźnik cen (2005=100) Stopa inflacji 2005 100 2,2 2006 101,3 1,3 2007 103,9 2,6 2008 108,3 4,2 2009 112,6 4,0 2010 115,6 2,7 2011 120,1 3,9 2012 124,5 3,7 2013 125,5 0,8 2014 125,6 0,1

46 Inflacyjne kryterium konwergencjiKryterium stabilności cen - przeciętna stopa inflacji notowana w ciągu 12 miesięcy przed badaniem, mierzona za pomocą wskaźnika cen konsumpcyjnych, nie może przekraczać więcej niż o 1,5 punktu procentowego średniej z trzech państw członkowskich o najniższym tempie wzrostu cen; Polska na koniec 2014 r. spełniała kryteriów konwergencji nominalnej, wymaganych od państw chcących przyjąć euro - kryterium inflacji, jak wynika ze styczniowego "Monitora konwergencji nominalnej", opublikowanego przez Ministerstwo Finansów. "W listopadzie 2014 r. Polska wypełniała kryterium stabilności cen. Średnie 12-miesięczne tempo wzrostu indeksu HICP wyniosło 0,2% (historycznie najniższy poziom) i było niższe o 1,1 pkt proc. od wartości referencyjnej (1,3%). Wartość referencyjna została obliczona na podstawie danych z 3 państw o najbardziej stabilnych cenach, wśród których znalazły się Cypr, Portugalia oraz Hiszpania”.

47 Międzynarodowe przepływy czynników produkcjiEksport kapitału w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat przybrał niespotykaną dotąd formę (np. korporacje transnarodowe) oraz osiągnął niespotykaną dynamikę. Główny motyw – chęć uzyskania wyższego dochodu z zastosowanego czynnika produkcji – w przypadku kapitału – wyższego zysku Przepływ kapitału – wszelki odnotowany w BP ruch kapitału przez granicę (podmiotami mogą gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, ale też bank centralny) Obroty kapitałowe BC różnią się jednak – nie są podejmowane z chęci uzyskania zysku, ale dla osiągnięcia celów związanych z makroekonomiczną polityką państwa.

48 BC – międzynarodowy przepływ kapitałuBC może dokonywać eksportu czy importu kapitału interweniując na międzynarodowym rynku walutowym. Jeżeli celem takiej interwencji jest niedopuszczenie do spadku kursu obcej waluty, związane jest to z jej zakupem, a więc wywozem kapitału. Gdy z kolei celem tej interwencji jest obrona kursu własnej waluty, bank centralny dokonuje sprzedaży dewiz, a więc importu kapitału. Jeżeli dany kraj jest członkiem MFW to może liczyć na kredyt dewizowy prowadzący do importu kapitału w sytuacji gdy jego własne zasobu nie wystarczą do obrony kursu własnej waluty narodowej. I odwrotnie udzielenie przez bank centralny MW kredytu w walucie narodowej może być uznane za eksport kapitału.

49 Inwestycje portfelowe – chęć uniknięcia ryzyka jako motyw wywozu kapitałuInwestycje portfelowe to długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych – zwłaszcza obligacjach i akcjach Dominującą formę zagranicznych inwestycji portfelowych stanowią obecnie zakup akcji przedsiębiorstw.

50 Inwestycje bezpośredniePodejmowanie działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa istniejącego przedsiębiorstwa. Kierowanie działalnością gospodarczą za granicą jest cechą odróżniającą inwestycje bezpośrednie od inwestycji portfelowych. Korporacje transnarodowe - przedsiębiorstwa, które posiadają udziały w firmach zlokalizowanych więcej niż w jednym kraju i kontrolują te udziały.

51 Bilans płatniczy To zestawienie wartości wszystkich transakcji ekonomicznych dokonanych w danym okresie (najczęściej jednego roku) między daną gospodarką krajową (rezydentami krajowymi) a zagranicą. Jest zestawieniem wszelkich dochodów ze wszystkimi wydatkami na rzecz reszty świata, najczęściej w okresie jednego roku. Jest narzędziem oceny sytuacji gospodarczej danego kraju.

