1 Międzynarodowy system finansowy i globalizacja Podyplomowe studium bankowości centralnej i polityki pieniężnej Warszawa, 22 luty 2009 Dr Krzysztof Rybiński Partner Ernst & Young Email: [email protected] [email protected] Blog: www.rybinski.eu www.rybinski.eu

2 Rybinski.eu 2 Plan wykładu 1. Międzynarodowy system finansowy, krótka historia ilustrowana przykładami 2. Globalizacja, co to jest, przykłady 3. Dlaczego kryzysy finansowe były, są i będą, tylko teraz będą globalne 4. Czy rynki są efektywne, czy sterowane przez superklasę? 5. Czy Europa Środkowo-Wschodnia zbankrutuje? 6. Atak spekulacyjny na złotego – prawdziwa historia 7. Jakie zmiany czekają nas w XXI wieku: zmiana roli globalnych walut, Azja jako centrum finansowe świata, globalny bank centralny? 8. Rola mediów na globalnych rynkach finansowych

3 Rybinski.eu Nie można się obrazić na globalizację „Żaden kraj nie osiągnął sukcesu w rozwoju poprzez stawianie barier dla handlu międzynarodowego i przepływów długoterminowego kapitału” „Żaden kraj nie osiągnął sukcesu w rozwoju poprzez stawianie barier dla handlu międzynarodowego i przepływów długoterminowego kapitału” Dani Rodrick, Harvard (sceptyk globalizacji) 3

4 Rybinski.eu Rynki walutowe Olbrzymi rynek Olbrzymi rynek –$4 biliony obrotu dziennie (kwiecień 2007) US Treasury market = $300 miliardów US Treasury market = $300 miliardów NYSE < $10 miliardów NYSE < $10 miliardów –Składa się z: –$1.005 miliardów (spot) –$2.076 miliardów (instrumenty pochodne) Skoncentrowane w niewielu walutach i niewielu centrach finansowych Skoncentrowane w niewielu walutach i niewielu centrach finansowych Skoncentrowane w niewielu „rodzinach” bankowych Skoncentrowane w niewielu „rodzinach” bankowych

5 Rybinski.eu Czternaście rodzin Czternaście globalnych instytucji finansowych z USA, WB, Niemiec, Szwajcarii i Francji odpowiada za 95% aktywności na rynkach finansowych Czternaście globalnych instytucji finansowych z USA, WB, Niemiec, Szwajcarii i Francji odpowiada za 95% aktywności na rynkach finansowych Te instytucje zaprasza Fed aby rozwiązywać problemy finansowe Te instytucje zaprasza Fed aby rozwiązywać problemy finansowe Szef Goldmana Lloyd Blankfein nazywa te banki „czternaście rodzin” Szef Goldmana Lloyd Blankfein nazywa te banki „czternaście rodzin” Żadna azjatycka instytucja finansowa nie jest częścią „rodziny” Żadna azjatycka instytucja finansowa nie jest częścią „rodziny” „Nearly all men can stand adversity, but if you want to test a man’s character, give him power” „Nearly all men can stand adversity, but if you want to test a man’s character, give him power” Abraham Lincoln 5 Source: Rothkopf D. (2008), “Superclass: The Global Power Elite and the World They Are Making by”, Farrar, Straus and Giroux, March 2008

6 Rybinski.eu Koncentracja obrotów instrumentami finansowymi 6 Source: BIS, 2007, Triennial Central Bank Survey, December 2007

7 Rybinski.eu Główne waluty świata 7 Złoty, Polska 1998 – 3 mld, 0.2% 2001 – 5 mld, 0.3% 2004 – 6 mld, 0.3% 2007 – 9 mld, 0.2% Korona, Czechy 1998 – 5 mld, 0.3% 2001 – 2 mld, 0.1% 2004 – 2 mld, 0.1% 2007 – 5 mld, 0.1% Rubel, Rosja 1998 – 7 mld, 0.4% 2001 – 10 mld, 0.6% 2004 – 30 mld, 1.2% 2007 – 50 mld, 1.3%

8 Rybinski.eu Historia reżimów kursowych 8

9 Rybinski.eu Ważne historie tworzące światowe finanse Tabliczka gliniana z 2000 BC, Amil-mirra zapłaci 330 miar zboża posiadaczowi tej tabliczki gdy nadejdą żniwa Tabliczka gliniana z 2000 BC, Amil-mirra zapłaci 330 miar zboża posiadaczowi tej tabliczki gdy nadejdą żniwa Prawa Hammurabiego (1792-1750 BC) tworzyły procent składany pożyczek, ale także abolicję długów co trzy lata Prawa Hammurabiego (1792-1750 BC) tworzyły procent składany pożyczek, ale także abolicję długów co trzy lata Słowo kredyt pochodzi od łącińskiego credo (ja wierzę – że mi oddasz pieniądze) Słowo kredyt pochodzi od łącińskiego credo (ja wierzę – że mi oddasz pieniądze) W szóstym stuleciu BC babilońska rodzina Egibi miała potężne aktywa i udzielała wielu pożyczek, rodzina trwała pięć generacji, co oznacza że umiała egzekwować pożyczki W szóstym stuleciu BC babilońska rodzina Egibi miała potężne aktywa i udzielała wielu pożyczek, rodzina trwała pięć generacji, co oznacza że umiała egzekwować pożyczki 9 Source: Nial Fergusson (2008) „The Ascent of Money. A Financial History of the World”, New York 2008

