1 Śniadanie prasowe Rynek nieruchomości w Polsce Warszawa, 8 marca 2016 @EY_Poland
2 Strona 2 Agenda Przegląd rynku nieruchomości w Polsce 1 Trendy i prognoza 2 Polska liderem w regionie Centralnej i Południowej Europy 3 Prawne aspekty rynku nieruchomości, opodatkowanie, rachunkowość i sprawozdawczość 4
3 Strona 3 Przegląd rynku nieruchomości w Polsce 1
4 Strona 4 Rynek biurowy… wzmożona aktywność deweloperów – coraz więcej pustostanów w Warszawie ► Łączne zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej w Polsce wynoszą 8,2 mln m², z czego Warszawa posiada ok. 4,6 mln m² ► Czynsze Warszawa: 11-22 EUR/m²/m-c Miasta regionalne: 11,5-15 EUR/m²/m-c ► Pustostany ogółem: 12,3% ► Rekordowo wysoka aktywność najemców – 1,5 mln m² ► Rekordowa dostarczona nowa powierzchni biurowej: ok. 650 000 m 2 ► Dynamiczny rozwój sektora BPO/SSC w miastach regionalnych jako główny czynnik rozwoju sektora biurowego – ponad 700 centrów usług wspólnych (głównie Kraków, Warszawa, Wrocław, Trójmiasto) ► Większość nowej powierzchni oddano w Warszawie (44%). Warszawa nadal największym rynkiem, przy stale wysokim popycie, pod znakiem wrastającego wskaźnika pustostanów (obecnie 12,3%) i presji na stawki czynszu czynsze w EUR/m²/miesiąc Rynek biurowy w Polsce podaż w m²
5 Strona 5 Rynek handlowy… wzrost udziału oferty online ► Łączne zasoby nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce wynoszą ok. 13 mln m² ► Struktura nowoczesnej powierzchni handlowej: 70% centra handlowe, 27% parki handlowe, 3% centra wyprzedażowe ► Średni wskaźnik nasycenia dla Polski ok. 240 m²/1000 mieszkańców czyli ok. 16% mniej niż średnia dla Europy. Największy jest w Lublinie (890 m² / 1 tys.) i Wrocławiu (ok. 790 m² / 1 tys., najmniejszy zaś w Szczecinie 490 m² / 1 tys. ► Niesłabnące zainteresowanie deweloperów inwestycjami w mniejszych miastach oraz rozbudową centrów handlowych w dużych miastach ► Ogromny udział sektora handlowego w wolumenie inwestycji: 55% ► Wzrost udziału zakupów i oferty online skutkujący zmieniającymi się formatami ► 18 nowych marek zagranicznych w 2015 roku w Polsce, w tym: Kiabi, Jacadi, Courir, Fuddruckers, Diary Queen, Dunkin’ Donuts, Origin, Superdry Średnie czynsze w EUR/m²/miesiąc Rynek centrów handlowych w Polsce podaż w m²
6 Strona 6 Rynek magazynowy… dynamiczny rozwój sektora ► Łączne zasoby nowoczesnej powierzchni magazynowej w Polsce wynoszą ok. 9,8 mln m², z czego na region warszawski przypada ok. 2,9 mln m² ► Stale rosnący popyt ze strony sektora e-commerce i logistyki ► Czynsze: najniższe średnie czynsze notowane są w regionie Polski Centralnej, Poznania i Górnego Śląska, zaś najwyższe w Warszawie-miasto i regionie krakowskim ► Dalszy spadek i rekordowo niski wskaźnik pustostanów – 4,6% Rynek magazynowy w Polsce czynsze w EUR/m²/miesiącpodaż w m²
7 Strona 7 Rynek mieszkaniowy… kolejny rekordowy rok deweloperów ► Rekordowe wyniki sprzedaży nowych mieszkań - ponad 20% więcej niż w 2014 ► Wzmożona działalność deweloperów: ► Rekordowa liczba budów rozpoczętych - o 24% więcej w stosunku do roku poprzedniego ► o 25,5% więcej uzyskanych pozwoleń na budowę ► 5,7% więcej oddanych mieszkań ► Stabilne ceny mieszkań ► Rosnące znaczenie i udział segmentu mieszkań luksusowych w Warszawie ► Rozwój sektora BPO/SSC w jako czynnik wpływający na rozwój rynku mieszkaniowego ► Duży udział transakcji gotówkowych i inwestycyjnych Rynek mieszkaniowy w Polsce - aktywność deweloperów
