1 Multimedia Multimedialne bazy danych: struktury danych, indeksowanie. Strumieniowanie Wykład 3
2 2 Bazy danych Relacyjne bazy danych Obiektowe bazy danych
3 3 Organizacja zawartości multimedialnej baz Wielowymiarowe struktury danych Bazy obrazów Bazy tekstów/dokumentów Bazy video Bazy audio Bazy multimedialne
4 4 Organizacja zawartości multimedialnej baz Wielowymiarowe struktury danych Bazy obrazów Bazy tekstów/dokumentów Bazy video Bazy audio Bazy multimedialne
5 5 Wielowymiarowe struktury danych k-d trees Point Quadtrees MX-Quadtrees R-Trees
6 6 Wielowymiarowe struktury danych k-d trees Point Quadtrees MX-Quadtrees R-Trees
7 7 k-d trees k-d trees używane są do przechowywania k- wymiarowego punktu danych, np. punktów mapy
8 8 2-d trees Każdy węzeł ma strukturę rekordu nodetype=record INFO: infotype XVAL: real YVAL: real LLINK: nodetype RLINK: nodetype end INFOXVALYVAL LLINKRLINK
9 9 2-d trees 2-d trees są drzewami binarnymi spełniającymi następujące warunki –Jeśli N jest wierzchołkiem na poziomie parzystym, to każdy wierzchołek M w poddrzewie wychodzącym z N.LLINK spełnia M.XVAL =N.XVAL –Jeśli N jest wierzchołkiem na poziomie nieparzystym, to każdy wierzchołek M w poddrzewie wychodzącym z N.LLINK spełnia M.YVAL =N.YVAL
10 10 2-d trees - przykład
11 11 2-d trees - przykład
12 12 Wielowymiarowe struktury danych k-d trees Point Quadtrees MX-Quadtrees R-Trees
13 13 Point Quadtrees Stosowane do reprezentowania punktów danych w przestrzeni 2D Zawsze dzieli region na 4 części Węzeł: qtnodetype = record INFO: infotype; XVAL: real; YVAL: real; NW, SW, NE, SE: qtnodetype end
14 14 Point Quadtrees
15 15 Wielowymiarowe struktury danych k-d trees Point Quadtrees MX-Quadtrees R-Trees
16 16 MX-Quadtrees Kształt drzewa (i jego wysokość) jest niezależna od liczby węzłów w drzewie Zakłada się, że na mapę naniesiona jest siatka 2 k x 2 k
17 17 MX-Quadtrees
18 18 MX-Quadtrees ChildXLBXUBYLVYUB NWN.XLBN.XLB+w/2N.YLB+w/2N.YLB+w SWN.XLBN.XLB+w/2N.YLBN.YLB+w/2 NEN.XLB+w/2N.XLB+wN.YLB+w/2N.YLB+w SEN.XLB+w/2N.XLB+wN.YLBN.YLB+w/2 W=N.XUB-N.XLB, root: XLB=0, XUB=2 k, YLB=0, YUB=2 k
19 19 Wielowymiarowe struktury danych k-d trees Point Quadtrees MX-Quadtrees R-Trees
20 20 R-Trees Stosowane do przechowywania prostokątnych regionów na mapie/obrazie Szczególnie przydatne przy przechowywaniu wielkich ilości danych na dysku Każde R-tree ma przyporządkowany rząd K; każdy węzeł nie będący liściem zawiera co najwyżej K prostokątów i co najmniej prostokątów (wyjątek może stanowić korzeń)
21 21 R-Trees Intuicyjnie, każdy wierzchołek nie będący liściem musi być co najmniej w połowie pełny Wysokość drzewa jest zwykle niewielka Prostokąt jest albo rzeczywistym prostokątem, albo grupą prostokątów Struktura: rtnodetype = record Rec 1,…, Rec K : rectangle P 1,…, P K : rtnodetype
22 22 R-Trees
23 23 R*- Trees R*-Trees: połączona optymalizacja powierzchni, krawędzi i nakładania każdego prostokąta włączanego do drzewa –N. Beckmann, H.-P. Kriegel, R. Schneider, B. Seeger: The R*-Tree: An Efficient and Robust Access Method for Points and Rectangles. Proc. ACM SIGMOD Int. Conf. on Management of Data, Atlantic City, NJ, 1990, pp. 322-331, http://www.cs.umd.edu/class/fall2002/cmsc818s/R eadings/rstar-tree.pdf http://www.cs.umd.edu/class/fall2002/cmsc818s/R eadings/rstar-tree.pdf