10 Rybinski.eu Ważne historie tworzące światowe finanse Bankier na swojej ławeczce w XVI wieku Bankier na swojej ławeczce w XVI wieku Bankier (banchieri) – siedzieli na ławkach za stolikami, pokrytymi zielonym suknem Bankier (banchieri) – siedzieli na ławkach za stolikami, pokrytymi zielonym suknem Rodzina bankierów Medici z Florencji (gangsterzy stali się bankierami, członkowie rodziny zostali: papieże, królowe Francji, książęta) – XIV wiek Rodzina bankierów Medici z Florencji (gangsterzy stali się bankierami, członkowie rodziny zostali: papieże, królowe Francji, książęta) – XIV wiek Banki i oddziały w Florencji, Rzymie, Wenecji, Genewie, Pizie, Londynie i Awinionie Banki i oddziały w Florencji, Rzymie, Wenecji, Genewie, Pizie, Londynie i Awinionie Nauka – nie pożyczaj królom Nauka – nie pożyczaj królom Standard srebra i „mennica” w Potosi, „druk” pieniądza i inflacja 1540-1640 Standard srebra i „mennica” w Potosi, „druk” pieniądza i inflacja 1540-1640 10 Source: Nial Fergusson (2008) „The Ascent of Money. A Financial History of the World”, New York 2008

11 Rybinski.eu 11 Aktywa zagraniczne jako procent światowego PKB

12 Rybinski.eu 12 Napływ kapitału na rynki wschodzące

13 Rybinski.eu 13 Zmiana hegemona

14 Gwałtowny rozwój rynków finansowych w minionych dekadach w bilionach USD1980199320002005 PKB globalne (nominalne)10.124.431.744.5 Globalna kapitalizacja rynku obligacji4.022.336.058.0 - rządowe papiery dłużne2.010.614.023.0 - prywatne papiery dłużne2.011.722.035.0 Globalna kapitalizacja rynku akcji3.014.332.044.0 Globalne depozyty bankowe5.016.425.038.0 Aktywa funduszy hedgingowychn.a.0.10.51.5 Aktywa funduszy emerytalnychn.a.5.310.317.9 Globalny rynek instrumentów pochodnychn.a.94.2109.5355.5 Rezerwy walutowe Banków Centralnych0.40.91.94.2 Aktywa SWF (sovereign wealth funds)N/A 2.1-2.5 Rozwój rynków finansowych (w bilionach USD) Źródło: BIS, OECD, McKinsey Global Institute, IMF, Morgan Stanley, obliczenia własne.

15 Rybinski.eu Gwałtowny rozwój rynków finansowych w minionych dekadach 15 % of nominal global GDP1980199320002005 Global bond market capitalization39.691.4113.6130.3 - government debt securities19.843.444.251.7 - private debt securities19.848.069.478.7 Global equity market capitalization29.758.6100.998.9 Global bank deposits49.567.278.985.4 Global derivative markets (notional outstanding)n.a.386.1345.4798.9 Source: Rybinski K., Opala P., Holda M. (2008) „Gordian knots of the 21st century”, book published by Ministry of Regional Development and Rewasz, June 2008

16 Rybinski.eu Wzrost transgranicznych zobowiązań finansowych 16 Source: Rybinski K., Opala P., Holda M. (2008) „Gordian knots of the 21st century”, book published by Ministry of Regional Development and Rewasz, June 2008 1980199220002005 Total cross-border capital flows, $ trillion0.460.904.506.19 % of global GDP 5414

17 Rybinski.eu 17 Globalne powiązania finansowe Źródło: BIS Quarterly Review, grudzień 2007

18 Rybinski.eu 18 Globalne powiązania finansowe Źródło: BIS Quarterly Review, grudzień 2007

19 Udział aktywów zagranicznych w aktywach sektora bankowego, 2005 Źródło: ECB, BIS.

20 Kapitalizacja wybranych giełd papierów wartościowych, w miliardach USD Źródło: World Federation of Exchanges, www.world-exchanges.org.www.world-exchanges.org

21 Rybinski.eu 21 Atrakcyjność i siła finansowa Azji Chiny1500Japonia1000 ZEA900 Norwegia400 Arabia S. 350 Singapur330 Kuwejt250 PIMCO693 CalPERS247 Rezerwy dewizowe i SWF, Q4’2007 (szacunki, USD miliardy) Oferty publiczne akcji

