1 (NIE)bezpieczna cyberprzestrzeń
2 Do niedawna za najbardziej uzależniające uchodziły narkotyki i alkoholDo niedawna za najbardziej uzależniające uchodziły narkotyki i alkohol. Teraz do listy groźnych uzależnień dołączył komputer wraz z internetem, który wciąga coraz więcej i coraz młodszych dzieci. Jest równie niebezpieczny! Uzależnienie od internetu lub gier komputerowych jest zjawiskiem nowym, ale dotyka już miliony ludzi na świecie. Nastolatki najczęściej korzystają z sieci we własnym pokoju (73,9%) lub w miejscu dostępnym dla wszystkich domowników (33,8%). Aż 81% młodzieży używa do tego celu własnego komputera, a 79% telefonu komórkowego. Ponadto 60% dzieci w wieku 4 – 14 lat używa komputera do grania, a 94% nastolatków w wieku 12 – 17 lat gra w gry wideo.
3 Gdzie kryje się zagrożenie?Gry komputerowe i online czaty i komuniktory portale społecznościowe Internet mobilny i urządzenia mobilne nadużywanie internetu nierozważne publikowanie wizerunku szkodliwe treści, promowanie zachowań autodestrukcyjnch
4 Gry online Gry online to jedna z popularnych aktywności dzieci i młodzieży online. Współczesna oferta różnych gier jest ogromna: od stosunkowo prostych do niezwykle rozbudowanych. Nawet jeśli sami nigdy nie graliśmy w gry online, warto znać rodzaje gier oraz ich wady i zalety. Wraz z rosnącą popularnością gier online rośnie ryzyko zagrożeń dla dziec i młodzieży. W wielu produkcjach pojawiają się sceny zawierające przemoc, seks, wulgarny język, z całą pewnością nieodpowiednie dla dzieci.
5 Konstrukcja gier sprzyja ich nadużywaniu czy wręcz uzależnieniu od nich. Gry online zazwyczaj nie mają początku ani końca, a gracz zachęcany jest, aby ciągle podnosił swój wynik, co zazwyczaj wiąże się z wieloma godzinami spędzonymi przy komputerze. Dodatkowo zawierają mikropłatności. Wiele gier zawiera nieodpowiednie treści - przemoc, seks, wulgaryzmy. Granie w agresywne gry komputerowe, np. polegające głównie na zabijaniu, może zwiększać poziom agresji młodego gracza. Analizy oparte na wynikach setek badań wskazują, że związek taki istnieje, a treść gier nie jest bez znaczenia w kształtowaniu się psychiki gracza. Zagrożenia związane z interakcją między graczami. Większość gier online umożliwia kontakty z innymi graczami, których tożsamość pozostaje często nieznana, przy czym często nie wiadomo nawet, czy są to dorośli, czy dzieci. Umożliwia to wyłudzanie danych, naruszenia prywatności lub zachowania związane z przemocą.
6 Określ zasady dotyczące czasu, jaki twoje dziecko może przeznaczać na gry.Zadbaj o to, by dziecko nie grało codziennie, ale nie ustalaj określonych dni np. wtorków i czwartków, dziecko cały tydzień będzie żyło oczekiwaniem na grę. Zainteresuj się, czy gry w które gra twoje dziecko są odpowiednie jego grupy wiekowej. Upewnij się, że twoje dziecko z powodu grania nie zaniedbuje obowiązków szkolnych i domowych. Zwróć uwagę, czy w zachowaniu twojego dziecka nie pojawiają się objawy uzależnienia od gier.
7 Czaty i komunikatory W świetle badań przeprowadzonych w Polsce przez Fundację Dzieci Niczyje, korzystanie z komunikatorów jest drugą najpopularniejszą czynnością podejmowaną przez młodzież w Internecie. Czaty i komunikatory są niezwykle atrakcyjne dla dzieci i młodzieży, ponieważ dają im możliwość: kontaktów z innymi osobami, budowania relacji interpersonalnych opartych nie tylko na rodzinie i grupie rówieśniczej, jak również tworzenia nowej własnej osobowości online, również tej, która odbiega w swoich cechach od zwykłych zachowań danej osoby. Specyfika czatów jako narzędzi komunikacji, powoduje, że użytkownicy mogą być narażeni na uwodzenie przez internet, akty cyberprzemocy czy kontakt z niebezpiecznymi treściami.
