1 Międzynarodowe stosunki finansoweProf. dr hab. Eugeniusz Gostomski Międzynarodowe stosunki finansowe Gdańsk 2015

2 I. Globalny system finansowy

3 Pojęcie globalnego systemu finansowegoGSF to funkcjonująca poza granicami państw sieć współzależnych podmiotów, rynków, instrumentów i usług finansowych oraz standardów, praktyk i regulacji, służąca do alokacji kapitałów pieniężnych od kapitałodawców do kapitałobiorców. System finansowy składa się z rynków finansowych, podmiotów występujących na tych rynkach i infrastruktury rynkowej. Rynki: regulowane (giełdowe i regulowane pozagiełdowe, np. banki, biura maklerskie) i nieregulowane (OTC, rozliczenia odbywają się poza izbami rozrachunkowymi, z czym wiąże się ryzyko kontrahenta). Funkcje rynków finansowych: umożliwiają przeprowadzanie płatności, usprawniają finansowanie firm, określają cenę aktywów fin., umożliwiają pomnażanie bogactwa przez inwestowanie, zwiększają płynność obrotu). Rozwój globalnych rynków finansowych: w 2012 r. wartość światowego rynku akcji, obligacji i kredytów wynosiła 220 bln USD (w 1990 r. 56 bln USD). Finansyzacja – oderwanie się sfery finansowej od realnej.

4 Wzrost transgranicznych przepływów finansowychJeszcze na początku lat 90. XX w. inwestorzy lokowali środki głównie na rynku krajowym, a tylko niewielka część trafiała na rynki międzynarodowe (w 1990 r. mniej niż 1 bln USD, co stanowiło 4% światowego PKB). Sytuacja zaczęła się zmieniać w połowie lat 90. W 2007 roku transgraniczne przepływy kapitałowe wynosiły już 12 bln USD (20% światowego PKB). W czasie kryzysu (2008 – 2009) spadły one do 2 bln USD, ale już w 2010 r. wzrosły do 6 bln USD. Globalne aktywa zagraniczne w 2011 r. wynosiły 101 bln USD (32 bln pożyczki, 20 bln obligacje, 26 bln USD BIZ, 14 bln USD akcje i 9 bln USD rezerwy dewizowe). Światowe aktywa finansowe wynosiły w 2011 r. 218 bln USD (312% światowego PKB). Głównymi inwestorami zagran. są USA (15 bln USD) i W. Brytania (11 bln USD), największym dłużnikiem netto są Stany Zjednoczone (3 bln USD). Największymi wierzycielami netto są: Japonia (3 bln USD), Chiny (2,2 bln USD) i Niemcy 1,2 bln USD).

5 Instrumenty finansowePapiery wartościowe (akcje, obligacje, bony skarbowe, czeki, weksle, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne, konosamenty, dowody składowe). Instrumenty niebędące papierami wartościowymi (tytuły uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, instrumenty rynku pieniężnego, instrumenty pochodne).

6 Uczestnicy globalnych rynków finansowychKupujący i sprzedający (emitujący) instrumenty finansowe – na rynkach globalnych nie są oni w stanie samodzielnie przeprowadzić alokacji kapitału. Pośrednicy finansowi, którzy pośredniczą w zawieraniu transakcji, tworzą nowe instrumenty, zarządzają aktywami klientów, doradzają im, rozliczają transakcje, zapewniają płynność rynkową, przetwarzają i publikują informacje finansowe. Uczestnikami rynków finansowych są zatem: - instytucje finansowe (banki centralne, banki międzynarodowe, banki komercyjne, spółdzielcze, fundusze rynku pieniężnego), - niemonetarne instytucje finansowe (fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, ubezpieczyciele, SPV, Venture Capital), - pomocnicze instytucje finansowe (giełdy, kantory, fundusze gwarancyjne, izby rozliczeniowe, agenci, brokerzy), - podmioty sektora niefinansowego (instytucje sektora państwowego, w tym nadzorcze, przedsiębiorstwa państwowe i prywatne, gospodarstwa domowe, podmioty typu non – profit).

7 Banki na rynkach globalnychNajbardziej umiędzynarodowione są duże banki i banki inwestycyjne. To big to fail, Banki offshorowe, Banki islamskie, Banki biednych, Bankowość cienia (Provident).