22 Rybinski.eu 22 Częstotliwość kryzysów rośnie

23 Rybinski.eu Tyrania zabezpieczenia – bariera dla rozwoju rynków finansowych W celu ograniczenia problemu selekcji negatywnej banki wymagają zabezpieczenia pożyczki (asymetria informacji) W celu ograniczenia problemu selekcji negatywnej banki wymagają zabezpieczenia pożyczki (asymetria informacji) De Soto udokumentował, że na Filipinach otrzymanie aktu własności mieszkania lub działki miejskiej wymaga 168 kroków biurokratycznych w 53 instytucjach i zajmuje między 13 a 25 lat, w Egipcie 77 kroków, 31 instytucji i 5-14 lat, na Haiti 176 kroków i ponad 19 lat. De Soto udokumentował, że na Filipinach otrzymanie aktu własności mieszkania lub działki miejskiej wymaga 168 kroków biurokratycznych w 53 instytucjach i zajmuje między 13 a 25 lat, w Egipcie 77 kroków, 31 instytucji i 5-14 lat, na Haiti 176 kroków i ponad 19 lat. Nawet gdy ma się tytuł prawny system prawny nie pozwala efektywnie korzystać z tego prawa własności, więc banki niechętnie udzielają pożyczek Nawet gdy ma się tytuł prawny system prawny nie pozwala efektywnie korzystać z tego prawa własności, więc banki niechętnie udzielają pożyczek Wzór osadnictwa Europejczyków w koloniach tłumaczy w 75% różnice w jakości systemów prawnych (kraje przyjazne do osadnictwa i dużo „białych” versus kraje gdzie osiedliło się niewielu „białych”) – Stany Zjednoczone, Kanada, Australia i Nowa Zelandia versus takie kolonie brytyjskie jak Jamajka, Indie, Pakistan i Nigeria. Wzór osadnictwa Europejczyków w koloniach tłumaczy w 75% różnice w jakości systemów prawnych (kraje przyjazne do osadnictwa i dużo „białych” versus kraje gdzie osiedliło się niewielu „białych”) – Stany Zjednoczone, Kanada, Australia i Nowa Zelandia versus takie kolonie brytyjskie jak Jamajka, Indie, Pakistan i Nigeria. 23 Źródło: Rajan, Raghuram G. and Luigi Zingales. 2003. Saving Capitalism from the Capitalists: Unleashing the Power of Financial Markets to Create Wealth and Spread Opportunity. Crown Business: New York.

24 Rybinski.eu Co to jest? Ja, ołówek Esej Leonard’a E. Read’a, The Freeman 1958 Cedrowe drzewo ścina się w Północnej Kalifornii lub Oregonie, które przewozi się do San Leandro w Kalifornii i tnie na małe kawałki, prąd do produkcji pochodzi z elektrowni wodnej Pacific Gas and Electric Company, grafit do wkładu jest wydobywany w Cejlonie, który po przetransportowaniu do USA jest mieszany z gliną z Missisipi, w procesie rafinacji w temperaturze 1850 stopni używa się wosku z Meksyku i naturalnych tłuszczy. Do uzyskania koloru lakieru ołówka używa się oleju rycynowego, co zrobienia metalowej opaski cynku i miedzi – z Chile – a gumka jest wytwarzana z oleju rzepakowego w Holenderskich Indii Wschodnich i chlorku siarki. Inne komponenty ołówka pochodzą z Włoch i Brazylii. W sumie, żeby powstał ołówek, potrzebne są komponenty i aktywność firm w kilkunastu krajach. Ołówek jest najlepszym symbolem GLOBALIZACJI

25 25 Globalizacja Jest to swobodny przepływ towarów, usług, pracy, kapitału i wiedzy pomiędzy krajami. Pod mianem globalizacji rozumie się proces wzrastającej zależności pomiędzy krajami i obywatelami (Stanley Fischer). Globalizacja

26 Rybinski.eu 26 Globalizacja w mediach W latach siedemdziesiątych słowo globalizacja nie pojawiło się na łamach New York Times, w latach osiemdziesiątych pojawiało się rzadziej niż raz w tygodniu, w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych rzadziej niż dwa razy w tygodniu, w drugiej trzy razy na tydzień. Wpisanie słowa globalization w wyszukiwarce google.com w 2002 r. dawało 1,6 mln odnośników, w 2007 r. 24,6 mln odnośników.

27 Rybinski.eu 27 Polska Korea ArabiaSaudyjska Arabia Saudyjska Nowa Zelandia Rosja Tajwan Przykład z Birmy. Źródło: strony internetowe restauracji McDonald’s McDonald’s – symbol globalizacji

28 Rybinski.eu Globalizacja wspiera wzrost Historical experience with growth 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1000-15001500-18201820-18701870-19131913-19501950-731973-901990-2005 Western EuropeUnited StatesOther Western offshoots MexicoNorwayJapanSouth KoreaChina GDP per capita growth rate of fastest growing country/region (annual average, %) World GDP per capita growth rate (annual average, %)

29 Rybinski.eu *The index is a composite quantitative measure of “the 10 key ingredients of economic freedom such as low tax rates, tariffs, regulation, and government intervention, as well as strong property rights, open capital markets, and monetary stability.” Nie mylić globalizacji z demokracją i wolnością

30 Rybinski.eu 30 Nie każdy jednakowo korzysta z szans jakie stwarza globalizacja Źródło: World Bank, World Development Report, 2009