24 Comparison of different data structures Point quadtrees are very easy to implement –Point quadtree containing k nodes may have height k K-d trees are very easy to implement –In general point containing k nodes may have height k, in practice path lengths from root to leaf longer than in point quadtrees MX-quadtrees have guaranteed height of at most O(n), where n is the number of records in the tree The same applies to R-trees; fewer disc accesses –Bounding rectangles may overlap, so we might follow multiple paths down the tree R-trees are generally preferred over k-d trees
25 25 Wybrane systemy komercyjne Informix DataBlades (IBM) Oracle Universal Server –Oracle Multimedia Intergraph Vision Database systems ArcGIS (ESRI) GIS –Systemy informacji geograficznej (Geographic Information Systems) – manipulowanie i przechowywanie danych geograficznych, kartograficznych i społecznych Większość danych to obrazy graficzne w formie map i wykresów Graficzne wyświetlanie danych –Zastosowania: zarządzanie gruntami, rolnictwo, leśnictwo, hodowla, archeologia, geologia –Zbieranie danych – głównie na odległość (satelity, specjalne samoloty) J. Sanchez, M. Canton: Direct3D. Programowanie grafiki trójwymiarowej w DirectX. Biblia. Wydawnictwo Helion, Gliwice 2001
26 26 Organizacja zawartości multimedialnej baz Wielowymiarowe struktury danych Bazy obrazów Bazy tekstów/dokumentów Bazy video Bazy audio Bazy multimedialne
27 27 Bazy obrazów Przeszukiwanie baz obrazów jest całkowicie odmienne od przeszukiwania baz tekstowych i znacznie bardziej skomplikowane z powodu nieprecyzyjnych technik analizy obrazu Opis zawartości obrazu może być wykonany ręcznie lub automatycznie i wymaga zastosowania technik przetwarzania obrazu –Wykorzystanie właściwości obrazu: histogram koloru etc.
28 28 Reprezentacje obrazów Raw images –shape descriptor - opis kształtu/lokalizacji obiektu w obrazie –property descriptor - np. wartości RGB dla pikseli Compressed Image Representations –DFT – Discrete Fourier Transform –DCT – Discrete Cosine Transform –transformacja falkowa
29 29 Bazy obrazów Przetwarzanie obrazów: segmentacja –podział obrazu na obszary jednorodne wg założonego kryterium (np. co najmniej k% komórek w obszarze jest tego samego koloru; komórka mxn) Badanie podobieństwa obrazów
30 30 Podobieństwo obrazów Metric approach –znajdowanie najbardziej podobnego w bazie obrazu do zadanego obrazu na podstawie metryki Transformation approach –użytkownik powinien wyspecyfikować, jakie obrazy uważa za podobne –dla danych 2 obiektów o 1, o 2, poziom niepodobieństwa o 1 i o 2 jest proporcjonalny do (minimalnego) kosztu przekształcenia o 1 w o 1 lub odwrotnie
31 31 Reprezentacje baz obrazów Model relacyjny Z wykorzystaniem przestrzennych struktur danych –R-trees, etc. Z wykorzystaniem przekształceń obrazów –DCT –DFT
32 32 Wybrane systemy komercyjne Knoware (Camrax) –aplikacje dla artystów, handlu nieruchomościami, zarządzania personelem Informix –indeksowanie obrazu –przeszukiwanie materiału audio i video oparte na zawartości DB2 (IBM) –przeszukiwanie w oparciu o takie atrybuty obrazu jak kolor, tekstura etc.
