1 MODEL

2  Cel prezentacji: wprowadzenie w tematykę Asystenta Osobistego Osoby Niepełnosprawnej: zapoznanie z pojęciem, z zagadnieniami prawnymi oraz rolą, jaką może pełnić w codziennym funkcjonowaniu Osoby Niepełnosprawnej i świadczeniu wobec niej usług. przedstawione materiały mogą stanowić wzór i pomoc do wdrożenia projektu AOON – dającego pracę wielu osobom jak również będą dostrzeżeniem potrzeb Osób Niepełnosprawnych

3  Struktura : Tematy 1 – wprowadzenie w problematykę Asystenta Osobistego Osoby Niepełnosprawnej – historia, cel, pojęcie i zakres usług AOON; 2 - Wymagania i zasady rekrutacji osób do zatrudnienia w charakterze AOON; 3 – organizacja pracy, i funkcjonowania usług asystenckich. Zasady przyznawania usług AOON osobom Niepełnosprawnym.

4  Historia i rozwój idei usług asystenckich Idea usług osobistego asystenta osoby niepełnosprawnej powstała w USA, a następnie została przeniesiona oraz rozwinięta w wielu w krajach Unii Europejskiej (np. Niemcy, Dania, Szwecja). Usługi asystenckie stanowią, między innymi zasadniczy element aktywizacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych i działalności „Centrów Niezależnego Życia” - "Independent Living Center".

5  Wdrażanie programu osobistej asystencji w Polsce ma przyczynić się do przejmowania międzynarodowych standardów wsparcia ON stosowanych w krajach Unii Europejskiej i ruchu samych osób niepełnosprawnych, którego celem jest niezależny model życia realizowany na podstawie idei "Independent Living", według przyjętych ośmiu tez niezależnego życia.

6  Historia i rozwój idei usług asystenckich Niezależność życiowa osób niepełnosprawnych oznacza: móc zaspokoić swoje podstawowe potrzeby, być wolnym w myślach i emocjach, akceptować i bronić siebie samego, traktować siebie samego jako równoprawnego partnera w spotkaniach z innymi ludźmi, móc realizować swoje cele, prowadzić życie, w którym sami, w wolności, podejmują odpowiedzialne decyzje i decydują o konsekwencjach tych decyzji, żyć w i ze społeczeństwem, uczestniczyć w życiu politycznym.

7  Cel, pojęcie i zakres usług AOON Głównym celem usług AOON jest umożliwienie niezależnego, samodzielnego i aktywnego funkcjonowania osobom o największym stopniu niepełnosprawności w życiu społecznym i zawodowym. AOON wykonując swoje obowiązki powinien umożliwić funkcjonowanie ON wykonując lub pomagając wykonać takie czynności jakie ta osoba by wykonała będąc osobą sprawną zastępując mu jego dysfunkcje. Przez usługi asystenckie rozumie się świadczenie osobistej pomocy przez asystenta osobistego osobie niepełnosprawnej (AOON) w wykonywaniu czynności, których nie jest ona w stanie wykonywać samodzielnie. Asystenci poprzez swoje usługi pełnią funkcje kompensacyjne w zależności od stopnia i rodzaju niepełnosprawności indywidualnej ON.

8  Zakres usług AOON obejmuje pomoc: w wykonywaniu podstawowych czynnościach dnia codziennego – np. ubieraniu/ rozbieraniu, przesiadaniu się z łóżka na wózek inwalidzki, toalecie, czynnościach fizjologicznych, spożywaniu posiłków, itp. w razie, potrzeby podczas snu podopiecznych –np. zmiana pozycji, odsysanie. w udziale w zajęciach rehabilitacyjnych i rekreacyjnych ON; w dojeździe do pracy/ szkoły, w wyjściu do sklepu/ urzędu, podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych w szkole oraz na uczelni; w dotarciu i uczestniczeniu w kursach zawodowych oraz różnych szkoleniach; podczas podróży środkami komunikacji miejskiej jak i pozostałych środków komunikacji krajowej jak międzynarodowej wynikającej z potrzeb ON; w innych potrzebach zgłoszonych przez /N wynikających z ich indywidualnych potrzeb,

9  Zakres usług AOON obejmuje pomoc Wykonując swoje obowiązki zawodowe asystent zobowiązany jest do zachowania tajemnicy i prywatności ON, zachowując dla siebie wszelkie jego sprawy osobiste jak i czynności intymne wykonywane dla podopiecznego. Podczas pracy AOON powinien kierować się dobrem podopiecznego zachowując przy tym pewne granice i bariery, w tym na co oczekuje podopieczny, aby nie wykonywać czynności niezgodnych z prawem jak i własnym sumieniem.