31 Rybinski.eu 31 Handlujemy więcej, pomimo większej liczby granic Źródło: World Bank, World Development Report, 2009

32 Rybinski.eu 32 Świat widziany przez poziom PKB Źródło: World Bank, World Development Report, 2009

33 Rybinski.eu 33 Bariery globalizacji Źródło: World Bank, World Development Report, 2009

34 Rybinski.eu 34 Odrobina historii 1870-1913 - pierwsza fala globalizacji, 1870-1913 - pierwsza fala globalizacji, 1913-1950 - okres odwrotu od globalizacji, spowodowanego wojną i Wielkim Kryzysem, 1913-1950 - okres odwrotu od globalizacji, spowodowanego wojną i Wielkim Kryzysem, 1950-1973 - złoty wiek globalizacji, 1950-1973 - złoty wiek globalizacji, od 1973 roku - druga fala globalizacji. od 1973 roku - druga fala globalizacji. Czynnikami, które wyróżniają drugą falę globalizacji od poprzednich okresów są przepływy usług i wiedzy W XXI wieku nie wymieniamy sukna za wino, tylko handlujemy procesami biznesowymi

35 Rybinski.eu 35 Okresy globalizacji to okresy prosperity W latach 1820-1870 świat średnio rozwijał się w tempie 0.5% rocznie W latach 1820-1870 świat średnio rozwijał się w tempie 0.5% rocznie W pierwszym okresie globalizacji (1870-1914) tempo wzrostu przyspieszyło do 1.3% średniorocznie W pierwszym okresie globalizacji (1870-1914) tempo wzrostu przyspieszyło do 1.3% średniorocznie W tym okresie wiele zapóźnionych krajów zaczęło się bogacić, na przykład PKB per capita w Japonii w 1870 roku było na poziomie 25% Wielkiej Brytanii, przez 40 lat Japonia rosła w tempie 1.5% wobec 1% WB, Argentyna w tempie 2.5%. W tym okresie wiele zapóźnionych krajów zaczęło się bogacić, na przykład PKB per capita w Japonii w 1870 roku było na poziomie 25% Wielkiej Brytanii, przez 40 lat Japonia rosła w tempie 1.5% wobec 1% WB, Argentyna w tempie 2.5%. Z kolei kraje które nie korzystały z globalizacji traciły, PKB per capita w Chinach obniżyło się z 24% WB w 1870 roku do 13% w 1914 roku Z kolei kraje które nie korzystały z globalizacji traciły, PKB per capita w Chinach obniżyło się z 24% WB w 1870 roku do 13% w 1914 roku W drugim okresie globalizacji świat rozwijał się najszybciej w historii, średniorocznie od 1960 roku do końca wieku w tempie 2% średniorocznie W drugim okresie globalizacji świat rozwijał się najszybciej w historii, średniorocznie od 1960 roku do końca wieku w tempie 2% średniorocznie

36 Rybinski.eu 36 Udział regionów w światowym handlu % z całości19901995200020051990-2005 Kraje uprzemysłowione 72,767,165,159,7Spadek UE43,939,336,937,5Spadek USA13,113,615,612,2Spadek Kraje rozwijające się 27,332,934,940,3Wzrost Azja12,818,018,821,3Wzrost Źródło: IMF Direction of Trade Statistics

37 Rybinski.eu 37 Odsetek populacji żyjący za mniej niż 2 USD dziennie (PPP) 198119902002 Azja Wschodnia84,869,940,7 Europa i Azja Centralna 4,74,916,1 Ameryka Łacińska 26,928,423,4 Bliski Wschód28,921,419,8 Azja Południowa89,185,577,8 Afryka Subsaharyjska 73,37574,9 Źródło: WDI 2006

38 Rybinski.eu 38 Szacowana wielkość relatywna gospodarek w roku 2005 i 2050 (Stany Zjednoczone = 100) Kraj (indeks dla USA=100) PKB wg kursów rynkowych w USD PKB wg szacunków parytetu siły nabywczej 2005205020052050 Stany Zjednoczone100 Japonia39233223 Niemcy23152015 Chiny189476143 Wielka Brytania18151615 Francja17131513 Włochy14101410 Hiszpania9898 Kanada8999 Indie65830100 Korea Płd.6898 Meksyk6179 Australia5656 Brazylia5201325 Rosja5131214 Turcja3105 Indonezja2197 Źródło: Szacunki Hawksworth (2006).

39 Rybinski.eu 39 Chiny mają największy udział w globalnym wzroście gospodarczym Źródło: WEO, IMF, Październik 2007

40 Rybinski.eu Rosnąca rola Chin i Indii w globalnej gospodarce Źródło: Komisja Europejska „ Globalisation: Trends, Issues and Macro Implications for the EU”, Economic Papers, lipiec 2006 W ciągu kilku najbliższych dekad Chindie znacząco zwiększą swój udział w globalnym PKB, możliwe że znów będą produkowały połowę światowych dóbr i usług, tak jak na początku XIX wieku Chiny stają się globalnym konkurentem nie tylko w produkcji obuwia i odzieży, komputerów i sprzętu RTV/AGD, ale także umacniają swoją pozycję w sektorach wymagających wysokiej wiedzy i innowacyjności Liczba studentów w Chinach przekroczyła 30 milionów, to więcej niż łącznie w Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych Chiny zużywają połowę światowego cementu, sa największym światowym eksporterem komputerów i sprzętu telekomunikacyjnego, udział towarów high-tech w chińskim eksporcie wynosi 30 procent, trzy razy więcej niż w Nowej Europie. Udziały Chindii, OECD i reszty świata w globalnym PKB i ludności Chindie Reszta świata OECD Chindie Reszta świata OECD Chiny nie są papierowym smokiem, Indie nie są plastikowym słoniem, to groźni konkurenci i przyszłe centrum gospodarcze świata 40

