1 Nauka 2.0: nowe narzędzia komunikacji naukowejSabina Cisek Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytet Jagielloński Konferencja „Informacja w świecie cyfrowym” Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej, 3 marca 2008

2 Nauka 2.0 „Nauka 2.0” = umowny termin oznaczający procesy, tendencje i zjawiska związane z wykorzystaniem w nauce nowych technologii i środowisk informacyjno-komunikacyjnych, zwłaszcza narzędzi, usług i zasobów internetowych. Odnosi się także, a raczej – przede wszystkim, do konsekwencji używania tychże technologii, co najmniej w zakresie: szeroko rozumianej komunikacji naukowej, w tym dla upowszechniania wyników badań, usprawnienia wymiany myśli i rozwoju współpracy między uczonymi, przełamywania barier między dyscyplinami etc. rozwoju wiedzy naukowej i rozumienia „naukowości” w ogóle, na przykład w kontekście recenzowania (peer review, czyli klasyczne recenzowanie versus weryfikacja społeczna), uznawania publikacji za naukowe, wpływu na rozwój poszczególnych dziedzin wiedzy aspektów organizacyjnych i społecznych nauki, powstawania wirtualnych wspólnot uczonych, wyłaniania się autorytetów.

3 Na współczesną komunikację naukową szczególny wpływ mają dwa „megazjawiska” w Internecie: Open Access oraz Web 2.0 Open Access Idea Open Access polega, najogólniej mówiąc, na dążeniu do bezpłatnego – dla odbiorcy, niekoniecznie zaś dla autora bądź wydawcy – udostępniania publikacji naukowych w wersji elektronicznej w Internecie, tj. w postaci e-printów. Web 2.0 „Web 2.0 nie jest nową World Wide Web ani Internetem, ale innym sposobem na wykorzystanie jego dotychczasowych zasobów. Uważa się, że serwisy Web 2.0 zmieniają paradygmat interakcji między właścicielami serwisu i jego użytkownikami, oddając tworzenie większości treści w ręce użytkowników” [Wikipedia 2008]

4 Open Access: zasoby

5 Open Access: archiwa dziedzinowe, repozytoria uczelniane, biblioteki cyfroweCogprints Computing Research Repository Domena internetowych repozytoriów wiedzy DLIST Digital Library of Information Science and Technology E-LIS Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa

6 Open Access: czasopisma elektroniczne w wolnym dostępie onlineNaukowe i fachowe czasopisma online można odnaleźć przez katalogi: DOAJ Directory of Open Access Journals Naukowe i fachowe polskie czasopisma elektroniczne Pełnotekstowe czasopisma elektroniczne w wolnym dostępie

7 Open Access: repozytoria materiałów multimedialnychResearchChannel Zawiera nagrania referatów, wykładów etc., na przykład:

8 Open Access: wyszukiwanie zasobówDedykowane serwisy wyszukiwawcze: Google Scholar OAIster Scirus Katalogi, wykazy archiwów i repozytoriów: Directory of World Repositories: Top 200 Repositories OpenDOAR the Directory of Open Access Repositories ROAR Registry of Open Access Repositories

9 Web 2.0: narzędzia i zasoby

10 Blogosfera: blogi profesjonalne i naukowe: przykładyBiblioteka 2.0 BOA Blog o Open Access Information Research – ideas and debate Peter Suber, Open Access News Philosophy of Information

11 Blogosfera: serwisy agregujące informacje z blogów, wyszukiwarki weblogówOgólne: Google Blog Search Technorati: (przeszukuje także inne zasoby Web 2.0) Naukowe: Research Blogging

12 Dyskusje internetowe: fora, grupy i listy dyskusyjneNaukowe i profesjonalne dyskusje internetowe można znaleźć m.in. poprzez serwisy WWW: CataList, the official catalog of LISTSERV® lists Gazeta.pl Usenet Google Grupy dyskusyjne Onet.pl Niusy Yahoo! Group

13 Narzędzia współpracy oraz współtworzenia dokumentów i publikacjiOparte na technologii wiki Ogólne: Wikipedia Wiktionary Naukowe: Scholarpedia (zawiera artykuły recenzowane) Inne Dokumenty Google Zoho

