1 Wydział Ekonomiczny e-mail: [email protected]MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa kierownik Zakładu Badań Systemów Transportu i Logistyki Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Wydział Ekonomiczny Szczecin r.

2 Projekt rozwojowy finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w latach 2010 – 2012 BADANIE I OPTYMALIZACJA MODELU ZATRUDNIENIA W ŻEGLUDZE MIĘDZYNARODOWEJ MARYNARZY PRZEZ POLSKIE PRZEDSIĘBIORSTWA TRANSPORTU MORSKIEGO NA STATKACH POD POLSKĄ BANDERĄ Autor wniosku o finansowanie badań naukowych Kierownik projektu prof. nadzw. dr hab. Czesława Christowa 2

3 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJPLAN WYSTĄPIENIA WSTĘP ALGORYTM BADAŃ WYBRANE PROBLEMY ZATRUDNIENIA POLSKICH MARYNARZY KSZTAŁCENIE KADR MORSKICH W UNII EUROPEJSKIEJ POWRÓT STATKÓW POD NARODOWE BANDERY ANALIZA ZATRUDNIENIA MARYNARZY NA STATKACH POD NARODOWĄ BANDERĄ NORWEGII ANALIZA ZATRUDNIENIA MARYNARZY NA STATKACH POD NARODOWĄ BANDERĄ NIEMIEC WNIOSKI Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

4 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ1. WSTĘP Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

5 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJCel, przedmiot i zakres prezentowanych badań jest zgodny z wytycznymi Komisji Europejskiej zawartymi w Komunikacie „Strategiczne cele i zalecenia w zakresie polityki transportu morskiego Unii Europejskiej do 2018 r.”. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

6 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJKomisja Europejska rekomenduje państwom członkowskim UE przyjęcie regulacji prawnych, dotyczących następujących obszarów: 1. Bezpieczeństwa i wysokiej jakości żeglugi, Zwiększenia konkurencyjności bander narodowych krajów UE, Bezpieczeństwa i godziwych warunków pracy marynarzy na statkach i ich zabezpieczenia społecznego. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

7 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWaga treści Komunikatu Komisji Europejskiej wynika z następujących faktów: 1. 80% światowych towarów jest przewożonych drogą morską, 2. Liczba zatrudnionych marynarzy na świecie sięga 1,2 miliona, 3. Żegluga morska bliskiego zasięgu przewozi 40% ładunków na terenie Europy, 4. 41% ogółu światowej floty (wg DWT) stanowi własność europejskich przedsiębiorców, 5. Wzrasta przewaga konkurencyjna rejestrów statków krajów trzecich, 6. Światowy popyt na usługi transportu morskiego wykazuje tendencję rosnącą. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

8 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJCEL GŁÓWNY Celem badań w ramach projektu była budowa optymalnego dla pracodawcy i pracobiorcy modelu zatrudnienia marynarzy na statkach pod polską banderą, przy zapewnieniu optymalizacji kosztów operacyjnych armatorów, odpowiednio wysokich wynagrodzeń marynarzy, godziwego zabezpieczenia społecznego tej grupy zawodowej i ich rodzin oraz możliwości korzystania z pomocy publicznej kierowanej do sektora transportu morskiego, mieszczącej się w limicie dopuszczalnym przez Komisję Europejską. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

9 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJOsiągnięcie celu głównego i celów cząstkowych badań naukowych jest uwarunkowane opracowaniem algorytmu, harmonogramu i organizacji badań oraz doborem interdyscyplinarnego, kompetentnego zespołu badawczego naukowców i praktyków. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

10 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ2. ALGORYTM BADAŃ Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

11 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZadanie 1 Analiza modeli zatrudnienia i systemu zabezpieczeń społecznych marynarzy zatrudnionych na statkach pod narodowymi banderami w wybranych krajach Unii Europejskiej (Danii, Republice Federalnej Niemiec, Wielkiej Brytanii, Cyprze) i Norwegii. Identyfikacja i analiza najlepszych praktyk Cel Analiza porównawcza i ocena modeli zatrudnienia oraz systemów zabezpieczeń społecznych marynarzy zatrudnionych na statkach pod narodowymi banderami w wybranych krajach UE w aspekcie możliwości ich wykorzystania w polskich warunkach, w tym analiza wypracowanych przez wiele lat w Europie optymalnych modeli wsparcia państwa dla zatrudniania marynarzy na statkach pod narodowymi banderami. Identyfikacja i wykorzystanie wieloletnich praktyk Unii Europejskiej ułatwi notyfikacji polskich przepisów prawa w Komisji Europejskiej. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