8 Czaty i komunikatory to narzędzia pozwalające twojemu dziecku szybko i bezpłatnie kontaktować się z ważnymi dla niego osobami. Uczul dziecko, aby nie dzieliło się online wszystkimi informacjami o jakie proszą je rozmówcy. Sprawdź właściwości czatu i komunikatorów, z których korzysta twoje dziecko: czy czat jest moderowany, czy ma ograniczenia wiekowe, czy usługi te dają możliwość zgłaszania niepokojących sytuacji i blokowania agresywnych użytkowników. Porozmawiaj z dzieckiem o tym, dlaczego ważne jest by przestrzegało regulaminu w przypadku czatów mających ograniczenia wiekowe. Jego łamanie może się wiązać z sytuacjami nieprzyjemnymi, trudnymi i niebezpiecznymi, które na długo mogą pozostać w pamięci dziecka. Ostrzeż dziecko, by nie dało się namówić na zachowanie, które może sprowadzić na nie kłopoty (np. rozebranie się przed kamerką internetową). Po drugiej stronie mogą być osoby, które mogą mieć zupełnie inne intencje niż sądzi dziecko.
9 Portale społcznościoweW świetle badań, w Polsce z dwóch najpopularniejszych portali społecznościowych (Facebook i nk.pl) korzysta odpowiednio 75 i 35% inter- nautów ogółem. W grupie młodzieży w wieku 15–24 lat wyniki te są na poziomie odpowiednio 87 i 32%, zaś w grupie dzieci w wieku 7–14 lat: 68 i 28% (wyniki z lutego 2014 roku). Tak wysokie zainteresowanie portalami społecznościowymi wśród młodych, rodzi pytanie o ich bezpieczeństwo zwłaszcza, że w przypadku części portali społecznościowych istnieją ograniczenia wiekowe (np. 13 lat dla Facebook’a). Wiele dzieci zawyża swój wiek, kłamiąc odnośnie swojej daty urodzenia, by móc bez problemu korzystać z większości funkcji portalu. Warto podkreślić, że coraz częstsze są również przypadki, w których dorośli, mimo świadomości ograniczeń wieku użytkownika, zakładają profil swoim młodszym pociechom.
10 Użytkownicy portali społecznościowych mogą zapraszać do swoich znajomych osoby już korzystające z serwisu, jak i osoby z zewnątrz. Wiąże się z tym ryzyko, że na listach kontaktów młodych ludzi znajdą się osoby, których tak naprawdę nie znają w świecie rzeczywistym, a które będą miały bezpośredni dostęp do wielu informacji o dziecku. O negatywnym wymiarze działań w ramach portali społecz-nościowych można mówić w przypadku innego zjawiska tzw. frappingu. Polega ono na wykorzystaniu nieuwagi innego użytkownika, który nie wylogował się ze swojego konta, by podmienić jego zdjęcie profilowe, wstawić na profil komentarz, opis bądź inną treść, która w jakiś sposób ma go ośmieszyć. Warto również zdawać sobie sprawę z tego, że jedną z informacji, która jest aktualizowana na profilu jest położenie użytkownika. Wystarczy raz wpisać swoją lokalizację korzystając z serwisu przez urządzenie mobilne, jak tablet czy smartfon, a będzie ono za każdym razem podczas zamieszczania postów uaktualniać pozycję użytkownika i ją wyświetlać
11 Poznaj portale z których korzysta twoje dzieckoPoznaj portale z których korzysta twoje dziecko. Wtedy będziesz mógł szybciej pomóc mu w razie ewentualnego zagrożenia. Zobacz jakie informacje twoje dziecko ujawnia na profilu i wyjaśnij mu, dlaczego prywatność w internecie jest bardzo cenna. Uczul dziecko na możliwe konsekwencje podawania swojej fizycznej lokalizacji. Zwróć uwagę na to, jakie treści umieszcza na portalu twoje dziecko – czasami młodzi internauci nie myślą o ewentualnych przykrych konsekwencjach swoich czynów. Przypomnij dziecku, że przed oznaczeniem innych osób na publikowanych zdjęciach należy zapytać o ich zgodę. Zapytaj dziecko, ilu spośród portalowych „znajomych” zna naprawdę. Wyjaśnij mu, jakie zagrożenia wiążą się z dzieleniem się prywatnymi informacjami z nieznanymi osobami. Przypomnij dziecku, że nie ma obowiązku przyjmowania do grona znajomych wszystkich osób, które je zapraszają. Upewnij się, że dziecko wie, jak w danym portalu zgłaszać niepokojące sytuacje lub treści.
12 Internet w urządzeniach mobilnychOkreślenie internet mobilny dotyczy dostępu do internetu przez przenośne urządzenia, głównie telefony komórkowe, za pomocą sieci telefonii komórkowej lub jakiejkolwiek innej siei bezprzewodowej. Oprócz licznych i oczywistych korzyści związanych z takim kierunkiem ewolucji mobilnego internetu pojawiają się także zagrożenia. Przede wszystkim jest to zagrożenie powszechną inwigilacją oraz zdalnym przejęciem kontroli nad urządzeniami elektronicznym. Dzieci w coraz większym stopniu korzystają z mobilnego internetu. Smartfon posiada 53% dzieci w wieku 9–16 lat, a 48% wykorzystuje go jako narzędzie z dostępem do internetu. Dwadzieścia sześć procent dzieci używa smartfonów będąc w ruchu, ale równocześnie coraz więcej dzieci łączy się z internetem w swojej sypialni (39%) (badania z 2013 r.)