8 Międzynarodowy system walutowyMsw to konstrukcja historyczna, która obejmuje reguły, zasady i instytucje określające warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w sferze międzynarodowej. Zasady te zostały określone w toku praktycznej działalności banków i w wyniku wielostronnych porozumień (są one zawarte głównie w statucie MFW). Zasady te odnoszą się do: kursów walutowych, rezerw walutowych, pieniądza międzynarodowego, wymienialności walut oraz wyrównywania bilansów płatniczych krajów. Celem msw jest sprawne funkcjonowanie pieniądza w skali międzynarodowej, umożliwiające rozwój międzynarodowej współpracy gospodarczej i zapobieganie niekorzystnym skutkom braku równowagi bilansu płatniczego w poszczególnych krajach. Msw (głównie MFW) stara się zapewnić gospodarce światowej dostateczną podaż pieniądza światowego, stabilizować rynki walutowe i przywracać równowagę bilansu płatniczego w krajach, w których została ona naruszona.

9 Światowe systemy walutoweSystem waluty złotej: funkcję pieniądza światowego pełniło złoto, które swobodnie cyrkulowało w postaci monet i sztab, najważniejszą walutą był funt szterling, waluty krajowe były wymienialne na złoto po stałym kursie parytetowym (w granicach tzw. punktów złota +/- 1%, wynikających z kosztów transportu i ubezpieczenia złota w czasie przewozu z jednego kraju do drugiego), a rezerwy dewizowe były utrzymywane w złocie. System sztabowo – złoty: waluty były wymienialne na sztaby złota o wadze od 4 – 12 kg. System dewizowo – złoty: waluta krajowe była wymienialna na waluty kraju posiadającego system sztabowo – złoty lub na USD. System walutowy z Bretton Woods.

10 System walutowy z Bretton WoodsNarodził się na konferencji w Bretton Woods (lipiec 1944 r.). Utworzony został w celu nadzorowania zasad nowego systemu walutowego (MFW). W celu finansowania rozwoju gospodarczego krajów słabiej rozwiniętych utworzono Bank Światowy. Powstał system dolarowo – złoty, który oparty był na: - stałych kursach walutowych (kursy rynkowe mogły odchylać się od kursów parytetowych wyznaczonych w złocie lub w USD o +/- 1%), - rezerwy walutowe banków centralnych składały się ze złota i dolarów, funkcje pieniądza światowego pełniły na równi złoto i dolar, - waluty w obrocie zagranicznym były wymienialne na waluty obce. System walutowy z Bretton Woods rozpadł się w wyniku zawieszenia wymienialności dolara na złoto ( ) i odejścia ważnych krajów od kursu stałego ( ).

11 Współczesny wielodewizowy system walutowyKraje członkowskie mają swobodę wyboru reguł kursowych oraz prowadzenia polityki kursowej pod nadzorem MFW (kursy sztywne, płynne, pośrednie). Istnieje zakaz odnoszenia parytetów walut do złota. Na rezerwy dewizowe składają się: złoto, SDR transza w MFW, waluty obce. Waluty są wymienialne na inne waluty. Najważniejszymi walutami na świecie są USD I EUR. Współczesny system walutowy jest powszechnie akceptowany. Swoim systemem walutowym dysponują kraje Eurolandu, ale ten system nie jest sprzeczny z regułami międzyn. systemu walutowego.

12 Międzynarodowy Fundusz WalutowyMFW (Waszyngton, 1944, 1947 r.). MFW odgrywa szczególną rolę w międzynarodowym systemie walutowym, ponosząc odpowiedzialność za jego sprawne funkcjonowanie. Funkcje MFW: - regulacyjna: ustanawianie międzyn. norm i wzorców działania w sferze międzyn. stosunków finansowych; - kredytowa (dostarczanie środków na zrównoważenie bilansu płatniczego krajów mających z tym problemy), - konsultacyjna i doradcza, - kontrolna (nadzorowanie realizacji programów dostosowawczych i wykorzystania kredytów z MFW). Krytyka konsensusu waszyngtońskiego (1989 r.), którego cechami są: drakońska terapia szokowa, ochrona kapitałodawców, zubożenie ludności, zahamowanie wzrostu gospodarczego.

13 Specjalne Prawa Ciągnienia (SDR)I transza SDR została wyemitowana przez MFW w 1969 r. w odpowiedzi jego władz na zwiększony na świecie popyt na płynność międzynarodową i przydzielona krajom członkowskim. SDR są jednostką rozrachunkową: służą do sporządzania budżetu MFW i BŚ, wyrażania kwot udziałowych krajów członkowskich, ustalania wysokości kredytu itp. Kurs SDR jest ustalany w koszyku 4 walut (USD, EUR, JPY, GBP). Wyemitowano już ponad 200 mld SDR (ponad 300 mld USD). Stanowią składnik rezerw dewizowych krajów członkowskich, służą też do regulowania zobowiązań poszczególnych krajów z tytułu obrotów międzynarodowych (kraje z deficytem bilansu płatniczego dokonują płatności w SDR lub wymieniają je na walutę innych krajów, by móc interweniować na rynku walutowym).