10  Przykłady AOON pomagając ON podczas zakupów podaje mu towar wcześniej przez niego upatrzony, który nam wskaże, a nie pierwszy lepszy jaki mamy pod ręką, gdyż tak nam wygodniej bo osoba sprawna i samodzielna tak właśnie postępuje wybierając upatrzony towar, a nie najbliższy stojący na półce sklepowej, Robiąc zakupy idziemy także do sklepu w którym podopieczny chce zrobić zakupy, a nie do tego który bardziej pasuje asystentowi bo tu mu bliżej, jednocześnie ilość zrobionych zakupów powinna asystentowi pozwolić na swobodny i bezpieczny powrót do domu z zakupionym towarem jednocześnie pomagając ON w przemieszczaniu się czyli nie uleganiu podopiecznemu do robienia takiej ilości zakupów z jaką sam by sobie nie poradził. ZDAŻYŁO SIĘ, ŻE Podopieczna będąc na zakupach z asystentem zakupiła tyle towaru że ten pchając wózek z nią musiał na nadgarstkach zawiesić sobie 5-cio litrowe butle z wodą mineralną gdyż nie było gdzie ich zapakować, a sama podopieczna trzymała już kilka toreb

11  Przykłady AOON pomagając podopiecznemu w czynnościach domowych nie powinnyśmy wykonywać czynności jakie on by nie wykonywał samodzielnie będąc sprawnym np. wymalowanie lub wytapetowanie całego mieszkania czy choćby pokoju, ale pomagając lub wykonując za niego drobne czynności np. zamalowanie brudnej niewielkiej plamy na ścianie lub przyklejenie odstającej tapety (drobne prace porządkowo-remontowe), AOON pomagając w przeprowadzce podopiecznego gdy ten zmienia miejsce zamieszkania spakować część jego dobytku, ale nie wszystkich jego rzeczy czy mebli a na pewno nie wykonując czynności transportowych tych rzeczy i mebli jak miało miejsce w jednym z przypadków gdy zażądała tego podopieczna myśląc że asystent to osoba od wszystkiego, Idąc z ON do kina czy na inny spektakl teatralny lub artystyczny gdy osoba podopieczna chce aby asystent z nią był przez cały czas to ON zapewnia asystentowi bilet lub inną formę wejścia do miejsca odbywania się konkretnej imprezy a nie asystent płaci za swoją tam obecność.

12  Temat drugi: Wymagania i zasady rekrutacji osób do zatrudnienia w charakterze AOON Nabór na stanowisko AOON może odbywać się poprzez kampanię informacyjną, np. w mediach informującą o poszukiwaniu odpowiednich kandydatów do pracy z ON.

13  Kompetencje podstawowe Sprawny fizycznie - warunki fizyczne umożliwiają mu/jej wywiązywanie się z opieki nad ON Dyspozycyjny - gwarantuje swoją obecność przy ON w wyznaczonych porach i jest pod tym względem niezawodny/a Empatyczny - potrafi wczuć się w położenie drugiej osoby, „spojrzeć na świat jej oczami”. Jest spostrzegawczy, czujny, dostrzega stan i emocje drugiej osoby, potrafi na nie odpowiadać właściwie i adekwatnie do sytuacji. Wytrwały - odporny na frustracje, niepowodzenia i trudności nie zniechęcają go zbyt szybko. Obcy jest mu „słomiany zapał”, jest stały i można na nim polegać. Solidny i konsekwentny w działaniu Zrównoważony emocjonalnie - panuje nad swoimi emocjami, jest spokojny i opanowany. Nie reaguje agresją, zachowuje „zimną krew” w trudnych sytuacjach. Trudno wyprowadzić go z równowagi. Krytyka, złośliwe uwagi, niepowodzenia nie dezorganizują jego zachowania Rozumiejący czym jest pomoc - zna „swoje miejsce”, potrafi „pozostać w cieniu” gdyż kieruje się dobrostanem fizycznym i psychicznym ON. Nie narzuca swojego zdania, nie poucza, nie ogranicza. Charakteryzuje się szacunkiem dla ON i chęcią służenia jej w taki sposób, w jaki ona sama sobie tego życzy. Dyskretny.