41 PKB per capita (w cenach z 1990 r., PPP, USA=100) PKB per capita (w cenach z 1990 r., PPP, 1989=100) Źródło: Groningen Growth and Development Centre and the Conference Board, Total Economy Database, January 2007, http://www.ggdc.net. Źródło: Radzikowski, Rybinski (2007)http://www.ggdc.net Chiny podążają śladami tygrysów azjatyckich, 30 lat później, o wiele szybciej Konsensus waszyngtoński: stabilizuj, liberalizuj, prywatyzuj zbankrutował !!!

42 Rybinski.eu 42 Liczba wniosków patentowych Stany Zjednoczone i Japonia są liderami, na razie … Stany Zjednoczone i Japonia są liderami, na razie … Inne kraje azjatyckie szybko poprawiają swoją pozycję Inne kraje azjatyckie szybko poprawiają swoją pozycję Nasz region nie istnieje na patentowej mapie świata Nasz region nie istnieje na patentowej mapie świata * Data for EU-15 are the sum of patent filings from national patent offices and the European Patent Office. According to WIPO, EPO patent filings in 2005 amounted to 60.8 thousands. The total number of patent filings for EU-15 may be overstated as the EPO grants patents on behalf of the member states of the European Patent Convention (EPC), the membership of which is larger than that of the European Union because some EPC member states are not members of the European Union. Furthermore many European patent applicants seek patent protection in multiple EPC member States, therefore, non- resident patent filings by Europeans in other EPC member State offices and at the EPO have become common. For the same reasons the total number of patent filings for CEE-4 may be underrated. Data for Italy are not available. Latin America-6 includes: Brazil, Chile, Colombia, Cuba, Ecuador and Peru. Source: World Intellectual Property Organization. Wnioski patentowe według lokalizacji biura, 000s

43 Rybinski.eu 43 Świat zachodu ciągle żyje w XX wieku

44 KrajPKB (PPP) Udział w podziale głosów MFW / BŚ Dysparytet ABC US=10020052050F 2007C/A (%)C/B (%) USA100 100.0100 Japonia322335.8112156 Niemcy201535.0175233 Chiny7614321.82915 Wlk.Bryt.161528.9181193 Francja151328.9193222 Włochy141019.0136190 Kanada9917.1191 Indie3010011.23711 Korea987.98899 Meksyk9178.59450 Rosja121416.0133114 Turcja5103.26432 Indonezja7195.68029 Źródło: PricewaterhouseCoopers, Hawksworth (2006), obliczenia własne. Udział w podziale głosów MFW i BŚ i poziom PKB (PPP)

45 Rybinski.eu 45 Brak uznania dla globalnej roli Chin i innych krajów rozwijających się rodzi ryzyko szybkiego powstania nowych osi gospodarczych

46 Rybinski.eu Wielka Brytania, USA, Chiny? XIX wiek Wielkiej Brytanii XIX wiek Wielkiej Brytanii XX wiek USA XX wiek USA XXI wiek Chin? XXI wiek Chin? Afryka? Afryka? 46

47 Rybinski.eu Ludność: 1950, 2005 and 2050 Źródło: prognozy demograficzne ONZ z 2005 roku 47

48 Od 20 lat globalna emisja zanieczyszczeń przekracza poziom, który Ziemia jest w stanie zneutralizować;Od 20 lat globalna emisja zanieczyszczeń przekracza poziom, który Ziemia jest w stanie zneutralizować; Zgodnie z obliczeniami Global Footprint Network obecnie luka ta wynosi 26% i stale narasta.Zgodnie z obliczeniami Global Footprint Network obecnie luka ta wynosi 26% i stale narasta. Źródło: 2006 National Footprint Accounts dataset Światowa emisja zanieczyszczeń w relacji do zdolności absorpcyjnych Ziemi (Human Ecological Footprint deficit)

49 Granice wzrostu?Granice wzrostu? spada populacja dzikich zwierząt;spada populacja dzikich zwierząt; rośnie liczba klęsk żywiołowychrośnie liczba klęsk żywiołowych Źródło: Hails C. (red) (2006), “Living Planet Report 2006”, WWF International, Institute of Zoology, Global Footprint Network, EM-DAT, The OFDA/CRED International Disaster Database, Université catholique de Louvain, Brussels, 2007, Belgium. Populacja dzikich zwierząt (1970=1,0) (Living planet index) Liczba notowanych klęsk żywiołowych

50 Rybinski.eu Kto zarządza tym bałaganem? 50

51 Rybinski.eu Co dalej? G7, G20, g…. G7, G20, g…. MFW – przykład z Jakarty, 100 mld MFW – przykład z Jakarty, 100 mld Globalna stabilność finansowa Globalna stabilność finansowa Globalna inflacja Globalna inflacja Globalne public goods Globalne public goods Potrzebny nowy globalny ład Potrzebny nowy globalny ład Nowe G-8, globalny bank centralny Nowe G-8, globalny bank centralny 51