14 System globalnego bezpieczeństwa finansowegoW kwietniu 2009 roku na szczycie G20 w Londynie powołano Radę Stabilności Finansowej (FSB) z siedzibą w Bazylei, złożoną z ministrów finansów, prezesów banków centralnych i szefów instytucji nadzorczych 24 największych gospodarek i 6 ponadnarodowych organizacji międzynarodowych, MFW, OEDC, BIS, EBC, BS, Komisja Europejska i 6 międzynarodowych organizacji standaryzacyjnych. FSB jest głównym filarem międzynarodowej architektury finansowej. Organem współpracującym z FSB jest Komitet Bazylejski. Bezpieczeństwo finansowe mają zapewnić takie instrumenty jak: systemy gwarancji depozytów bankowych, porozumienia w sprawie linii swapowych zawierane między bankami centralnymi oraz pożyczki z MFW i BŚ.

15 Bilans płatniczy krajuBilans płatniczy kraju to zestawienie wartości wszystkich transakcji, także transakcji nieodpłatnych, dokonanych w ciąg roku miedzy podmiotami krajowymi i zagranicznymi. Bilans informuje o relacjach gosp. kraju z zagranicą, pozwala ocenić sytuację gospodarczą kraju, pokazuje stopień otwarcia gospodarki. Bilans płatniczy dzieli się na 4 części: 1) rachunek obrotów bieżących (obroty towarowe, usługowe, transfery pieniężne, dochody majątkowe: odsetki, dywidendy), 2) rachunek obrotów kapitałowych i finansowych. Obroty kapitałowe obejmują przepływy pieniężne przeznaczone na zakup środków trwałych za granicą, umorzenie długu i nabywanie aktywów niefinansowych (nie mają one większego znaczenia).

16 Bilans płatniczy c.d. Rachunek obrotów finansowych obejmuje inwestycje bezpośrednie, inwestycje portfelowe, pozostałe inwestycje (udzielane i otrzymane kredyty lub lokaty) i pochodne instrumenty finansowe. 3) Rachunek obrotów wyrównawczych (zmiana stanu rezerw walutowych). 4) Saldo błędów i opuszczeń.

17 Zasady sporządzania bilansu płatniczegoPo stronie Ct (Ma) zapisuje się wpływy z eksportu, napływ kapitału do kraju). Po stronie Dt (Winien) zapisuje się wszystkie wydatki (na import, odpływ kapitału). Bilans płatniczy jest zawsze wyrównany pod względem rachunkowym. Oznacza to, że poszczególne jego pozycje mogą wykazywać saldo dodatnie (napływ dewiz) lub ujemne (odpływ dewiz), ale suma wszystkich jego pozycji musi wynosić zero. Deficyt obrotów bieżących musi zostać wyrównany nadwyżką obrotów kapitałowych (wzrostem zobowiązań kraju) lub zmniejszeniem rezerw dewizowych i przez deficyt obrotów kapitałowych lub wzrost rezerw. W sensie ekonomicznym bilans jest zrównoważony, gdy kraj nie ma problemów z regulowaniem swoich płatności z zagranicą (nie występują transakcje wyrównawcze, a zatem gdy zrównoważą się transakcje autonomiczne). Do transakcji autonomicznych zalicza się obroty towarowe, usługowe, transfery oraz przepływ kapitału długoterminowego w postaci pożyczek, inwestycji bezpośrednich i portfelowych. Do transakcji wyrównawczych zalicza się krótkoterminowe transakcje kapitałowe i transakcje, które prowadzą do zmiany stanu rezerw.

18 Zadłużenie zagraniczne krajuZadłużenie brutto oznacza wszelkie odjęte i nieuregulowane zobowiązania kraju wobec zagranicy na koniec roku. Powstaje ono na skutek importu towarów, zaciągania kredytów zagranicznych, emisji obligacji za granicą oraz obsługi rachunków bieżących i depozytów założonych przez inwestorów zagranicznych w bankach krajowych. Zadłużenie netto to zadłużenie zagraniczne brutto pomniejszone o należności zagraniczne (posiadane aktywa finansowe). Wyróżnia się zadłużenie: sektora publicznego (rząd, gminy, przedsiębiorstwa państwowe), - sektora prywatnego gwarantowane przez rząd, - sektora prywatnego niegwarantowane przez rząd. Zadłużenie: banku centralnego, sektora bankowego, sektora rządowego, przedsiębiorstw prywatnych i gospodarstw domowych. Zadłużenie brutto Polski na koniec 2013 r. wynosiło 1,151 bln zł, z tego 40% stanowiło zadłużenie sektora rządowego, zadłużenie banków 18%, zadłużenie przedsiębiorstw 17%, zadłużenie wobec inwestorów zagranicznych 23%. Rezerwy dewizowe Polski wynosiły na początku 2015 r. 82 mld euro.

