1 MIĘCZAKI ZWIERZĘTA O MIĘKKIM, NIESEGMENTOWANYM CIELE

2 MIĘCZAKI żyją głównie w wodach morskich, ale także w wodach słodkich i na lądzie, zwierzęta osiadłe lub wolno żyjące, dwubocznie symetryczne lub asymetryczne, miękkie ciało, w którym wyróżniamy głowę, nogę i worek trzewiowy, okryty płaszczem. W worku trzewiowym znajdują się narządy wewnętrzne, u większości gatunków płaszcz wytwarza wapienną muszlę, muszla stanowi szkielet zewnętrzny,

3 WYBRANE GROMADY MIĘCZAKÓWŚlimaki ślimak winniczek pomrów wielki stożek królewski błotniarka moczarowa Małże szczeżuja wielka omułek jadalny ostryga wielka sercówka pospolita Głowonogi ośmiornica pospolita mątwa zwyczajna łodzik kałamarnica olbrzymia

4

5 POKRYCIE CIAŁA - jednowarstwowy nabłonek z gruczołami:śluzowymi, produkującymi substancje do budowy muszli: konchiolinę - muszla 3 - warstwowa: I. zewnętrzna (rogowa) II. środkowa (porcelanowa) III. wewnętrzna (perłowa) - muszle: jednoczęściowe – u ślimaków dwuczęściowe – u małży złożone z kilku płytek - chitony

6 BUDOWA ANATOMICZNA UKŁAD POKARMOWY- JELITO PRZEDNIE: otwór gębowy  gardziel z tarką pokrytą ząbkami i przewody gruczołów ślinowych uchodzących do gardzieli  żołądek  trzustkowątroba (gruczoł wątrobowo-trzustkowy) wydzielający enzymy trawienne - JELITO ŚRODKOWE - JELITO TYLNE z otworem odbytowym z przodu ciała

7 UKŁAD ODDECHOWY Narządy oddechowe umieszczone w jamie płaszczowejMięczaki wodne – skrzelodyszne Mięczaki lądowe – płucodyszne skrzela

8 UKŁAD KRWIONOŚNY ŚLIMAKI I MAŁŻE GŁOWONOGI - prawie zamknięty- otwarty – krew wylewa się do jam ciała - prawie zamknięty - serce w worku osierdziowym (1 komora,1 lub 2 przedsionki) - serce ma 2 lub 3 przedsionki położone po stronie brzusznej położone „na grzbiecie” - dodatkowo serce skrzelowe - krew: - krew niebieska bezbarwna (hemolimfa) czerwona (hemoglobina) niebieska (hemocyjanina) - 2 obiegi krwi: - 1 obieg krwi duży (serce – ciało – serce) mały (serce – skrzela – serce)

9 UKŁAD NERWOWY GŁOWONOGI: najwyższy stopień rozwoju pod- zwoje głowowe obrączka okołogardzielowa - zwoje nożne - zwoje płaszczowe, - zwoje trzewiowe, - PNIE NERWOWE: biegną wzdłuż ciała, połączone SPOIDŁAMI GŁOWONOGI: najwyższy stopień rozwoju pod względem budowy i koncentracji zwojów – tworzą MÓZG, - wykazują złożone formy zachowań, uczą się i zapamiętują, - inteligencją dorównują niektórym ptakom i ssakom, - oczy podobne do oczu kręgowców (akomodacja)

10 UKŁAD WYDALNICZY UKŁAD ROZRODCZY - parzyste nerki- moczowody uchodzą do jamy płaszczowej - wodne – wydalają amoniak i mocznik - lądowe – wydalają kwas moczowy UKŁAD ROZRODCZY - rozmnażają się wyłącznie płciowo, - rozdzielnopłciowe i obojnacze, - morskie – zapłodnienie zewnętrzne - ślimaki lądowe – zapłodnienie krzyżowe, - jajorodne – większość, niektóre jajożyworodne - rozwój prosty – głowonogi i ślimaki płucodyszne - w rozwoju złożonym – larwy - TROCHOFORA , WELIGER

