1 Nazwiska mieszkańców w dziewiętnastowiecznej WarszawieAleksandra Żurek, Uniwersytet Warszawski Nazwiska mieszkańców w dziewiętnastowiecznej Warszawie

2 Księgi metrykalne – historia i prawona świecie Nantes 1406 Konstancja 1463 Sobór trydencki 1563 Rytuał Rzymski 1614 w Polsce Synod krakowski 1459 Synod piotrkowski 1577 Synod piotrkowski 1607 Kodeks Napoleona 1809 Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego 1825

3 Księga chrztów – Warszawa, parafia św. Jana Chrzciciela, 1839 r.

4

5 Wzór aktu urodzenia Podręcznik dla władz gminnych obejmujący zbiór przepisów i postanowień, obowiązujących władze gminne w Królestwie Polskim, oprac. H. Konitza i F. Olszewskiego, Warszawa 1883.

6 Materiał badawczy Księgi chrztu parafii św. Jana Chrzciciela w Warszawie ( ) Transkrypcja: Warszawski Zespół Indeksacyjny Imię (imiona) dziecka, imiona rodziców, nazwisko matki, ewentualne nazwiska wariantywne, uwagi dodatkowe 23638 zapisów osób; nosiciele 7348 nazwisk

7 Częstość użycia – nazwiska częste i rzadkieWspółczynnik częstości zbioru (średnia arytmetyczna) – 3,28 Nazwiska rzadkie <4 Nazwiska częste >4; (1557 nazwisk – najczęstsze: 150 osób); nazwiska najczęstsze >10 osób (386 nazwisk) Nazwiska współczesne – porównanie: nazwisk różnych

8 Nazwiska polskie i obceobce: Amand, Arbajtman, Billau, Brücker, Fanhauser, Germaint, Heiselbetz, Kieffer, Lejtman, Marcolla, Marx, Oppenheim, Rousseau, di Salerno, Schultz, Szilagyi, Wiener niemieckie, francuskie, rosyjskie, włoskie, węgierskie spolszczone: Brykner (i Brikner), Fidler, Kreczmer, Kryger, Najman, Szraider, Szmidt, Szultz (i Szulc), Szwartz niemieckie polskie: także te utworzone od podstaw obcych za pomocą polskich przyrostków: Iwanowski (Iwan), Bermanowicz (Bermann)

9 Nazwiska polskie i obcenazwiska polskie – 5670 (77 proc. całości zbioru) nazwiska obce – 1479 (20 proc.) nazwiska spolszczone – 174 (2 proc.) nazwiska obce + nazwiska spolszczone – 1653 (22 proc.) Nazwiska współczesne n. rzadkie (1-3 użycia) – 3000 n. częste ( użyć) – łącznie: nazwiska nazwiska polskie : nazwiska obce – 79 : 21

10 Frekwencja nazwisk 3827 nazwisk, które wystąpiły jeden raz (2889 polskich, 833 obcych, 116 obcych o spolszczonej pisowni) – 52 proc. całego materiału 1319 nazwisk, które wystąpiły dwa razy (nazwiska dzieci tych samych rodziców) np. Andrzejczyk, Banaśkiewicz, Czarniewski, Daszkowski, Filek, Gorycz, Jaroń, Kierwiński, Lipieński, Mariański, Paciorski, Seroczyński, Wilczoch, Zwolski Sześć nazwisk po więcej niż 100 wystąpień, dwadzieścia sześć – więcej niż 50 wystąpień

11 Frekwencja nazwisk

12 Frekwencja nazwisk najczęstsze nazwiska obce:Müller (26 użyć), Miller (23 użycia), Hoffmann (20 użyć), Lange (19 użyć), Wolff (15 użyć), Schultz (14 użyć), Tomas (14 użyć), Kieffer (13 użyć), Wagner (13 użyć) wszystkie wśród nazwisk najczęstszych >10 nosicieli

