1 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
2 Artikelbestimmung Określenie rodzajnika Arkadiusz Więzowski
3 - poznamy (bądź przypomnimy) sobie rodzaje (rodzajniki) w języku niemieckim - poznamy grupy rzeczowników które potrzebują konkretnego rodzajnika - poznamy wyjątki rzeczowników - określenie rodzaju w języku niemieckim nie będzie dla nas problemem Zaczynamy! Dzięki dzisiejszej lekcji:
4 Podstawowe informacje W języku niemieckim (dokładnie tak jak w języku polskim) rozróżniamy trzy rodzaje. Są to: Rodzaj męski (Maskulinum) – rodzajnik brzmi „der” (ten) - np. der Mann – mężczyzna Rodzaj żeński (Femininum) – rodzajnik brzmi „die” (ta) - np. die Frau – kobieta Rodzaj nijaki (Neutrum) – rodzajnik brzmi „das” (to) - np. das Kind – dziecko Niestety w języku niemieckim określenie rodzaju stwarza nam często wiele problemów. Różnica polega na tym, że nie wszystkie rzeczowniki które w języku polskim są np. rodzaju męskiego mają taki sam rodzaj w języku niemieckim. Na przykład rzeczownik „dziewczyna” w języku polskim jest rodzaju żeńskiego (ta dziewczyna), niestety w języku niemieckim otrzymuje on rodzajnik „das” - das Mädchen (rodzaj nijaki). Z uwagi na tak wielkie różnice w rodzajach powinniśmy uczyć się nowych słówek zawsze z ich rodzajnikiem. Ułatwi nam to bardzo prawidłowe używanie oraz odmianę rzeczowników w języku niemieckim.
5 Określanie rodzaju ze względu na płeć Pierwszym ze sposobów określenia rodzaju (tj. rodzajnika) jest podział ze względu na płeć. To znaczy, że jeśli dany rzeczownik określa mężczyznę będzie to rodzaj męski (der), jeśli rzeczownik określa kobietę będzie to rodzaj żeński (die). maskulin – męski der Mann – mężczyzna der Herr – pan der Student – student der Schüler – uczeń der Bruder – brat der Lehrer – nauczyciel der Arzt – lekarz der Mechaniker – mechanik der Vater – ojciec feminin - żeński die Frau – pani die Schülerin – uczennica die Studentin – studentka die Schwester – siostra die Ärztin – lekarka die Lehrerin – nauczycielka die Mutter – mama die Oma – babcia die Sängerin – piosenkarka
6 Płeć – wyjątki Jak już wcześniej wspomnieliśmy, w języku niemieckim jest wiele wyjątków i nie wszystkie rzeczowniki, które w języku polskim mają rodzaj np. żeński, będą miały ten sam rodzaj w języku niemieckim. Poniżej przedstawione zostały wyjątki, które odnoszą się do płci. Tych wyjątków musimy nauczyć się na pamięć. das Weib – kobieta das Mädchen – dziewczyna das Fräulein – panna Jak widać, rzeczowniki te, choć w języku polskim są rodzaju żeńskiego - oznaczają kobiety – w języku niemieckim otrzymują rodzajnik „das” (są rodzaju nijakiego) das Baby – niemowlę das Kind – dziecko die Person – osoba Rzeczowniki takie jak niemowlę oraz dziecko są rodzaju nijakiego (ponieważ nie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy chodzi tu o dziewczynkę czy chłopca), ale już rzeczownik „osoba” jest rodzaju żeńskiego, choć też nie jest jasno powiedziane, czy jest to mężczyzna czy kobieta. Das Mädchen erwartet ein Kind. Dziewczyna oczekuje dziecka. Das Baby ist so schön. Niemowlę jest takie piękne.
7 Określenie rodzaju po „końcówkach” rzeczowników W języku niemieckim jest możliwość określenia rodzaju rzeczownika po jego końcówce (tzw. Nachsilbe). Na początku zajmiemy się rodzajem męskim. Rzeczowniki są rodzaju męskiego kiedy kończą się na: - ent, - ant, -ich, -ling, - ismus, - ist, - or. Oto przykłady: der Elefant – słoń der Emigrant – emigrant der Patient – pacjent der Absolvent – absolwent der Teppich – dywan der Pfirsich – brzoskwinia der Zwilling – bliźniak der Schmetterling – motyl der Tourismus – turystyka der Alkoholismus – alkoholizm der Realist – realista der Artist – artysta der Autor – autor der Monitor – monitor Der blaue Schmetterling ist wunderbar. Niebieski motyl jest cudowny.
