1 Nasza szkoła bierze udział w programie POPULACYJNY PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA RAKA SZYJKI MACICY Zapraszamy do przeglądania prezentacji

2 RAK SZYJKI MACICY PROBLEM MEDYCZNY I SPOŁECZNY PIOTR BOBKIEWICZWOJEWÓDZKI OŚRODEK KOORDYNUJĄCY DLA POPULACYJNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY

3 PODSTAWOWE POJĘCIA W ONKOLOGIINowotwór - guz utworzony z intensywnie mnożących się komórek organizmu, nie podlegający jego kontroli

4 RAK SZYJKI MACICY

5 CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA RAKA SZYJKI MACICY NA ŚWIECIELICZBA PRZYP. NA OSÓB <9, <16, <25, <33, <87,3

6 UMIERALNOŚĆ NA RAKA SZYJKI MACICY

7 5 DZIENNIE 2000 ROCZNIE

8 RAK SZYJKI MACICY PROBLEM MEDYCZNY

9 INWAZYJNY RAK SZYJKI MACICYMACICA PĘCHERRZ MOCZOWY JELITO GRUBE INWAZYJNY RAK SZYJKI MACICY

10 RAK SZYJKI MACICY 4. Stadia przedrakowe są wyleczalne w 100% !% - typ płaskonabłonkowy, 15-25% typ gruczołowy 2. Zazwyczaj poprzedzony tzw. stanami przedrakowymi: - dysplazja nabłonka: małego, średniego i dużego stopnia, 3. Od stadiów przedrakowych do rozwoju inwazyjnego raka upływa od 5 do 12 lat (duże możliwości profilaktyki) 4. Stadia przedrakowe są wyleczalne w 100% ! 5. Rak inwazyjny jest bardzo trudny w leczeniu i może doprowadzić do śmierci chorej !

11 RAKA SZYJKI MACICY CZYNNIKI RYZYKA - przetrwała infekcja HPV,- wiek (45-55 r.ż.), - wczesne rozpoczęcie współżycia, - duża liczba partnerów seksualnych, - duża liczba porodów, - niski status socjoekonomiczny, - palenie tytoniu, - obniżenie odporności immunologicznej

12 CZYNNIKI RYZYKA RAKA SZYJKI MACICY(prawdopodobne) - wieloletnia antykoncepcja hormonalna, - dieta uboga w antyoksydanty, - częste stany zapalne

13 ROLA HPV Rak szyjki macicy poprzedzony jest zakażeniemonkogennym typem HPV (rak jest następstwem infekcji) Z punktu widzenia ryzyka rozwoju choroby nowotworowej ponad 100 odkrytych typów HPV dzieli się na typy o: - wysokiej onkogenności (typy onkogenne: 16 i 18 najczęściej współistnieją z rakiem szyjki macicy) - niskiej onkogenności (typy nieonkogenne: rzadko stwierdzane w komórkach raka; częściej stają się przyczyną rozwoju brodawek w okolicach ano-genitalnych: 6,11)

14 HPV Wirus jest mikroorganizmem o prostej budowie:HUMAN PAPILLOMA VIRUS Wirus jest mikroorganizmem o prostej budowie: 1. materiał genetyczny - podwójna nić DNA otoczona: 2. białkową otoczką zwaną kapsydem

15 HPV Wirus nie jest w stanie samodzielnie przeżyć i namnażać się !HUMAN PAPILLOMA VIRUS Wirus nie jest w stanie samodzielnie przeżyć i namnażać się ! Jako klasyczny „pasożyt” musi trafić do komórki gdzie odtworzy swój cykl życiowy Najczęściej są to komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego

16 HPV TRANSMISJA ZAKAŻENIABezpośredni kontakt zakażonej skóry lub błon śluzowych Najczęstsza droga zakażenia - kontakt seksualny HPV łatwo wnika do komórek (nie musi zaistnieć pełny stosunek seksualny) Większa liczba kontaktów seksualnych = większe ryzyko infekcji HPV Barierowe środki antykoncepcyjne zmniejszają tylko ryzyko zakażenia Nosicielami (źródłem zakażenia) mogą być zarówno kobiety jak i mężczyźni Nie dojdzie do zakażenia poprzez środki higieny, bieliznę, aparaturę medyczną

17 HPV Coraz częściej obserwuje się występowanierozrostów brodawkowatych w obrębie narządów płciowych U mężczyzn rzadziej dochodzi do rozwoju raka prącia (niż u kobiet raka szyjki macicy) Źródło dalszej transmisji HPV HPV

18 BRODAWCZAKOWATOŚĆ KRTANI U DZIECIHPV

19 RAK SZYJKI MACICY

20 NARZĄD RODNY KOBIETY

21 SZYJKA MACICY

22 CIN RAK INWAZYJNY Patofizjologia raka płaskonabłonkowego szyjki macicyEktopia Nabłonek prawidłowy REGRESJA ZMIAN Regeneracja nabłonków HPV CIN INNE KOKARCINOGENY -czynniki immunologiczne RAK INWAZYJNY

23 NEOPLAZJA SZYJKI MACICY

24 RAK SZYJKI MACICY PROBLEM SPOŁECZNY

25 Nowe zachorowania na raka (2002): 128,550Rak szyjki macicy, drugi najczęściej występujący rak u młodych Europejek1 Europa, kobiety (15–44 lat) Nowe zachorowania na raka (2002): 128,550 Rak szyjki macicy 1. Ferlay J, Bray F, Pisani P, Parkin DM. Lyon, France: IARC Press; 2004.