13 Na czele listy codziennych aktywności młodych użytkowników mobilnego internetu znajdują się serwisy społecznościowe – 58% badanych odwiedza swój profil na serwisie społecznościowym przynajmniej raz dziennie. Inne popularne aktywności to słuchanie muzyki, oglądanie teledysków i używanie komunikatorów do rozmów z innymi użytkownikami. Wywołane upowszechnieniem mobilnego internetu powoduje jeszcze większe osłabienie kontroli rodzicielskiej nad tym, co dziecko robi online. Dawne zalecenia dotyczące komputerów stacjonarnych np. żeby komputer z dostępem do internetu nie znajdował się w sypialni dziecka, tylko w miejscu wspólnym dla wszystkich domowników, stały się zupełnie nieaktualne. Bardziej prywatny charakter dostępu do internetu sprawia także, że dzieci i młodzież częściej oglądają treści o podtekście seksualnym i otrzymują wiadomości o takim charakterze.
14 Jeśli nie chcesz, aby twoje dziecko korzystało z internetu mobilnego (np. ze względu na wiek), wyłącz tę opcję w urządzeniu. Jeśli zezwalasz dziecku na korzystanie z internetu mobilnego kontroluj strony i treści jakie przegląda twoje dziecko. Aby uchronić dzieci przed kontaktem z nieodpowiednimi treściami, zainstaluj na urządzeniu mobilnym bezpieczną dla dzieci przeglądarkę wymuszającą tryb bezpiecznego poszukiwania treści we wszystkich wyszukiwarkach, np. BeSt w przypadku urządzeń z systemem Android. Zainstaluj również oprogramowanie filtrujące niechciane treści dostosowane do urządzeń mobilnego internetu (np. Mobicip, W ustawieniach urządzenia mobilnego można zablokować dostęp do nieza- lecanych dla dzieci programów i aplikacji (np. przeglądarek bez opcji bezpiecz- nego surfowania, które dzieci mogą instalować, żeby obejść zabezpieczenia ustawione przez rodziców).
15 Nadużywanie internetuNadużywanie internetu nie sprowadza się jedynie do tego, że dana osoba dużo z niego korzysta. Obecnie nie tylko młodzież spędza w sieci co najmniej kilka godzin dziennie. Nadużywanie internetu pojawia się wtedy, gdy osoba nie może kontrolować korzystania, czuje wewnętrzny przymus wchodzenia do sieci, a ponadto ta aktywność niesie dla niej negatywne konsekwencje. Jedna z bardziej znanych definicji tego zjawiska, mówi, że z nadużywaniem internetu mamy do czynienia, gdy: czas i intensywność korzystania z internetu wymyka się spod kontroli, użytkownik spędza w sieci więcej czasu niż planował, odczuwa trudną do odparcia potrzebę korzystania z sieci; korzystanie z internetu prowadzi do zaniedbywania innych aspektów życia, przysparza problemów na różnych płaszczyznach lub powoduje subiektywnie odczuwane cierpienie.
16 Z tej ogólnej charakterystyki wyprowadzić można konkretne objawy, które wskazują na to, że korzystanie z internetu przybiera formy patologiczne. Woronowicz (2009) podaje następującą listę objawów: spędzanie przy komputerze coraz większej ilości czasu kosztem innych zainteresowań; zaniedbywanie obowiązków rodzinnych i szkolnych z powodu aktywności w internecie; pojawianie się konfliktów rodzinnych związanych z internetem; kłamstwa dotyczące czasu spędzanego w internecie; podejmowanie nieudanych prób jego ograniczenia; reagowanie rozdrażnieniem lub nawet agresją, gdy korzystanie z komputera jest utrudnione lub niemożliwe. Oczywiście nadużywaniu internetu sprzyja łatwość jego dostępu, już nie tylko w komputerze, ale w każdym smartphonie.
17 Nierozważne publikowanie wizerunkuPowszechna dostępność aparatów fotograficznych i kamer, w które wyposażona jest już większość telefonów komórkowych, daje niemal nieograniczone możliwości dokumentowania życia codziennego. I nie ma w tym nic niepokojącego do czasu, kiedy takie materiały nie trafią do sieci. A zdarza się to coraz częściej. Sprzyja temu rosnąca popularność serwisów społecznościowych. Dzieci i młodzież coraz częściej za pomocą smartphone’ów wrzucają zdjęcia swoje, ale także swoich znajomych, nie zastanawiając się nad tym, że raz opublikowane w Internecie zdjęcie jest praktycznie niemożliwe do całkowitego usunięcia go z sieci. Młodzież przy pomocy aparatów w telefonie dokumentuje każdy swój krok. Publikują zdjęcia ze szkolnych korytarzy, a nawet toalet.
