1 Neoliberalizm a praktyka zarządzanie © Marian Dobrzyński Wydział Zarządzania UW

2 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 2 Plan wykładu 0. Wprowadzenie I. Ideologia neoliberalna - > Doktryna szoku jako metoda rządzenia II.Twarde zarządzanie korporacją Opcja -> OFE jako przykład praktyki neoliberalnej

3 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 3 0. Wprowadzenie Celem wykładu jest przedstawienie wpływu doktryny neoliberalnej na twardą praktykę zarządzania ludźmi. Doktryna neoliberalna dominowała w teorii ekonomii do kryzysu lat 2008 – 2010 Mimo kompromitacji neoliberalnej ekonomii ma ona dotychczas dominujący wpływ na praktykę zarządzania.

4 DOKTRYNA NEOLIBERALNA 4 I. IDEOLOGIA NEOLIBERALNA Główne założenia: 1. Wolny rynek - > deregulacja 2. Prywatyzacja majątku i funkcji państwa, 3. Równowaga budżetu - przez ograniczenie wydatków socjalnych 4. Terapia szokowa – jako metoda wdrażania doktryny.

5 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 5 1. Wolny rynek = deregulacja Każdy działa we własnym interesie Państwo nie powinno ingerować Ma to zapewniać powszechną równowagę podaży i popytu na rynkach towarów i usług, monetarną, optymalne zatrudnienie.

6 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 6 Wolny rynek = deregulacja Ale w rzeczywistości: deregulacja wywołuje cykliczne kryzysy, wolny rynek jest abstrakcyjnym mitem. korporacje popierają regulację, ponieważ przejęły aparat państwa, toteż potrafią załatwić wygodne dla siebie przepisy i kontrakty rządowe.

7 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 7 2. Prywatyzacja funkcji państwa : bezpieczeństwa, zdrowia edukacji, zaopatrzenia społecznego, infrastruktury, administracji.

8 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 8  Prywatyzacji podlega majątek i przestrzeń publiczna, ale: warunkiem efektywnej prywatyzacji jest skłonienie przedsiębiorcy do działania na rzecz społeczeństwa. efektywność przedsiębiorstwa nie zależy od formy własności, lecz od jakości zarządzania i rzetelności kierownictwa.

9 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 9 3.Równowaga budżetu -> ograniczenie wydatków publicznych (socjalnych) Przerzucenie na obywateli kosztów funkcjonowania państwa oraz… długów prywatnych firm: banki, przemysł, rozdęcie wydatków militarnych - > prywatyzacja wojen - > Halliburton i Blackwater = Academi. W Polsce – program zakupu broni za $170 miliardów

10 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 10 4. Terapia szokowa jako metoda wdrażania doktryny NL. „Tylko kryzys – rzeczywisty lub postrzegany - prowadzi do radykalnych zmian. Kiedy kryzys nadejdzie trzeba działać natychmiast zanim wstrząśnięte kryzysem społeczeństwo popadnie w tyranię status quo”. (Milton Friedman, cytat za Naomi Klein, 2008).

11 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 11 Terapia szokowa Terapii szokowej sprzyjają rujnujące zjawiska naturalne (huragany) i wydarzenia wstrząsające opinią publiczną (np. 09/11). Korporacje wywołują okoliczności sprzyjające: zamachy na rządy i napady na suwerenne państwa: Chile i Urugwaj 1973, Argentyna 1976, Serbia 1999, Irak, Afganistan. Afryka Północna… (zob. film: John Perkins. Trzy sposoby USA na obalanie dyktatury).

12 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 12 II. NEOLIBERALNE ZASADY ZARZĄDZANIA 1. Dbanie o interes własny 2. Wpływ na politykę 3. Maksymalizacja korzyści 4. Kształtowanie świadomości uczestników korporacji i społeczeństw w skali globalnej.

13 1. Dbanie o interes własny to zasada nadrzędna, główne założenie neoliberalizmu, la raison d’etre korporacji. Prawnie zdefiniowanym obowiązkiem korporacji jest, nie dopuszczająca wyjątków, realizacja interesu własnego bez względu na jej, często szkodliwe, konsekwencje dla postronnych (Bakan 2006). 13

14 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 14 Dbanie o interes własny Korporacja popełni każdą nieprawość, która sprzyja jej interesom. Tak to ujął Friedman: „Społecznie odpowiedzialna polityka korporacji może być tolerowana tylko wtedy, gdy jest nieszczera. Obłuda jest cnotą kiedy korzystnie wpływa na bilans finansowy. Prawość moralna jest niemoralna, jeśli nie poprawia tego bilansu.”

15 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 15 2.Wpływ na politykę aby zapewnić zarządowi korporacji swobodę działania i niezależność od: właścicieli, organizacji pracowniczych, instytucji regulacyjnych, od osobistej odpowiedzialności karnej. Przykłady: zamach 1934, Goldman-Sachs, Siemens, BP, GlaxoSmithKline, Airbus.