12 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZadanie 2 Analiza polskich przepisów prawa regulujących zatrudnienie marynarzy w żegludze międzynarodowej na statkach pod polską banderą Cel Szczegółowa, wieloaspektowa analiza polskich przepisów prawa regulujących zatrudnienie marynarzy w żegludze międzynarodowej na statkach pod polską banderą oraz wskazanie istniejących różnic systemowych między regulacjami prawnymi w Polsce i w innych krajach UE. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

13 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZadanie 3 Analiza modelu zatrudnienia marynarzy przez polskie przedsiębiorstwa transportu morskiego na statkach pod polską banderą Cel Wielokryterialna ocena modelu zatrudnienia marynarzy przez polskie przedsiębiorstwa transportu morskiego na statkach pod polską banderą. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

14 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZadanie 4 Analiza modelu zatrudnienia marynarzy przez polskie przedsiębiorstwa transportu morskiego na statkach pod banderami krajów trzecich Cel Identyfikacja, charakterystyka i ocena modelu zatrudnienia marynarzy przez polskie przedsiębiorstwa transportu morskiego na statkach pod banderami krajów trzecich ze wskazaniem obszarów konkurencyjności tego modelu, złożoności systemu płac, zagrożeń ekonomicznych i społecznych oraz utraconych wpływów do budżetu państwa. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

15 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZadanie 5 Identyfikacja i ocena zabezpieczeń społecznych polskich marynarzy zatrudnionych w żegludze międzynarodowej Cel Charakterystyka i ocena zabezpieczeń społecznych polskich marynarzy w żegludze międzynarodowej, wskazanie luk prawnych i zagrożeń socjalnych marynarzy i ich rodzin. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

16 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZadanie 6 Wielokryterialna analiza ekonomiczna konkurencyjności zatrudnienia marynarzy na statkach pod polską banderą na europejskim rynku pracy sektora transportu morskiego Cel Dokonanie wielokryterialnej analizy ekonomicznej konkurencyjności zatrudnienia marynarzy na statkach pod polską banderą na europejskim rynku pracy sektora transportu morskiego z punktu widzenia interesów armatora i marynarza oraz wskazanie ekonomicznego uzasadnienia zmian regulacyjnych w Polsce. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

17 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZadanie 7 Budowa, w ujęciu wariantowym, optymalnego ekonomicznie modelu zatrudnienia w żegludze międzynarodowej marynarzy przez polskie przedsiębiorstwa transportu morskiego na statkach pod polską banderą Cel Stworzenie, w ujęciu wariantowym, optymalnego modelu zatrudnienia w żegludze międzynarodowej marynarzy przez polskie przedsiębiorstwa transportu morskiego na statkach pod polską banderą, uwzględniającego zachowanie warunków konkurencyjności floty, zapewnienie zatrudnienia i godziwych zarobków załóg pływających, a także bezpieczeństwo socjalne tej grupy pracowników i ich rodzin. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

18 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZadanie 8 Budowa, w ujęciu wariantowym, optymalnego ekonomicznie systemu zabezpieczenia społecznego polskich marynarzy zatrudnionych w żegludze międzynarodowej Cel Stworzenie, w ujęciu wariantowym, założeń optymalnego ekonomicznie systemu zabezpieczeń społecznych polskich marynarzy, niezależnie od bandery statku, na którym są zatrudnieni, skorelowany i spójny z rozwiązaniami w tym zakresie, dotyczącymi marynarzy zatrudnianych na statkach pod polską banderą. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

19 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZadanie 9 Opracowanie rekomendowanych zmian polskich przepisów prawa warunkujących wprowadzenie optymalnego modelu zatrudnienia w żegludze międzynarodowej marynarzy na statkach pod polską banderą Cel Opracowanie propozycji zmian polskich przepisów prawa warunkujących wdrożenie optymalnego modelu zatrudnienia w żegludze międzynarodowej marynarzy na statkach pod polską banderą. Realizacja tego zadania wskazała artykuły odpowiednich ustaw, które powinny być zmienione w celu wprowadzenia zmian legislacyjnych dostosowujących wdrożenie rekomendowanego modelu zatrudnienia w żegludze międzynarodowej marynarzy przez polskie przedsiębiorstwa transportu morskiego na statkach pod polską banderą. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

20 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZadanie 10 Określenie korzyści ekonomicznych i społecznych oraz warunków wdrożenia rekomendowanego modelu zatrudnienia marynarzy przez polskie przedsiębiorstwa transportu morskiego na statkach pod polską banderą Cel Określenie korzyści ekonomicznych i społecznych oraz warunków wdrożenia rekomendowanego modelu zatrudnienia marynarzy przez polskie przedsiębiorstwa transportu morskiego na statkach pod polską banderą. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