19 Globalne rynki walutowe

20 Pojęcie i funkcje rynku walutowegoRynek walutowy to całokształt transakcji wymiany walut (dewiz wraz z instytucjami wspomagającymi ich przeprowadzanie oraz zespół reguł, urządzeń i czynności związanych z wymianą walut. Jest to jeden z największych rynków świata (dzienne obroty wynoszą 4 – 5 bln USD). Blisko 80% obrotów realizuje się w 8 krajach (W. Brytania, USA, Szwajcaria, Japonia, Singapur, Hongkong, Francja, Niemcy). Główne centra to: Londyn, N. Jork, Tokio, Zurych, Singapur, Hongkong, Frankfurt, Paryż i Sydney. Pracuje 24 godz. na dobę. Najważniejsze waluty: USD (87%), EUR (37%), jen (16%), GBP (15%), CHF (7%). Najpopularniejszą parą jest USD/EUR. Rynek walutowy składa się z rynku pozagiełdowego (93%) i giełdowego (7%).

21 Formy rynku walutowegonatychmiastowy (bieżący, spot) – 37% obrotów całego rynku, terminowy (futures, forward) – 12%, swapowy – 44%, hybrydowy – 5%, rynek międzybankowy, klientowski (banki, duże przedsiębiorstwa), detaliczny (banki, kantory, osoby fizyczne). Rynek walutowy umożliwia konwersję jednej waluty na drugą i zabezpieczenie się przed ryzykiem kursowym (hedging), Dealing room.

22 Zasady kwotowań kursów walutowychUSD/PLN = 3,6500 – 3,7000, Pierwsza waluta jest walutą bazową, druga walutą kwotowania. Różnica między kursem sprzedaży waluty a kursem kupna to spread. Kwotowanie pośrednie (waluta bazowa jest walutą obcą). Odwrotne kwotowanie to kwotowanie bezpośrednie. W praktyce kursy wzajemne większości walut są kwotowane poprzez użycie tzw. waluty przejścia, którą najczęściej jest USD. Są to kursy krzyżowe. Rodzaje kursów: stałe, płynne. Od czego zależy poziom kursu: od inflacji, poziomu stóp procentowych, stopy bezrobocia, bilansu płatniczego, polityki monetarnej i ekonomicznej rządu, czynników psychologicznych.

23 Uczestnicy rynku walutowegoNajważniejszymi kreatorami rynku walutowego są duże bani komercyjne i inwestycyjne oraz domy maklerskie. Klienci korporacyjni oraz podmioty sektora publicznego Banki centralne Klienci detaliczni Brokerzy.

24 Zarządzanie ryzykiem kursowymStosowanie własnej waluty w transakcjach handlowych chroni przed ryzykiem kursowym. Opóźnianie lub przyspieszanie wymiany walut. Transakcje terminowe. Wykorzystywanie opcji. Hedging (zamykanie pozycji walutowej).

25 Eurorynki Waluty funkcjonujące poza krajem macierzystym to eurowaluty (eurodepozyty, eurokredyty). Przyczyny powstania eurodolarów: niskie oprocentowanie depozytów w USA, podatki zniechęcające firmy zagraniczne do zapożyczania się w bankach zagranicznych, zimna wojna. Eurorynek powstał na początku lat 60. XX w., a silnie rozwinął się dzięki petrodolarom w latach 70. Korzyści: wyższe oprocentowanie depozytów, niższe oprocentowanie kredytów, mniej biurokracji, szybsze podejmowanie decyzji.

26 Kryzysy walutowe Przyczyny: wysokie zadłużenie zagraniczne publiczne lub prywatne przy nieumiejętnym zarządzaniu ryzykiem walutowym. ataki spekulacyjne na określoną walutę (Soros sprzedając r. funty o wartości 10 mld USD (w tym 9 mld USD pożyczonych) spowodował dewaluację funta i jego wypadnięcie z Europejskiego Mechanizmu Kursowego. kryzys argentyński, rosyjski, azjatycki.