33 33 Organizacja zawartości multimedialnej baz Wielowymiarowe struktury danych Bazy obrazów Bazy tekstów/dokumentów Bazy video Bazy audio Bazy multimedialne
34 34 Bazy tekstów/dokumentów Synonimy: –różne słowa mogą mieć to samo znaczenie Słowa wieloznaczne: –znaczenie słowa zależne od kontekstu Pojęcia związane z liczbą poszukiwanych dokumentów oraz znalezionych wszystkie właściwe znalezione
35 35 Bazy tekstów/dokumentów Precision - precyzja algorytmu A względem predykatu relevant i zbioru testowego D test jest P t % dla tematu t gdy –miara liczby odpowiedzi poprawnych spośród wszystkich znalezionych przez algorytm Recall –mierzy ile spośród właściwych dokumentów zostało znalezione przez algorytm
36 36 Bazy tekstów/dokumentów Stop list - zbiór słów uważanych za “niewłaściwe”, mimo ich częstego występowania (the, and, for) Word stems - rdzenie słów (drug, drugged, drugs) Frequency Tables - macierze przechowujące liczby wystąpień słowa t m w dokumencie d n
37 37 Organizacja zawartości multimedialnej baz Wielowymiarowe struktury danych Bazy obrazów Bazy tekstów/dokumentów Bazy video Bazy audio Bazy multimedialne
38 38 Bazy video Video jest ciągiem obrazów Organizacja zawartości video: –wybór aspektów video do reprezentacji –ekstrakcja zawartości Metody segmentacji zwykle wymagają spełnienia pewnych założeń – ta dziedzina nauki jest wciąż rozwijana
39 39 Wybór aspektów video do reprezentacji Zawartość video v jest opisywana przez: –OBJ - zbiór obiektów zainteresowania w v –AC - zbiór czynności zainteresowania w v – - funkcja opisująca, które obiekty i które czynności są związane z daną ramką video Przykład: –Bazy edukacyjne: wykładowcy, tematy, wykład, pytania studentów, odpowiedzi
40 40 Indeksowanie zawartości video Zwarta reprezentacja zawartości video: –Frame segment trees Tworzenie 2 tablic: obiektów i czynności, dla których podaje się segmenty (ciągi ramek) występowania Konstrukcja drzewa na podstawie tabeli –R-segment trees Potraktowanie ciągów ramek jako prostokątów o boku 0 i reprezentacja ich poprzez R-trees
41 41 Organizacja zawartości multimedialnej baz Wielowymiarowe struktury danych Bazy obrazów Bazy tekstów/dokumentów Bazy video Bazy audio Bazy multimedialne
42 42 Bazy audio Sygnał audio jest rodzajem ciągłej funkcji analitycznej Kompresja do postaci dyskretnej –Zastosowanie transformat: DFT, DCT Indeksowanie danych audio –Zastosowanie drzew, używanych w bazach tekstowych (TV-trees – telescopic vector trees; dynamiczne decydowanie o tworzeniu gałęzi, gdy wiele wektorów ma pewne atrybuty takie same)
43 43 Bazy audio Metadane do reprezentacji zawartości audio: –Wykonawcy, nuty, tekst Segmentacja –Okno o stałej szerokości –Segmentacja przez użytkownika jak w przypadku obrazu (ale jednowymiarowa) Ekstrakcja cech –Natężenie dźwięku, głośność, wysokość dźwięku, jasność dźwięku –Parametry statystyczne (korelacja, wariancja etc.)
44 44 Wybrane systemy komercyjne Technologia baz audio jest w trakcie rozwoju MuscleFish DB2 (IBM) Soundminer http://www.soundminer.com/http://www.soundminer.com/ –read many types of metadata an advanced search engine, a highly advanced conversion engine, an integrated metadata management tool, an advanced sound design tool, a DSP processing host, a scalable product line that includes server, enterprise and web portal options, and it is designed to work directly with the most used sound editing and mixing tools in the industry
45 45 Organizacja zawartości multimedialnej baz Wielowymiarowe struktury danych Bazy obrazów Bazy tekstów/dokumentów Bazy video Bazy audio Bazy multimedialne
46 46 Bazy multimedialne Architektura Systemy rozproszone –Organizacja wszystkich elementów we wspólny format –Pozostawienie wszystkich elementów w ich oryginalnym formacie (obraz, wideo, dokumenty, inne dane) –Architektura hybrydowa
47 47 Dyski CD-ROM Taśmy Archiving, preservation and restoration – fundamentals: –reproduction, digitization, and metadata Federal Agencies Digitization Guidelines Initiative, http://www.digitizationguidelines.gov/ http://www.digitizationguidelines.gov/ –formed as a group in 2007 to define common guidelines, methods, and practices to digitize historical content in a sustainable manner Przechowywanie
