1 Marek Wichrowski Zakład Historii Medycyny i Filozofii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

2 Kluczowe systemy bioetyczno- prawne  1. Etyki religijno-deontologiczne: zasada świętości/wartości życia człowieka niewinnego;  2. Etyki konsekwencjalne – utylitaryzm: zasada jakości życia.

3 Zasady świętości życia  1. Z. św. życia każdej istoty, która posiada nocyreceptory;  2. Z. św. życia człowieka w ogóle;  3. Z. św. życia człowieka niewinnego (Ojcowie Kościoła, św. Augustyn);  Z. św. życia człowieka niewinnego zmodyfikowana (Pius XII, Jan XXIII, Jan Paweł II)

4 Zmodyfikowane pryncypium  1.Nie wolno w żadnym wypadku działać  lub zaniechać działania z intencją  odebrania życia człowiekowi.   2.Śmierć człowieka może być wyłącznie  przewidywaną ale niechcianą (nie  objętą intencją) konsekwencją czynu  dopuszczalnego.   3.Dopuszczalne jest – w ściśle  określonych warunkach – wycofanie  się z terapii podtrzymującej życie lub/i zaprzestanie stosowania nadzwyczajnych  środków leczniczych.   4.Życie człowieka jest równe, nienaruszalne  i godne podtrzymywania.   5. Życie człowieka jest bonum honestum. 

5 Konsekwencje czynu X lub zaniechania X  1. Przewidywane i zamierzone (objęte intencją)  – np. niwelowanie bólu całościowego.  2. Przewidywane i niezamierzone/niechciane (nie objęte intencją) – np. śmierć pacjenta po wycofaniu się z terapii uporczywej. 3. Nieprzewidywane (chaos zdeterminowany).

6 Pryncypium jakości życia  1.Wartość życia ludzkiego jest funkcją określonych zmiennych.   2.Wartościami tych zmiennych są cechy  naturalne, które mogą być orzekane z  zdaniu „A jest B”, gdzie A oznacza życie  ludzkie, zaś B cechę jaka mu przypisujemy.   3.Istnieją empiryczne metody, pozwalające  rozstrzygnąć, czy konkretne życie posiada  tę cechę, czy nie.   4.Życie ludzkie nie ma wartości  bezwzględnej.  5. Życie człowieka jest bonum utile.

7 Perspektywa

8 Terapia uporczywa/ uporczywość terapeutyczna  Działanie, którego celem jest utrzymanie przy życiu nieuleczalnie chorego przy pomocy nadzwyczajnych lub zwyczajnych środków leczniczych, ale wbrew jego najlepiej pojętym interesom, wbrew przekonaniom pacjenta, wbrew godności istoty ludzkiej, wbrew naturze.

9 Trudność formalna  1„Terapia uporczywa” („uporczywość terapeutyczna”) należy do terminów o nieostrym zakresie;   2. Zbiór desygnatów -zakres terminu „terapia uporczywa” jest rozmyty.

10 Nieostry zakres terminu/niewyraźna treść „Sprawa terminów nieostrych stanowi jeden z niepokojących problemów logicznych. Istnieją przedmioty, co do których nigdy nie potrafimy rozstrzygnąć, czy podpadają one czy nie podpadają pod taki termin.” Marian Przełęcki, W sprawie terminów nieostrych, Studia Logica, VIII, 1958 r.

11 Metafora nieostrości – nie wiesz jak zdecydować: 1, ?, może 0 ? 1 Terapia uporczywa ? Brak pewności/zgody w materii tego, czy dane działanie jest terapią uporczywą czy nią nie jest (np. sztuczne odżywianie i nawadnianie) 0 Nie mamy do czynienia z terapią uporczywą

12 Kryteria demarkacji – kontekstualne! 1.Działanie - zaniechanie działania; 2.Zwyczajne-nadzwyczajne środki lecznicze

13 Klasyczny przypadek: Karen Ann Quinlan (1954 – 1976 -1985)  - respirator  - tracheostomia  - przetrwały stan wegetatywny

14 T.Dangel, M.Wichrowski Did doctors defy Pope John Paul II’s wishes on treatment? (European Journal of Palliative Care, 2007, 14 (5)

15 Wnioski  1. Brak ostrości terminu „terapia uporczywa” wyklucza zgodę na definicję projektującą zakres.  2. Spór o sens „uporczywości terapeutycznej” jest niekonkluzywny na gruncie etyki.  3. Spór o sens „uporczywości terapeutycznej” jest w ograniczony sposób konkluzywny na gruncie prawa medycznego.  4. Jedynym rozwiązaniem o ograniczonym zakresie skuteczności jest testamentowe dysponowanie życie.