21 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ3. WYBRANE PROBLEMY ZATRUDNIENIA POLSKICH MARYNARZY Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

22 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWARUNKI PRAWNE ZATRUDNIENIA MARYNARZY POD POLSKĄ BANDERĄ Model zatrudnienia marynarzy na statkach eksploatowanych pod polską banderą określa ustawa o pracy na morskich statkach handlowych. Regulacje tej ustawy obejmują warunki zatrudnienia i bezpieczeństwa pracy, wymagania kwalifikacyjne oraz prawo marynarzy do określonych świadczeń społecznych. Ustawa obliguje także armatorów do zawarcia zakładowego układu zbiorowego pracy i regulaminu pracy na statku. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

23 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJRegulacje ustawy o pracy na morskich statkach handlowych zawierają obligacje adresowane do armatorów, nieprzystające do postępu zmian w prawodawstwie europejskim. Ostatnia zmiana ustawy z 2011 r. ograniczyła się tylko do zmian wymuszonych ratyfikacją Konwencji MLC. Sfera regulacyjna ustawy dotycząca konkurencyjności zatrudnienia na statkach eksploatowanych pod polską banderą obowiązuje od 1991 r. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

24 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZ przyczyn niezależnych od armatorów, w III RP, przestało się opłacać podnosić narodową banderę na statkach o polskiej własności. Przyczyną tego stanu jest nadmierny fiskalizm polskiego państwa oraz niedokończone, trwające od wielu lat, prace nad stworzeniem odpowiedniego pakietu morskich ustaw. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

25 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJObowiązujące regulacje prawne dotyczące zatrudnienia polskich marynarzy na statkach pod narodową banderą powodują utratę konkurencyjności polskiego armatora na globalnym rynku przewozów morskich oraz obniżenie poziomu zarobku netto marynarza. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

26 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJStosowanym w krajach Unii Europejskiej instrumentem przeciwdziałania niekorzystnym zjawiskom przeflagowania statków spod narodowej bandery na bandery krajów trzecich, jest stosowanie pomocy publicznej dla sektora transportu morskiego dopuszczone przez Komisję Europejską. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

27 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJNa przykład Niemcy, Wielka Brytania, Dania i Norwegia stosują pomoc publiczną w zakresie kosztów pracy na statku. Działania rządów tych państw wzmacnia pozycję konkurencyjną przewoźników narodowych na globalnym rynku przewozów morskich. Pomoc publiczna, poza stosowaniem podatku tonażowego, koncentruje się w dwóch kluczowych obszarach należności publiczno-prawnych: Są to zwolnienia z podatku dochodowego obciążającego płace oraz refundacja lub zwolnienie z odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne marynarzy. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

28 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJPomoc publiczna ma formę subwencji przeznaczonych na finansowanie kwot stanowiących równowartość różnicy w kosztach pracy pomiędzy narodowym rejestrem państwa Unii Europejskiej a otwartymi rejestrami. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

29 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJBrak konkurencyjności polskiej bandery powoduje utratę potencjalnych dochodów państwa, między innymi z podatku tonażowego, opłat rejestrowych statków, oraz opłat z tytułu wydawania różnego rodzaju dokumentacji morskiej. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

30 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJUnia Europejska usilnie dąży do przeflagowania jak największej liczby statków pod banderą państw członkowskich. Jest to jeden z podstawowych priorytetów w zakresie unijnej polityki morskiej. Rodzi się pytanie czy rząd RP jest przygotowany do realizacji tego priorytetu mającego wymiar ekonomiczny, społeczny, promocyjny i patriotyczny? Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

31 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJW styczniu 2010 r., na 121 statków handlowych będących własnością polskich przewoźników narodową banderę podnosiło tylko 18 jednostek handlowych. W 2013 r. pozostał jeden statek przygotowywany do przeflagowania pod obcą banderę. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

32 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJPolskie regulacje prawne dotyczące zatrudnienia polskiego marynarza na statku eksploatowanym pod polską banderą, zapewniają pracobiorcy pełną opiekę społeczną. Obowiązujące składki z tego tytułu zmniejszają wysokość wynagrodzenia netto marynarza oraz konkurencyjność polskiego armatora na globalnym rynku żeglugowym. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

33 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJObowiązkowe potrącenia składek z tytułu zabezpieczeń społecznych od średniego wynagrodzenia brutto marynarza zatrudnionego na statku pod polską banderą stanowią około 29% podstawy, a dodatkowe fiskalne zobowiązania pracodawcy, pochodne od funduszu płac wynoszą około 18%. Obciążenia fiskalne w Polsce sięgają 47% wynagrodzenia załogi statku pływającego pod polską banderą, podczas gdy koszty pracy polskich marynarzy pracujących na przykład na statkach pod banderą Cypru są zwolnione z obciążeń o charakterze fiskalnym. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