8 Rzeczowniki kończące się na „-er” Większość rzeczowników w języku niemieckim, które kończą się na „-er” jest również rodzaju męskiego. Jednak jest też wiele wyjątków. Poniżej przedstawione zostały zarówno rzeczowniki rodzaju męskiego jak i te które są wyjątkami. Spójrzmy. der Vater- ojciec der Arbeiter – robotnik der Verkäufer – sprzedawca der Betreuer – opiekun der Filter – filtr der Besitzer – właściciel der Hunger – głód der Eimer – wiadro der Hamster – chomik Przykłady wyjątków: das Abenteuer – przygoda die Mutter – mama das Visier – wizjer das Fenster – okno die Butter – masło Der Hamster guckt durch das Fenster. Chomik spogląda przez okno.
9 Określenie rodzaju po „końcówkach” rzeczowników Rodzaj żeński Rzeczowniki są rodzaju żeńskiego kiedy mają następujące końcówki: -anz, -ei, -enz, -heit, -ie, -keit, -ik, -in, -ion, -ität, -schaft, -ung, -ur die Toleranz - tolerancja die Bilanz - bilans die Bäckerei - piekarnia die Tischlerei - stolarstwo die Tendenz - tendencja die Eloquenz - elokwencja die Krankheit - choroba die Wahrheit - prawda die Biologie - biologia die Fotografie - fotografia die Ähnlichkeit - podobieństwo die Einsamkeit - samotność die Logik - logika die Mechanik - mechanika die Ärztin - lekarka die Medizin - lekarstwo die Agression - agresja die Information - informacja die Stabilität - stabilność die Sensibilität - wrażliwość die Endung - zakończenie die Erholung - odpoczynek die Natur - natura die Zensur - cenzura die Freundschaft - przyjaźń die Gesellschaft - społeczeństwo
10 Określenie rodzaju po „końcówkach” rzeczowników Rodzaj nijaki Zarówno jak rodzaj męski oraz żeński, tak i rodzaj nijaki jesteśmy wstanie rozpoznać (określić) po końcówce rzeczownika. Rzeczowniki rodzaju nijakiego kończą się na: -chen, -lein, -ment, -tum, -um Oto przykłady: das Kaninchen - królik das Mädchen - dziewczyna das Brötchen - bułka das Fräulein - panienka das Büchlein - książeczka das Element - element das Argument - argument das Dokument - dokument das Eigentum - własność das Brauchtum - zwyczaje das Datum - data das Publikum - publiczność das Universum - wszechświat Jak już zdążyliśmy przywyknąć, w języku niemieckim jest masa wyjątków, także i tutaj się one trafiły. Otóż, zasada mówi, że rzeczowniki zakończone na „-tum” są rodzaju nijakiego. Jednak słówka takie jak: der Reichtum – bogactwo der Irrtum – błąd, pomyłka są rodzaju męskiego. Musimy o tym pamiętać!
11 Pory dnia, pory roku, miesiące, dni tygodnia Teraz zajmiemy się właśnie tą grupą rzeczowników. Dużym ułatwieniem jest dla nas to, że wszystkie rzeczowniki określające dni tygodnia, miesiące pory roku, pory dnia są rodzaju męskiego. (otrzymują rodzajnik „der”) der Morgen - poranek der Mittag - południe der Abend - wieczór der Frühling - wiosna der Sommer - lato der Januar - styczeń der Februar - luty der Montag - poniedziałek der Dienstag - wtorek Również i w tej grupie zdarzyły się wyjątki. Jest to rzeczownik „die Nacht” - noc. Dlatego właśnie najlepiej uczyć się nowych słówek razem z rodzajnikiem, bo niekiedy może nas spotkać taka właśnie „niespodzianka”. Heute ist der Abend so schön! Dziś wieczór jest taki piękny!
12 Strony świata Kolejnym ułatwieniem dla nas podczas nauki nowego słownictwa jest to, że rzeczowniki określające strony świata są zawsze rodzaju męskiego. der Osten - wschód der Westen - zachód der Norden - północ der Süden - południe der Südosten - południowy wschód der Südwesten - południowy zachód der Nordosten - północny wschód der Nordwesten - północny zachód Der Westen ist hoch entwickelt. Zachód jest wysoko rozwinięty. Im Süden Deuschlands liegen wunderschöne Urlaubsregionen. Na południu Niemiec leżą przepiękne regiony urlopowe. Die Landschaften im Norden Polens bieten wundervolle Natur. Krajobrazy na północy Polski oferują przecudowną przyrodę.
