1 Metodologia Ekonomii Richard G. Lipsey „Successes and failures in the transformation of economics” Journal of Economic Methodology 8:2, 169 – 181, 2001 Jakub Pietraszek

2 2 Plan prezentacji 1.Ekonomia wcześniejsza a teraźniejsza 2.Wyniki / wglądy jakościowe 1.Obserwacja 1 3.Teoria i obserwacja 1.Obserwacja 2 2.Obserwacja 3 4.Podsumowanie

3 3 Plan prezentacji 1.Ekonomia wcześniejsza a teraźniejsza 2.Wyniki / wglądy jakościowe 1.Obserwacja 1 3.Teoria i obserwacja 1.Obserwacja 2 2.Obserwacja 3 4.Podsumowanie

4 4 Ekonomia wcześniejsza a teraźniejsza  Lionel Robins: „An Essay on the Nature and Significance of Economic Science” Wnioskuje się na podstawie założeń, które są wynikiem intuicji pewnych osób (nie zawsze są one oczywiste) Jeżeli fakty są niezgodne z wnioskami to tym gorzej dla faktów Obserwacje są używane do zobrazowania teorii a nie do ich testowania.  Lipsey nie zgodził się z tym stanowiskiem: „Fakty muszą mieć znacznie większe znaczenie w ewolucji jakiejkolwiek nauki niż tylko obrazowanie uogólnień osiągniętych wcześniejszymi założeniami.”

5 5 Ekonomia wcześniejsza a teraźniejsza  Rozwój ekonomii w następnych latach: Powstała znaczna część obecnie używanych pojęć Matematyka i ekonometria wykładana dla studentów Potok ekonomicznych teorii i publikacji (dobrych i złych).  Lipsey zakłada istnienie dobrych publikacji i prac jako danych, skupia się na przeanalizowaniu pozostających „złych”. Chce ujawnienia złych zjawisk, tendencji oraz faktów w ekonomii.

6 6 Plan prezentacji 1.Ekonomia wcześniejsza a teraźniejsza 2.Wyniki / wglądy jakościowe 1.Obserwacja 1 3.Teoria i obserwacja 1.Obserwacja 2 2.Obserwacja 3 4.Podsumowanie

7 7 Qualitative Insights (Wyniki/ wglądy jakościowe) „Wiele generalnych problemów i złych teorii może mieć jedną przyczynę”  Obserwacja 1: Znaczące wyniki/ wglądy ekonomiczne są jakościowe.  Przykłady twierdzeń tego typu: Pierwsze i najważniejsze: Dlaczego niezależne podmioty postępujące zgodnie z własnym interesem dają więcej lub mniej skoordynowanego wyniku na poziomie społecznym?  Ponieważ odpowiadają na te same sygnały cen rynkowych. Prawo popytu Malejąca krańcowa użyteczność Malejący krańcowy produkt.

8 8 Qualitative Insights (Wyniki/ wglądy jakościowe) Uzasadnienie Lipseya takiego stanu rzeczy: 1.Ekonomiści nie posiadają ilościowych, uniwersalnych stałych podobnych do stałej Planck’a albo stałej Hubble’a (jak w fizyce); 2.Ekonomiczne teorie i obserwacje nie są ze sobą ściśle związane Nauki przyrodnicze: stabilne ilościowe relacje pozwalają na rozwinięcie zwartych teorii, anomalie są oczywiste i pozostają do rozstrzygnięcia. 3.Jakościowe teorie empiryczne dają tylko jakościowe prognozy; 4.Wiele poziomów teorii i wiele poziomów analizy empirycznej.

9 9 Qualitative Insights (Wyniki/ wglądy jakościowe) W rezultacie, anomalie są tolerowane w takiej skali, która byłby niemożliwa w większości nauk przyrodniczych.  Istotne teorie mogą być zbudowane na empirycznie nieprawdziwych założeniach i mogą wtedy dawać błędne rezultaty. (Freedman, „The Methodology of Positive Economics”);  Teorie z wieloma takimi anomaliami są preferowane nad teorie, które zawierają mniej wysokiej klasy matematyki i elegancji ;

10 10 Plan prezentacji 1.Ekonomia wcześniejsza a teraźniejsza 2.Wyniki/ wglądy jakościowe 1.Obserwacja 1 3.Teoria i obserwacja 1.Obserwacja 2 2.Obserwacja 3 4.Podsumowanie

11 11 Teoria i obserwacja „Pomimo, że teorie są głównie jakościowe, wielu ekonomistów próbuje odnieść teorię do faktycznych obserwacji”  Obserwacja 2: Dobra ekonomiczna praca ma tendencję do pojawiania się tam, gdzie teoria i obserwacje idą ze sobą w parze.  2 sfery ekonomii, które spełniają te wymagania: Historia Gospodarcza Ekonomia Rynku Pracy.

