1 MODEL AD-AS, KRZYWA PHILLIPSA I OCZEKIWANIA INFLACYJNE

2 Pamiętasz? Cykl koniunkturalny2 Pamiętasz? Y (PKB) Czas Cykl koniunkturalny Recesja Dno Szczyt Ekspansja 1. BARDZO DŁUGIEGO OKRESU (kilkadziesiąt lat) dotyczy mo-del wzrostu gospodarczego. Opisuje on zmiany produkcji poten-cjalnej, Yp, wywołane zmianami ilości i produktywności zasobów. 2. KRÓTKIEGO OKRESU (1-2 lata?) dotyczy model IS/LM. W krótkim okresie możliwości produkcyjne nie są w pełni wyko-rzystane, więc zagregowany popyt decyduje o wielkości produkcji, Y (i bezrobocia). Jego zmiany powodują, że rzeczywista produkcja, Y, odchyla się od produkcji potencjalnej, Yp. Ceny są stabilne. 3. DŁUGIEGO OKRESU (5-8 lat?) dotyczy model AD/AS. W długim okresie rzeczywista produkcja, Y, odchyla się i powraca do wielkości produkcji potencjalnej, Yp. Ceny się zmieniają, a za-sób czynników produkcji jest stały, więc – zwykle – produkcja po-tencjalna jest stała.

3 Pora na analizę dotyczącego długiego okresu MODELU KRZY-WEJ PHILLIPSA.Modele: AD/AS i KRZYWEJ PHILLIPSA opisują waha-nia rzeczywistej produkcji, Y, wokół produkcji potencjalnej, Yp. Tym fluktuacjom towarzyszą zmiany poziomu BEZROBOCIA i tempa INFLACJI.

4 MODEL AD/AS LAS E B SAS A AD YOto znana nam z wykładu podstaw ekonomii graficzna wersja modelu AD/AS: Y P LAS AD 2 1 E SAS A B 1. LINIA ZAGREGOWANEGO POPYTU, AD, JEST UJEMNIE NACHYLONA. 2. LINIA ZAGREGOWANEJ PODAŻY KRÓTKOOKRESOWEJ, SAS, JEST DODATNIO NACHYLONA I PŁASKA. 3. LINIA ZAGREGOWANEJ PODAŻY DŁUGOOKRESOWEJ, LAS, JEST PIONOWA.

5 LAS E B SAS A AD Y UJEMNIE NACHYLONE LINIE ZAGREGOWANEGO POPY-TU, AD2 1 E SAS A B 1. Zmiany średniego poziomu cen w gospodarce, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez „efekt stopy procentowej”.

6 Y P LAS AD 2 1 E SAS A B 1. Zmiany średniego poziomu cen w gospodarce, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez „efekt stopy procentowej”. 2. Zmiany średniego poziomu cen, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez „efekt majątkowy”.

7 Y P LAS AD 2 1 E SAS A B 1. Zmiany średniego poziomu cen w gospodarce, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez „efekt stopy procentowej”. 2. Zmiany średniego poziomu cen, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez „efekt majątkowy”. 3. Zmiany średniego poziomu cen, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez wpływ na opłacalność eksportu, X, i importu, Z.

8 PŁASKIE LINIE ZAGREGOWANEJ PODAŻY KRÓTKOOK-RESOWEJ, SASLAS AD 2 1 E SAS A B P* P1 W krótkim okresie na zmiany zapotrzebowania firmy reagują raczej zmianą wielkości produkcji, a nie zmianą cen.

9 PO PIERWSZE, nawet, gdy produkcja jest bliska potencjalnej, w krótkim okresie można ją zwiększyć, intensywnie eksploatując zasoby.

10 PO DRUGIE, płace nominalne są „lepkie”, a w warunkach konkurencji „lepkość płac” powoduje „lepkość” cen: a. Umowy o pracę są długoterminowe i zdecentralizowane. b. Niektóre firmy w trosce o wydajność pracy i stabilność zatrud-nienia oferują wysokie i stabilne płace (ang. efficiency wages). c. Konkurencja na rynku pracy jest słaba: koszty zwalniania i rekrutowania pracowników są wysokie; to zatrudnieni insiders (a nie bezrobotni outsiders) biorą udział w negocjacjach płacowych. Utrudnia to spadek płac pod presją bezrobocia. d. Normy kulturowe czynią płace „lepkimi”.

11 Ceny są „lepkie” także dlatego, że:a. Występuje „problem koordynacji”. b. Niektóre firmy wolno zmieniają ceny, ponieważ koszty zmie-nianych jadłospisów (ang. menu costs) są wysokie.

12 W efekcie linie zagregowanej podaży krótkookresowej, SAS, są płaskie…LAS AD 2 1 E SAS A B P* P1 W krótkim okresie na zmiany zapotrzebowania firmy reagują raczej zmianą wielkości produkcji, Y, a nie zmianą cen, P.

13 PIONOWA LINIA ZAGREGOWANEJ PODAŻY DŁUGOOK-RESOWEJ, LASAD 2 1 E SAS A B Kiedy wszystkie ceny, w tym ceny czynników produkcji, są „gięt-kie”, na rynkach czynników panuje stale równowaga. W efekcie - przy danym położeniu linii popytu i podaży na rynkach czynni-ków i danej produktywności czynników – rzeczywista produkcja, Y, równa się stałej produkcji potencjalnej, Yp.