52 Rybinski.eu Nowe G-8? 52

53 Rybinski.eu Nowe G-8? 53 CountryRank 1.China15.4 2.European Union14.7 3.United States12.8 4.India10.8 5.Japan4.3 6.Brazil2.8 7.Russia2.6 8.Indonesia2.4 9.Mexico1.9 10.Pakistan1.6 11.Bangladesh1.3 12.Korea, South1.3 13.Nigeria1.2 14.Canada1.2 15.Iran1.1 16.Turkey1.0 17.Egypt0.9 18.Philippines0.9 19.Thailand0.9 20.Vietnam0.8 Źródło: Rybinski K., Opala P., Holda M. (2008) „Gordian knots of the 21st century”, czerwiec 2008

54 Rybinski.eu 54 Globalizacja – kto zyska, kto traci? Otwartość na przepływy handlowe i przepływy finansowe pozwala szybciej zwiększyć poziom PKB per capita, ale jednocześnie jest związana z większą zmiennością produkcji. Otwartość na przepływy handlowe i przepływy finansowe pozwala szybciej zwiększyć poziom PKB per capita, ale jednocześnie jest związana z większą zmiennością produkcji. Globalny podział produkcji, przyczynia się do wzrostu dysproporcji pomiędzy wysoko i nisko wykwalifikowanymi pracownikami (Feenstra, Hanson 2001). Globalny podział produkcji, przyczynia się do wzrostu dysproporcji pomiędzy wysoko i nisko wykwalifikowanymi pracownikami (Feenstra, Hanson 2001).

55 Rybinski.eu 55 Globalizacja może prowadzić do pogorszenia lub do poprawy sytuacji najbiedniejszych gospodarstw domowych, w zależności od sytuacji w danym kraju i od prowadzonej polityki gospodarczej. Globalizacja może prowadzić do pogorszenia lub do poprawy sytuacji najbiedniejszych gospodarstw domowych, w zależności od sytuacji w danym kraju i od prowadzonej polityki gospodarczej. Kryzysy finansowe są najbardziej dotkliwe dla biednych i powiększają obszary biedy. Kryzysy finansowe są najbardziej dotkliwe dla biednych i powiększają obszary biedy. W większości przypadków wzrost eksportu i napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych zmniejsza obszary biedy. W większości przypadków wzrost eksportu i napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych zmniejsza obszary biedy. Globalizacja – kto zyska, kto traci?

56 Rybinski.eu 56 Globalny rynek pracy – przyczyny powstania Załamanie się byłego bloku sowieckiego i włączenie się gospodarek Europy Środkowo - Wschodniej w światowy obieg gospodarczy. Załamanie się byłego bloku sowieckiego i włączenie się gospodarek Europy Środkowo - Wschodniej w światowy obieg gospodarczy. Reformy w Indiach i Chinach, ukoronowane przystąpieniem Chin do WTO w końcu 2001 r. Reformy w Indiach i Chinach, ukoronowane przystąpieniem Chin do WTO w końcu 2001 r. Szybki postęp we wdrażaniu osiągnięć technik informacyjnych i telekomunikacyjnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem, co umożliwiło wydzielenie i standaryzację szeregu procesów biznesowych, które następnie zostały przesunięte do krajów czy lokalizacji o niższych kosztach wytwarzania. Szybki postęp we wdrażaniu osiągnięć technik informacyjnych i telekomunikacyjnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem, co umożliwiło wydzielenie i standaryzację szeregu procesów biznesowych, które następnie zostały przesunięte do krajów czy lokalizacji o niższych kosztach wytwarzania.

57 Rybinski.eu 57 Znaczący spadek kosztów transportu (ceny w transporcie lądowym spadły o 21 procent, w transporcie lotniczym o 30 procent, zaś ceny rozmów telefonicznych spadły o 95 procent), Znaczący spadek kosztów transportu (ceny w transporcie lądowym spadły o 21 procent, w transporcie lotniczym o 30 procent, zaś ceny rozmów telefonicznych spadły o 95 procent), Wielostronna liberalizacja handlu, przeciętne cło obniżono o około 30 procent, Wielostronna liberalizacja handlu, przeciętne cło obniżono o około 30 procent, Postęp technologiczny zatarł granice pomiędzy tym co może i co nie może być przedmiotem obrotu w handlu międzynarodowym. Postęp technologiczny zatarł granice pomiędzy tym co może i co nie może być przedmiotem obrotu w handlu międzynarodowym. Globalny rynek pracy – przyczyny powstania

58 Rybinski.eu 58 Wielkie podwojenie / poczwórny wzrost R.Freeman (2005) szacuje, że po włączeniu byłego bloku sowieckiego, Chin i Indii do globalnej gospodarki rynkowej globalna podaż pracy się podwoiła z 1.5 do 3 mld osób R.Freeman (2005) szacuje, że po włączeniu byłego bloku sowieckiego, Chin i Indii do globalnej gospodarki rynkowej globalna podaż pracy się podwoiła z 1.5 do 3 mld osób IMF WEO (kwiecień 2007) ocenia, że w latach 1980 – 2005 z tych samych powodów podaż pracy zwiększyła się czterokrotnie i że ulegnie podwojeniu w ciągu kolejnych 25 lat IMF WEO (kwiecień 2007) ocenia, że w latach 1980 – 2005 z tych samych powodów podaż pracy zwiększyła się czterokrotnie i że ulegnie podwojeniu w ciągu kolejnych 25 lat