8 Strona 8 Rynek inwestycyjny… Polska dojrzałym rynkiem inwestycyjnym/ rekordowa wartość inwestycji od 2006 roku ► Łączna wartość wszystkich transakcji ponad 4 mld EUR ► Struktura inwestycji: 55% handel, 33% biura, 12% magazyny, 1% pozostałe ► Zainteresowanie inwestorów projektami w miastach regionalnych – zwłaszcza biura ► Rosnący udział polskiego kapitału ► Stopy kapitalizacji na stabilnym poziomie: ► Biura: 6%-7% ► Handel: 5,75%-7% ► Magazyny: 7-8% ► Najwyższy udział transakcji w sektorze handlowym ´000 Rynek inwestycyjny w Polsce
9 Strona 9 Trendy i prognoza 2
10 Strona 10 Rynek biurowy ► Rosnący udział powierzchni niewynajętej w Warszawie, szczególnie w budynkach starszej generacji ► Tendencja spadkowa czynszów głównie w Warszawie i zwiększenie presji na zachęty dla najemców ► Większa liczba transakcji na rynkach regionalnych, dzięki wzrastającej dostępności atrakcyjnych nieruchomości na sprzedaż wynajmowanych głównie przez sektor SSC/BPO ► Zielone certyfikaty normą również dla najemcy, wykorzystanie nowych technologii i infrastruktura towarzysząca coraz bardziej poszukiwane ► Zwiększające się wymagania i świadomość najemców dotyczące tzw. flexible office i formatów nowoczesnych powierzchni biurowych – rosnąca innowacyjność deweloperów
11 Strona 11 Rynek handlowy ► Aktywność deweloperów w dużych aglomeracjach oraz stale rosnąca w mniejszych miastach ► Wysoka liczba transakcji inwestycyjnych, dzięki optymistycznym nastrojom oraz finalizacjom transakcji rozpoczętych w 2014 roku ► Kontynuacja trendu budowy mniejszych formatów typu convenience, parków handlowych i wyprzedażowych ► Rozwój nowoczesnych technologii wspomagających sprzedaż i wpływających na format obiektów handlowych ► Integracja zakupów tradycyjnych i e-handlu
12 Strona 12 Rynek magazynowy ► Utrzymujące się zainteresowanie inwestorów rynkiem magazynowym, co wpływa na wysoką aktywność deweloperów ► Rozwój infrastruktury drogowej i pomoc władz lokalnych wpływają na coraz większe zainteresowanie sektorem logistycznym w Polsce ► Popyt ze strony sektora e-commerce nadal będzie wpływał na dynamiczny rozwój nowych inwestycji magazynowych ► Nowe lokalizacje na mapie magazynowej w Polsce: Rzeszów, Lublin, Bydgoszcz, Toruń i Opole ► Inwestycje BTS oraz spekulacyjne ► Znaczny udział transakcji typu „sale and leaseback”
13 Strona 13 Rynek mieszkaniowy ► Duża aktywność deweloperów - wzrost oferty nowych mieszkań oraz liczby mieszkań oddanych do użytku, kontynuacja projektów rozpoczętych i planowanych w 2015 ► Stabilny poziom cen mieszkań – średnie ceny powinny utrzymać się na poziomie analogicznym do ostatnich kwartałów ► Stabilny poziom popytu – choć trudno będzie osiągnąć rekordowe wyniki 2015 ► Nadal wzmożony popyt inwestycyjny i zakupy gotówkowe – dzięki niskim stopom %, stabilnym cenom i poziomie czynszów, a także większemu bezpieczeństwu transakcji po wprowadzeniu ustawy deweloperskiej ► Kontynuacja programu MdM - duży wpływ na rynek po wprowadzonych zmianach zwłaszcza w drugiej połowie roku ► Mieszkania luksusowe i o podwyższonym standardzie – dalszy wzrost udziału i znaczenia tego segmentu rynku ► Ograniczenia warunków kredytowania – rekomendacja S – niższa dostępność kredytów mieszkaniowych i większe wymagania banków
14 Strona 14 Polska liderem w regionie Centralnej i Południowej Europy 3
15 Strona 15 Polska nieustająco liderem w regionie Centralnej i Południowej Europy ► Wartość zawieranych transakcji w regionie CSE osiągnęła rekordową wysokość 9,5 mld EUR – 19% wzrost w stosunku do poprzedniego roku ► Największy wolumen transakcji – Polska (ponad 4 mld EUR) i Czechy (2,7 mld EUR), następnie Rumunia (0,7 mld EUR), Węgry (0,8 mld EUR) i Słowacja (0,4 mld EUR). ► Rosnące zainteresowanie inwestorów: Węgry i tzw. kraje adriatyckie ► Najniższe stopy kapitalizacji dla najlepszych nieruchomości: Polska: biura: 6%, handel: 5,8%, magazyny:7,5% Czechy: biura: 5,8%, handel: 5,3 (ulice handlowe), 6% (centra handlowe), magazyny: 7% Rumunia: biura: 7,8%, handel: 8%, magazyny: 9,8% Węgry: biura: 7,1%, handel: 7,3%, magazyny: 9% Serbia: biura: 9%,handel: 9%, magazyny: 11%