13 Pogoda, opady atmosferyczne Również rzeczowniki opisujące pogodę oraz opady atmosferyczne są zawsze rodzaju męskiego (mają rodzajnik męski „der”). Jednak musimy uważać! - oczywiście jest wiele wyjątków. Spójrzmy na przykłady: der Hagel - grad der Regen - deszcz der Nebel - mgła der Wind - wiatr der Seewind - bryza morska der Föhn - wiatr halny der Monsun - monsum der Tornado - tornado, trąba powietrzna der Hurrikan - huragan der Schnee - śnieg der Tsunami - tsunami Wyjątki: das Eis – lód die Hitze – upał die Kälte – chłód die Wolke – chmura
14 Napoje alkoholowe Kolejną grupą rzeczowników, które są rodzaju męskiego, są rzeczowniki oznaczające napoje alkoholowe. Oczywiście i tutaj znalazł się wyjątek potwierdzający regułę – jest to rzeczownik „das Bier” - czyli piwo. Poniżej znajdziemy listę najpopularniejszych napoi alkoholowych. der Schnaps - wódka der Wodka - wódka der Wein - wino der Champagner - szampan der Sekt - szampan, wino musujące der Rum - rum der Likör - likier der Punsch - poncz der Tequila - tequila der Cognac - koniak - Hast du gehört, dass (der) Wein gesund ist? - Słyszałeś, że wino jest zdrowe? - Ja. Ein Glas Wein ist gesund aber nicht mehr. - Tak. Kieliszek wina jest zdrowy, ale nie więcej.
15 Marki samochodów vs. Marki motocykli Teraz przejdziemy do mark samochodów oraz motocykli. One również mają określony rodzaj. Różnica jest taka, że marki samochodów są rodzaju męskiego, natomiast marki motocykli – żeńskiego. Niestety nie wszystko w niemieckim jest takie proste! Ale dzięki tej różnicy wiemy, kiedy jest mowa o aucie a kiedy o motocyklu. Automarken - marki samochodów. Na przykład: der Audi, der Fiat, der Ford, der Mercedes, der Toyota, der VW... Motorradnamen - marki motocykli. Na przykład: die BMW, die Honda, die Kawasaki, die Yamaha...
16 Rzeki Rzeki też mają swój określony rodzajnik. Większość zagranicznych rzek, oraz niektóre rzeki niemieckie są rodzaju męskiego, czyli otrzymują rodzajnik „der”. Na przykład: der Rhein, der Main, der Neckar, der Ebro, der Nil, der Paraná Natomiast większa część niemieckich rzek, oraz rzeki zagraniczne zakończone na „-a” oraz „-e” otrzymuje rodzajnik „die” - jest rodzaju żeńskiego! Na przykład: die Donau, die Spree, die Wolga, die Seine, die Weichsel Der Nil ist der längste Fluss der Welt. Nil jest najdłuższą rzeką świata.
17 Nazwy statków Nazwy statków również mają swój określony rodzaj. Wszystkie nazwy statków są rodzaju żeńskiego. Na przykład: die Titanic, die Queen Elizabeth, die Batory, die Dar Pomorza Die Titanic ist in der Nacht vom 14. auf den 15. April 1912 gesunken. Titanic utonął w nocy z czternastego na piętnastego kwietnia 1921 roku. Auf der Titanic befanden sich nur 20 Rettungsboote. Na Titanicu znajdowało się tylko 20 łodzi ratunkowych. Rund 1500 Menschen ertranken im eisigen Wasser! Około 1500 ludzi utonęło w lodowatej wodzie.
18 Nazwy papierosów Kolejną grupą rzeczowników, które zawsze są rodzaju żeńskiego, są marki papierosów. Otrzymują one rodzajnik „die”. Na przykład: die Marlboro, die L&M, die Golden, die West.... Jeder kennt die schädlichen Auswirkungen des Rauchens. Każdy zna szkodliwe skutki palenia papierosów. Die Zigaretten kosten viel und sind sehr ungesund! Papierosy dużo kosztują i są bardzo niezdrowe! In den Schule gibt es totales Rauchverbot! W szkołach jest całkowity zakaz palenia papierosów! Nikotin in den Zigaretten ist eine der stark süchtig machenden Drogen. Nikotyna w papierosach jest jednym z silnie uzależniających narkotyków.
19 Liczby Również wszystkie liczby w języku niemieckim mające formę rzeczownika są rodzaju żeńskiego. Jest to duże ułatwienie. Należy tylko pamiętać, iż wszystkie liczby pisane wielką literą mają rodzajnik żeński „die” Przykłady: die Eins – jedynka die Zwei – dwójka die Sieben – siódemka die Vierzehn – czternastka die Zwanzig – dwudziestka die Hundert – setka die Tausend – tysiące die Million – milion die Milliarde – miliard die Billion – bilion Um wie viel Uhr ist die Zwei (der Bus)? O której godzinie jest dwójka (autobus)? Die natürliche Zahl zwischen Neunzehn und Einundzwenzig ist „die Zwanzig”. Liczba naturalna pomiędzy dziewiętnastką a dwudziestką jedynką jest dwudziestka. Die Million ist kleiner als Bilion aber größer als Hundert. Milion jest mniejszy od Biliona ale większy od setki.