16 Wpływ na politykę „Za rządów GW Busha władzę centralną nad państwem przejęła grupa działająca według zasad stosownych dla korporacji biznesowej.” J.K. Galbraith, Predator State. 2008. Zjawisko to pozostaje za rządów Obamy. Zob. D. Stockman, Wielka deformacja. Czyli jak skorumpowano amerykański kapitalizm, 2014. W USA działa zasada drzwi obrotowych między administracją a biznesem. DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 16

17 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 17 Wpływ na politykę Instytucje globalne penetrowane przez korporacje, działają na ich rzecz. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) nalegała na zakupy przez państwa szczepionek przeciwko „niby epidemiom”. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (WMF), Bank Światowy (WB), Światowa Organizacja Handlu (WTO) powołano w interesie korporacji globalnych.

18 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 18 3.Maksymalizacja korzyści... przez eksternalizację kosztów, czyli przerzucanie negatywnych następstw swojej działalności na: państwo, także na kraje peryferyjne środowisko naturalne, społeczeństwo, podwykonawców, pracowników,

19 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 19 Formy eksternalizacji kosztów: przejmowanie przestrzeni i majątku publicznego: strefy ekonomiczne, kontrakty państwowe, finansowanie prywatnych firm ze środków publicznych, unikanie płacenia podatków, oszczędności na bezpieczeństwie,

20 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 20 Formy eksternalizacji kosztów cd: oszczędności na zdrowiu - testy na pacjentach, niby-leki.. rabunkowa eksploatacja środowiska, monopolizacja gałęzi gospodarki, wstrzymywanie płatności wykonawcom, praca pół-niewolnicza – > sweat shops, praktyki i staże: darmowe i opłacane przez stażystów.

21 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 21 4.Kształtowanie świadomości: konsumentów – w skali globalnej: systemu wartości, postaw, języka, edukacji, kultury, obyczajów, wzorów konsumpcji; uczestników korporacji – narzucanie: wartości, postaw i nawyków zachowania stosownych do korporacyjnych wzorców (our values, our policy, our principles…)

22 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 22 Korporacjonizm jako forma kapitalizmu „Postulat Friedmana wyzwolenia rynku spod władzy państwa nie jest realizowany – mamy do czynienia ze zlewaniem się elit biznesowych i politycznych w jedną grupę społeczną, w obrębie której handluje się przywilejami i dostępem do zasobów będących dotychczas pod kontrolą sektora publicznego” (Klein 2008). Podobnie: J.K. Galbraith. Predator State, 2008. T. Veblen. Teoria klasy próżniaczej, 1899!

23 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 23 Istota korporacjonizmu: Transfer publicznych zasobów w prywatne ręce, przy olbrzymim zadłużeniu państwa; Stale rosnąca różnica dochodów bardzo bogatej elity i biednej reszty społeczeństwa (wskaźnik Ginniego); Agresywna retoryka nacjonalistyczna, służąca usprawiedliwieniu wydatków na bezpieczeństwo. (Klein 2008: ss.25 – 26)

24 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 24 Konsensus Waszyngtoński Jest podstawą ideową korporacjonizmu, ujętą w 10 zasadach (plus dodatkowe 10) Termin konsensus wskazuje na zgodne porozumienie polityków, biznesmenów oraz pracujących dla nich ekonomistów i dziennikarzy. Skupia on globalną sieć elitarnych instytucji, rządów, korporacji z centrum w Waszyngtonie.

25 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 25 Konsensus Waszyngtoński KW reprezentuje program, którego celem jest zmiana relacji między państwem, kapitałem a siłą roboczą, w oparciu o autorytarny i technokratyczny ideał, zakładający istnienie małego i wysoce skutecznego rządu. (Toye: 1991). Zob. Song H. B. Wojna o pieniądz I i II, 2011 Estulin D., Prawdziwa historia klubu Bilderberg, 2012.

26 DOBRZYŃSKI - DOKTRYNA NEOLIBERALNA 26 Bibliografia:  Bakan. J., Korporacja. Patologiczna pogoń za zyskiem i władzą, Wyd. Lepszy Świat, 2006.  Friedman M., Kapitalizm i wolność, Onepress 2008  Klein N., Doktryna szoku. Jak współczesny kapitalizm wykorzystuje klęski żywiołowe i kryzysy społeczne, MUZA, 2008. Wykład Naomi Klein - Doktryna Szoku - do obejrzenia na: http://WWW.youtube.com/watch?v=xSsOZz1np8shttp://WWW.youtube.com/watch?v=xSsOZz1np8s i -> http://WWW.youtube.com/watch?v=TAOFisgryAEhttp://WWW.youtube.com/watch?v=TAOFisgryAE, lub - > http://WWW.cda.pl/video/3216789/Doktryna-http://WWW.cda.pl/video/3216789/Doktryna-Szoku-Lektor-PL  John Perkins. Trzy sposoby USA na obalanie dyktatorów.