14  Kompetencje pożądane Samodzielny w myśleniu i działaniu - logiczny, potrafi przewidzieć konsekwencje swoich działań, daje sobie radę w różnych/trudnych sytuacjach, potrafi znaleźć rozwiązanie problemu, jest innowacyjny i kreatywny jeśli wymaga tego sytuacja, potrafi szybko podjąć decyzję

15  Łatwo nawiązujący kontakt z ludźmi - jest „ludzki”, łatwy w pożyciu, nie stwarza barier, nie buduje dystansu, jest naturalny, otwarty, lubi kontakt z ludźmi Pogodny/Optymistyczny - potrafi wykorzystać humor do rozładownia sytuacji, jest pogodny, optymistycznie i z nadzieją postrzega rzeczywistość

16  Podstawowe predyspozycje psychiczne Asystenta Predyspozycje psychiczne kandydatów do pracy w charakterze asystenta wymagane są, aby możliwe było stworzenie odpowiednich relacji (zaufania, szacunku, zrozumienia, itp.) pomiędzy AOON a ON. Predyspozycje psychiczne asystentów określane są na podstawie badań psychologicznych. Kandydaci wypełniają testy psychologiczne określające profil osobowościowy oraz odbywają rozmowę z doradcą zawodowym, psychologiem i koordynatorem ds. asystentów.

17  Podstawowymi predyspozycjami psychicznymi do pracy w charakterze AOON są: Empatia Zrównoważenie emocjonalnie Łatwość nawiązywania kontaktów z ludźmi Wytrwałość Dyspozycyjność Dyskrecja Przyjazność

18  Z doświadczeń realizacji podobnych projektów wynika, że decydującymi czynnikami właściwego wypełniania obowiązków przez AOON były ich predyspozycje fizyczne i psychiczne, a nie wiedza teoretyczna czy poziom wykształcenia. Z doświadczenia realizowanych usług wynika, że lepiej one są realizowane przez osoby z niższym wykształceniem niż posiadające wyższe wykształcenie.

19  Brak formalnego wymogu wykształcenia formalnego np. ukończenia studium policealnego kształcącego asystentów, pozwala na szybkie wdrożenie do pracy np. osób długotrwale bezrobotnych lub osób pracujących w czasie zastępczej służby wojskowej.

20  Temat trzeci Organizacja pracy, i funkcjonowania usług asystenckich. Zasady przyznawania usług AOON osobom Niepełnosprawnym.

21  Organizacja pracy i funkcjonowania usług asystenckich. Asystenci mogą być zatrudnieni na umowę o pracę. Asystenci pracują w systemie 2 zmianowym. Ich pracę nadzoruje specjalista ds. AOON i transportu. Można podpisać umowy cywilnoprawne z ON na świadczenie dla nich usług przez asystentów. Umowy określają zasady świadczenia usług oraz ich zakres.

22  Pracodawcą dla AOON jest Instytucja zatrudniająca AOON, a nie sama ON lub jej rodzina. Tym samym ON uwolniona jest od wszelkich obowiązków związanych z posiadaniem statusu pracodawcy np. obowiązkiem przestrzeganiem przepisów KP, Ubezpieczeniowych, podatkowych, BHP, itp.

23  Zasady przyznawania usług AOON osobom Niepełnosprawnym zakres usług oraz wymiar czasu uzależniony jest od stopnia niepełnosprawności osoby oraz rodzaju jej aktywności tj. tego co ON robi. Potrzeby określa sama ON. Usługi dla 1 osoby niepełnosprawnej mogą świadczyć na przemian różni asystenci. Asystenci nie są przypisywani do jednej konkretnej osoby. ON korzysta z pomocy różnych asystentów. W razie potrzeby, w niektórych czynnościach jednej osobie niepełnosprawnej może pomagać więcej niż 1 asystent np. w sytuacji potrzeby pokonania dużej liczby schodów na wózku inwalidzkim.. Z zasady niepełnosprawni mężczyźni otrzymują do pomocy asystenta mężczyznę, a niepełnosprawne kobiety otrzymują do pomocy asystenckiej kobiety. Średnio 1 ON korzystała na dobę z usług asystenckich w wymiarze - 4 godz.

24  Temat czwarty Asystent Osobisty Osoby Niepełnosprawnej – rozwiązania prawne INSTYTUCJA OSOBISTEGO ASYSTENTA W AKTACH PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych /Rezolucja ONZ nr 48/96 z 20 grudnia 1993 r./

25  Zasada 4. Służby wspierające Podniesienie poziomu niezależności życiowej Gwarancje dostępności do sprzętu, urządzeń pomocniczych Wspieranie opracowania programów zindywidualizowanej pomocy za pośrednictwem osobistych asystentów, zwłaszcza dla osób o największym stopniu niepełnosprawności