52 Równowaga bilansu płatniczegoZ formalnego (księgowego) punktu widzenia bilans płatniczy zawsze jest zrównoważony, ponieważ każda transakcja ma stronę debetową i kredytową. (obowiązuje zasada podwójnego zapisu). Transakcje debetowe to transakcje, które pociągają za sobą płatność wobec rezydenta zagranicznego, np. import. Transakcje kredytowe to transakcje, które pociągają za sobą otrzymanie płatności z zagranicy, np. eksport. W sensie ekonomicznym bilans nie zawsze jest zrównoważony – występuje nadwyżka lub deficyt BP. Np. Nadwyżka w BP (gdy przychody z transakcji autonomicznych przewyższają płatności autonomiczne) jest niwelowana przez ujemne saldo transakcji wyrównawczych (zmiany rezerw rządowych)

53 Rachunki bilansu płatniczegoRACHUNEK OBROTÓW BIEŻĄCYCH, w którym najważniejszą pozycją jest zazwyczaj handel towarami oraz wymiana usług; poza tym obejmuje dywidendy i odsetki oraz zestawienie transferów jednostronnych. RACHUNEK OBROTÓW KAPITAŁOWYCH, do których zalicza się przepływy BIZ, a także przepływy pieniężne. Obejmuje rachunek kapitałowy – transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym przeznaczone na finansowanie środków trwałych oraz rachunek finansowy, który obejmuje zestawienie trzech grup aktywów: inwestycji bezpośrednich, inwestycji portfelowych oraz pozostałych inwestycji. RACHUNEK ZMIAN REZERW RZĄDOWYCH ZŁOTA, OBCYCH ŚRODKÓW PŁATNICZYCH I INYCH ZASOBÓW O CHARAKTERZE REZERW. (Rachunek obrotów wyrównawczych)

54 1. Bilans obrotów bieżącychTo zestawienie płatności danego kraju wynikających z międzynarodowego obrotu towarami i usługami, dochodów z kapitału i transferów jednostronnych. (Transakcje tu księgowane nie powodują powstania przyszłych zobowiązań). Możemy tu wyróżnić: Bilans handlowy (saldo obrotów towarowych) – zestawienie płatności z tytułu eksportu i importu dóbr. Bilans usług – zestawienie płatności z tytułu obrotów usługami między rezydentami krajowymi i zagranicą, np.: transakcje zakupu i sprzedaży usług transportowych, turystycznych, bankowych, ubezpieczeniowych. Bilans procentów i dywidend (saldo dochodów) – zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału i pracy, np.: dywidendy od bezpośrednich inwestycji, odsetki od kredytów, zarobki uzyskane za granicą. Bilans transferów jednostronnych (saldo transferów bieżących) – zestawienie transakcji stanowiących jednostronny przepływ dóbr, usług i środków finansowych, któremu nie towarzyszy przepływ płatności lub dóbr w drugą stronę.

55 2. Bilans obrotów kapitałowychTo zestawienie transakcji zakupu i sprzedaży szeroko rozumianych aktywów. Transakcje tu księgowane przewidują powstanie przyszłych zobowiązań. Wyróżnia się tu: Rachunek kapitałowy – który obejmuje transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym przeznaczone na finansowanie środków trwałych oraz obrót aktywami niefinansowymi (np. prawami autorskimi czy gruntami pod budowę ambasad) Rachunek finansowy – który obejmuje zestawienie transakcji: inwestycji bezpośrednich, inwestycji portfelowych oraz pozostałych inwestycji.

56 3. Bilans obrotów wyrównawczych (oficjalne aktywa rezerwowe)Bilans ten zawiera zmiany stanu oficjalnych rezerw państwowych danego kraju w walutach wymienialnych czy w złocie. W systemie kursów płynnych są one używane do działań zmierzających do pośredniego oddziaływania na poziom kursu waluty. Transakcje wyrównawcze są przeprowadzone w celu wyrównania bilansu płatniczego. (W przeciwieństwie do transakcji autonomicznych, które zawierane są niezależnie od stanu bilansu płatniczego). O równowadze bilansu płatniczego mówimy wówczas gdy transakcje autonomiczne równoważą się a transakcje wyrównawcze nie występują.