34 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJBrak konkurencyjności polskiej bandery, a w konsekwencji eksploatacja statków polskich przewoźników morskich pod obcymi banderami, powoduje utratę potencjalnych dochodów państwa między innymi z następujących źródeł: podatek tonażowy, opłaty rejestrowe statków, opłaty z tytułu wydawania różnego rodzaju dokumentacji morskiej. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

35 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJW obecnym polskim systemie regulacyjnym budżet państwa nie jest zasilany kwotami należności publicznoprawnych w związku z zatrudnieniem marynarzy za granicą. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

36 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJMożliwa jest szansa zmiany polskich regulacji prawnych w zakresie zabezpieczeń społecznych polskich marynarzy, zatrudnionych w żegludze międzynarodowej, poprzez regulacje unijne, których presja na zmiany ustawodawstwa poszczególnych państw członkowskich Unii jest coraz większa. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

37 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZATRUDNIENIE POLSKICH MARYNARZY POD OBCYMI BANDERAMI W Polsce nie jest prowadzona publicznie dostępna statystyka dotycząca zatrudnienia marynarzy, identyfikująca: 1) liczbę marynarzy zatrudnionych na statkach pod banderami różnych krajów świata, z oznaczeniem zatrudnionych na statkach stanowiących własność lub współwłasność polskich przewoźników morskich, 2) liczbę i wynagrodzenie marynarzy zatrudnionych na statkach pod polską banderą, Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

38 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZATRUDNIENIE POLSKICH MARYNARZY POD OBCYMI BANDERAMI 3) liczbę marynarzy ubezpieczonych w ZUS z zachowaniem ciągłości, 4) wysokość emerytur marynarskich. Fakt ten utrudnia prowadzenie bieżącego monitorowania polskiego marynarskiego rynku pracy i przeciwdziałania negatywnym zjawiskom społecznym w tej grupie zawodowej. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

39 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJZ dostępnych statystyk wynika, iż niemal wszyscy polscy marynarze aktywni zawodowo są zatrudnieni przez spółki zagraniczne. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

40 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJNajpopularniejszą formą zatrudnienia marynarzy na statkach pod obcymi banderami jest system kontraktowy, charakteryzujący się zatrudnieniem marynarza na podstawie kontraktu, na czas zaokrętowania i pracy na statku. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

41 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJModel kapitałowy i organizacyjny procesu rejestracji statków pod banderami krajów trzecich, wymuszony przez globalny rynek żeglugowy i stosowany przez polskich przewoźników morskich, może nieść zagrożenia o charakterze makroekonomicznym, regionalnym, społecznym oraz w wymiarze osobistym polskich marynarzy zatrudnionych za granicą. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

42 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJPrzepisy prawa regulujące zatrudnienie polskich marynarzy w żegludze międzynarodowej mają źródła zarówno w regulacjach międzynarodowych oraz polskim ustawodawstwie, które implementuje regulacje prawa międzynarodowego do polskiego systemu prawnego. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

43 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJUbezpieczenia w polskim systemie zabezpieczeń społecznych mają charakter dobrowolności dla pracobiorców zagranicznych, także marynarzy. Oznacza to, że część marynarzy i ich rodzin zapewne nie odprowadza żadnych składek na ubezpieczenia społeczne. W przyszłości zjawisko to może powodować drastyczne zubożenie rodzin marynarskich i konieczność występowania po zapomogi z tytułu pomocy społecznej. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

44 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJPrognozowane kwota pomocy społecznej dla rodzin marynarskich w Polsce, w okresie około 20 lat po zakończeniu pracy na morzu przez marynarzy zatrudnionych na statkach pod obcą banderą wynosi około 1,6 mld zł, a dla marynarzy kwota pomocy może sięgać nawet 2,5 mld zł. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

45 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJOszacowana roczna kwota pomocy publicznej niezbędnej w celu zapewnienia konkurencyjnych kosztów pracy marynarzy zatrudnionych na statkach pod polską banderą, przy przyjęciu liczby marynarzy obecnie zatrudnionych na statkach polskich przewoźników morskich pływających pod różnymi banderami, wynosi od 177 do 209 mln zł rocznie. Beneficjentami pomocy byliby marynarze zatrudnieni na statku pod polską banderą oraz przewoźnicy morscy eksploatujący statki pod polską banderą. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

