1 Najnowsze tendencje w polszczyźnie XXI wiekudr Łukasz Jan Berezowski Uniwersytet Łódzki

2 Norma wzorcowa, norma użytkowa i błąd językowyW latach 70. XX wieku językoznawczyni Halina Kurkowska (m.in. w pracy Kultura języka polskiego) jako pierwsza zasugerowała zerwanie ze sztywną, dychotomiczną koncepcją poprawności (coś jest albo poprawne, albo błędne) i zaproponowała kilkupoziomową normę. Choć podział zaproponowany przez badaczkę nie został wcielony w życie, stał się punktem wyjścia do rozważań nad zróżnicowaniem normy językowej. Po latach językoznawcy dokonali takiego podziału i wyodrębniono dwa poziomy normy: normę wzorcową i normę użytkową.

3 Norma wzorcowa (norma) vs norma użytkowa (uzus)wysłać SMS (B.) wysłać SMS-a (D.) wziąć tę książkę wziąć tą książkę zrobiliśmy pięć pokojów pięć pokoi w uniwersytecie na uniwersytecie

4 Błąd językowy Błędem językowym jest wszystko to, co nie mieści się w żadnej z obu powyższych norm. Błędu językowego nie usprawiedliwiają więc – inaczej niż w przypadku normy użytkowej – okoliczności danej sytuacji. To, że np. piszemy szybko SMS czy post na forum, nie jest usprawiedliwieniem dla błędów ortograficznych.

5 Norma vs błąd językowy Norma Błąd językowy włączać włanczać mimo żerozumiem rozumię przyszedłem przyszłem stąd z tąd

6 Norma czy normalizacja?To, co częste w tekstach, to co używane, jest funkcjonalne; użycie tych środków jest fortunne […]. Pojęcie kodyfikacji należałoby przewartościować i zastąpić terminem normalizacja, rozumianym jako wyznaczanie granic wariantów, zapewniających fortunność danego aktu komunikacyjnego, granic poza którymi znajdują się środki niefortunne w określonym typie relacji Nadawca – Odbiorca. Ta fortunność byłaby, oczywiście różnie zakreślana, co powodowałoby w praktyce utrzymanie tego, co nazywa się obecnie normą wzorcową w określonych typach aktów komunikacyjnych (w najbardziej kulturotwórczych, być może także w oficjalnych). [Markowski 2005, 535–546].

7 Obce interferencje językowe w polszczyźnieIlościowe zestawienie zapożyczeń z języków obcych we współczesnej polszczyźnie (2011): Język Liczba leksemów francuski 5889 łacina 5806 greka 4096 angielski 3593 niemiecki 2978 włoski 1250 Źródło:

8 Anglicyzmy utarte w polszczyźniekeczup czipsy koktajl drink mecz nokaut faul komputer sport bar

9 Anglicyzmy w komunikacji codziennejznaczenie bye cześć (na powitanie) dzienx dziękuję hello looknąć zobaczyć ok/oki zgoda pliz / pliska proszę resetować zerować see ya do zobaczenia sory, sorki, sorcia przepraszam stopować zatrzymać

10 (Pseudo)anglicyzmy i neoformanty z -ingznaczenie balkoning wyskakiwanie z hotelowego balkonu bookcrossing wymieniać się książkami (przeczytanymi) brafit(t)ing dobierać / dopasowywać biustonosz churching chodzenie do kościoła poza parafią grobing odwiedzanie grobów na 1 listopada mob(b)ing molestowanie w pracy parenting wychowanie dziecka patchworking wspólne wychowywanie dzieci przez pary, gdzie jedno z nich pochodzi z poprzedniego związku aktualnego partnera i vice versa

11 (Pseudo)anglicyzmy i neoformanty z -ingznaczenie plażing / smażing parawaning leżenie na plaży / opalanie się pubing chodzenie po pubach (zmienianie lokalu) seksting publikowanie / wymiana nagich zdjęć w Internecie swinging wymienianie się partnerami seksualnymi przez pary lifting operacja plastyczna polegająca na wygładzeniu zmarszczek rebranding zmiana nazwy znanej marki

