1 Muzyka w epoce baroku Scenariusze lekcji dla liceówTemat lekcji: Muzyka w epoce baroku Czas trwania lekcji: 3x45 minut

2 Scenografia opery Alessandro nell’Indieilustracja: Wikimedia Commons

3 Cele lekcji zrozumienie idei seconda practica oraz jej cech i założeńświadomość relacji między muzyką i innymi sztukami w baroku zrozumienie znaczenia nauki o afektach (retoryki muzycznej) znajomość rozwoju teatru muzycznego w XVII i XVIII wieku i rozróżnianie ośrodka weneckiego i neapolitańskiego oraz przeciwstawienia muzyki włoskiej i francuskiej świadomość wzrostu znaczenia muzyki instrumentalnej i znajomość jej głównych form: suita, concerto, concerto grosso, sonata da chiesa i sonata da camera znajomość instrumentarium epoki: klawikord, klawesyn, viola da gamba i organy barokowe

4 Cele lekcji (cd.) znajomość kontekstu reformacji oraz powiązanych z nią gatunków: oratorium, kantaty i mszy znajomość stylu i najważniejszych dzieł kompozytorów: Claudio Monteverdi, Giacomo Carissimi, Arcangelo Corelli, Jean-Baptiste Lully, Alessandro Scarlatti, Antonio Vivaldi, Heinrich Schütz, Henry Purcell i Georg Friedrich Händel świadomość znaczenia twórczości Johanna Sebastiana Bacha w muzycznej tradycji Europy, znajomość jego biografii, głównych dzieł i umiejętność charakterystyki twórczości umiejętność opisu problemów związanych ze stylowym wykonawstwem muzyki barokowej

5 Muzycy na obrazie Gerarda van Hornthorstailustracja: Wikimedia Commons

6 1. „Mowa jest panią harmonii”ideały włoskiego odrodzenia a postulaty Cameraty florenckiej (Vincenzo Galilei): 1) ścisły związek z renesansem i odwołania do starożytności 2) związek muzyki ze słowem i afekty 3) rola mecenatu dworskiego 4) krytyka renesansowej polifonii retoryka muzyczna jako narzędzie, tradycje narodowe (Johannes Matheson), figury i afekty na przykładach prima/seconda practica Claudio Monteverdi harmonika funkcyjna, faktura monodyczna z basso continuo, wczesny styl recytatywny i naśladowanie mowy > Emilio Cavalieri, Il Tempo ilustracja: Wikimedia Commons

7 Fragment partytury i dekoracji do San Alessio Stefano Landiego, ilustracja: Wikimedia Commons

8 2. Wszystko jest teatrem rola teatralizacji: kluczowy aspekt kultury barokowej grecka tragedia, antyczna mitologia i pastoralne przedstawienia dworskie jako najważniejsze źródła dramma per musica i dramma pastorale wczesne formy teatru muzycznego w środo-wisku florenckim: Jacopo Peri, Giulio Caccini Claudio Monteverdi > Monteverdi, Orfeusz Kaplica Coronaro w kościele Santa Maria della Vittoria, architekt: Gianlorenzo Bernini, ilustracja: Wikimedia Commons

9 2. Wszystko jest teatrem (cd.)przeprowadzka Monteverdiego i zmiana stylu powstanie pierwszego na świecie komercyjnego teatru muzycznego w Wenecji Neapol jako konkurencyjny ośrodek teatr na co dzień: 1) zachowanie publiczności 2) kult śpiewaków wirtuozów 3) kluczowa rola kastratów > fragment filmu Farinelli: ostatni kastrat 4) ideały antyku a komercyjna rzeczywistość 5) powracające próby reformy (Alessandro Scarlatti) opera poza Italią: 1) odrębność francuskich widowisk z muzyką i baletem (Jean-Baptiste Lully) 2) spór włosko-francuski porusza epokę 3) Dydona i Eneasz Henry'ego Purcella i styl angielski 4) twórczość operowa Georga Friedricha Händla jako synteza > Händel, aria Cara sposa z Rinalda praktyczne znaczenie retoryki muzycznej w twórczości operowej Zapis basso continuo w arii z Dydony i Enerasza Henry’ego Purcella, ilustracja: Wikimedia Commons

10 3. Nowy język muzyki religijnejreformacja protestancka i kontrreformacja katolicka rola muzyki w Oratorium św. Filipa i pochodzenie nazwy forma oratorium muzycznego (Giacomo Carissimi) wędrówki form między religiami (Heinrich Schütz) formy kantaty i zmiany w mszy pod wpływem oratorium > Carissimi, Jephte > Händel, Mesjasz Oratorium Św. Filipa Neri, ilustracja: Wikimedia Commons

11 4. Pierwsze gwiazdy wirtuozerii instrumentalnejbarokowe instrumentarium i jego znaczenie: viola da gamba, klawesyn i organy europejska kariera wirtuoza-instrumentalisty (Arcangelo Corelli) > fragment filmu Wszystkie poranki świata znaczenie techniki koncertującej, łączność z XVI-wieczną Wenecją sonaty da camera i da chiesa oraz suita i concerto grosso (Antonio Vivaldi, François Couperin) > Vivaldi, Lato z Czterech pór roku stylowe wykonawstwo muzyki barokowej i jego paradoksy Viole da gamba różnych rozmiarów, ilustracja: Wikimedia Commons

12 Scena z filmu Wszystkie poranki światailustracja: Youtube

13 5. Jan Sebastian Bach biografia Bacha i najważniejsze dzieła oraz uprawiane formy > chór z Pasji wg św. Matusza: retoryka i kompozycja; synteza stylistyczna: elementy prima i seconda practica recepcja twórczości w XIX wieku: biografia Johanna Forkela i wykonanie Pasji Mateuszowej przez Feliksa Mendelssohna znaczenie muzyki Bacha jako wzorca dla twórców XX-wiecznych: neoklasycyzm i awangarda kluczowa pozycja w tradycji muzyki europejskiej: Bach jako „plac centralny” Portret Bacha autorstwa Edwarda Wegera, ilustracja: Wikimedia Commons

14 Materiały: nagranie Il Tempo Emilia Cavalieriego https://www.youtube.com/watch?v=nqw8LajtTLE nagranie Orfeusza Claudia Monteverdiego nagranie arii Cara sposa z Rinalda George'a Friedricha Händla nagranie oratorium Jephte Giacoma Carissimiego https://www.youtube.com/watch?v=8keGrm07zRQ nagranie Alleluja chóru z oratorium Mesjasz Georga Friedricha Händla nagranie koncertu Lato z cyklu Pory roku Antonia Vivaldiego nagranie chóru wstępnego z Pasji wg św. Mateusza Johanna Sebastiana Bacha https://www.youtube.com/watch?v=jm1os4VzTgA&list=RDjm1os4VzTgA#t=14 film Farinelli: ostatni kastrat https://www.youtube.com/watch?v=-CmCPiGeHCM film Wzystkie poranki świata https://www.youtube.com/watch?v=-CmCPiGeHCM