48 48 Strumieniowanie zbliżone koncepcyjnie do audycji tradycyjnych mediów (np. TV, radio) Pewien ciąg informacji Media strumieniowe to te same multimedia, z którymi spotykamy się na co dzień, czyli: obraz, dźwięk, tekst i wszelakie ich odmiany, jednak dostarczane są nie w postaci pliku, lecz strumienia danych
49 49 Strumień – zastosowania Rozrywka (z powodzeniem zastępuje dotychczasowe tradycyjne media, np. radio, TV) Korporacyjne (prezentacje, video- konferencje, wraz ze szczególnym przypadkiem -> edukacją na odległość) Monitoring (np. ochrona budynków) Medycyna – zabiegi (np. chirurgiczne)
50 50 Strumień - przyszłość znosi bariery terytorialne i prawne Ograniczy koszta związane z dotarciem mediów do użytkownika końcowego (np. projekt zastąpienia kosztownych kopii filmów kinowych – przesyłem filmu drogą elektroniczną bezpośrednio od producenta) Edukacja na odległość – powszechny dostęp Szybki rozwój technologii transmisji sygnałów oraz internetu umożliwi „zaistnienie” na rynku multimedialnym osób (np. artystów) nieatrakcyjnych komercyjnie dla koncernów wydawniczych
51 51 Strumień – zalety i wady Sygnał trafia do odbiorcy już w chwilę po nawiązaniu połączenia z serwerem W łatwy sposób można mieszać media np.: jako obraz przekazujemy pewną prezentację, a dźwięk przesyłamy bezpośrednio z mikrofonu Istnieje możliwość wykorzystania już istniejących kodeków, nawet takich, które nie zostały zaprojektowane do przetwarzania strumieni Wszelkie nowe protokoły, zaprojektowane specjalnie do obsługi strumieni są skazane na korzystanie z TCP/IP w przypadku komunikacji klientserwer, natomiast bezpośrednie ich stosowanie w przypadku serwer serwer powoduje utratę uniwersalności Ogromna wrażliwość na wszelkie błędy -> powoduje, że często sygnał jest po prostu nieczytelny
52 52 Metoda strumieniowania: Unicast Przepływność binarna (bitrate) przesyłanych danych, jest taka sama dla każdego połączenia klientserwerklient Pełna przepustowość Pełna przepustowość
53 53 Unicast – zalety i wady Każde połączenie otrzymuje dane będące bezpośrednią kopią oryginalnego sygnału = perfekcyjna jakość Można wykorzystać do „rozprowadzania” sygnału do kilku serwerów udostępniających ten sam strumień końcowemu odbiorcy Każde kolejne połączenie wymaga kolejnej wielokrotności bitrate (którego użyto do zakodowania mediów), do przesyłania Znajduje zastosowanie praktyczne tylko na łączach o dużych przepustowościach, względnie tylko w sieciach lokalnych LAN
54 54 Metoda strumieniowania: Multicast Pasmo przesyłowe jest dzielone pomiędzy wszystkie aktywne połączenia serwerklienci Przepustowość ------------------ Liczba połączeń
55 55 Multicast – zalety i wady Wystarczy niewielkie łącze do obsłużenia kilku połączeń zastosowania „serwer->klient” Wraz ze wzrostem liczby połączeń wyraźnie maleje jakość sygnału Istnieje konieczność przekodowywania sygnału oryginalnego
56 56 Strumień - technika Transmisja strumienia poprzez „enkapsulację” w pakietach TCP/IP – tracimy wszystkie zalety strumienia, sygnał jest często przerywany (np. QuickTime) Transmisja strumienia poprzez „enkapsulację” w pakietach UDP – transmisja może zostać przerwana, jednak przeważnie sygnał jest ciągły, ale tracimy pewne fragmenty strumienia – efekt „gubienia klatek” (frameskip, np. Windows Media) Transmisja w pakietach UDP z wykorzystaniem technologii QoS (Quality of Service) -> bitrate sygnału zmienia się w zależności od warunków panujących na łączu (np. RealMedia)