20 Inne grupy rzeczowników rodzaju żeńskiego Oto kolejne grupy rzeczowników, które są rodzaju żeńskiego. Oczywiście jest kilka wyjątków, ale większość z tych rzeczowników otrzymuje rodzajnik „die”. Drzewa: die Tanne - jodłą, die Eibe - cis, die Fichte - świerk, die Eiche - dąb wyjątki: der Ahorn - klon, oraz połączenia z końcówką "baum" der Apfelbaum - jabłoń, Większość kwiatów: die Tulpe - tulipan, die Rose - róża itp wyjątki: das Vergissmeinnicht - niezapominajka, das Veilchen - fiołek, das Gänseblümchen - stokrotka owoce: die Apfelsine - pomarańcza, die Birne - gruszka, die Kirsche - wiśnia wyjątki: der Apfel - jabłko, der Pfirsich - brzoskwinia czcionki: die Antiqua, die Verdana większość nazw samolotów: die Boeing 747, die Boeing 777 wyjątek: der Airbus
21 Kolory Teraz zajmiemy się kolorami. Otóż, wszystkie kolory w języku niemieckim są zawsze rodzaju nijakiego. A więc wszystkie rzeczowniki opisujące kolory mają rodzajnik „das”. Spójrzmy na przykłady: das Schneeweiß - śnieżna biel das Weiß - biel das Schwarz - czerń das Blau - błękit das Gelb - żółć das Rot - czerwień das Grau - szarość das Rosa - róż das Grün - zieleń das Violett - fiolet Das Blau und das Grün sind meine Lieblingsfarbe. Moje ulubione kolory to błękit oraz zieleń. Das Grau und das Violett mag ich nicht. Nie lubię szarości oraz fioletu.
22 Rzeczowniki odczasownikowe Rzeczowniki utworzone od czasowników są rodzaju nijakiego. Jednak rzeczowniki utworzone od czasowników, które nie otrzymują końcówki „-en” są rodzaju męskiego. Spójrzmy na przykłady. das Essen – jedzenie das Lernen – nauka das Reisen – podróż das Trinken – picie das Rennen – wyścigi der Lauf – bieg der Schlaf – sen der Tanz – taniec der Kuss - pocałunek Das Lernen ist wichtig für uns und unsere Ausbildung. Nauka jest ważna dla nas i naszego wykształcenia. Der Schlaf ist notwendig um fit zu sein. Sen jest konieczny aby być w dobrej formie.
23 Gatunki zwierząt Również rzeczowniki określające gatunki zwierząt mają swój określony rodzaj. Rzeczowniki te są rodzaju nijakiego. Musimy pamiętać, że chodzi tu o gatunek zwierząt (np. koń, bydło itp.) który nie określa płci (np. klacz, kura itp.) Spójrzmy na przykłady: das Huhn – kura das Pferd – koń das Vieh – bydło das Schwein – świnia das Lamm – jagnię, baranek das Schaf – owca Zwróćmy uwagę na następującą rzecz: „das Pferd” oznacza konia, ale jest to gatunek, koń może być klaczą - „die Stute” lub też ogierem „der Hengst”. Tak samo jest np. z kurą. „das Huhn”oznacza gatunek. Ale kura może być kogutem -„der Hahn”- lub kurą - „die Henne”.
24 Inne grupy rzeczowników rodzaju nijakiego Oto kolejne grupy rzeczowników, które są rodzaju nijakiego. Wystarczy, że zapamiętamy te grupy, aby wiedzieć jakiego rodzaju są dane rzeczowniki. Oczywiście jak zawsze istnieje kilka wyjątków, które również zostały tu podane. młode istoty żywe: das Kind -dziecko, das Baby - niemowlę, das Fohlen -źrebak, das Küken – pislkę, das Kalb – cielę, das Junge – młode pisklę, szczeniak wyjątki: der Säugling – niemowlę, der Welpe – szczenię litery: das A, das B, das C... ułamki: das Drittel – jedna trzecia, das Viertel – ćwiartka wyjątek: die Hälfte - połowa metale: das Eisen – żelazo, das Silber – srebro, das Gold – złoto wyjątki: die Bronze – brąz, der Stahl - stal nazwy języków: das Deutsch(e) - niemiecki, das Russisch(e)- rosyjski, das Polnisch(e) – polski hotele, restauracje, kawiarnie, kina: das "Villa"; das "Gloria", das "Maxkino" itp. środki czyszczące oraz piorące: das Ajax, das Vizir, das Omo, das Pronto itp.