1 Modele w ekonomii. Marta GoskModele w ekonomii Marta Gosk na podstawie: Ceteris Paribus Laws and Socio-Economic Machines autorstwa Nancy Cartwright

2 Czym ekonomia różni się od fizyki?Ceteris paribus uniwersalność Metafizyczna różnica między rządzącymi prawami Stopień rozwinięcia danej nauki

3 Konwencja: prawo – regularny związekSformułowany przez „prawo” – regułę Nonsensowna korelacja Ważne są badane związki Deterministyczne Probabilistyczne

4 David Hume – empiryzm sceptycznyPrawa natury Obserwowalne Sens mają tylko stwierdzenia oparte na wrażeniach zmysłowych (sensible qualities) Nie ma wrażeń dotyczących przyczynowości = nie ma żadnej koncepcji przyczynowości (może się nam co najwyżej wydawać, że jest) Mierzalne Równanie lub rozkład prawdopodobieństwa paradygmatem Praw Natury

5 „Rozszerzanie” praw NIE „W warunkach X …” Czy to dalej prawa?Czy ekonomia regularnie formułuje fałszywe prawa?

6 Spór o pojęcie „PRAWO” Prawo = prawidłowości o uniwersalnym zakresieCZY Prawo = coś co odkrywa naturę rzeczy (Arystoteles)

7 Wyjaśnianie natury rzeczyPrawidłowości przy ceteris paribus co wewnątrz a co poza prawem W dzisiejszej ekonomii nie ma miejsca dla podejścia opartego na prawach ogólnych (covering law account) TEORIA – zarys na dużą skalę MODEL- wyspecjalizowany, sformalizowany opis Raczej nie fundamentalne prawidłowości ale obraz socjo-ekonomicznej maszyny

8 David Lewis i prawidłowości „przeciwfaktyczne”prawidłowości „przeciwfaktyczne” (counterfactual regularities) – nierzeczywiste, zaistniałyby w odpowiednich okolicznościach, często „nie z tego świata”. Nie „If X then Y”, ale „If X were to happen then Y would happen” Czy jest sens je badać? A może : Prawa natury = prawa natury tego świata

9 Ekonomia nauką nie indukcyjnąJ.S. Mill – niewiele prawidłowości w ekonomii Wynik ekonomiczny zależy od mieszanki czynników o zmiennych zdolnościach, zależnych od środowiska w którym działają. Mieszanka czynników -> nieustanne zmiany -> za krótko na indukcję

10 Interakcje Wynik ekonomiczny jest konsekwencją interakcji wielu czynników Często nie ma sensu patrzenie na samodzielne mechanizmy w ekonomii (np. popyt, podaż)

11 „Maszyna” socjo-ekonomicznaW ekonomii to „maszyna” (mechanizm) generuje prawo-podobne prawidłowości Warunki ceteris paribus – opisują strukturę tej maszyny, która sprawia, że te „prawa” są prawdziwe MODELE

12 Modele Relacja między modelem a wnioskami nie musi być regularną asocjacją Trudności w wyborze modelu Kryterium Statystyczne Metodologiczne Dla teoretyków prawidłowości – za mało uniwersalne Eliminacja ceteris paribus przez obwarowanie warunkami

13 „Prawa socjo-ekonomiczne generowane są przez socjo-ekonomiczne maszyny”Arystoteles NATURA – pierwotne ZACHOWANIA –wtórne Holizm Analogia maszyny – podkreślenie analitycznej natury dużej części myśli ekonomicznej Czy możemy analizować poszczególne części gospodarki oddzielnie i stworzyć z tego jej kompletny obraz?

14 „Prawa socjo-ekonomiczne generowane są przez socjo-ekonomiczne maszyny”Problem z maszynami Nie ewoluują Zaprojektowane i zmontowane przez inżynierów Czy tak samo jest z socjo-ekonomicznymi maszynami? MFW Standard waluty złotej

15 Prawa ekonomii kontra prawa fizykiEkonomia Ceteris paribus ≠ niedostateczna wiedza Drugorzędne znaczenie prawidłowości Prawa konstruowane na podstawie wiedzy o zdolnościach osób i instytucji, szczególnie w odpowiednio „wyregulowanych” sytuacjach Czy to rzeczywiście tworzy różnicę?

16 Prawa ekonomii kontra prawa fizykiFizyka Metody analityczne „Maszyna” do generowania prawidłowości Ceteris paribus Prawa naturalne Różnica nie między ekonomią a fizyką, a między dziedzinami w których obowiązuje podejście oparte na prawach ogólnych albo na metodach analitycznych

17 Pytania do dyskusji Czym jest prawo?Czy można je formułować w oparciu o ceteris paribus? „Rozszerzenie” prawa czy ceteris paribus? Czy jest sens badać prawidłowości „przeciwfaktyczne”? Czy możemy analizować poszczególne części gospodarki oddzielnie i stworzyć z tego jej kompletny obraz? Czy metoda analityczna jest słuszna w ekonomii? Jak zachowują się maszyny socjo-ekonomiczne? Czy prawa ekonomii różnią się od praw fizyki?