12 12 Teoria i obserwacja historia gospodarcza  Średniowieczni chłopi w Europie: 3 teorie, jak chłopi przetrwali zmienność zbiorów:  Porozrzucane posiadłości (otwarta uprawa)  Przechowywanie ziarna  Nieformalne porozumienia w celu podziału zysków, plonów Bekar za pomocą modelu symulacyjnego wykazał, że najefektywniejszy byłby podział plonów Powód dla rozpraszania pozostaje tajemnicą, ponieważ istniejące wyjaśnienia nie pasują do tego co miało miejsce.  Wprowadzanie przez Kościół Katolicki lichwy.

13 13 Teoria i obserwacja historia gospodarcza Przykłady te potwierdzają, że:  Większość problemów z historii gospodarczej jest bezpośrednio związana ze świadectwem empirycznym;  Historyczne kwestie są przybliżane teorią i dowodami;  W Historii Gospodarczej zadawane są precyzyjne pytania, do których świadectwo empiryczne może być przekonywujące.

14 14 Teoria i obserwacja ekonomia rynku pracy  Natura bezrobocia Dlaczego w latach ‘80 bezrobocie w Kanadzie wzrosło relatywnie bardziej niż w USA? Bezrobotni Kanadyjczycy szukali aktywnie pracy (rejestrowani jako bezrobotni), natomiast mniej Amerykanów to robiło (i klasyfikowani byli jako ci poza zasobem siły roboczej). Możliwe dzięki nowym faktom dot. podziału populacji na 4 grupy: zatrudnieni, bezrobotni, luźno związani, całkowicie poza zasobem siły roboczej (Jones i Ridell) Rozwój teorii, który jest ściśle związany z obserwacjami empirycznymi.

15 15 Teoria i obserwacja ekonomia rynku pracy Główne przyczyny sukcesu ekonomii rynku pracy:  Dostępność licznych i relatywnie prawdziwych danych;  Ekonomia rynku pracy pozostała empiryczna (podczas gdy inne subdyscypliny ekonomii zostały zmatematyzowane);  Brak radykalnie nowych, skomplikowanych i atrakcyjnych teorii, które by skłaniały do czysto teoretycznych manipulacji.

16 16 Teoria i obserwacja organizacja rynków  Organizacją Rynków (Industrial Organisation – IO);  Studenci IO posiadają wiedzę na temat: polityki konkurencji, efektów skali, teorii gier itp., ale często nie mają wiedzy o: Zmianie koncentracji przemysłowej w czasie i miejscu Ilości firm pasujących do teorii doskonałej konkurencji, konkurencji monopolistycznej, oligopolu i monopolu Istnieniu i źródle ekonomii skali Obecna konkurencja i polityka przemysłowa etc.  Teoria i wiedza o faktach się rozeszły.

17 17 Teoria i obserwacja  Różnice pomiędzy ekonomią gospodarczą a ekonomią rynku pracy z jednej strony i IO z drugiej skłoniły Lipseya do stwierdzenia, że może istnieć: Pewna optymalna liczba badaczy w jednej dziedzinie Optymalna liczba poziomów wyrafinowania analizy (mała) Optymalna liczba potrzebnych czasopism.  Kiedy te poziomy nie są przekraczane, każdy jest świadomy co robią inni z danej dziedziny – anomalie szybko znalazłyby się w kręgu uwagi.