46 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJPrognozowanie miesięcznej wysokości emerytury marynarza, przy założeniu odprowadzania przez niego minimalnej składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce przez 41 lat pracy, obarczone jest dużym marginesem błędu. Wykorzystując do obliczeń i symulacji dostępne prognostyczne kalkulatory ZUS, można stwierdzić, że przyszła emerytura marynarza będzie wynosiła 53% minimalnego wynagrodzenia w kraju. W warunkach 2011 r. symulowana wysokość stanowiła kwotę 739,9 zł, przy minimalnym wynagrodzeniu zł. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

47 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJPrognozowana kwota miesięcznej emerytury marynarza, przy założeniu odprowadzania do ZUS minimalnej składki w całym okresie jego aktywności zawodowej, jest drastycznie niska. W konsekwencji przyszły emeryt, polski marynarz zatrudniony na statkach eksploatowanych pod obcymi banderami, będzie zmuszony do korzystania z publicznej opieki społecznej, a poziom życia rodzin marynarskich będzie poniżej minimum egzystencjalnego. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

48 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ4. KSZTAŁCENIE KADR MORSKICH W UNII EUROPEJSKIEJ Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

49 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJNiepokojącym zjawiskiem na marynarskim globalnym rynku pracy jest pogłębiający się brak marynarskiej kadry oficerskiej. Międzynarodowa Organizacja Morska prognozuje, że w 2015 r. we flocie światowej będzie brakowało ponad oficerów. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

50 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJOcena i określenie rzeczywistych potrzeb w odniesieniu do możliwości zatrudnienia unijnych kadr morskich przyczyniłyby się do efektywnego zarządzania modelem kształcenia morskiego w Unii Europejskiej, co stanowi niewątpliwie korzyść o charakterze społecznym, oddziałując również na sferę gospodarczą. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

51 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJW celu zwiększenia szans zatrudnienia marynarzy z Unii Europejskiej, niezbędne jest podjęcie działań skierowanych na promowanie tej grupy pracowników, a także ułatwienie młodym kandydatom, podejmującym pracę w sektorze morskim, odbycia szkolenia zawodowego i uzyskania certyfikatu, a następnie zapewnienia zatrudnienia na statkach unijnych, Tylko w ten sposób można zmniejszyć niedobór unijnych pracowników morskich. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

52 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJPosiadanie wysoko wykwalifikowanej kadry morskiej w UE, w tym w Polsce, jest korzyścią o charakterze społeczno- gospodarczym o wyjątkowej wartości. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

53 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWszelkie działania skierowane na ustawiczne podwyższanie kwalifikacji marynarzy należy uznać za fundament odbudowy elit morskich Europy, co powinno korzystnie wpłynąć na atrakcyjność zawodu marynarza. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

54 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ5. POWRÓT STATKÓW POD NARODOWE BANDERY Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

55 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJUnia Europejska usilnie dąży do przeflagowania jak największej liczby statków pod bandery państw członkowskich. Jest to jeden z podstawowych priorytetów w zakresie polityki morskiej Unii. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

56 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWidoczne jest sprzyjanie tworzeniu środowiska przyjaznego podmiotom zarządzającym statkami, którzy decydują się lub już zdecydowali się na prowadzenie działalności z obszaru Unii Europejskiej. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

57 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJDecyzja armatora o wyborze państwa bandery i miejsca zarządzania statkami ma dla danego przedsiębiorcy żeglugowego znaczenie strategiczne, przede wszystkim pod względem gospodarczym. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

58 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJUnia Europejska stara się, przez państwa członkowskie, wprowadzać system zachęty dla przedsiębiorców żeglugowych. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

59 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJOd państwa członkowskiego UE w głównej mierze zależy sposób, w jaki będzie wspierać swoich przedsiębiorców żeglugowych przez wykorzystanie dopuszczalnych w Unii środków pomocowych i tworzenie dobrego prawa. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

60 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJDo czynników, które determinują wybór państwa bandery przez podmioty unijne i polskie należy z całą pewnością prawo jasne i korzystne ze względów podatkowych, które jest jednym z narzędzi służących strategicznemu podejściu do zarządzania przedsiębiorstwem żeglugowym. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

61 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJNajistotniejszym etapem tworzenia prawa obowiązującego w polskim prawodawstwie są prace w organach Unii Europejskiej i Polskim Parlamencie. W interesie Polski leży przygotowywanie, w sposób profesjonalny, przedstawicieli polskich władz w organach Unii oraz polskiej administracji morskiej. Niezbędne jest uwrażliwienie sfery służby cywilnej na sprawy morskie. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

62 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJW celu wykonania prawa Unii Europejskiej, w polskim interesie leży zapewnienie świadomego uczestnictwa Polski w unijnym procesie legislacyjnym, sprawnego przebiegu krajowego procesu legislacyjnego i terminowego wprowadzania właściwych krajowych środków wykonawczych do polskich aktów normatywnych. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