16 Strona 16 Polska nieustająco liderem w regionie Centralnej i Południowej Europy ► Fokus na sektor handlowy – 43% wolumenu transakcji w regionie ► Stale rosnące zainteresowanie sektorem magazynowym w związku z rosnąca rolą handlu internetowego oraz napływem niemieckich firm produkcyjnych - niski wskaźnik pustostanów – 5,7% ► Napływ nowego kapitału pochodzącego z Bliskiego Wchodu i Azji i Afryki Południowej. ► Główni gracze rynkowi: Lonestar, BlackRock, ECE, Blackstone, Hines, HB Reavis, DekaBank, WP Carey, RREEF, Union Investment, Griffin Real Estate, TPG Capital, Deka, CBRE Global Investors, Immofinanz, GLL, Atterbury, Emaar, Futuereal, TPG, Morgan Stanley
17 Strona 17 Prawne aspekty rynku nieruchomości, opodatkowanie, rachunkowość i sprawozdawczość 4
18 Strona 18 Główne zmiany w prawie ► Projektowane zmiany dotyczące zasad nabywania i obrotu gruntami rolnymi ► Upadłość deweloperów – zmiany w zakresie ochrony nabywców lokali ► Budowa wielkopowierzchniowych obiektów handlowych – nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ► Możliwość przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności – sytuacja spółek po wyroku Trybunału Konstytucyjnego
19 Strona 19 Co nowego w podatkach? ► Zmiany dotyczące zasad odliczania VAT - „preproporcja” ► Dodatkowe wymogi dot. zwolnienia z opodatkowania dywidend ► Zlikwidowanie obowiązku korekty kosztów w efekcie zatorów płatniczych ► Inicjatywa BEPS i jej wpływ na podatki w Polsce: ► nowe wymogi dokumentacyjne w zakresie cen transferowych ► prace dot. klauzuli antyabuzywnej (przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania) ► nowe narzędzia kontrolne - Jednolity Plik Kontrolny ► Wprowadzenie podatków branżowych (bankowy, od handlu) ► Zaostrzenie kontroli podatkowych: ► identyfikacja problematycznych obszarów ► postępująca automatyzacja kontroli ► precyzyjne typowanie podmiotów do kontroli
20 Strona 20 Rachunkowość i sprawozdawczość ► Nowe standardy dotyczące konsolidacji MSSF 10, 11, 12, które w UE zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2014 roku – istotny wpływ na jednostki, które dotychczas były ujmowane w sprawozdaniach metodą proporcjonalną, wpływ na zakres ujawnień ► MSSF 15 – Przychody z umów z klientami – pierwszy standard, który w pełni integruje rozwiązania księgowe w obu systemach rachunkowości: US GAAP i MSSF – w UE wchodzi w życie od 1 stycznia 2018 roku ► MSSF 16 – Leasing – zmiany w zakresie sposobu ujmowania leasingu w bilansie, istotny wpływ na kalkulacje kowenantów finansowych – wchodzi w życie od 1 stycznia 2019 roku, jeszcze nie zatwierdzony w UE ► Reforma zawodu biegłego rewidenta – zmiany w zakresie formy opinii z badania, rotacja firm audytorskich
21 Strona 21 Anna Kicińska Partner and CSE Leader for Real Estate Tel.:+48 22 557 7542 Kom.: +48 505 107 010 Email: [email protected] Piotr Woźniak Associate / Legal Counsel (Radca prawny) Ernst & Young Law Tałasiewicz i Wspólnicy sp.k. Tel.:+48 71 375 10 22 Kom.:+48 508 316 180 Email:[email protected] Tomasz Ożdziński Executive Director Tel.: +48 22 557 6922 Kom.:+48 573 339 341 Email:[email protected] Mateusz Flis Manager Tel: +48 22 557 8429 Kom.: +48 502 790 209 Email: [email protected] Katarzyna Lubaś Marketing and Business Development Tel.:+48 22 557 67 06 Kom.:+48 786 842 208 E-mail: [email protected]