14 P LAS SAS E B SAS E A AD AD Y Y2 2 B SAS E 1 1 A AD 2 AD 1 Y Y P Zmiany wielkości produkcji potencjalnej, Yp, (czyli przesunięcia linii LAS) następują na skutek: 1. Zmian produktywności czynników (np. postęp techniczny).

15 P LAS SAS E B SAS E A AD AD Y Y2 2 B SAS E 1 1 A AD 2 AD 1 Y Y P Zmiany wielkości produkcji potencjalnej, Yp, (czyli przesunięcia linii LAS) następują na skutek: 1. Zmian produktywności czynników (np. postęp techniczny). 2. Szoków popytowych i podażowych na rynkach czynników (np. skutki wyżu demograficznego na rynku pracy).

16 PRZYKŁADY ANALIZY GOSPODARKI ZA POMOCĄ MODE-LU AD/ASOto jedna z głównych idei „ekonomistów podażowych” (ang. sup-ply side economics): Wysokie podatki osłabiają motywację do efektywnego gospodaro-wania, zmniejszając płace i zyski, co zniechęca ludzi do pracy, oszczędzania, inwestowania i wdrażania innowacji. W efekcie po-datki hamują wzrost produkcji potencjalnej, Yp. CZĘŚĆ zwolenników ekonomii podażowej sądzi/sądziła, że ob-niżka podatków tak znacznie zwiększy zagregowaną podaż, że w efekcie wpływy budżetu z opodatkowania raczej SIĘ ZWIĘK-SZĄ, NIE ZMALEJĄ (np.: „krzywa Laffera”).

17 KRZYWA LAFFERA Kiedy przeciętna stopa opodatkowania, , wynosi 0, podatkowe do-chody budżetu też są równe 0 (zob. rysunek). (Przecież podatek nie jest pobierany). Kiedy przeciętna stopa opodatkowania, , wynosi 100%, znowu wy-noszą one 0. (Nikt nie chce pracować, kiedy państwo zabiera wszyst-kie owoce pracy). Linia na rysunku to KRZYWA LAFFERA, która ukazuje zależność wpływów do budżetu i wysokości przeciętnej stopy opodatkowania. Krzywa Laffera Wpływy do budżetu t 100%

18 Krzywa Laffera Wpływy do budżetu Obniżenie podatków spowoduje silny wzrost produkcji i docho-dów, a więc podstawy opodatkowania. Nawet przy niższych staw-kach podatków wywoła to wzrost dochodów budżetu. Produkcja się zwiększy, ponieważ: 1. Obniżenie podatków sprawi, że ludziom będzie się opłacać więcej pracować. (Przecież państwo zostawi im większą część owoców pra-cy). (Wzrosną nakłady pracy w gospodarce). 2. Sektor prywatny efektywniej wykorzysta zasoby uwolnione przez – zmuszony obniżką podatków do zmniejszenia wydatków - sektor publiczny. (Wzrośnie produktywność pracy w gospodarce).

19 CZĘŚĆ zwolenników ekonomii podażowej sądzi/sądziła, że obniżka podatków tak znacznie zwiększy zagregowaną po-daż, że w efekcie wpływy budżetu z opodatkowania raczej się zwiększą, a nie zmaleją. (np.: „krzywa Laffera”). Jak piszą Dornbusch, Fischer, Startz: „Nawet polityczni sojusznicy tych zwolenników ekonomii podażowej (np. George Bush (ojciec) nim został prezydentem) nazywają ten (skądinąd bardzo popularny w Polsce – B.Cz.) pogląd «EKONOMIĄ VOODOO»”. (D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroekonomia 2003, PWE, Warszawa, s ).

20 Czy obniżenie podatków zwiększa podaż pracy w gospodarce?WIELKA BRYTANIA: „(...) rząd Margaret Thatcher zapocząt-kował realizację wielkiego programu obniżek podatków (...). Re-alna wartość ulg i odliczeń zmniejszających podstawę opodatko-wania dochodów osobistych wzrosła o 25%. Podstawowa stopa podatku dochodowego została obniżona z 33% do 25%, zaś sto-pa najwyższa – z 83% do 40%. (...). Wyniki (...) ocenił C. V. Brown w pracy: The 1988 Tax Cuts, Work Incentives and Revenue, „Fiscal Studies” Brown stwierdził, że znaczne zwiększenie ulg podatkowych spo-wodowało wzrost podaży pracy o mniej niż pół procenta. Obni-żenie podstawowej stopy podatku dochodowego nie miało na po-daż pracy żadnego zauważalnego wpływu. Drastyczna obniżka krańcowej stopy płaconego podatku (...) w niewielkim stopniu pobudziła wzrost oferowanej przez nich (pracowników – B. Cz.) podaży pracy”. (D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroekonomia 2003, PWE, Warszawa, s. 224). STANY ZJEDNOCZONE: W latach (za prezydentu-ry Ronalda Reagana) próbowano wykorzystać recepty radykal-nych zwolenników ekonomii podażowej (np. Arthura Laffera). Np. w USA krańcowa stopa opodatkowania podatkiem docho-dowym spadła z 50% do 28%). Wynikiem był – przede wszyst-kim - wielki deficyt budżetowy.