18 18 Teoria i obserwacja „Rozważania o obszarach, gdzie teoria i fakty nie są ściśle ze sobą związane doprowadziło do kolejnej obserwacji”  Obserwacja 3: Bez bliskiej relacji między ewoluującą teorią i empirycznymi obserwacjami, nowa teoria rozwija się na niekontrolowane sposoby, które są empirycznie adekwatne tylko przez przypadek. To prowadzi do teoretycznych dziwactw, które szybko znikają z kręgu zainteresowań.  Przykład: Teoria wzrostu gospodarczego w latach 1940 - 1970

19 19 Teoria i obserwacja  Teoria wzrostu Harroda-Domara (lata ‘40): Gospodarka ma ścieżkę zrównoważonego wzrostu, która jest niestabilna w takim sensie, że najmniejsze odchylenie od niej powoduje zmianę PKB w stale rosnącym tempie Modele te były wysoce abstrakcyjne, pomijały mechanizmy występujące w rzeczywistości (np. zmiany technologiczne, mechanizmy cen).  Pomimo tego, że to pewien abstrakcyjny model wykazywał określoną niestabilność, ekonomiści zajęli się poważnie badaniem czy rzeczywiste gospodarki wykazują tego typu niestabilność;  Powstał program badawczy, który miał sprawdzić które modele wygenerują wyniki Harrod-Domar (knife-edge results).

20 20 Teoria i obserwacja  Powstał szereg programów, które Lipsey nazywa IDRP (Internally Driven Research Programme) Program badawczy, wyprowadzony przez własną, wewnętrzną logikę Próbuje się zrozumieć problemy stworzone przez używane modele a nie problemy wzięte z rzeczywistości gospodarczej Wczesna teoria wzrostu była typową IDRP.  IDRP musi być przeciwstawiony EDRP (Externally Driven Research Programme) Jest wyprowadzony i ograniczony przez zaobserwowane fakty Np. poszukiwanie wyjaśnienia zachowania się planet.

21 21 Teoria i obserwacja  W dalszych latach powstał model Solowa Gdy praca i kapitał są substytutami względem siebie otrzymamy równowagę a nie nierównowagę H-D Powstała ścieżka jest stabilna w tym sensie, że negatywne sygnały skierują ekonomię w kierunku tej ścieżki za każdym razem, kiedy się od niej odchyli.  W ciągu kolejnych 15 lat zajmowano się rozważaniami typu: W jakich warunkach w neoklasycznym modelu istnieje zrównoważona ścieżka wzrostu (Swan, Uzawa) Czy istnieje chwilowa równowaga w danym momencie, czy jest unikalna, czy zrównoważona ścieżka wzrostu jest unikalna, czy system jest stabilny (Meade, Uzawa, Solow, Drandakis i in.) Jak najlepiej dostać się na tą ścieżkę z jakiegoś innego, oddalonego punktu.

22 22 Teoria i obserwacja  Wg. Lipseya były to kwestie interesujące intelektualnie ale z pewnością mało związane z prawdziwym wzrostem  Wybór tematów do pracy przy wzroście gospodarczym jest bardziej na podstawie logicznej ciekawości niż rzeczywistej potrzeby;  Pierwsza fala teorii neoklasycznej o wzroście dała niewiele, ponieważ zaczynała bez zbioru faktów, które miały być wyjaśnione, wewnętrznie wygenerowane pytania dały wewnętrznie wygenerowane odpowiedzi.

23 23 Teoria i obserwacja  20 lat teoretycznych rozważań przez najlepsze umysły matematyczne w ekonomii właściwe nie przyniosło wiele.  Dlaczego trudno sfalsyfikować teorie realnego wzrostu? Zmienne: wzrost kapitału, pracy i zmiany technologii Zmienne te są mierzalne z wyjątkiem zmiany technologii Błąd przypisywany niemierzalnej zmiennej.

24 24 Plan prezentacji 1.Ekonomia wcześniejsza a teraźniejsza 2.Wyniki / wglądy jakościowe 1.Obserwacja 1 3.Teoria i obserwacja 1.Obserwacja 2 2.Obserwacja 3 4.Podsumowanie

25 25 Podsumowanie Ciekawe spostrzeżenia autora:  Często elegancki błąd jest bardziej pożądany niż nieelegancka prawda;  Zdolność łatwego przekonywania przez teorię jest często bardziej pożądana niż jej empiryczna istotność;  Ekonomiści często wolą teorie, które dają niedwuznaczne wyniki, niezależnie od ich ewidencyjnych podstaw. Przyczyny anomalii (i ich tolerancji):  Brak odpowiednich danych i odpowiadającej im teoretycznej struktury  Różne poziomy empirycznego i teoretycznego „wyrafinowania” ekonomistów i brak wspólnego kontaktu  Wykorzystywanie metod empirycznie istotnych tylko przez przypadek.

26 26 Dziękuję za uwagę