1 Natalia Małecka-Drozd Instytut Archeologii UJ

2

3

4

5 Późny Plejstocen – wczesny Holocen. Hydrografia Sahary

6 Sztuka naskalna z rejonu Sahary. Przedstawienia zwierząt typowych dla sawanny oraz wypasu bydła – wczesna hospodarka hodowlana.

7 Powyżej – Nabta Playa w południowo – zachodnim Egipcie – najstarszy świecie kamienny zegar słoneczny z przełomu VI i V tys. p.n.e. Obok – sztuka naskalna, myśliwi z łukami. Widoczna charakterystyczna dla późniejszej sztuki egipskiej sylwetka Sahara w środkowym Holocenie

8 Pustynia Zachodnia w okresie Holocenu – IX-IV tys. p.n.e. Stanowiska prehistoryczne przed, w trakcie i pod koniec wilgotnej fazy klimatycznej: A – przed 8.5 tys. p.n.e.C – 7 – 5.3 tys. p.n.e. B – 8.5 – 7 tys. p.n.e.D – 5.3 – 3.5 tys. p.n.e.

9

10 Neolit przychodzi nad Nil:  FAJUM A  MERIMDE  OMARI  TASA  BADARI

11

12 Najstarsze przedstawienie człowieka z Egiptu. Kultura Merimde.

13 Najstarsze mumie w Egipcie – kultura Badari

14

15 Ceramika badaryjska oraz plastyka figuralna.

16

17 NAGADAEL-AMRA

18 Kultura Nagada I – pojawiają się stałe osady zabudowane domami z cegły mułowej. U góry – model z el-Amra. Obok – stanowisko Hierakonpolis 29.

19 Obok – kamienne głowice maczug, stopniowo stają się symbolem władzy. Na dole – znak garncarski w formie „korony dolnoegipskiej”, z czasem symbol państwowości egipskiej na północy kraju.

20 U góry – palety kosmetyczne stopniowo stają się przedmiotami ceremonialnymi, zaczynają być coraz bogaciej zdobione scenami związanymi z wodzem oraz religią.

21 Pod koniec Nagada I zaczynają wyróżniać się w Górnym Egipcie trzy ośrodki, wokół których rozwijają się pierwsze organizmy protopaństwowe.

22

23 Stanowiska na terenie Delty z potwierdzonymi pozostałościami kultury dolnoegipskiej.

24 Budownictwo dolnoegipskie – ziemianki oraz domy wznoszone z plecionki rozciągniętej między słupami i obrzuconej błotem.

25 TELL EL-FARCHA

26 Zabudowa dolnoegipska z Komu Centralnego w Tell el-Farcha (Chłodnicki, Geming 2012, fig. 7)

27 Zabudowa dolnoegipska – obok - z Komu Centralnego (Chłodnicki, Geming 2012, fig. 20) oraz – poniżej – Zachodniego w Tell el-Farcha (Ciałowicz 2012, fig. 2, fig.).

28 Mury z cegły mułowej – późna faza tzw. Rezydencji dolnoegipskiej w Tell el-Farcha, Kom Centralny (Chłodnicki, Geming 2012, fig. 12).

29 NAJSTARSZY BROWAR na komie Zachodnim w Tell el- Farcha

30 W kulturze dolnoegipskiej więcej miedzi niż na terenie kultury Nagada. Bliskowschodnie źródła surowca.

31 Tzw. ćwieki i gwoździe ceramiczne jako dowód kontaktów z Mezopotamią. Poniżej – rekonstrukcja świątyni kamiennych ćwieków.

32 Obok – Paleta Narmera. Symboliczne przedstawienie podboju Północy przez Południe. Faktycznie Egipt nie został zjednoczony w trakcie pojedynczej wojny, ale był to proces długotrwałej akulturacji.

33 Nagada II – kultura Nagada rozszerza swój zasięg na północ, by pod koniec tego okresu objąć cały kraj. Proces pokojowej akulturacji.

34

35 Wyposażenie grobu nagadyjskiego.

36 GRÓB NR 1 W HIERAKONPOLIS Dowody na otaczanie grobów ogrodzeniem oraz istnienie jakiejś formy nadbudowy – jeszcze z materiałów nietrwałych

37 Najstarsze egipskie malowidło ścienne – grób nr 100. Przedstawienia związane z władcą.

38 Rozwój grobów nagadyjskich. Abydos stanie się nekropolą pierwszych egipskich władców. Z grobu U-j, należącego do króla Skorpiona, pochodzą tabliczki z najstarszymi hieroglifami.

39 Nekropola władców wczesnodynastycznych w Abydos – od Narmera, władcy, który zjednoczył kraj.

40 Pod koniec okresu predynastycznego istnieją już miasta zabudowane gęsto domami z cegły mułowej. Tzw. Południowe Miasto w Nagada.

41 REZYDENCJA NAGADYJSKA w TELL EL-FARCHA ok. 3350-3200 p.n.e ok. 3350-3200 p.n.e. – Nagadyjczycy przejmują kontrolę nad handlem z Lewantem

42 Browary z Komu Zachodniego w Tell el-Farcha – najstarsze centrum browarnicze świata. Wytwarzanie piwa na potrzeby handlu z Lewantem. Na dole – browar przy Rezydencji Nagadyjskiej. Obok – rekonstrukcja instalacji browarniczych.

43 NAJSTARSZA MASTABA W EGIPCIE Ok. 3200-3100 p.n.e. Kom Wschodni w Tell el-Farcha

44 Miejsce odbywania praktyk kultowych związanych z władcą

45 Depozyt figurek z Centrum Administracyjno-Kultowego w Tell el-Farcha, Kom Zachodni.

46 CENTRUM ADMINISTRACYJNO- KULTOWE, KOM ZACHODNI, TELL EL-FARCHA. Dowód na połączenie praktyk religijnych i władzy w okresie jednoczenia Egiptu – budowla zniszczona na początku I dynastii.

47 Dolnoegipski władca z synem ? Ok. 3200 p.n.e. ?

48 Neolityczna sztuka naskalna z Sahary (ok. VIII-VI tys. p.n.e.) Malowidło z grobu nr 100 z Hierakonpolis

49 Malowana ceramika okresu nagadyjskiego.

50

51

52  Sztuka predynastyczna – nagadyjska – płynnie przechodzi w sztukę epoki faraońskiej;  Częste depozyty świątynne z czasów historycznych, które zawierają drobną plastykę z czasów wcześniejszych;  www.farkha.org www.farkha.org  www.murra.pl www.murra.pl  www.egiptologia.pl www.egiptologia.pl

53 K.M. Ciałowicz (1999) Początki cywilizacji egipskiej, Warszawa-Kraków K.M. Ciałowicz (2008) Dziesięć lat badań na Wzgórzu Kurczaka (Tell El-Farcha), Alma Mater 99, 200-209 B.J. Kemp (2009) Starożytny Egipt. Anatomia cywilizacji, przekł. J.Aksamit, Warszawa