21 W USA skutkiem obniżki podatków okazał się znaczny wzrost zagregowanego popytu, AD, jednak produkcja i dochody (a zatem również podstawa opodatkowania) wzrosły umiarkowanie. Stało się to przyczyną dużego deficytu budżetowego. Pojawiła się inflacja. (Zob. rysunek). Yp LAS LAS1 AD 2 1 E Y P Yp1 E2 E1

22 Jednakże część zaleceń zwolenników „ekonomii podażowej” oka-zała się słuszna. Np. w latach 80. XX w. w USA w wyniku tzw. DE-REGULACJI, czyli po „uwolnieniu” cen i „otwarciu” rynków, obniżyły się ceny m. in. lotniczych przewozów pasażerskich, transportu kolejowego i samochodowego, usług telekomunikacyj-nych.

23 Jak wiadomo, „zarządzanie popytem” jest skuteczne jedynie krótkookresowo. W długim okresie produkcja powraca do wiel-kości potencjalnej. Od „zarządzania popytem” wielu woli zatem „podażo-we” instrumenty polityki gospodarczej. Jednak – inaczej niż zwolennicy ekonomii voodoo - nie wierząc w ich nadzwyczajną skutecznośc - ekonomiści ci obok obniżania podatków zalecają jednoczesne zmniejszanie wydatków państwa. Ich zdaniem, w efekcie takiej polityki gospodarczej wpływy z podatków zmniejszyłyby się, lecz zmalałyby również wydatki państwa, a więc łączny wpływ tych zdarzeń na deficyt budżetowy okazałby się neutralny.

24 „W efekcie takiej polityki gospodarczej wpływy z podatków zmniej-szyłyby się, lecz zmalałyby również wydatki państwa, a więc łączny wpływ tych zdarzeń na deficyt budżetowy okazałby się neutralny”. Oto obraz takiej sytuacji: P LAS LAS1 E1 E AD 2 AD 1 Yp Yp1 Y

25 Obrońcy ekonomii podażowej podkreślają celowość prowadzenia dotyczącego wielu lat PEŁNEGO rachunku szkód i korzyści towa-rzyszących obniżce podatków. Powinien on uwzględniać DŁUGO-OKRESOWE skutki reform (ang. dynamic scoring). Sceptycy odpowiadają, że dynamic scoring nie zmienia ne-gatywnej oceny tez radykalnych zwolenników ekonomii podażowej. Wpływ obniżki podatków na wielkość produkcji jest po prostu bar-dzo słaby. Wskazują także praktyczne przeszkody, utrudniające od-powiednie symulacje (np. nie da się oszacować długookresowych skutków obniżki podatków z powodu nieznajomości przyszłej poli-tyki gospodarczej państwa).

26 MODEL AD/AS W DZIAŁANIU; cd... Oto zachowanie gospodarki amerykańskiej po 1970 r. opisane za pomocą modelu AD/AS… Wzrostowi produkcji odpowiadają przesunięcia długookresowej linii podaży, LAS. W latach 90. były one nieco większe niż w latach 70. XX w. Natomiast linia zagregowanego popytu, AD, wędrowała szybciej w górę w latach 70., co było przyczyną wysokiej inflacji... Długookresowe zmiany zagregowanego popytu i podaży (USA) Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 108.

27 ZADANIE W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P =  Y a linię SAS rów-nanie: P = 1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sy-tuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie.

28 ZADANIE W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P=-0.003Y+ 4.0 a linię SAS rów-nanie: P=1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sy-tuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1. P Y LAS’ LAS AD 1,3 1 E E’

29 b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie.ZADANIE W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P=-0.003Y+ 4.0 a linię SAS rów-nanie: P=1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sy-tuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1. b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. P Y LAS’ LAS AD 1,3 1 E E’

30 b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3.ZADANIE W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P =-0.003Y+ 4.0 a linię SAS rów-nanie: P = 1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sy-tuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1. b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. P Y LAS’ LAS AD 1,3 1 E E’

31 b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. ZADANIE W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P =  Y a linię SAS rów-nanie: P = 1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sy-tuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1. b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. c) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN jest równa 130, a realny popyt na pieniądz to: MD = 0,5Y – 1000i. O ile p. proc. zmieni się stopa procentowa, i, po upływie długiego okresu? P Y LAS’ LAS AD 1,3 1 E E’

32 b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. ZADANIE W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P =  Y a linię SAS rów-nanie: P = 1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sy-tuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1. b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. c) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN jest równa 130, a realny popyt na pieniądz to: MD = 0,5Y – 1000  i. O ile p. proc. zmieni się stopa procentowa, i, po upływie długiego okresu? 130/1= 0,51000 – 1000  i1 130/1,3= 0,5900 – 1000  i2 O 2 p. proc. P Y LAS’ LAS AD 1,3 1 E E’

33 KRZYWA PHILLIPSA KRZYWA PHILLIPSA stanowi rozwinięcie modelu AD/AS i po-kazuje związek stóp inflacji (π) i bezrobocia (U) w gospodarce. Wyprowadżmy wzór krzywej Phillipsa.

34 Nominalny poziom płac w gospodarce, W, zależy od stopy bezro-bocia, U, na rynku pracy. W szczególności: Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt, gdzie α to dodatni parametr opisujący wrażliwość nominalnych wynagrodzeń, W, na zmiany odchylenia stopy bezrobocia, U, od naturalnej stopy bezrobocia, U*.

35 Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt, U < U* to Wt+1 > Wt . Zauważmy, że:Aby płace zaczęły ROSNĄĆ (Wt+1>Wt), rzeczywista stopa bezrobo-cia, U, musi spaść poniżej naturalnej stopy bezrobocia, U*. Wszak kiedy UWt. W TAKIEJ SYTUACJI NIEDOBÓR RĄK DO PRACY NA RYNKU PRACY POWODUJE STOPNIOWY WZROST PŁAC.