26  USŁUGI ASYSTENCKIE W SYSTEMIE PRAWA POLSKIEGO W Polsce usługi asystenckie wprowadzane są do rozwiązań systemowych wspierania i aktywizacji osób niepełnosprawnych w sposób niespójny. 1. Wprowadzenie zawodu asystenta osoby niepełnosprawnej do klasyfikacji zawodów. [Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, Asystent ON (symbol zawodu 346 (02)] 2. Określenie przez MEN „Podstawy programowej kształcenia w zawodzie asystenta osoby niepełnosprawnej”. [MEN wymaga ukończenia przez te osoby szkoły policealnej w trybie rocznego kursu podstawy kształcenia

27  USŁUGI ASYSTENCKIE W SYSTEMIE PRAWA POLSKIEGO Usługi asystenckie występują w: 1. Ustawie o pomocy społecznej (z dnia 12 marca 2004 r. Dz. U. 04.64.593, z dnia 15 kwietnia 2004 r.) 2. Ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (z dnia 27 sierpnia 1997 r. Dz. U. Nr 123, poz. 776 z dnia 9 października 1997 r.) W rozwiązaniach ustawy o pomocy społecznej usługi asystenckie występują, w formie:

28  1. usług opiekuńczych – polegających na świadczeniu pomocy w codziennych czynnościach życiowych, np. sprzątaniu, gotowaniu, robieniu zakupów, załatwianiu spraw urzędowych itp., 2. usług pielęgnacyjnych - obejmujące czynności higieniczne i pielęgniarskie zlecone przez lekarza, jak codzienne mycie, kąpanie, ubieranie, podawanie lekarstw, zapobieganie odleżynom, ścielenia łóżka oraz zapewnienie kontaktów z otoczeniem, 3. specjalistycznych usług opiekuńczych – (rozumianych zgodnie z rozporządzeniem MPS w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych z dnia 22 września 2005 r.) – tj. dostosowanych do szczególnych potrzeb ON wynikających z rodzaju ich schorzenia lub niepełnosprawności. Ich zakres jest bardzo szeroki. Mogą one polegać między innymi na: uczeniu i rozwijaniu umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, interwencjach i pomocy w życiu, w rodzinie, pomocy w załatwianiu spraw urzędowych, wspieraniu i pomocy w uzyskaniu zatrudnienia, rehabilitacji fizycznej i usprawnianiu zaburzonych funkcji organizmu, pomocy mieszkaniowej, itp.

29  W rozwiązaniach ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych usługi asystenckie występują, w formie: 1. pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy - w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy (Art. 26d. ust. 1.cyt. ustawy – przepis w praktyce martwy). oraz osobom pracującym w charakterze: 2. tłumacza języka migowego 3. lektora dla niewidomych 4. osoby towarzyszącej osobie niepełnosprawnej ruchowo zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności - podczas szkoleń zawodowych (Art. 40, pkt 5, cyt. ustawy). Brak w ustawie formalnych wymagań co do kwalifikacji usług asystenckich i ich zakresu, szczególnie przy ON ruchowo.

30  W rozwiązaniach ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych usługi asystenckie występują, w formie: 5. opiekunów osób niepełnosprawnych podczas ich udziału w turnusie rehabilitacyjnym. Opiekun nie musi mieć formalnego przygotowania do pracy, a zakres usług określa sama ON. 6. trenera pracy – w zakresie pomocy w wejściu i utrzymaniu się ON na rynku pracy, w kontaktach z pracodawcami i współpracownikami. Program wymaga aby usługi realizowane były przez osobę, która posiada specjalistyczne przygotowanie do świadczenia usług wspierających osobę niepełnosprawną w procesie zdobywania i utrzymywania zatrudnienia oraz do udzielania porad pracodawcy w rozwiązywaniu problemów związanych z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej. (Program pilotażowy PFRON – „Trener pracy”)

31  Podsumowanie: 3. Istnieje pilna potrzeba wprowadzenia usług asystenckich wraz z systemem ich finansowania do systemu wsparcia osób o największym stopniu niepełnosprawności jako elementu wyrównania ich szans w życiu społecznym i zawodowym. 4. Usługi asystenckie skutecznie zapobiegają wykluczeniu oraz marginalizacji społecznej i ekonomicznej osób niepełnosprawnych i ich rodzin. 5. Wprowadzenie usług asystenckich do polskiego systemu wspierania jest zgodne z najnowszymi standardami międzynarodowymi w zakresie wspierania ON. 6. Zatrudnianie asystentów sprzyjać będzie tworzeniu tanich miejsc pracy, w tym dla osób długotrwale bezrobotnych, posiadających niskie kwalifikacje zawodowe.

32  Literatura: źródłowa: Stępniak M., Wybrane elementy usług asystenckich w polskim systemie wsparcia osób niepełnosprawnych. Usługi asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej (AOON) realizowane przez Fundację Pomocy Chorym na Zanik Mięśni ze Szczecina w ramach PRR „Winda do Pracy”