12 (Pseudo)anglicyzmy i neoformanty z -ingTurystów na Majorce ogarnęło szaleństwo balkoningu! W kurortach jest coraz więcej śmiałków, którzy próbują wskoczyć do basenu z hotelowego balkonu. I coraz więcej ofiar bezmyślnej mody. Moda na bookcrossing dotarła do nas z Ameryki, ale to w Niemczech po raz pierwszy 20 lat temu zaczęto ustawiać w przestrzeni miejskiej regały z książkami. Fascynacja brafittingiem stanowiła przełom w moim życiu: karierze zawodowej, filozofii i postrzeganiu siebie jako kobiety. (...) Tak oto dziś uczę inne kobiety, jak ważny jest dobór biustonosza w naszym codziennym życiu. Churching nasila się w czasie świąt – związane jest to z chęcią odwiedzenia popularnego żłóbka, szopki i Grobu Pańskiego – i w czasie rekolekcji. Zrywam się wcześniej z pracy, żeby pojechać ze starymi na grobing. Przeważnie mobbing jest procederem skierowanym przeciwko jednej osobie, jednakże zawsze pośrednio związany jest z pracą całej grupy. Forum parentingowe to wyjątkowe miejsce dla wszystkich rodziców i osób planujących założenie rodziny. Znajdziecie tu wiele działów tematycznych i porady dla obecnych i przyszłych rodziców.

13 (Pseudo)anglicyzmy i neoformanty z -ingRodzina patchworkowa to rodzina składająca się z rodziców i dzieci oraz byłych partnerów rodziców i ich wspólnych dzieci. Oby wytrzymać do końca czerwca w pracy, a od lipca urlop i tylko plażing, smażing i parawaning. Wczoraj zaliczyłem dobry pubing: w ciągu jednego wieczora byliśmy z Markiem w pięciu lokalach. Blisko dwa lata temu opinię publiczną poruszyła sprawa Amandy Todd, kanadyjskiej nastolatki, która popełniła samobójstwo po tym, jak padła ofiarą sekstingu. Na swinging na ogół decydują się osoby będące w długich związkach, gdzie namiętność wygasła, a pożycie stało się monotonne. Pary sądzą, że wymiana partnera może okazać się lekarstwem na nudę i sposobem na przeżycie czegoś nowego. Ta znana aktorka po liftingu twarzy wygląda dużo młodziej niż kiedykolwiek. Bank Zachodni nie zdecydował się na rebranding do marki Santander w tym roku, gdyż nie wyraziła na to zgody Komisja Nadzoru Finansowego.

14 Leżing – smażing - parawaning

15 swinging – swingersi

16 bookcrossing

17 (Pseudo)anglizycmy i neoformanty z –izmanglicyzm znaczenie ageism (ejdżizm) / adultyzm dyskryminacja ze względu na wiek osób starszych seksizm dyskryminacja ze względu na płeć (głównie młodych kobiet) feminazizm w publicystyce prawicowej pejoratywne określenie poglądów feministycznych jedzenioholizm uzależnienie od kompulsywnego jedzenia zakupoholizm uzależnienie od robienia zakupów

18 Korpolekt – Korpomowa – Korpożargon – Korpobełkotanglicyzm znaczenie aplikować ubiegać się o pracę, kandydować call rozmowa (przez wideokonferencję) coach / coaching szkoleniowiec / szkolenie czelendżować motywować deadline termin (ostateczny) destynacje kierunki, trasy, połączenia dizajn wzór, mode, projekt eventy outdoorowe imprezy plenerowe / na świeżym powietrzu fuckup partactwo layout wygląd lunch obiad market sklep

19 Korpolekt – Korpomowa – Korpożargon – Korpobełkotanglicyzm znaczenie (s)fokusowany skoncentrowany / zorientowany (na czymś) showroom sala wystawowa / pokazowa supervisor przełożony, szef target cel / grupa docelowa vendingowy dotyczący sprzedaży, sprzedażowy