11 CECHY CHARAKTERYSTYCZNE GROMADCecha Ślimaki Małże Głowonogi środowisko życia ląd, wody słodkie i słone wody słodkie i słone wody słone muszla jednoczęściowa, zwykle asymetryczna i spiralnie zwinięta złożona z dwóch symetrycznych części u większości słabo rozwinięta i ukryta wewnątrz ciała, rzadziej zewnętrzna, spiralnie zwinięta i wielokomorowa cechy budowy dobrze wykształcona głowa, zanik dwubocznej symetrii u wielu gatunków brak głowy, słabo rozwinięte narządy zmysłów noga przekształcona w ramiona i lejek, silna koncentracja układu nerwowego, oczy ze zdolnością akomodacji

12 CECHY CHARAKTERYSTYCZNE GROMADCecha Ślimaki Małże Głowonogi odżywianie się roślinożerne, drapieżne, padlinożerne, niektóre pasożyty filtratory, pobierają zawiesinę organiczną drapieżne oddychanie płuca lub skrzela skrzela skrzela w jamie płaszczowej poruszanie się pełzanie większość prowadzi osiadły tryb życia pływanie

13 ŚLIMAKI mają niesymetryczne ciało, najczęściej okryte spiralnie zwiniętą muszlą ślimaki pozbawione muszli - POMROWY na głowie znajdują się czułki i oczy w jamie gębowej, na języku znajduje się rogowa płytka z ząbkami, zwana tarką, która służy do zdrapywania i rozcierania pokarmu do poruszania służy im noga niektóre gatunki hoduje się w celach konsumpcyjnych (winniczek, ślimaki morskie), niektóre ślimaki są żywicielami pośrednimi pasożytów (błotniarka) Ślimak winniczek Błotniarka stawowa

14 MAŁŻE wodne, na ogół zagrzebane w piasku lub mule,ich ciało jest otoczone muszlą dwuklapową połączoną więzadłem klinowata noga służy im do rycia w piasku lub poruszania się, dzięki specjalnej substancji mogą się przyczepiać do podłoża, większość gatunków nie ma oczu, jeśli pod płaszcz dostanie się ziarno piasku, płaszcz je owinie i zacznie odkładać subst. perłową (tylko PERŁOPŁAWY produkują perły o wartości kamieni szlachetnych) są filtratorami wód, bo odżywiają się szczątkami organicznymi odławiane i hodowane w celach konsumpcyjnych (ostrygi, sercówki, omółki), masowo występujące małże zakłócają funkcjonowanie urządzeń portowych, elektrowni wodnych

15 GŁOWONOGI drapieżne, sprawnie pływające duże zwierzęta morskie,mają duże oczy i silne rogowe szczęki do rozszarpywania zdobyczy, noga jest przekształcona w długie i rozgałęzione ramiona, rozmieszczone wokół otworu gębowego, muszla może być wielokomorowa zewnętrzna (łodzik) lub wewnętrzna, zredukowana (kałamarnica), mają zdolność zmiany barwy ciała w celu ochrony lub odstraszenia przeciwnika. Zmiana barwy ciała służy im też do porozumiewania się, odławia się i hoduje w celach konsumpcyjnych (ośmiornice, mątwy, kałamarnice)

16 ZNACZENIE MIĘCZAKÓW Są pokarmem dla innych zwierząt i człowiekaSą szkodnikami upraw, np. truskawek Niszczą urządzenia portowe i łodzie (świdrak okrętowy) Muszle są wykorzystywane jako dekoracje albo kolekcjonowane Używa się ich w jubilerstwie (perły), Są bioindykatorami (wskaźnikami) czystości wód, Muszle niektórych głowonogów są skamieniałościami przewodnimi (AMONITY, BELEMNITY)