36 Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt, Zauważmy, że: U > U* to Wt+1 < Wt .Aby płace zaczęły SPADAĆ (Wt+1U*, wyrażenie (U-U*) jest dodatnie i - przy dodatnim pa-rametrze α - Wt+1 W TAKIEJ SYTUACJI PRZYMUSOWE BEZROBOCIE NA RYNKU PRACY POWODUJE STOPNIOWY SPADEK PŁAC.

37 Skoro: (1) Wt+1=Wt - α•(U-U*)•Wt = Wt•[1-α•(U-U*)] i πW=(Wt+1-Wt)/Wt, to: πW=(Wt+1–Wt)/Wt={Wt•[1–α•(U-U*)]–Wt}/Wt = 1-α•(U-U*)–1=-α•(U-U*). πW = -α•(U-U*) (czyli πW = -α•U+α•U*). Wyprowadziliśmy oto wzór takiej KRZYWEJ PHILLIPSA, KTÓRA DOTYCZY ZMIAN POZIOMU PŁAC, CZYLI INFLACJI PŁACOWEJ, πW.

38 (4) π=-α•(U-U*) (czyli π = -α•U+α•U*). A zatem: (3) πW = -α•(U-U*). Ceny zmieniają się tak jak koszty. Koszty zmieniają się tak jak płace, bo głównym składnikiem kosztów są płace. Zatem CENY ZMIENIAJĄ SIĘ TAK JAK PŁACE. Więc: πW= π, gdzie πW to stopa inflacji płacowej, a π to stopa inflacji cenowej. πW=π πW=-α•(U-U*) (4) π=-α•(U-U*) (czyli π = -α•U+α•U*). Wyprowadziliśmy oto wzór takiej KRZYWEJ PHILLIPSA, KTÓRA DOTYCZY INFLACJI CENOWEJ, π. π=-α•(U-U*).

39 π=-α•(U-U*) π>0UJak widać, warunkiem pojawienia się INFLACJI, π>0, jest spadek rzeczywistej stopy bezrobocia, U, poniżej naturalnej stopy bezrobo-cia, U*. π>0U

40 π=-α•(U-U*) π<0U>U*.Natomiast warunkiem pojawienia się DEFLACJI, π<0, jest wzrost rzeczywistej stopy bezrobocia, U, powyżej naturalnej stopy bezro-bocia, U*. π<0U>U*.

41 π=-α•(U-U*) (czyli π = -α•U+α•U*)Skonfrontujmy „prostą” krzywą Phillipsa [π=-α•(U-U*)] z wyni-kami obserwacji. Inflacja i bezrobocie w USA w latach Krzywa Phillipsa Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 119. π=-α•(U-U*) (czyli π = -α•U+α•U*)

42 π=-α•(U-U*) (czyli π = -α•U+α•U*)Inflacja i bezrobocie w USA w latach Krzywa Phillipsa Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 119. Te dane empiryczne tylko DO PEWNEGO STOPNIA potwierdza-ją nasze ustalenia... Na rysunku widzimy, że w USA w 6. dekadzie XX w. (na-turalna stopa bezrobocia, U*, wynosiła wtedy ok. 5%) zmniejsze-nie się rzeczywistej stopy bezrobocia do poziomu UU* powodował SPADEK TEMPA INFLACJI, π (A NIE SPADEK POZIOMU CEN, P, CZYLI DE-FLACJĘ).

43 Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969Krzywa Phillipsa Niemniej, obserwatorom gospodarki USA u schyłku lat 60. XX w. wydawało się, że za pomocą stabilizacyjnej polityki gospodarczej można wybrać jedną z wielu dostępnych kombinacji poziomu stopy bezrobocia i stopy inflacji, czyli punktów na krzywej Phillipsa. Np. na rysunku stopie bezrobocia równej ok. 3.5% towa-rzyszy inflacja równa ok. 5,0%...

44 Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969Krzywa Phillipsa Np. na rysunku stopie bezrobocia równej ok. 3.5% towarzyszy inflacja równa ok. 5,0%..., a stopie bezrobocia 7.0% towarzyszy inflacja 1,0%.

45 Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-2002Jednak w latach wyraźna regularność zmian tempa inflacji i stopy bezrobocia w USA zanikła... Inflacja i bezrobocie w USA w latach Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 121. Innymi słowy negatywne wyniki testu empirycznego zmuszały do odrzucenia lub zmiany modelu prostej krzywej Phillipsa.

46 DYGRESJA O ewolucji wiedzy… KONIEC DYGRESJI

47 KRZYWA PHILLIPSA I ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA IN-FLACYJNEW obliczu empirycznego zaprzeczenia twierdzenia Phillipsa, chcąc pogodzić krzywą Phillipsa z rzeczywistym obrazem gospodarki, ekonomiści uzupełnili teorię opisującą związki produkcji, bezrobo-cia i cen o hipotezę „oczekiwań inflacyjnych”, a w szczególności „ADAPTACYJNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH”.

48 Ludzie mają „ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJ-NE”, jeśli sądzą, że TEMPO INFLACJI W PRZYSZŁOŚCI (πe) BĘDZIE PODOBNE DO OBECNEGO TEMPA INFLACJI (π). Zmiana obecnego tempa inflacji, π, powoduje wtedy POWOLNĄ zmianę oczekiwanego tempa inflacji, πe.