20 aplikacja / aplikować

21 destynacje

22 eventy outdoorowe

23 event karnawałowy

24 eventy

25 festiwal

26 market

27 Słoik, hipster, leming … Co łączy hipstera i leminga? Niewiele. Właściwie więcej ich dzieli. Poza jednym wyjątkiem, każdy z nich może okazać się potencjalnym słoikiem. Ostatnio zrobiło się dużo tzw. szumu medialnego wokół osób, np. takich jak ja, które pochodzą z prowincji, ale obecnie mieszkają w Warszawie. Ludzie tacy potocznie nazywani są słoikami. Rodzi się pytanie, czy jest to określenie obraźliwe? Myślę, że każdy z pewnością może odbierać to zupełnie inaczej. Osobiście nie czuję się tym urażona. Uważam bowiem, że osoby przyjezdne również współtworzą stolicę i budują jej tożsamość. Wróćmy jednak do hipstera i leminga. Kim oni w ogóle są? Hipsterzy należą do współczesnej subkultury, cechuje ich niezależność i oryginalność, są artystami, uważają się za freelancerów, piętnują snobizm. Noszą wełniane swetry, koszule i okulary w rogowych ramkach, a po mieście często jeżdżą rowerem. Natomiast określenie leming kojarzy się z osobą schludną, zadbaną, najczęściej w garniturze i pod krawatem, pracującą od świtu do nocy, nastawioną na zrobienie kariery, odniesienie sukcesu i zarabianie dużych pieniędzy. I jednych i drugich możemy spotkać w stolicy. I jedni i drudzy mają swoje ulubione miejsca, do których często przychodzą. Ci pierwsi jednak nie lubią tego, czym ci drudzy żyją i odwrotnie.

28 Celebryta - celebrytka

29 Celebryta - celebrytka

30 Język Internetu i komunikacji elektronicznejanglicyzm znaczenie fanpejdż strona na facebooku fejkowy / (s)fejkowany nieprawdziwy frendsi znajomi followersi obserwatorzy hejter / hejtować oszczerca / obrażać rozmówcę (często wulgarnie i w sposób karalny) internety strony / portale internetowe lajkować polubić off top nie na temat przeforwardować przesłać (dalej) (robić) research wyszukiwać, robić rozeznanie spamować zaśmiecać skrzynkę niechcianymi treściami trollować przeszkadzać, wypowiadać się nie na temat wygooglować wyszukiwać w google’u

31 internety

32 lajkować – hejtować

33 Język młodzieży: dawniej i dzisiajlata ‘80/’90 XX w. lata ‘00/’10 XXI w. superowy, fajowy, odjechany coolowy, topowy, trendy kwas, przypał, klops wtopa, siara, kaszana zbłaźnić się samozaorać się pogrom, rzeźnia masakra bajerować, wkręcać ściemniać

34 Język młodzieży: na skrótytermin w pełnym brzmieniu skrót spokojnie spoko w porządku wporzo muzyka muza dyskoteka dyska na razie nara

35 wtopa

36 masakra – masakrować

37 Błędy rodzimych użytkowników języka polskiegoW każdym bądź razie W każdym razie / bądź co bądź - W każdym bądź razie, będziemy w kontakcie.

38 Błędy rodzimych użytkowników języka polskiegoodnośnie tej sprawy odnośnie do tej sprawy - Odnośnie tej sprawy, nie mam zdania.

39 Błędy rodzimych użytkowników języka polskiegoDaj znać kiedy będziesz wolniejszy. Daj znać kiedy będziesz wolny / miał więcej czasu. - W tym tygodniu jestem zarobiony. Odezwę się jak będę wolniejszy.

40 Błędy rodzimych użytkowników języka polskiegocofać do tyłu cofać, jechać / dać do tyłu - Cofnij trochę do tyłu, zmieścisz się!

41 Błędy rodzimych użytkowników języka polskiegokrótki briefing briefing krótka konferencja (prasowa) - Witamy Państwa na krótkim briefingu partii Nowoczesna.

42 Błędy rodzimych użytkowników języka polskiego

43 Witam – nie witam

44 Witam i … pozdrawiam

45 Pseudoitalianizmy

46 Pseudoitalianizmy

47 Pseudoitalianizmy

48 Pseudoitalianizmy

49 Pseudoitalianizmy

50 Dziękuję za uwagę!