59 Rybinski.eu 59 Wzrost podaży niebieskich kołnierzyków Źródło wykresu: IMF WEO, kwiecień 2007 W 2006 roku na uczelniach w USA było najwięcej osób na jedno miejsce w historii

60 Rybinski.eu 60 Migracje zarobkowe – przenoszenie się ludzi w poszukiwaniu lepiej płatnej pracy i lepszych warunków życia. Migracje zarobkowe – przenoszenie się ludzi w poszukiwaniu lepiej płatnej pracy i lepszych warunków życia. Outsourcing i offshoring – przemieszczanie miejsc pracy w poszukiwaniu tańszych lub lepiej wykwalifikowanych pracowników. Outsourcing i offshoring – przemieszczanie miejsc pracy w poszukiwaniu tańszych lub lepiej wykwalifikowanych pracowników. Prowadzą do powstania społeczeństwa homo sapiens globalis Globalny rynek pracy – główne siły

61 Rybinski.eu 61 Migracje netto (rocznie, w tys.) Źródło: WDI 2006

62 Rybinski.eu 62 Grupa osób czekająca na czerwonym świetle na przejście przez ulicę, Warszawa, 20 kwietnia 2020 roku Źródło: zdjęcie z okładki raportu Banku Światowego o globalnych migracjach

63 Rybinski.eu Postęp gospodarczy i cywilizacyjny świata jest silnie skoncentrowany. W 40 megaregionach, które zajmują niewielką cząstkę powierzchni Ziemi świata mieszka 18% ludności, wytwarzane jest 66% światowego PKB i powstaje 85% wszystkich innowacji. Pomimo obserwowanego procesu „spłaszczania Ziemi” dzięki Internetowi, ciągle światowa aktywność badawcza i innowacyjna jest skoncentrowana w nielicznych klastrach innowacyjności. Postęp gospodarczy i cywilizacyjny świata jest silnie skoncentrowany. W 40 megaregionach, które zajmują niewielką cząstkę powierzchni Ziemi świata mieszka 18% ludności, wytwarzane jest 66% światowego PKB i powstaje 85% wszystkich innowacji. Pomimo obserwowanego procesu „spłaszczania Ziemi” dzięki Internetowi, ciągle światowa aktywność badawcza i innowacyjna jest skoncentrowana w nielicznych klastrach innowacyjności. Źródło: Rybiński K., Wodecki A. Projekt badania kapitału intelektualnego 12 polskich miast 63

64 Rybinski.eu W ciągu 25 lat w Chinach pojawią się nowe Stany Zjednoczone „The scale and pace of China's urbanization promises to continue at an unprecedented rate. If current trends hold, China's urban population will expand from 572 million in 2005 to 926 million in 2025 and hit the one billion mark by 2030. In 20 years, China's cities will have added 350 million people—more than the entire population of the United States today. By 2025, China will have 219 cities with more than one million inhabitants—compared with 35 in Europe today—and 24 cities with more than five million people.” „The scale and pace of China's urbanization promises to continue at an unprecedented rate. If current trends hold, China's urban population will expand from 572 million in 2005 to 926 million in 2025 and hit the one billion mark by 2030. In 20 years, China's cities will have added 350 million people—more than the entire population of the United States today. By 2025, China will have 219 cities with more than one million inhabitants—compared with 35 in Europe today—and 24 cities with more than five million people.” Źródło: McKinsey Global Institute 64

65 Rybinski.eu Globalizacja a inflacja Wielkie uspokojenie: dobra polityka pieniężna, globalizacja (Greenspan, str. 32) czy szczęście Wielkie uspokojenie: dobra polityka pieniężna, globalizacja (Greenspan, str. 32) czy szczęście Globalizacja postęp technologiczny i inflacja/deflacja (Bordo, FIlardo 2005) Globalizacja postęp technologiczny i inflacja/deflacja (Bordo, FIlardo 2005) Globalny rynek pracy (wielkie podwojenie – Freeman 2005, marże?) Globalny rynek pracy (wielkie podwojenie – Freeman 2005, marże?) „Nowy pogląd”, czyli spłaszczenie krzywej Phillipsa (Janet Yellen SF Fed, 2006, to raczej stary pogląd, Benati (2006) pokazuje że to wzrost uporczywości inflacji w 1970-80 jest „nowy” „Nowy pogląd”, czyli spłaszczenie krzywej Phillipsa (Janet Yellen SF Fed, 2006, to raczej stary pogląd, Benati (2006) pokazuje że to wzrost uporczywości inflacji w 1970-80 jest „nowy” Krzywa Phillipsa (płaska czy stroma wniosek niższa inflacja, Frankel 2006) Krzywa Phillipsa (płaska czy stroma wniosek niższa inflacja, Frankel 2006) Handel międzynarodowy a inflacja Handel międzynarodowy a inflacja Globalizacja a wzrost wydajności Globalizacja a wzrost wydajności