57 Bilans handlowy Polski w 2013 i 2014 r.RACHUNEK BIEŻĄCY -382 -988 Saldo obrotów towarowych 337 2573 Saldo usług 3031 1930 Saldo dochodów pierwotnych -5683 -6671 Saldo dochodów wtórnych 1933 1180 RACHUNEK KAPITAŁOWY 7914 1892 RACHUNEK FINANSOWY 3496 -2616 Inwestycje bezpośrednie - aktywa 536 6851 Inwestycje bezpośrednie - pasywa 3012 5920 Inwestycje portfelowe - aktywa 1908 6509 Inwestycje portfelowe - pasywa -461 6565 Pozostałe aktywa inwestycyjne - aktywa 1829 -4648 Pozostałe aktywa inwestycyjne - pasywa -9249 8373 Pochodne instrumenty finansowe -1384 428 OFICJALNE AKTYWA REZERWOWE -6091 9102 Saldo błędów i opuszczeń -4036 -3520

58 Kurs walutowy Jest ceną danej waluty wyrażoną w inne walucie.Jest relację wymienną danej waluty na inną. Rynek walutowy – rynek, na którym dokonywane są transakcje kupna-sprzedaży walut zagranicznych. Na rynku walutowym podaż dewiz (eksporterzy) oraz popyt na dewizy (importerzy) wyznaczają cenę równowagi – kurs równowagi danej waluty. Na kurs walutowy mogą wpływać: obroty handlowe oraz polityka walutowa rządu (obecnie w Polsce system kursów płynnych)

59 System kursów płynnychKurs ustalany w wyniku gry rynkowej popytu i podaży DEPRECJACJA – zjawisko obniżania się kursu płynnego danej waluty Np. spadek kursu własnej waluty (PLN/USD) 0,33 USD za 1 zł ,31 USD za 1 zł Jednocześnie wzrost kursu obcej waluty (USD/PLN) 3,0 zł za 1 USD ,2 zł za 1 USD APRECJACJA – zjawisko wzrostu kursu płynnego danej waluty Np. Zwyżka kursu własnej waluty (PLN/USD) 0,29 USD za 1 zł ,5 USD za 1 zł Jednocześnie spadek kursu obcej waluty (USD/PLN) 3,5 zł za 1 USD ,5 zł za 1 USD

60 Bilans płatniczy a kurs walutowyW systemie kursów płynnych kurs walutowy jest automatycznym niwelatorem nierównowagi BP. Np. wskutek aprecjacji waluty nadwyżka znika. Jeśli wskutek wzmożonego popytu w Polsce na towary amerykańskie rośnie eksport z USA, to rośnie także popyt na dolary, co powoduje wzrost ceny dolara, czyli wzrost kursu dolara wobec złotówki. Za jednego dolara w nowych warunkach można nabyć więcej złotówek. Dolar uległby aprecjacji, co ograniczyłoby popyt na towary amerykańskie na polskim rynku. SWOBODA NA RYNKU WALUTOWYM W WARUNKACH KURSÓW PŁYNNYCH ZAPEWNIA RÓWNOWAGĘ PŁATNICZĄ

61 Interwencje na rynku walutowymPodejmowane są przez rządy w sytuacji, gdy automatyczna zmiana kursu walutowego może doprowadzić do negatywnych dla gospodarki skutków (np. zmiany w poziomie obrotów handlowych, zmiany poziomu zatrudnienia czy poziomu życia pewnych grup ludności). Operacje wyrównawcze są instrumentem przeciwdziałającym niepożądanym zmianom kursu walutowego. Polegają na interwencyjnych zakupach lub interwencyjnej sprzedaży obcych walut na rynku walutowym.

62 Operacje wyrównawcze na rynku walutowym w systemie kursów płynnychInterwencje państwa na rynku walutowym polegają na pośrednim kształtowaniu kursu przez oddziaływanie na popyt i podaż walut: Jeśli państwo (BC) dąży do zwyżki (aprecjacji, umocnienia) kursu własnej waluty, to zwiększa sprzedaż obcych walut z rezerw, Jeśli państwo (BC) dąży do obniżenia (deprecjacji, osłabienia) kursu własnej waluty, to skupuje obce waluty za własną walutę.

63 Efekt Marshalla - LerneraW systemie kursów płynnych nadwyżka Bilansu Płatniczego prowadzi do wzrostu kursu walutowego (aprecjacji) krajowej waluty, co w konsekwencji prowadzi do wzrostu importu, spadku eksportu (spadku agregatowego popytu).