26 RAK SZYJKI MACICY - STRUKTURA WIEKOWA

27 RAK SZYJKI MACICY - PROBLEM SPOŁECZNYWYSOKIE KOSZTY LECZENIA ODSZKODOWANIA I RENTY ABSENCJA W PRACY WYŁĄCZENIE Z AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ DESTRUKCYJNY WPŁYW NA PSYCHIKĘ OBCIĄŻAJĄCY WPŁYW NA BLIŻSZE I DALSZE OTOCZENIE CHOREGO

28 RAK SZYJKI MACICY PORAŻKA

29 TRUDNA WALKA Z RAKIEM SZYJKI MACICY

30 PROFILAKTYKA

31 WHO Największy wpływ na przedłużenie średniejdługości życia na świecie miało wprowadzenie profilaktyki i upowszechnienie zasad higieny na skalę populacyjną

32 PROFILAKTYKA pierwotna, wtórna

33 - zapobieganie infekcji HPV, - immunizacjaPROFILAKTYKA RAKA SZYJKI MACICY 1. PIERWOTNA - zapobieganie infekcji HPV, - immunizacja 2. WTÓRNA - przesiewowe badania cytologiczne

34 PROFILAKTYKA WTÓRNA PROFILAKTYKA PIERWOTNA

35 Stosowane i proponowane metody profilaktyki raka szyjki macicy METODA POPULACJA CZĘSTOŚĆ CYTOLOGIE W ŻYCIU KOBIETY cytologia 25-59  co 3 lata 12 kolposkopia nie wyklucza badań cytologicznych test HPV 20-50 co 10 lat 4 (USA) 30+ 10 35 i 40 (Goldie et al. 2 szczepionka HPV (16, 18, 6, 11)   przed inicjacją seksual. 1 ? - na jak długo daje odporność? - skierowana jest przeciwko 2 spośród znanych aktualnie 15 typów o średnim i wysokim potencjale onkogennym

36 PROFILAKTYKA PIERWOTNA

37 SZCZEPIONKA: (HPV 16, 18, 6, 11,) 2.(tylko HPV 16,18)SZCZEPIENIA PRZECIWKO HPV SZCZEPIONKA: (HPV 16, 18, 6, 11,) 2.(tylko HPV 16,18)

38 2. Przed rozpoczęciem kontaktów seksualnych, 3. Osoby z grup ryzykaSZCZEPIENIA PRZECIWKO HPV ZALECENIA: Osoby młode (12-26 lat), 2. Przed rozpoczęciem kontaktów seksualnych, 3. Osoby z grup ryzyka

39 PROFILAKTYKA WTÓRNA

40 CYTOLOGICZNE BADANIA PRZESIEWOWEPROFILAKTYKA WTÓRNA CYTOLOGICZNE BADANIA PRZESIEWOWE

41 BADANIE CYTOLOGICZNE 1. Pobranie podczas badania ginekologicznego komórek nabłonkowych z szyjki macicy 2. Pobrane komórki umieszcza się na szkiełku, barwi i ocenia pod mikroskopem 3. Badanie cytologiczne, nazywane również Pap-testem, pozwala w wykryć nieprawidłowe komórki 4. Nie zawsze stwierdzenie komórek nieprawidłowych jest równoznaczne z obecnością raka (stany przedrakowe !) 5. Powtarzane co 3 lata badanie cytologiczne pozwala wykryć chorobę nowotworową w stadiach w pełni wyleczalnych

42 POCHWA MACICA SZYJKA

43 NABŁONEK PŁASKI NABŁONEK GRUCZOŁOWYKOMÓRKI PRAWIDŁOWE

44 KOMÓRKI RAKA

45 PROGRAM PRZESIEWOWY (SKRININGOWY)CECHY - aktywny - indywidualne zaproszenia - populacyjny - obejmujący całą określoną administracyjnie populację (miasto, gmina itp.) - powtarzany co 3 lata - skomputeryzowany - wszystkie kobiety w wieku lat

46 POPULACYJNY PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICYORGANIZACJA COK REJESTR NOWOTWORÓW WOK ETAP PODSTAWOWY NFZ ETAP DIAGNOSTYCZNY ETAP POGŁĘBIONY

47 -kobiety, które w ciągu ostatnich 3 lat ZAPRASZAMY DO AKTYWNEGO UCZESTNICTWA W OGÓLNOPOLSKIM PROGRAMIE WCZESNEGO WYKRYWANIA I PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY -kobiety w wieku lat, -kobiety, które w ciągu ostatnich 3 lat nie miały badania cytologicznego w ramach NFZ, -badanie jest bezpłatne, -wystarczy zgłosić się do jednej z placówek etapu podstawowego na pobranie cytologii

48 WARUNKI SUKCESU

49 ZGŁASZALNOŚĆ ! CYTOLOGIA

50 ŚWIADOMOŚĆ ZDROWOTNA

51 NAJWIĘKSZEJ LICZBY KOBIETDOTARCIE Z INFORMACJĄ O PROBLEMIE DO JAK NAJWIĘKSZEJ LICZBY KOBIET I MĘŻCZYZN ! EDUKACJA MŁODZIEŻY !

52 PRZEKAZUJCIE WIEDZĘ !