27 Wojny walutowe Wojna walutowa oznacza politykę ekonomiczną, której celem jest wywarcie wpływu na poziom kursu walutowego z zamiarem osiągania znacznych korzyści handlowych kosztem innych krajów. Chińczycy utrzymując kurs juana do dolara na niskim poziomie, wspierają swój eksport, co prowadzi do olbrzymiej nadwyżki w ich handlu z USA.

28 Międzynarodowe rynki pieniężne

29 Pojęcie międzynarodowego rynku pieniężnegoJest to rynek instrumentów o zapadalności od jednego dnia do najwyżej roku, na którym transakcje zawierają kontrahenci z różnych krajów. Służą one przede wszystkim zarządzaniu płynnością i finansowaniu krótkoterminowych potrzeb emitentów (ale dzięki rolowaniu także dłuższych). Tradycyjnie był to rynek dyskontowy i o charakterze lokalnym, choć także otwarty dla inwestorów zagranicznych (dochodem inwestora były wpływy z odsetek). Rynek pierwotny i rynek wtórny. Uczestnikami rynku pieniężnego są rządy, banki centralne, samorządy terytorialne, duże przedsiębiorstwa, banki i inne instytucje finansowe. Jest to przede wszystkim rynek międzybankowy.

30 Rozwój międzynarodowego rynku pieniężnegoJest to rynek hurtowy o niewysokich marżach zysku. W drugiej połowie XX w. wykształciły się rynki „równoległe” w stosunku do tradycyjnego rynku dyskontowego, które obecnie są silnie umiędzynarodowione. Do rynku równoległych zalicza się rynki: międzybankowy, certyfikatów depozytowych, papierów komercyjnych, transakcji terminowych i rynek eurowalutowy Rynek eurowalutowy jest najbardziej umiędzynarodowiony.

31 Rynek eurowalut Jest to rynek walut innych niż waluta kraju, w którym odbywa się nimi obrót. Jest to rynek depozytów (pierwszy depozyt został ulokowany w Londynie przez Rosjan w 1957 r., 800 tys. USD). Bardzo silnie umiędzynarodowiony jest eurowalutowy rynek międzybankowy (depozyty i pożyczki bankowe, najczęściej kilkudniowe o dużej wartości). Rynek ten słabnie w okresie załamania się koniunktury. Stawki: LIBOR/LIBID, EURIBOR/EURIBID – (stawki referencyjne, benchmarki). Dla PLN ustalone są stawki WIBOR i WIBID (publikuje je Thomson Reuters). WIBOR jest zawsze wyższy niż WIBID. EONIA – stawka referencyjna dla pożyczek w euro, udzielanych do następnego dnia roboczego (overnight).

32 Segmenty eurorynku pieniężnegoEurorynek papierów komercyjnych (emitowanych przez banki i duże przedsiębiorstwa). Eurorynek certyfikatów depozytowych. Stowarzyszenie Euribor (EBF) w 2006 r. stworzyło tzw. STEP (Short – Term European Paper). Jest to system standaryzacji krótkoterminowych papierów dłużnych (CP, CD) emitowanych w Europie. Stanowi prawie połowę krótkoterminowych instrumentów dłużnych emitowanych w Europie (około 500 mld EUR). BIS: wartość eurorynku w 2012 r. wynosiła 850 mld USD – 60% stanowiły papiery komercyjne (głównie bankowe).

33 Rynek pieniężny transakcji warunkowychSą to zabezpieczone pożyczki udzielane na rynku międzybankowym. Jedna strona sprzedaje drugiej papiery dłużne, jednocześnie zawiera transakcję odwrotną, tzn. odkupuje je w przyszłości po z góry ustalonej innej cenie (pożyczka o stałej stopie procentowej, która jest różnicą między ustaloną z góry ceną sprzedaży i ceną odkupu papieru). Sprzedający papier jest pożyczkobiorcą, a kupujący pożyczkodawcą. Transakcja repo to sprzedaż papieru z obietnicą późniejszego odkupu. Transakcja reverse repo to kupno papieru z obietnicą późniejszej odsprzedaży. Banki centralne stosują transakcje repo jako podstawowy instrument prowadzenia polityki pieniężnej.

34 Rynki eurokredytów Duże kredyty w eurowalucie (powyżej 50 mln USD) dla najbardziej wiarygodnych kredytobiorców. Są to kredyty konsorcjalne (syndykowane), oprocentowane według stawki LIBOR i EURIBOR. Szybko rozwijały się do 2007 roku. Z kredytami w obcej walucie wiąże się zawsze ryzyko walutowe.