49 Teorię krzywej Phillipsa uzupełniono o hipotezę „oczekiwań infla-cyjnych”, w szczególności zaś: „adaptacyjnych oczekiwań inflacyj-nych”. Powstała w ten sposób KRZYWA PHILLIPSA UZUPEŁ-NIONA O OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. inflation expecta-tions augmented Phillips curve).

50 πw=-αW•(U-U*), czyli nie tak: π = -α•(U-U*), a tak: Mianowicie: skoro ludzie zdają sobie sprawę z istnienia inflacji, a nawet mają konkretne oczekiwania inflacyjne, W CZASIE NEGO- CJACJI PŁACOWYCH DĄŻĄ DO USTALENIA POZIOMU RE- ALNEJ, NIE NOMINALNEJ, PODWYŻKI PŁAC. To ona zależy od skali odchylenia rzeczywistej stopy bezrobocia, U, od naturalnej stopy bezrobocia, U*. Jest nie tak: πw=-αW•(U-U*), czyli nie tak: π = -α•(U-U*), a tak: (πw–πe)=-α•(U-U*), czyli tak: (π–πe)=-α•(U-U*).

51 (π–πe)=-α•(U-U*) WNIOSKI:1. Jeśli zatem rzeczywista stopa bezrobocia, U, spadnie po-niżej stopy naturalnej, U0, więc π>πe, czyli ceny zaczną rosnąć SZYBCIEJ NIŻ SIĘ SPODZIEWANO. Tak dzieje się w przypadku EKSPANSYWNEJ po-lityki gospodarczej.

52 (π–πe)=-α•(U-U*) WNIOSKI:2. Natomiast jeśli U>U*, to (π–πe)< 0, więc π<πe, czyli ceny zaczną rosnąć WOLNIEJ NIŻ SIĘ SPODZIEWANO. Tak dzieje się w przypadku RESTRYKCYJNEJ po-lityki gospodarczej.

53 (π–πe)=-α•(U-U*) ZAUWAŻMY:Inaczej niż proste modele: AD-AS i krzywej Phillipsa model krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne przepowiada, że: skutkiem ekspansywnej i restrykcyjnej polityki gospodarczej nie będzie – odpowiednio – inflacja i deflacja, lecz – odpo-wiednio – wzrost rzeczywistego tempa inflacji powyżej tempa oczekiwanego (π>πe) oraz spadek rzeczywistego tempa in-flacji poniżej tempa oczekiwanego (π<πe).

54 Pamiętasz? Pozytywny szok popytowy przesuwa linię AD w prawo. W krótkim okresie punktem równowagi okazuje się E1. W długim okresie następuje powrót produkcji do poziomu YP, możliwy m. in. dzięki wymuszonemu przez niedobór czynników produkcji wzrostowi płac i cen. YP LAS AD’ AD E0 E1 SAS1 SAS0 Y P P1 P0 P2 E2 Y1 Inflacja!

55 Pamiętasz? Negatywny szok popytowy przesuwa linię AD w lewo. W krótkim okresie punktem równowagi okazuje się E1. W długim okresie następuje powrót produkcji do poziomu YP, możliwy m. in. dzięki wymuszonej przez bezrobocie obniżce płac i cen. YP LAS AD AD’ E0 E1 SAS1 SAS0 Y P P0 P1 E2 P2 Y1 Deflacja!

56 πt– πet = -α•(Ut-U*) πet = πt-1  (πt– πt-1) = -α•(Ut-U*).W przypadku „zmodernizowanej” krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne dane empiryczne dość dobrze potwierdzają teorię. Powiedzmy, że: πet = πt-1. Wtedy: πt– πet = -α•(Ut-U*) πet = πt-1  (πt– πt-1) = -α•(Ut-U*).

57 Tym razem obserwacja dość dobrze potwierdza teorię... πt– πt-1 = -α•(Ut-U*) =Δπt=-αUt+αU* Inflacja i bezrobocie w USA w latach Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 124.

58 π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).WNIOSKI: Parametr α kontroluje m. in. nachylenie krzywej Phillipsa. π π=πe-α•(U-U*) E π=πe PC2 PC1 U U=U* π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).

59 π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).WNIOSKI: 2. Wzrost oczekiwanej inflacji, πe, o 1 p.proc. podnosi rze-czywistą inflację, π, o 1 p. proc. Krzywa Phillipsa przesuwa się w górę, z położenia PC1 do położenia PC2. π π=πe-α•(U-U*) E π=πe PC2 PC1 U U=U* π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).

60 Np. w punkcie E na rysunku π=πe, więc U=U*.WNIOSKI: 3. Rzeczywista stopa bezrobocia, U, zrównuje się ze stopą naturalną, U*, kiedy rzeczywista inflacja, π, zrównuje się z oczekiwaną inflacją, πe. Skoro π–πe=-α•(U-U*), to U=U*π–πe=0. Innymi słowy krzywa Phillipsa przecina pionową linię wyznaczoną przez U* (czyli: U=U*) pod warunkiem, że: π=πe (dla π≠πe U≠U*). Np. w punkcie E na rysunku π=πe, więc U=U*. π π=πe-α•(U-U*) E π=πe PC2 PC1 U U=U*