57 57–57 RFC3550 Real Time Protocol, RTP Control Pr. (RTCP), Real-time Streaming Protocol (RTSP) Umożliwia przesyłanie praktycznie dowolnych danych (nie tylko audio/video) Quality of Service –Zdolność sieci do zapewnienia lepszego serwisu dla wybranego ruchu sieciowego w różnych technologiach - Frame Relay, Asynchronous Transfer Mode (ATM), sieci Ethernet i 802.1, SONET, IP –Główny cel: zapewnić uwzględnienie priorytetów – dedykowana szerokość pasma, kontrolowane fluktuacje i opóźnienia (wymagania w procesach czasu rzeczywistego i interaktywnych), udoskonalona charakterystyka strat –Ważne jest by upewnić się, że zapewnienie priorytetu jednemu czy kilku strumieniom nie spowoduje całkowitego zaniedbania/pominięcia innych strumieni –http://www.cisco.com/univercd/cc/td/doc/cisintwk/ito_doc/qos.htmhttp://www.cisco.com/univercd/cc/td/doc/cisintwk/ito_doc/qos.htm Strumieniowanie z użyciem różnych protokołów –RTSP runs over a variety of transport protocols, while the other two are built on top of UDP (http://en.wikipedia.org/wiki/Streaming_media)http://en.wikipedia.org/wiki/Streaming_media
58 58 Telekonferencje guidelines for achieving the best speech intelligibility –Place a microphone closer to the speaker A conference room with good speech intelligibility for local conferences may not have good speech intelligibility for teleconferencing –Add sound absorptive materials raised voice helps, but not much in a highly reverberant room –Reduce ambient noise levels –Move loudspeaker closer to listeners »JAES vol.53 no.7/8 2005, p.760
59 59 Audio over IP voice calls – using Voice-over-IP (VoIP) –a few dropped packets - of little consequence playout of a broadcast program to a transmitter –100 percent reliable stream paramount Traditional IP networks: mainly asynchronous communications, not suited to real-time audio routing improving: Real Time Protocol (RTP), and in some cases Forward Error Correction (FEC) - missing packets can be reconstructed based on nearby and redundant error-protection data –trade-offs between qos, bandwidth requirements, and delay LANs: probably
60 60 Wideokonferencje Przesył jednocześnie fonii i wizji w czasie rzeczywistym, z wykorzystywaniem sieci analogowych, cyfrowych (ISDN), lokalnych LAN, a także łączy naziemnych bądź satelitarnych –za pomocą PC lub specjalnych zestawów multimedialnych –komputer z łączem telekomunikacyjnym o szybkości min. 128 kb/s, kamera wideo z kodekiem dokonującym kompresji i dekompresji sygnałów wizyjnych oraz głośno mówiący telefon (cyfrowy system komputerowy) Kodowanie i przesył – zgodnie z zaimplementowanym algorytmem i protokołem transmisji Dla zmniejszenia wymagań na pasmo transmisji stosuje się różne ograniczenia, obejmujące (zgodnie ze standardem H.320): –usuwanie ramek: 10 ramek/s (seria nieruchomych obrazów), 15 ramek/s (popularna obecnie forma wideokonferencji), powyżej 20 ramek/s (prawie płynny ruch obrazu) –mały format obrazu CIF (Common Intermediate Format) 288×352, jak w H.261; –zmniejszony format QCIF (Quarter CIF), 144×176 –kompresję głosu i dźwięku o wysokiej jakości, z przepływnością tylko 16 kb/s Systemy wideokonferencyjne, realizowane za pomocą analogowych linii telefonicznych (standard kompresji H.263), pozwalają obsłużyć strumień medialny z maksymalną szybkością do 15 klatek obrazowych na sekundę, bez stosowania kosztownych kart rozszerzających (efektywna kompresja i dekompresja obrazu). –http://itpedia.pl/index.php/Wideokonferencjahttp://itpedia.pl/index.php/Wideokonferencja
61 61 Wideokonferencje Problemy techniczne – dostarczanie i zarządzanie strumieniami audio i wideo przez Internet w czasie rzeczywistym –Bandwidth; receiver capacity –Networking and media streaming; multicast Managing the effect of delay jitter on the play-out of audio and video in computer-based teleconferences Trade-off between display with low latency and display with few gaps Kompresja sygnału
62 62 Wideokonferencje Effect of delay jitter –To sustain continuous play-out without gaps, every frame must be played with a fixed display latency that is greater than the worst case end-to- end delay that will be encountered during a conference –In many conferencing applications, as long as gaps occur infrequently, play-out with low latency and some gaps will be preferable to play-out with high latency and no gaps