35 Euronoty Euronoty to krótko- i średnioterminowe instrumenty dłużne.Dzielą się na: finansowanie gwarantowane, które obejmuje emisje krótkoterminowych papierów dłużnych (weksli, czyli not), odnawialnych (rolowanie), będących przejawem sekurytyzacji, także z underwrittingiem. finansowanie niegwarantowane (tańsze dla emitentów, obejmuje Eurocommercial Papier i Euro Medium Term Note), emitowane są przez duże spółki na eurorynkach.

36 Międzynarodowy rynek euroobligacjiEuroobligacje są emitowane w celu pozyskania dużej kwoty na dłuższy okres. Euroobligacje globalne – są sprzedawane przez międzynarodowe konsorcja banków w wielu krajach. Obligacje zagraniczne – są emitowanie na rynku np. USA przez konsorcja złożone z banków danego kraju i w jego walucie, ale przez podmiot zagraniczny (np. polski). Są to obligacje z kuponem półrocznym. Przykłady: obligacje jankeskie, buldogi, Rembrandty, Matadory, Panda bons, Samuraje. Polskie duże firmy emitują euroobligacje głównie w Londynie i Luksemburgu. Obligacje powstałe z konwersji długu niespłaconego przez państwo, np. obligacje Brady’ego.

37 Międzynarodowe rynki akcjiRynki międzynarodowe często są większym i tańszym źródłem pozyskiwania kapitału na finansowanie inwestycji niż rynki krajowe. Emitując akcje na rynkach zagranicznych lub wprowadzając wcześniej wyemitowane akcje do obrotu na giełdach zagranicznych, podwyższamy płynność akcji, wiarygodność samego emitenta i znajomość jego marki, co otwiera spółce nowe możliwości handlowe i finansowe. Wycena akcji jest bardziej obiektywna, gdy akcje są notowane na kilku giełdach. Debiut akcji na giełdzie to Initial Public Offerings – IPO, kolejne oferty publiczne tych samych spółek to wtórne oferty (secondary offerings).

38 Plasowanie (sprzedaż) akcjiPapiery wartościowe na rynku pierwotnym plasują banki inwestycyjne za wynagrodzeniem od emitenta i na jego zlecenie. Banki w ramach underwrittingu zobowiązują się znaleźć kupców na akcje, a w razie trudności z ich uplasowaniem same je nabywają. Przy dużych emisjach tworzone jest konsorcjum (syndykat), na czele którego staje główny uderwritter prowadzący księgę popytu i podaży, tzw. bookrunner. Na globalnych rynkach akcji największymi bookrunnerami są największe amerykańskie banki inwestycyjne: Goldman Sachs, Morgan Stanley, Citi, JPMorganChase, Bank of America - Merrill Lynch.

39 Kwity depozytowe ADR (American Depository Receipts, GDR (Global Depository Receipts – GDR). Kwity depozytowe umożliwiają spółkom pozyskiwanie kapitału na eurorynkach i równoległe notowanie wcześniej wyemitowanych akcji na innych rynkach kapitałowych. Kwity depozytowe to zbywalne certyfikaty wyemitowane przez bank powierniczy (np. Citibank) działający na rynku docelowym (np. w USA), na który pragnie wejść zagraniczna spółka. ADR są emitowane w powiązaniu z wyemitowanymi wcześniej akcjami np. polskiej spółki, notowanymi na GPW w Warszawie. Zostają one nabyte przez lokalnego brokera (np. polskiego), a następnie zdeponowane i zablokowane w lokalnym banku powierniczym. Pod te akcje Citibank emituje kwity depozytowe. Kwity depozytowe są substytutem spółki zagranicznej, znajdującym się w obrocie giełdowym, a prawo głosu wykonuje bank powierniczy.

40 Najważniejsze giełdy papierów wartościowychW 2011 r. aż 3/4 światowych obrotów akcjami dokonuje się zaledwie na kilku największych giełdach: NYSE, NASDAQ, LSE, Euronext, giełda tokijska, szanghajska, Deutsche Boerse. Największe indeksy giełdowe: Dow Jones, FTSE 100 (zwany futsi – londyński), DAX, NIKKEI, Hang Seng (Hongkong).

41 Ryzyko utraty płynności

42 Istota płynności banku i instrumentu finansowegoArt. 8 p.b. zobowiązuje banki do utrzymywania płynności płatniczej, dostosowanej do rozmiaru i rodzaju prowadzonej działalności, w sposób zapewniający terminowe wykonywanie wszystkich zobowiązań pieniężnych Bank jest płyny, gdy jest zdolny do: - regulowania zobowiązań zarówno w kontraktowych terminach płatności, jak i w innych, w których klienci będą chcieli wycofać swoje środki, - generowania dodatniego salda przepływów gotówkowych w odpowiednim horyzoncie czasowym, - finansowania aktywów bez ponoszenia straty. Płynność instrumentu finansowego to możliwość zamiany go na pieniądz w krótkim okresie czasu bez poniesienia straty. Istnieje sprzeczność między dochodem a płynnością.