61 WNIOSKI: 4. Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne sprawiają, że INFLACJA ŁATWO SIĘ UTRWALA. Np., kiedy po szoku popytowym gospodarka przesuwa się w górę po krzywej Phillipsa (np. z punktu E1 do A), rośnie inflacja (z π1 do π2). Zgodnie z teorią adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych PO PEWNYM CZASIE wzrost tempa inflacji, π (z π1 do π2) powoduje wzrost oczekiwań inflacyjnych, πe (z πe1=π1 do πe2=π2). Krzywa Phillipsa przesuwa się wtedy w górę. Przecież: π=πe-α•(U-U*). Utrwalanie się inflacji U* • A π E2 E1 U π2 π1

62 π2=πe2-α•(U-U*). Utrwalanie się inflacji πOstatecznie, w punkcie, odpowiadającym nowemu stanowi długo-okresowej równowagi, E2, tempo inflacji wynosi: π2=πe2-α•(U-U*). W punkcie E2 skoro U=U*, to π2=πe2. Utrwalanie się inflacji U* • A π E2 E1 U π2 π1

63 WNIOSKI: 5. Pamiętasz? Negatywny makroekonomiczny szok podażowy (ropa drożeje…) przesuwa linię krótkookresowej podaży zagregowanej, SAS, do góry. W krótkim okresie punktem równowagi jest E1. (To jest STAGFLACJA!). W długim okresie może być różnie: np. spadek płac może spowodować powrót krzywej krótkookresowej podaży zagregowanej, SAS1, do pierwotnego położenia. YP LAS AD E1 SAS0 SAS1 Y P P1 P0 E0 Y1

64 Oczekiwania inflacyjne i stagflacjaTeraz okazuje się, że stagflacja może być wynikiem nie tylko nega-tywnego szoku podażowego, lecz także kombinacji wysokich ocze-kiwań inflacyjnych i negatywnego szoku popytowego (punkt S na rysunku). Np. inflacja może być wysoka z powodu wysokich oczeki-wań inflacyjnych, πe [wszak: π=πe-α•(U-U*)]. W takiej sytua-cji na skutek negatywnego szoku popytowego może się dodatkowo pojawić bezrobocie. Oczekiwania inflacyjne i stagflacja U U* PC E π* π S •

65 KRZYWA PHILLIPSA I RACJONALNE OCZEKIWANIA IN-FLACYJNEW wyniku rewolucji racjonalnych oczekiwań inflacyjnych hipo-teza adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych zyskała konkurentkę w postaci HIPOTEZY RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH. Oto jej WERSJA RADYKALNA…

66 Ludzie są racjonalni i formując swoje oczekiwania inflacyjne NA-TYCHMIAST wykorzystują WSZELKIE dostępne informacje na temat przyszłej inflacji. Zastąpienie hipotezy adaptacyjnych oczekiwań inflacyj-nych hipotezą racjonalnych oczekiwań inflacyjnych ma nieoczeki-wane konsekwencje...

67 Powiedzmy, że w stanie równowagi w gospodarce trwa „autono-miczna” inflacja, a jej tempo wynosi π. Oznacza to, że tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, w gospodarce również wynosi około π… W tej sytuacji bank centralny decyduje się na ekspansyw-ną politykę pieniężną. Efektem jest WZROST TEMPA WZROSTU nominalnej podaży pieniądza, MSN.

68 Rzeczywista stopa bezrobocia, U, odchyla się wtedy w dół od natu-ralnej stopy bezrobocia, U* (U πe). Wszak: π–πe=-α•(U-U*)…

69 Jednakże w takiej sytuacji mający racjonalne oczekiwania ludzie są w stanie, np. dzięki równaniu:π=πe-α•(U-U*), NATYCHMIAST po wzroście tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, przewidzieć ten nowy, przyszły poziom inflacji, π! Okazuje się oto, że jeśli tylko ludzie mają racjonalne oczekiwania inflacyjne NIE MA BŁĘDNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH!

70 DYGRESJA Oto tzw. KRYTYKA LUCASA (ang. Lucas critique): Kiedy informacje o modelu makroekonomicznym i o wartościach występujących w nim zmiennych i parametrów są powszechnie dostępne, wartości oczekiwane w tym modelu (np. πe) powinny być takie same, jak wartości wynikające z tego modelu (np. π = πe). KONIEC DYGRESJI

71 Skutki braku błędnych oczekiwań inflacyjnych są zaskakująceSkutki braku błędnych oczekiwań inflacyjnych są zaskakujące. Po wzroście tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, nowe oczekiwania inflacyjne, πe, zrównają się z przewidywanym nowym tempem inflacji (πe=π). Powoduje to, że rzeczywiste tempo inflacji, π, wzrasta. Wszak: π = πe -α•(U-U*).

72 Zgodnie z RADYKALNĄ WERSJĄ tego rozumowana tempo in-flacji NATYCHMIAST osiąga nowy poziom, π, zrównując się z nowymi, wyższymi, oczekiwaniami inflacyjnymi, π = πe. Kiedy rosną inflacyjne oczekiwania, pracownicy, chcąc zachować niezmieniony poziom swoich płac realnych, BEZ ZWŁOKI wymuszają na pracodawcach odpowiednio szybsze tempo wzrostu płac nominalnych, więc wzrasta także tempo wzrostu cen, rzeczywiście osiągając poziom π = πe.

73 Jednak skoro π = πe , to – mimo wzrostu tempa wzrostu MSN – rzeczywista stopa bezrobocia, U, nie odchyla się od naturalnej stopy bezrobocia, U = U* [wszak jeśli: π–πe=-α•(U-U*), to π = πe  U = U*]. Spowodowane jest to tym, że REALNA PODAŻ PIENIĄ-DZA, MS, SIĘ NIE ZMIENIA. Wszak nominalna podaż pieniądza, MSN, i poziom cen w gospodarce, P, zmieniają się tak samo, więc MS = MSN/P = constans.