63 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWażne jest zatrudnianie specjalistów z zakresu prawa morskiego i międzynarodowego prawa morza w ministerstwach odpowiedzialnych za wykonywanie zobowiązań traktatowych, wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

64 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ6. MODEL ZATRUDNIENIA MARYNARZY NA STATKACH POD NARODOWĄ BANDERĄ NORWEGII Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

65 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJProces przeflagowania statków z bandery norweskiej na bandery innych krajów rozpoczął się na początku lat 80. XX wieku. W 1987 r. rząd norweski w celu zahamowania procesu zmiany bandery ustanowił równoległy, alternatywny rejestr statków Norwegian International Ship Register (NIS), który oferuje norweskim przewoźnikom morskim specjalne, korzystne warunki fiskalne i prawne. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

66 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJTabela 1 Intensywność rejestracji statków norweskich przewoźników morskich pod narodową banderą w latach 2000 – 2009 Lp. Lata Statki na świecie Statki będące własnością norweskich przewoźników morskich Statki ogółem statki pod banderą Norwegii procentowy udział statków pod banderą Norwegii w stosunku do liczby statków norweskich przewoźników morskich ogółem 1. 2000 87 546 1 688 1 606 95,1 2. 2001 87 939 1 708 1 601 93,7 3. 2002 89 010 1 691 1 577 93,3 4. 2003 89 899 1 653 1 548 93,6 5. 2004 89 960 1 589 1 517 95,5 6. 2005 92 105 1 683 1 439 85,5 7. 2006 94 939 1 810 1 461 80,7 8. 2007 97 364 1 825 1 490 81,6 9. 2008 99 741 2 027 1 454 71,7 10. 2009 1 968 1 463 74,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w: Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2011, Główny Urząd Statystyczny, s. 381 – 383, Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2007, Główny Urząd Statystyczny s. 271 – 273, Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2004, Główny Urząd Statystyczny, s. 252 – 254 Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

67 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJRys. 1. Dynamika zmian liczby statków stanowiących własność norweskich przewoźników morskich oraz eksploatowanych pod banderą Norwegii w latach 2000 – 2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w: Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2011, Główny Urząd Statystyczny, s. 388 – 392, Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2007, Główny Urząd Statystyczny s. 271 – 273, Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2004, Główny Urząd Statystyczny, s. 252 – 254 Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

68 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJOd 1998 r. norweskie regulacje prawne umożliwiają przewoźnikom morskim zwrot należności publicznoprawnych z tytułu podatków dochodowych oraz składek na ubezpieczenia społeczne. Działanie to stanowi pomoc publiczną dla transportu morskiego nakierowaną na stymulowanie zatrudnienia norweskich marynarzy przez norweskich przewoźników morskich. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

69 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJPomimo dodatków rekompensujących 100% obciążeń publiczno-prawnych skierowanych do pracobiorców i pracodawców sektora transportu morskiego żeglugi międzynarodowej, koszt pracy norweskich marynarzy jest wysoki. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

70 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJNorwegia jest ważnym importerem pracy w żegludze międzynarodowej. Cudzoziemcy stanowią około 75% marynarzy zatrudnionych przez norweskich przewoźników morskich w żegludze międzynarodowej. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

71 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ7. MODEL ZATRUDNIENIA MARYNARZY NA STATKACH POD NARODOWĄ BANDERĄ REPUBLIKI FEDERALNEJ NIEMIEC Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

72 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJW 2010 r. pod banderami innymi niż narodowa było zarejestrowanych 84,7% statków stanowiących własność niemieckich armatorów. Liczba marynarzy narodowości niemieckiej zatrudnionych w 2009 r. na statkach pod niemiecką banderą stanowiła nieco ponad 50%. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

73 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJTabela 2 Intensywność rejestracji statków niemieckich przewoźników morskich pod narodową banderą w latach 2000 – 2009 Lp. Lata Statki na świecie Statki będące własnością niemieckich przewoźników morskich Statki ogółem statki pod banderą Niemiec procentowy udział statków pod banderą Niemiec w stosunku do liczby statków niemieckich przewoźników morskich ogółem 1. 2000 87 546 2 103 944 44,8 2. 2001 87 939 2 212 906 40,9 3. 2002 89 010 2 301 857 37,2 4. 2003 89 899 2 664 782 29,3 5. 2004 89 960 2 617 829 31,6 6. 2005 92 105 2 791 894 32,0 7. 2006 94 939 2 695 881 32,6 8. 2007 97 364 3 223 885 27,4 9. 2008 99 741 3 522 961 27,2 10. 2009 3 627 948 26,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w: Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2011, Główny Urząd Statystyczny, s. 388 – 392, Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2007, Główny Urząd Statystyczny s. 271 – 273, Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2004, Główny Urząd Statystyczny, s. 252 – 254 Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