13 Typy słowotwórcze -ski/-cki/-dzka) – 3693 z 7348 (50 proc.)-icz/-ycz – 693 (9 proc.) -ik/-yk –171, -ak – 117, -ek – 117, -ko – 52, -uk – 19 -ski/-cki/-dzki – np. Ostojski, Skubicki, Grodzki -icz/-ycz – np. Karpowicz, Mazurkiewicz -ik/-yk – np. Adamik, Pietrzyk -ak – np. Borowiak, Stasiak -ek – np. Grajek, Żaczek -ko – np. Kobiałko, Siemaszko -uk – np. Janiuk, Tkaczuk

14 Nazwisko – dodatkowy element identyfikacji człowiekaojcowie: Jan dominus de Dobra Wola (Jan z Dobrej Woli)  Jan Dobrowolski Jan dominus de Dąbrowa  Jan Dąbrowski Stanisław, syn kowala Piotra  Piotrowic, Piotrowicz, Pietraszek, Pietrusiewicz, Pietrzykowski, Kowaluk, Kowalczuk, Broda synowie: Józef, syn Jana Dobrowolskiego  Brzeziński (z Brzezia), Wojciech, syn Jana Dąbrowskiego  Lipiński (z Lipek), Antoni, syn Stanisława  Stasiak, Staszczyk, Stachowiak

15 Materiał badawczy Nazwisko dziecka Imię dziecka Imię ojca Imię matkiNazwisko matki Data zapisu Babik Sebastian Jan Katarzyna Dominiczakowa 1762 Wojciech 1774 Borowski Tomasz Grzegorz Franciszka Jozwiczanka 1752 Stanisław Juzwikowna 1763

16 Zmiany fonetyczne i ortograficzne /błędy w transkrypcji:Gurczyk  Górczyk Pecyna  Pacyna Kamionowski  Karnionowski Hodowska  Chodowska Spółgłoski dźwięczne/bezdźwięczne: Mikutowski  Migutowski Porosiewicz  Poroziewicz Kieszkowski  Kierzkowski Suszyńska  Sużyńska Kisilkiewicz  Kizilkiewicz Podwyższenia i obniżenia artykulacyjne: Michańska  Michońska Skaradowicz  Skoradowicz Kulina  Kolina Gajduszewski  Gajdoszewski  Gaydoszeski  Gajdoszewski  Gajdaszewski

17 Nosówki: Rabęcki  Rabencki Dembczyński  Gębczyński Mąkiewicz  Monkiewicz Kempczyńska  Kępczyńska Rozsunięcie artykulacyjne przed spółgłoską sonorną: Kulwic  Kulwiec Pieński  Piński Niewikowski  Niwikowski Garbieński  Garbiński Kaźmierski  Kaźmirski Uproszczenia i rozszerzenia grup artykulacyjnych: Szczepczyńska  Szepczyńska Otojski  Ostojski Gumocka  Grumocka Nobilitacja: Bugaj  Bugajewicz Kozak  Kozaczek  Kozakiewicz Słaba Słabianka  Słabieńko Magdzinko  Magdziński Pługowski  Pług  Pługowski Denobilitacja: Podstawski  Podstawka Kaszeski  Kasza Mierzejewski  Mierzejew -ski/-wski: Minieski  Miniewski Szwedoski  Szwedowski Śliwowski  Śliwoski Gabryszewska  Gabryszeska Ciechoski  Ciechowski

18 Cechy gwarowe: Jaczkiewicz  Jackiewicz Ruszałowski  Rosołowski Pecz  Pec Grandys  Grandysz -ic/-icz Gierlic  Gierlicz ? Jezierza  Szteyner Radoszewska  Boxa Obce: Frey  Frej Zeyler  Zejler Wieser  Wizer Maschin  Maszyński Bragsator  Braxator Grinn  Grün Krejsl  Kreyler Marks  Marx  Marc Redich  Reckich  Radzik Szeffer  Scheffer Krejser  Krajzer  Kreyzer Klik  Klich