74 Ustaliliśmy właśnie, że po spowodowanym przez bank centralny pozytywnym makroekonomicznym szoku popytowym wzrost tempa inflacji, π, dokładnie kompensuje wzrost tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN. Podsumujmy: KIEDY OCZEKIWANIA INFLACYJNE SĄ RACJONALNE, POLITYKA PIENIĘŻNA TRACI SKUTECZ-NOŚĆ.* ---- *Pamiętajmy, że ta analiza dotyczy sytuacji, w której roszczenia płacowe powodują NATYCHMIASTOWY wzrost płac, kosztów produkcji i cen.

75 Wcześniej, zakładając adaptacyjność oczekiwań inflacyjnych, skutki wzrostu tempa wzrost MSN ilustrowaliśmy takim rysunkiem: Pisaliśmy wtedy, że w takiej sytuacji PO PEWNYM CZASIE krót-kookresowa krzywa Phillipsa przesuwa się w górę... Otóż tym razem gospodarka przechodzi nie z punktu E1 do punktu A, a następnie do punktu E2, lecz bezpośrednio, NA-TYCHMIAST, z punktu E1 do punktu E2. Oznacza to, że krótko-okresowa krzywa Phillipsa nie istnieje. π π2 E2 • A π1 E1 U U*

76 Podsumujmy... Zgodnie z RADYKALNĄ wersją hipotezy o racjonalnych oczeki-waniach polityka pieniężna jest nieskuteczna i nie istnieje tzw. KRÓTKOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA (ang. short run Phillips curve, SPC). Istnieje tylko pionowa linia, której punkty odpowiadają naturalnej stopie bezrobocia, U*, i różnym tempom inflacji, π (zob. rysunek). [tzw. DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA (ang. long run Phillips curve, LPC)]. Kiedy zmienia się tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, a w efekcie również tempo inflacji, π (np. z π2 do π1 na rysunku), gospodarka przesuwa się po tej linii w górę i w dół. LPC U U* •E3 •E2 •E1 π π3 π2 π1

77 LPC U U* •E3 •E2 •E1 π π3 π2 π1 Jednakże dane obserwacyjne zaprzeczają opinii o braku krótkook-resowej krzywej Phillipsa. Na przykład „Christina Romer i David Romer wskazali sześć okresów, kiedy celem polityki pieniężnej (w USA – B.Cz.) było zahamowanie inflacji. Wedle ich ustaleń po każdym z tych przypadków restrykcyjnej polityki pieniężnej następowała recesja” (DFS, Macroeconomics, s. 551) (zob. Ch.D. Romer, D.Romer, Does Monetary Policy Matter? A New Test in the Spirit of Friedman and Schwartz, NBER Macroeconomics Annual, 1989). Sprawia to, że przeciwnicy radykalnej wersji hipotezy o racjonalnych oczekiwaniach wątpią w jej prawdziwość i sugerują, że jest ona zbędna i że powinna paść ofiarą tzw. BRZYTWY OCKHAMA.

78 DYGRESJA „Brzytwa Ockhama” (ang. Occam’s razor) - postulat prostoty w nauce: W skład teorii powinny wchodzić tylko takie pojęcia, których ist-nienie jest niezbędne dla powstania ODPOWIADAJĄCYCH RZECZYWISTOŚCI hipotez (łac. non sunt multiplicanda entia preater necessitatem). Wilhelm Ockham; ok franciszkanin, od 1318 roku wykładowca uniwersytetu w Oksfordzie KONIEC DYGRESJI

79 ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne to inaczej racjonalne oczekiwania inflacyjne. 2. Racjonalne oczekiwania powodują, że polityka pieniężna państ-wa traci skuteczność. 3. „Krytyka Lucasa” (ang. Lucas critique) jest bezpośrednią kon-sekwencją zaakceptowania hipotezy racjonalnych oczekiwań. 4. Po szoku popytowym w gospodarce z adaptacyjnymi oczekiwa-niami inflacyjnymi w krótkim okresie tempo inflacji wzrosło z π do π1. Po długim okresie sprawi to, że tempo inflacji ustabilizuje się na poziomie π1.

80 ZADANIA 1. Co powinien zrobić bank centralny w następujących sytuacjach: a) Ceny ropy nafto-wej silnie spadły (załóż, ze celem banku jest stabilizacja wielkości produkcji na pozio-mie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki zawodowe wymusiły wysokie pod-wyżki wynagrodzeń (tym razem celem jest tylko zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetowej rząd zdecydował się na ekspansywną politykę budżeto-wą (załóż, że władzy monetarnej bardzo zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd zdecydował się na prowadzenie restrykcyjnej polityki budżetowej (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Za każdym razem zilustruj sytuację za pomo-cą modelu AD/AS. 80

81 2. Ropa podrożała o 20% i w krótkim okresie doszło do negatywne-go makroekonomicznego szoku podażowego. a) Za pomocą modelu AD/AS przedstaw tę sytuację. W długim okresie pod wpływem bezrobocia płace nominalne spadły i wystąpił efekt substytucji ropy innymi czynnikami. b) Jak zmieniły się koszty produkcji i położenie linii SAS2 (wykonaj rysunek)? c) Jak zmieniła się produktywność pracy i położenie linii LAS [uzupełnij rysunek z podpunktu (b)].