63 63 Wideokonferencje Skalowanie w wideo –Skalowanie czasowe Redukcja rozdzielczości strumienia wideo w dziedzinie czasu poprzez zmniejszenie liczby ramek wideo przesyłanych na jednostkę czasu –Skalowanie przestrzenne Redukcja liczby pikseli w każdym z obrazów strumienia wideo –Skalowanie częstotliwościowe Redukcja liczby współczynników DCT użytych w kompresji obrazu –Skalowanie amplitudowe Redukcja głębi barwy dla wszystkich pikseli obrazu –Skalowanie przestrzeni koloru Redukcja liczby dostępnych barw w przestrzeni barwy
64 64 Wideokonferencje Kontrola błędu w oparciu o retransmisję –Retransmitowane pakiety docierające po czasie ich nadania mogą być wykorzystane do redukcji propagacji błędu (ramki I, P – referencyjne) Ochrona prywatności –Szyfrowanie
65 65 Wideokonferencje Współpraca i produktywność grupy w rozproszonym środowisku pracy –Zalety wideo w porównaniu z telekonferencją (tylko audio) Wyrażenie zrozumienia, przewidywanie odpowiedzi (z gestów) Wzmocnienie przekazu werbalnego poprzez gestykulację Przesłanie informacji niewerbalnej Wyrażenie nastawienia poprzez ekspresję twarzy, pozę Zarządzanie pauzami (interpretacja znaczenia pauz) –Ograniczenia wideo (w porównaniu ze spotkaniami) – trudności Zarządzanie kolejnym zabieraniem głosu Kontrola widowni wzrokowo i poprzez postawę Zauważanie ruchu kątem oka Rozmowy na boku Wskazywanie na obiekty w przestrzeni innych osób Manipulowanie przedmiotami –Korzyść – mniej praktyk towarzyskich
66 66 www - uwagi techniczne Przeglądarki - interpretują znaczniki i przetwarzają na właściwą postać graficzną –MS IE, Opera, Firefox Narzędzia: –Tekstowe: Pajączek, HotDog, Komodo Edit –Graficzne: Expression Web, Web Architect, Adobe Dreamweaver Standardy –ISO-8859-2 (ISO Latin 2), Windows-1250, utf-8 Ilość grafiki Należy ostrożnie korzystać z cudzej grafiki Podać datę aktualizacji serwisu oraz informację o autorze
67 67 Ideologia Informacje Prawa autorskie Poprawność językowa Życzliwość dla innych Nie unikać humoru Odpowiedzialność stronę – aktualizacje, sprawdzanie czy działają wszystkie odnośniki
68 68 Grafika i multimedia Pdf (Portable Document Format) Gif (Graphic Interchange Format) –Max. liczba kolorów: 256. Najlepsza kompr.: obrazy z dużą powierzchnią jednej barwy, ikony i ilustracje; JPEG (Joint Photographic Expert Group) –Max. l. kolorów: 16,7 mln. Najlepsza kompr.: zdjęcia, stratna PNG (Portable Network Graphics) –Max l. kol. 16,7 mln. Najlepsza kompr. i dla prostej grafiki, i zdjęć, bezstr. DjVu –Max l. k.: 16,7 mln. Naj. kompr.: zdjęcia, wszelkiego rodzaju dokumenty i loga, stratna i bezstratna Rozdzielenie obrazu na warstwy: tło (tekstura, rysunki), pierwszy plan (text, line drawings) LWF (tr.falkowa) – Max. liczba kolorów: 16,7mln.Najlepsza kompresja dla: zdjęcia, stratna
69 69 Grafika i multimedia MPEG 4 SVG (Scalable Vector Graphics) VQF (audio) RealPlayer MOV (QuickTime) Flash (Adobe) –Grafika, dźwięk, reakcja na sygnały z klawiatury i myszy MS Silverlight –Grafika, dźwięk, reakcja na klawiaturę i mysz, wideo http://www.webstyle.pl/cms.php/ws/netopedia/webdesign/gif_graphics_interchange_format;http://www.webstyle.pl/cms.php/ws/netopedia/webdesign/gif_graphics_interchange_format http://netdesign.beep.pl/graf_format.shtml http://www.kailastudio.com.pl/design/htm/article/jpg.htm http://www.gimp.signs.pl/tutoriale2/008_gimp.shtml http://pl.wikipedia.org/ „Kurs języka HTML” Paweł Wimmer http://webmaster.helion.pl/kurshtml/http://webmaster.helion.pl/kurshtml/ A. Wieczorkowska, materiały do wykładu MUL, 2014
70 70 Bibliografia Alicja Wieczorkowska. Multimedia. Podstawy teoretyczne i zastosowania praktyczne. PJWSTK, 2008 V.S. Subrahmanian: Principles of Multimedia Database Systems, Morgan Kaufmann Publishers, San Francisco, CA, USA, 1998 ISO/IEC JTC1/SC29/WG11 „CODING OF MOVING PICTURES AND ASSOCIATED AUDIO” dokumenty [CD 11172-3] (mpeg1 warstwy 1,2,3), [N1419] i [N2006] (AAC v1) oraz [N3075] (AAC v2) IEEE P1180/D2 "Specification for the implementation of 8x 8 inverse discrete cosine transform". RFC 1889 Audio-Video Transport Working Group „RTP: A Transport Protocol for Real-Time Applications” www.real.com www.microsoft.com www.mpeg.org