74 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJRys. 2. Dynamika zmian liczby statków stanowiących własność niemieckich przewoźników morskich oraz eksploatowanych pod banderą Niemiec w latach 2000 – 2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w: Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2011, Główny Urząd Statystyczny, s. 388 – 392, Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2007, Główny Urząd Statystyczny s. 271 – 273, Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2004, Główny Urząd Statystyczny, s. 252 – 254 Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

75 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJStruktura zatrudnienia marynarzy na statkach zarejestrowanych w niemieckim rejestrze wskazuje na zwiększenie udziału załóg obcych i zmniejszenie udziału marynarzy niemieckich w ogólnej liczbie zatrudnionych. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

76 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJOtoczenie fiskalno-regulacyjne w Niemczech nie przewiduje pomocy państwa w formie bezpośredniego zwolnienia grupy zawodowej marynarzy z podatku dochodowego od osób fizycznych. Podatek ten płacony jest przez marynarzy na zasadach ogólnych, według obowiązujących progów dochodowych i stawek podatkowych. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

77 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJW celu redukcji dodatkowych kosztów pracy marynarzy zatrudnionych na statkach zarejestrowanych w tzw. rejestrze otwartym GIS (ang. German International Ship Register) niemiecki rząd federalny wypłaca pracodawcom specjalne subsydia. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

78 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJTabela 3 Dopłaty do wynagrodzeń marynarzy (w euro) zatrudnionych na statkach zarejestrowanych w German International Ship Register w październiku 2008 r. Stanowisko pracy Wielkość statku ≤ 3000 GT > 3000 GT Kapitan 13 000 16 700 Główny inżynier/pierwszy oficer 15 000 Oficer nawigacyjny/drugi inżynier 15 400 Pozostali oficerowie 12 200 Mechanik 12 700 Marynarz 9 400 Źródło: Guide to Changing Flag, See-Berufsgenossenschaft, Reimersstweite 2, Hamburg, s. 60 Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

79 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJNiemieckie prawo podatkowe umożliwia pracodawcy zatrudniającemu marynarzy na statkach zarejestrowanych w GIS zmniejszenie o 40% należnego podatku od płac. Pracodawca płaci tylko 60% należnego podatku. Ulga ta przysługuje pracodawcy niezależnie od narodowości zatrudnionego marynarza. Aby otrzymać ulgę, długość kontraktu marynarza nie może być krótsza niż 183 dni w roku. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

80 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJRząd federalny subsydiuje także szkolenia dla mechaników pokładowych oraz oficerów nawigacyjnych pływających na statkach zarejestrowanych w GIS. Dofinansowanie to wynosi euro na jednego przeszkolonego marynarza. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

81 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ8. WNIOSKI Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

82 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 1 Stosowanie pomocy publicznej dla sektora transportu morskiego dopuszczone przez Komisję Europejską jest skutecznym instrumentem przeciwdziałania niekorzystnym zjawiskom przeflagowywania statków spod narodowych bander na bandery krajów trzecich oraz zmniejszania się liczby marynarzy pochodzących z lokalnego rynku pracy zatrudnionych na statkach pod narodowymi banderami Unii Europejskiej. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

83 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 2 W zakresie kosztów pracy na statkach handlowych pomoc publiczna przeznaczona jest na: 1) bezpośrednie subwencje rządowe stanowiące dopłaty do zobowiązań publicznoprawnych z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenia społeczne, np. w Niemczech i Norwegii, 2) pokrywanie kosztów zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych dla grupy zawodowej marynarzy, np. w Danii i na Cyprze, 3) odciążenie dochodu marynarza z obowiązku płacenia składki na ubezpieczenia społeczne, którą w znaczącej części pokrywa przewoźnik morski, np. w Danii i na Cyprze. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

84 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 3 Pomoc publiczna, poza stosowaniem podatku tonażowego w zamian za opodatkowanie dochodu z działalności przewoźników morskich, koncentruje się w dwóch kluczowych obszarach należności publicznoprawnych stanowiących o konkurencyjności bandery. Są to zwolnienia z podatku dochodowego obciążającego płace oraz refundacja lub zwolnienie z odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne marynarzy. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

85 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 4 Komisja Europejska wydaje rekomendacje dotyczące pomocy publicznej w sektorze transportu morskiego, skierowanej także do należności publiczno-prawnych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

86 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 5 Przywrócenie polskiej bandery na statkach będzie stanowić osłonę dla przewidywanych w krótkim okresie, negatywnych zjawisk wynikających z braku zabezpieczenia społecznego ponad 30 tysięcy rodzin marynarskich, objawiających się roszczeniami z obszaru pomocy społecznej w Polsce. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