66 Rybinski.eu Globalna a inflacja Szereg artykułów pokazuje na globalizację inflacji: Ciccarelli, Mojon (2005), Mumtaz, Surico (2006), Borio, Filardo (2006). Szereg artykułów pokazuje na globalizację inflacji: Ciccarelli, Mojon (2005), Mumtaz, Surico (2006), Borio, Filardo (2006). Czynnik globalny wpływa na poziom, zmienność i uporczywość (spadek uporczywości) inflacji CPI w kraju Czynnik globalny wpływa na poziom, zmienność i uporczywość (spadek uporczywości) inflacji CPI w kraju Globalna inflacja zależy od globalnej płynności (pieniądz wraca do modeli, ale tylko w skali globalnej) i globalnej luki PKB, krajowa luka PKB nieistotna (w przypadku cen usług luka globalna również bardziej istotna) Globalna inflacja zależy od globalnej płynności (pieniądz wraca do modeli, ale tylko w skali globalnej) i globalnej luki PKB, krajowa luka PKB nieistotna (w przypadku cen usług luka globalna również bardziej istotna) Chmielewski, Kot (2006) próbują ratować krzywą Phillipsa, odnoszą sukces w krótkim okresie, w dłuższym te próby będą bezskuteczne Chmielewski, Kot (2006) próbują ratować krzywą Phillipsa, odnoszą sukces w krótkim okresie, w dłuższym te próby będą bezskuteczne

67 Rybinski.eu Globalna inflacja: wnioski dla polityki pieniężnej Jeżeli krzywa Phillipsa jest płaska, to polityka pieniężna staje przed nowymi wyzwaniami (po okresie „wielkiego uspokojenia” okres „wzmożonej czujności”) Jeżeli krzywa Phillipsa jest płaska, to polityka pieniężna staje przed nowymi wyzwaniami (po okresie „wielkiego uspokojenia” okres „wzmożonej czujności”) Konieczność identyfikacji, czy zmiana inflacji CPI dotyczy komponentu krajowego, czy globalnego Konieczność identyfikacji, czy zmiana inflacji CPI dotyczy komponentu krajowego, czy globalnego Czy zmianę inflacji globalnej należy traktować jak wstrząsy podażowe? Czy zmianę inflacji globalnej należy traktować jak wstrząsy podażowe?

68 Rybinski.eu 30 point difference ! Do you think the fact that the American economy has become increasingly global is good because it has opened up new markets for American products and resulted in more jobs, or bad because it has subjected American companies and employees to unfair competition and cheap labor? (NBC/WSJ poll). Źródło: Dani Rodrick, prezentacja Społeczne poparcie dla globalizacji gwałtownie maleje – ryzyko dla globalnego wzrostu

69 Rybinski.eu

70

71

72 72

73 Rybinski.eu Co robi rząd USA żeby uniknąć kolejnej wielkiej depresji

74 Rybinski.eu Charakterysytka szoku –Od bankowości 3-5-3 do leveraged, originate-to-distribute banking, unregulated shadow banking –Od banków prywatnych do państwowych –Od superklasy do drobnicy Yahoo market cap: Jan 2000 - 133bn → Sep 2001 4.7bn Yahoo market cap: Jan 2000 - 133bn → Sep 2001 4.7bn Citigroup market cap: Jan 2007 275bn → Jan 2009 21bn (after bailout) Citigroup market cap: Jan 2007 275bn → Jan 2009 21bn (after bailout) –Od prostych reguł do skomplikowanego systemu regulacji, do systemu zarządzania ryzykiem przez karalucha Source: Google Anwers, Reuters

75 Rybinski.eu Nadchodzi recesja, ile potrwa? Source: World Economic Outlook (Update), IMF, November 2008. OECD Economic Outlook No. 84, November 2008, Consensus Economics, January 2008. GDP and inflation forecasts for 2009 GDPInflation CE*IMFOECDCE*IMFOECD Date of forecast01/200911/2008 01/200911/2008 World-0.22.2-1.8-- USA-1.8-0.7-0.9-0.51.81.2 Eurozone-1.4-0.5-0.61.01.91.4 Japan-1.7-0.2-0.1-0.40.90.3 UK-2.2-1.3-1.02.9- * Consensus Economics

76 Rybinski.eu Nacjonalizacja banków oznacza, że wiarygodność rządów została „rozciągnięta” na banki 76 Credit Default Swaps – Polska i banki komercyjne (w punktach bazowych) 2 bn + 1 bn = 3bn Reinhart, Rogoff – 86% Hiszpania, Grecja, Irlandia Co z dolarem?

77 Rybinski.eu Na zakończenie Czy EŚiW zbankrutuje? (sudden stop) Czy EŚiW zbankrutuje? (sudden stop) Atak spekulacyjny na złotego (1998) Atak spekulacyjny na złotego (1998) Rola mediów na globalnych rynkach finansowych (percepcja a fakty, szybkość, powszechność) Rola mediów na globalnych rynkach finansowych (percepcja a fakty, szybkość, powszechność) 77