43 Istota ryzyka utraty płynnościRyzyko utraty płynności polega na niebezpieczeństwie, iż bank nie będzie w stanie terminowo regulować swoich zobowiązań. Bank musi utrzymywać zarówno płynność krótkoterminową (w okresie do 1 miesiąca), jak i strukturalną (powyżej 1 miesiąca). Utrata płynności prowadzi do runu na bank, któremu może zapobiec szybka pomoc ze strony banku centralnego (rządu), w przeciwnym razie bank upada. Zapadalność aktywów i wymagalność pasywów powinny być w miarę do siebie dopasowane.

44 Znaczenie płynności dla bankówOdpowiedni poziom płynności pozwala bankowi wywiązywać się ze swoich zobowiązań na bieżąco, co jest warunkiem jego prawidłowego funkcjonowania. Płynność zapewnia bankowi elastyczność działań, która jest potrzebna, aby mógł on sprostać potrzebom klientów i rozwijać się. Płynność pozwala też pokrywać przejściowe straty na działalności. Aktywa płynne banku to gotówka, nadwyżki środków w banku centralnym powyżej wielkości rezerwy obowiązkowej, krótkoterminowe środki w innych bankach i krótkoterminowe papiery Skarbu Państwa. Utrzymywanie zbyt dużo środków płynnych negatywnie wpływa na poziom zysku. Globalny kryzys finansowy uniemożliwił bankom pozyskiwanie środków płynnych na rynku międzybankowym.

45 Przyczyny zagrożenia płynności w bankuOpóźnienie spłaty kredytów przez klientów banku na skutek złej koniunktury i wysokich stóp procentowych (aktywne ryzyko płynności). Niezgodność okresów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów oraz brak możliwości pozyskania zastępczego refinansowania kredytów (pasywne ryzyko płynności). Nieoczekiwane wycofywanie depozytów przez klientów (pasywne ryzyko płynności). Straty na papierach wartościowych i kredytach. Wypłata zbyt wysokiej dywidendy.

46 Teoretyczne koncepcje regulowania płynności bankuZłota reguła bankowa – wykluczała jakąkolwiek transformację terminów w działalności kredytowej banków, ale też nie gwarantowała utrzymania płynności w każdym czasie. Reguła osadu we wkładach – dopuszczała udzielanie kredytów na dłuższy okres w oparciu o „osad” we wkładach. Reguła przesunięć w aktywach bilansu banku – zakładała ratowanie płynności banku za pomocą przedterminowej likwidacji (sprzedaży) aktywów. Reguła maksymalnego obciążenia – zakłada maksymalną likwidację aktywów, ale strata z tego tytułu nie mogła być większa od kapitału własnego. W latach 60. XX wieku jako preferowane źródło płynności zaczęto traktować pozyskiwanie pasywów, co stało się możliwe dzięki rozwojowi rynku pieniężnego i kapitałowego.

47 Zarządzanie płynnością bankuZarządzanie płynnością banku i pozyskiwanie nowych środków płynnych odbywa się poprzez zarządzanie aktywami i/lub poprzez zarządzanie pasywami. Strategia magazynowania płynności jest stosowana głównie przez małe banki i polega na utrzymywaniu w aktywach bilansu odpowiednio wysokich rezerw płynności w postaci gotówki i łatwo zbywalnych aktywów w celu pokrycia popytu na płynność. Strategia zarządzania pożyczoną płynnością – polega na zaciąganiu pożyczek na rynku międzybankowym na pokrycie zapotrzebowania na kredyt, ale nie zdaje ona egzaminu w czasie kryzysu. Popyt na płynność kształtuje się w wyniku decyzji deponentów, kredytobiorców, właścicieli oczekujących dywidendy i własnych decyzji banku.

48 Kiedy jest potrzebny wyższy poziom płynności?gdy baza depozytowa jest niestabilna i mało zdywersyfikowana, gdy znaczny udział w portfelu mają nieobsługiwane kredyty, których spłata jest mało prawdopodobna, gdy istnieją znacznej wielkości niewykorzystane przez klientów banku linie kredytowe, gdy istnieje silne zaangażowanie kredytowe w branżach lub wobec kredytobiorców, u których występują już lub wystąpią w niedalekiej przyszłości trudności finansowe, gdy istnieje silne powiązanie pomiędzy depozytami ludności a sytuacją dużych okolicznych przedsiębiorstw, obecnie przeżywających trudności finansowe.