14 Serwisy typu pytanie-odpowiedź Q & A SitesOgólne: AllExperts Questions and Answers WikiAnswers Q & A Community

15 Sharing Communities Serwisy WWW mające na celu „dzielenie się” z innymi, tj. samopublikację, upowszechnianie różnego typu materiałów Filmy, nagrania audio i video etc. YouTube Przykłady wypowiedzi fachowych i naukowych: Centrum Informacji Biznesowej i Europejskiej Chris McManus on open access to scientific research articles

16 Sharing Communities .. 2 Fotografie Prezentacje multimedialneFlickr – Photo Sharing Przykład: Prezentacje multimedialne SlideShare:

17 Społecznościowe serwisy porządkujące zasoby Internetu Bookmarking and Tagging, Social bookmarking sites, Online reference management (polecane serwisy WWW i publikacje, tagi, folksonomie) Ogólne: del.icio.us social bookmarking: przykład polecanego adresu: Wykop.pl przykład polecanego linku:

18 Społecznościowe serwisy porządkujące zasoby Internetu .. 2Naukowe: Bibsonomy CiteULike Connotea: Free online reference management for all researchers, clinicians and scientists Dzielenie się odnośnikami do polecanych stron WWW oraz tekstów online = sharing bookmarks and bibliographies, online reference management

19 Podsumowanie: co zmienia się w komunikacji naukowej pod wpływem nowych narzędzi? Wybrane cechy „nowej” komunikacji naukowej (faktyczne i oczekiwane) oraz ich skutki

20 Cechy komunikacji naukowej Konsekwencje pozytywne Konsekwencje negatywne (1) łatwość i szybkość publikowania (uwaga! cecha w niewielkim stopniu dotyczy recenzowanych czasopism online) - błyskawiczne upowszechnianie zarówno opinii jak i odkryć naukowych, bez przechodzenia tradycyjnego, często długotrwałego procesu publikacji w czasopismach, - prowadzenie dyskusji i wymiany poglądów niemal w czasie rzeczywistym, - przyspieszenie obiegu informacji w nauce rozpowszechnianie nieprzemyślanych, niesprawdzonych, a nawet fałszywych czy niebezpiecznych treści (2) potencjalna natychmiastowość dostępu (3) potencjalnie powszechny dostęp - możliwość efektywniejszego upowszechniania wyników badań naukowych wśród szerokiej publiczności oraz na potrzeby edukacji formalnej i samokształcenia - ułatwienie „migracji” wiedzy między dyscyplinami, zwiększenie interdyscyplinarności nauki (4) często nieformalny charakter – skutkujący obniżeniem barier w komunikacji naukowej: językowych, społecznych i innych - otwartość i pluralizm - włączanie się do dyskusji studentów, amatorów, laików, czasami oferujących świeże spojrzenie na „stare” problemy - wolny rynek idei pojawianie się wypowiedzi bezwartościowych pod względem merytorycznym, zbyt emocjonalnych czy wręcz obraźliwych (5) uwidocznienie i zwiększenie roli wspólnoty uczonych, „kolektywny umysł” - wzmożenie społecznej kontroli, m.in. łatwiejsze „wychwytywanie” plagiatów - być może – szybszy rozwój i podniesienie jakości badań dzięki ułatwionej dyskusji, współpracy i wzajemnej inspiracji - upublicznienie konfliktów osobistych - czarny PR

21 Na zakończenie .. warto odnotować jeszcze pewną interesującą tendencję. Otóż: zaobserwować można postępującą formalizację i profesjonalizację wielu usług i zasobów internetowych, tzn. narzędzia i serwisy WWW, które powstały w celach osobistej ekspresji, rozrywkowych, towarzyskich etc. stosunkowo szybko „poważnieją” i zaczynają znajdować zastosowania w biznesie, polityce, nauce. Najbardziej oczywistym przykładem są blogi, lecz rzecz dotyczy także np. YouTube albo wirtualnego świata SecondLife.