1 Materializm a idealizmSposób odpowiedzi na pytanie o stosunek myślenia do bytu stanowi kryterium podziału filozofii na dwa podstawowe kierunki: materializm i idealizm.

2 Etapy rozwoju filozofiiStruktura problematyki filozoficznej: Gnoseologia (teoria poznania) Ontologia (teoria bytu) Historiozofia (teoria społeczeństwa) Podstawowe kierunki filozofii: materializmy i idealizmy Krytycyzm indywidualny a formacje myślowe Geneza i źródła społeczeństwa masowego i jego wpływ na filozofowanie

3 Kryteria podziału filozofii na materializm i idealizmPodstawowe zagadnienia filozofii: stosunek między materią a psychiką (myśleniem), bytem a świadomością.

4 Aspekty sporu idealizmu z materializmemteoriopoznawczy: dotyczy stosunku między myślą poznawczą człowieka a poznawaną rzeczywistością i wymaga odpowiedzi na pytanie: czy otaczający człowieka świat jest poznawalny? ontologiczny: dotyczy natury świata i odpowiada na pytania: jaki jest świat? co jest genetycznie i funkcjonalnie pierwotne: materia czy świadomość? historiozoficzny: dotyczy stosunku między bytem społecznym a świadomością społeczną i odpowiada na pytanie o charakter podstawowych czynników rozwoju społecznego.

5 Etapy rozwoju filozofii materialistycznejMaterializm naiwny Mechanistyczny Dialektyczny Podstawowe cechy wspólne i różnice

6 Idealizm Dwa nurty idealizmu: Społeczne źródła idealizmu: ObiektywnySubiektywny Społeczne źródła idealizmu: Oddzielenie pracy umysłowej od fizycznej przyczyną złudzenia o niezależności ludzkiego myślenia od praktyki i określającej roli myślenia w stosunku do bytu Klasowe źródła i funkcje tego poglądu

7 Teoriopoznawcze źródła idealizmuAbsolutyzacja jednej ze stron procesu poznania (podmiotu lub przedmiotu). Idealizm obiektywny: oderwanie cech ogólnych w postaci pojęć – idei od realnej rzeczywistości i uznanie ich za samoistne. Pozorna obiektywność przedmiotu poznania. Idealizm subiektywny: absolutyzacja roli podmiotu w procesie poznania. Sprowadzenie poznawanego świata do wrażeń zmysłowych. Związek idealizmu z religią: podobieństwo gnozeologicznych i społecznych źródeł idealizmu

8 Współczesne formy materializmu i idealizmuKlasowe i światopoglądowe uwarunkowania interpretacji osiągnięć współczesnej nauki podstawą walki idealizmu z materializmem. Neopozytywistyczna odmiana idealizmu w teorii poznania.

9 Walka idealizmu z materializmem a przyrodoznawstwoIndeterministyczna interpretacja zasady nieoznaczoności Heisenberga, Kwestionowanie materialności cząstek elementarnych. Teorie kreacjonizmu i finalizmu jako forma walki z materializmem na gruncie nauk biologicznych. Teoria ewolucji wszechświata Teilharda de Chardin jako przykład tendencji uwspółcześniania treści idealizmu.

10 Walka idealizmu z materializmem w historiozofiiNegacja obiektywnych praw rozwoju społecznego w koncepcjach idealistyczno-subiektywistycznych Ideologiczne uwarunkowanie tych teorii Próba wulgaryzacji materialistycznego światopoglądu poprzez negację zawartości problematyki etycznej

11 Ideologiczne formy walki materializmu z idealizmemSpór między materializmem a idealizmem jako specyficzna forma walki klasowej. Swoistość współczesnego etapu walki między materializmem a idealizmem: rozwój rewolucji naukowo-technicznej określa nowy zakres dyskusji filozoficznych i światopoglądowych. Współczesne przemiany społeczne, rewolucje społeczne przenoszą akcent walki ideologicznej z terenu dotyczącego sporu o naturę i budowę świata na teren form życia społeczno-politycznego, stosunków międzyludzkich (etyka, ideologia, humanizm, wizje przyszłości).

12 Związek społecznych teorii z ruchami politycznymi i społecznymiZwiązki między przekonaniami światopoglądowymi a postawami politycznymi i względna niezależność tych ostatnich. Konsekwencje charakteru tych relacji dla praktyki społecznej i politycznej. Rola partii politycznych w organizowaniu współpracy politycznej ludzi o różnych światopoglądach.