18 Powszechność aparatów w telefonach doprowadziła także do sytuacji, w których młodzież nagrywa lub robi zdjęcia osobom od których nie uzyskała na to zgody. Następnie filmy lub zdjęcia trafiają do sieci, na portale społecznościowe lub są rozsyłane w prywatnych wiadomościach do coraz szerszej grupy odbiorców. Niestety w większości przypadków zdjęcia te lub filmy mają na celu ośmieszenie bądź nawet upokorzenie osoby będącej przedmiotem nagrania. Rozprzestrzeniając takie materiały w Internecie mamy do czynienia z aktem cyberprzemocy/agresji elektronicznej, ponieważ za ośmieszającymi zdjęciami i filmami pojawiają się w sieci, na portalach społecznościowych obraźliwe i upokarzające komentarze. Sytuacje te coraz częściej doprowadzają do wykluczenia danego dziecka w najbliższym otoczeniu. Dziecko nie potrafiąc poradzić sobie z odrzuceniem i upokorzeniem, w ostateczności może nawet podjąć próbę samobójczą
19 Szkodliwe treści Internet jest przestrzenią, w której każdy może publikować treści. W związku z tym online znajdują się również materiały nieodpowiednie dla dzieci i młodzieży. Za nieodpowiednie treści mogą być uznane np. wulgaryzmy, pornografia, ale także takie, które wywołują negatywne emocje, nadmierne pobudzenie, uzależnienie, wprowadzają w błąd lub zachęcają do zachowań autodestrukcyjnych. Mogą zachęcać też do zachowań odbiegających od normy i zagrażających zdrowiu lub życiu oraz wpływać na kształtowanie się fałszywych przekonań na temat świata oraz siebie. W internecie dzieci mogą mieć również dostęp do treści, które przedstawiają zachowania antyspołeczne w pozytywnym świetle, opisują np. jak włamać się do komputera, jak zdobyć narkotyki i je zażywać lub jak je zastąpić legalnymi substancjami o podobnym działaniu
20 Inne strony mogą zachęcać do zachowań autoagresywnych, jak samookaleczanie, zaburzenia odżywiania i samobójstwo. Strony, które pochwalają zachowania autodestrukcyjne mogą być niebezpieczne dla zdrowia i życia dziecka, ponieważ dzięki nim może się ono dowiedzieć, w jaki sposób skrzywdzić siebie, oraz jednocześnie utwierdzić się w przekonaniu, że tego typu zachowania są jedynym właściwym wyjściem z problematycznej sytuacji. Mogą nawet zawierać wskazówki, w jaki sposób ukryć te zachowania przed rodziną i przyjaciółmi. Zainstaluj na komputerze filtr kontroli rodzicielskiej, który ograniczy kontakt dziecka z treściami szkodliwymi, oraz oprogramowanie, które zablokuje wyskakujące okienka. Wytłumacz dziecku, że nie wszystko, co znajduje w sieci jest prawdą i że internet jest pełen sugestii oraz porad, które mogą być szkodliwe dla jego zdrowia, a nawet życia. Rozmawiaj z dzieckiem o tym, jakie treści napotyka w internecie i daj mu możliwość opowiadania o tym, co je niepokoi.
21 Dowiedz się więcej https://youtu.be/w9XXRvEOXiUhttps://www.cyfrowobezpieczni.pl
22 Zastanów się ! Czy gry, w które gra twoje dziecko, są odpowiednie do jego wieku? Czy twoje dziecko posiada konta na portalach społecznościowych, pomimo ograniczeń wiekowych? Czy wiesz, ile czasu spędza twoje dziecko codziennie w internecie (komputerze i telefonie)? Czy kontrolujesz, na jakie strony wchodzi twoje dziecko? Czy twoje dziecko nie udostępnia w internecie za dużo prywatnych informacji na swój temat? Czy twojemu dziecku naprawdę potrzebny jest internet w telefonie komórkowym?
23 Źródła Polskie Centrum Programu Safer Internet, Bezpieczeństwo dzieci online. Kompendium dla rodziców i specjalistów, Warszawa 2015r. Makaruk, K., Wójcik, S., Konsorcjum EU NET ADB (2012). EU NET ADB. Badanie nadużywania Internetu przez młodzież w Polsce. Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje. Wójcik, S. (2013). Gry online – korzystanie i nadużywanie wśród młodzieży. Wyniki badania EU NET ADB. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 12(1), 81–98. Makaruk, K. (2013). Korzystanie z portali społecznościowych przez młodzież. Wyniki badania EU NET ADB. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka,12(1), 69–79.