82 3. W gospodarce Hipotecji („keynesowskiej” w krótkim, a „klasycznej” w długim okresie) panowała równowaga. Produkcja potencjalna i naturalna stopa bezrobocia wynosiły Yp=1000 i U*=7%, linie AD i SAS opisywały równania: P=-0.005•Y+6,0 i P=1. Pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, linia AD przesunęła się do położenia AD1: P=-0.005•Y+6,5. a) Narysuj tę sytuację. Zaznacz punkty równowagi gospodarki po krótkim i długim okresie. b) Ile wynoszą produkcja i ceny po krótkim okresie? c) O ile zmieni się stopa bezrobocia po krótkim okresie (działa „prawo Okuna”)? d) Ile wynoszą produkcja i ceny po długim okresie? e) Dlaczego linia SAS przesuwa się w górę? f) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN wynosi 450, a realny popyt na pieniądz to: MD=0,5•Y-1000•i. O ile wzrośnie stopa procentowa, i, po długim okresie? g) Co wspólnego mają ze sobą odpowiedzi na pytania (d) i (f)? 82

83 4. W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył no-minalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne) ocze-kiwania inflacyjne, π–πe=-α•(U-U*), pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. c) Którą z tych prognoz uważasz za bar-dziej realistyczną? Dlaczego?

84 5. a) Jaka jest treść hipotez o adaptacyjnych i o racjonalych oczeki-waniach inflacyjnych? b) Jakie oczekiwania inflacyjne mają – Twoim zdaniem – Polacy? Odpowiedź uzasadnij. c) Jak sądzisz, czy w Polsce po 1990 r. oczekiwania inflacyjne przyczyniały się do trwania inflacji? Dlaczego?

85 6. Oczekiwania inflacyjne są adaptacyjne6. Oczekiwania inflacyjne są adaptacyjne. a) Za pomocą krzywej Phillipsa: (i) Pokaż skutki wzrostu oczekiwań inflacyjnych. (ii) Wyjaśnij zjawisko stagflacji. b) Czy to prawda, że „rzeczywista stopa bezrobocia, U, zrównuje się ze stopą naturalną, U*, kiedy rzeczywista inflacja, π, zrównuje się z oczekiwaną inflacją, πe? Odpowiedź uzasadnij. c) Czy to prawda, że inflacja ma tendencje do samoutrwalania się? Odpowiedź uzasadnij.

86 7. Tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza w gospodarce, MSN/MSN, zwiększa się z (MSN/MSN)1 = π1 do (MSN/MSN)2 = π2. a) Jakiego tempa inflacji zaczną się spodziewać RACJONALNI mieszkańcy tego kraju? Dlaczego? b) Dlaczego ZGODNIE Z RA-DYKALNĄ wersją rozumowania Lucasa rzeczywiste tempo wzrostu cen natychmiast osiągnie ten poziom? c) Jak wpłynie to na poziom rzeczywistej stopy bezrobocia, U, w tej gospodarce? Dla-czego? d) Zilustruj te zdarzenie stosownym rysunkiem. Wskaż na nim początkowe i końcowe poziomy: rzeczywistej stopy bezrobo-cia, U, i rzeczywistego tempa inflacji, π.

87 (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi)Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi) 1. Zgodnie z radykalną wersją „krytyki Lucasa” makroekonomiści powinni uznać, że: A. Oczekiwany poziom zmiennych makroekonomicznych w ich modelach jest równy rzeczywistemu poziomowi zmiennych ma-kroekonomicznych. B. Ludzie mają racjonalne oczekiwania inflacyjne. C. Rzeczywisty poziom zmiennych makroekonomicznych w ich modelach jest równy oczekiwanemu poziomowi zmiennych ma-kroekonomicznych. D. Ludzie mają adaptacyjne oczekiwania inflacyjne. 2. W przypadku krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne: A. Wzrost oczekiwań inflacyjnych przesuwa krzywą Phillipsa w dół. B. Stagflacja może być skutkiem wysokich oczekiwań inflacyj-nych i pozytywnego makroekonomicznego szoku popytowego. C. Inflacja ma tendencję do samoistnego wygasania. D. Naturalna stopa inflacji zrównuje się z oczekiwaną stopą in-flacji, kiedy rzeczywista stopa bezrobocia zrównuje się z oczeki-waną stopą bezrobocia.

88 3. Prawdą jest, że: A. Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne oznaczają, iż ludzie szyb-ko wykorzystują wszystkie dostępne informacje o gospodarce. B. Racjonalne oczekiwania inflacyjne oznaczają, iż ludzie powoli dostosowują swoje oczekiwania inflacyjne do rzeczywistego tempa inflacji. C. Przy adaptacyjnych oczekiwaniach inflacyjnych nie istnieje krótkookresowa krzywa Phillipsa. D. Przy racjonalnych oczekiwaniach inflacyjnych polityka pieniężna jest bardzo skuteczna. 4. Po szoku popytowym w gospodarce z adaptacyjnymi oczekiwa-niami inflacyjnymi w krótkim okresie tempo inflacji wzrosło z π>0 do π1. Po długim okresie sprawi to, że: A. Oczekiwania inflacyjne, πe, wzrosną do π1. B. Rzeczywiste tempo inflacji, π, zrówna się z oczekiwaniami inflacyjnymi, πe. C. Rzeczywiste tempo inflacji, π, zrówna się z π1. D. Tempo inflacji się zwiększy.