87 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 6 Uwzględniając publiczną debatę na terenie UE można przyjąć, że do głównych działań mających na celu wprowadzenie zmian w prawie pracy należy: 1) dostosowanie przepisów do rzeczywistego rynku pracy oraz tworzenie mniej rygorystycznego prawa pracy, 2) zwiększenie kreatywności i elastyczności zatrudniania, 3) maksymalizacja zabezpieczeń społecznych i zapewnienie zatrudnienia, 4) zmniejszenie kosztów pracy i wsparcia różnych form zatrudnienia, 5) zmiana treści układów zbiorowych w kierunku dostosowywania regulacji do konkretnych sytuacji gospodarczych, Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

88 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 6 6) wspieranie działań zmierzających do prawa ochrony zatrudnienia z zaplanowanym wsparciem dla bezrobotnych, 7) zwiększenie roli porozumień pomiędzy pracodawcami a przedstawicielami pracobiorców, 8) podjęcie działań zmierzających do możliwości konkurowania państw UE z państwami nienależącymi do Wspólnoty, 9) tworzenie prawa umożliwiającego zawieranie porozumień dwustronnych dotyczących zabezpieczenia społecznego marynarzy, uniemożliwiających zastępowanie wykwalifikowanych marynarzy z państw UE przez marynarzy z innych krajów. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

89 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 7 Wdrożenie rekomendowanego modelu zatrudnienia marynarzy przez polskie przedsiębiorstwa transportu morskiego na statkach pod polską banderą uwarunkowane jest stosowaniem pomocy publicznej dla transportu morskiego, adresowanej do przewoźników morskich i obejmującej należności publiczno-prawne dotyczące podatków dochodowych i składek na ubezpieczenie społeczne marynarzy oraz skierowanej do marynarzy i obejmującej należności publiczno-prawne dotyczące podatku dochodowego od osób fizycznych i składek na ubezpieczenie społeczne leżących po stronie pracobiorcy. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

90 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 8 Należy przeprowadzić rewizję koncepcji nowej ustawy o pracy na morskich statkach regulującej: minimalne wymagania w zakresie pracy na statku, warunki zatrudnienia marynarzy, szczególne uprawnienia i obowiązki marynarza i armatora, ochronę zdrowia i bezpieczeństwo pracy marynarzy, kontrolę warunków pracy i życia marynarzy na statku, ochronę socjalną na statku, procedury wnoszenia i rozpatrywania skarg, kary pieniężne. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

91 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 9 Regulacje ustawowe w Polsce powinny obejmować zagadnienie usług pośrednictwa pracy dla marynarzy i zapewniać przejrzyste i sprawne funkcjonowanie instytucji przeznaczonych do świadczenia tych usług. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

92 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 10 Regulacje ustawowe w zakresie zabezpieczenia społecznego marynarzy i ich rodzin powinny się koncentrować na pomocy państwa przeznaczonej na refundację składek na zabezpieczenie społeczne marynarzy pracujących na statkach pod polską banderą, zabezpieczeniu społecznym marynarzy i ich rodzin na statkach pod polską banderą w sytuacji niezdolności do pracy lub zaginięcia na morzu oraz zabezpieczeniu społecznym marynarzy świadczących pracę na statkach obcych bander. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

93 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJWniosek 11 Źródłem wielu aktualnych problemów, mających wpływ na opóźnienia legislacyjne w Polsce, jest niedostateczna wiedza, brak znajomości procedur i niemoc w budowaniu całościowego, systemowego podejścia do spraw morskich w organach władzy ustawodawczej i wykonawczej, a także słaba aktywność administracji morskiej na forum Unii Europejskiej. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

94 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJDziękuję za uwagę. Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

95 Wydział Ekonomiczny e-mail: [email protected]MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa kierownik Zakładu Badań Systemów Transportu i Logistyki Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Wydział Ekonomiczny Szczecin r.

96 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

97 MODELE ZATRUDNIENIA MARYNARZY W UNII EUROPEJSKIEJ Autor: prof. ZUT dr hab. Czesława Christowa

98 Projekt rozwojowy finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w latach 2010 – 2012 BADANIE I OPTYMALIZACJA MODELU ZATRUDNIENIA W ŻEGLUDZE MIĘDZYNARODOWEJ MARYNARZY PRZEZ POLSKIE PRZEDSIĘBIORSTWA TRANSPORTU MORSKIEGO NA STATKACH POD POLSKĄ BANDERĄ Autor wniosku o finansowanie badań naukowych Kierownik projektu prof. nadzw. dr hab. Czesława Christowa 98