49 Metody pomiaru ryzyka płynnościWarunki bilansowe zachowania płynności aktywa płynne ≥ pasywa płynne aktywa o niskiej płynności ≤ pasywa długoterminowe Dodatnia luka płynności – występuje wówczas, gdy kwota zapadalnych aktywów w określonym paśmie czasowym, np. avista – 7 dni lub powyżej 7 dni – 1 miesiąc, jest wyższa od kwoty wymagalnych pasywów (bank posiada dostateczne środki do pokrycia w tym terminie wszystkich ujętych w bilansie płatności). Ujemna luka płynności – wskazuje na niedostatek środków pieniężnych potrzebnych do wywiązania się banku z wymagalnych płatności w danym przedziale czasowym.

50 Dynamiczna urealniona luka płynnościPrzy jej konstrukcji uwzględnia się fakt, iż często terminy wpływów i wypływów środków nie są godne z terminami kontraktowymi. Należy więc urealnić terminy zapadalności aktywów (część kredytów jest spłacona przed czasem, część po terminie) i terminy wymagalności depozytów (tworzy się osad we wkładach, część depozytów terminowych jest wycofywana przed terminem, część prolongowana). Urealniona luka płynności umożliwia stwierdzenie, czy bank posiada nadwyżkę czy niedobór płynności w określonym przedziale czasowym.

51 Zarządzanie ryzykiem w bankowości elektronicznejelektroniczne kanały dystrybucji produktów bankowych, specyfika ryzyka w bankowości elektronicznej, rodzaje ryzyka w e – bankingu: operacyjne, prawne, utraty reputacji, outsourcing w bankowości elektronicznej.

52 Elektroniczne kanały dystrybucji produktów bankowychbankowość terminalowa (bankomaty, POS – y), bankowość internetowa, bankowość modemowa, bankowość telefoniczna, bankowość telewizyjna.

53 Wykorzystanie urządzeń elektronicznych w zarządzaniu bankiemgromadzenie i dostęp do danych, prace obliczeniowe, przesyłanie danych, możliwość szybkiej wyceny produktów bankowych, wykorzystanie internetu do celów promocyjnych w bankach.

54 Specyfika ryzyka w bankowości elektronicznejW bankowości mamy do czynienia częściej z niepewnością (trudno np. zmierzyć prawdopodobieństwo włamania się hakerów do systemu bankowości elektron.) niż z ryzykiem. Zastosowanie systemów elektronicznych w bankowości z jednej strony wpływa na wzrost ryzyka, a z drugiej strony na jego ograniczenie (umożliwia lepszy dostęp do różnych baz danych). Na pierwszy plan wysuwają się trzy rodzaje ryzyka: - operacyjne, - prawne, - utraty reputacji.

55 Metody redukcji ryzykaPIN, token, podpis elektroniczny, odcisk palca, tęczówka oka, ochrona fizyczna komputerów (ograniczanie do nich dostępu), szyfrowanie danych, instalowanie kamer.

56 Ryzyko operacyjne związane jest z zagrożeniem wynikającym z nieodpowiedniego lub błędnego działania systemu (oprogramowania) lub działalności ludzkiej albo z niezależnych zdarzeń zewnętrznych. zagrożenia związane z oprogramowaniem to: wirusy, konie trojańskie (programy udające poprawne wykonywanie operacji, a w rzeczywistości naruszające bezpieczeństwo sytemu) i inne. błędy i niekompetencje pracowników.

57 Ryzyko prawne i utraty reputacjiWiąże się z zagrożeniem wynikającym ze zmian oraz naruszeń lub nieprzestrzegania przepisów prawnych. Ryzyko utraty reputacji: utrata zaufania klientów, rezygnacja klientów z usług bankowych.

58 Ryzyko rynkowe banku

59 Istota ryzyka rynkowegoRyzyko rynkowe to ryzyko utraty wartości aktywów, wzrostu poziomu zobowiązań lub negatywnej zmiany wyniku finansowego w rezultacie wrażliwości aktywów na zmienność cen. Obejmuje ono ryzyko walutowe (kursowe), ryzyko stóp procentowych, ryzyko cen towarów (złota), ryzyko cen instrumentów finansowych. Bank zobowiązany jest do rynkowej wyceny składników swojego majątku, które są przeznaczone do obrotu. Powoduje to natychmiastowe uświadomienie sobie możliwości strat, bez względu na to, czy bank zatrzymuje dane aktywa w portfelu, czy też je sprzedaje. Do pomiaru ryzyka rynkowego banki wykorzystują wartość zagrożoną (VaR).