1 Niepłodność kobieca

2 Definicja niepłodności:Brak potomstwa po dwunastomiesięcznym okresie regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. W Polsce niepłodność dotyczy 14 % par.

3 Przyczyny niepłodności kobiecej:Pochodzenia ośrodkowego Jajnikowe Jajowodowe Maciczne Szyjkowe Immunologiczne Pochodzenia psychicznego

4 Diagnostyka niepłodnościBadanie podmiotowe i przedmiotowe Ocena nasienia Badania hormonalne Ocena śluzu szyjkowego Badanie drożności jajowodów Diagnostyka owulacji Diagnostyka endoskopowa

5 Diagnostyka i leczenie niepłodnościPowinno odbywać się w wyspecjalizowanych ośrodkach leczenia niepłodności dysponujących: wykwalifikowaną kadrą ginekolog, endokrynolog, androlog, biolog, psycholog wysokospecjalistycznym sprzętem USG, RTG, Laparoskopia, Histeroskopia, Salpingoskopia, Pracownia badań hormonalnych, Laboratorium embriologiczne

6 Zaburzenia osi podwzgórze-przysadka-jajnik

7 Podwzgórzowo-przysadkowe przyczyny zaburzeń jajeczkowaniazmiany czynnościowe Stres fizyczny i psychiczny Zaburzenia odżywiania Wyczynowe uprawianie sportu Zmiany czynności neuroendokrynnej generatora impulsów GnRH → zmniejszenie amplitudy i częstości wydzielania GnRH → aktywacja czynności nadnerczy i zanik cyklicznej czynności jajników

8 Podwzgórzowo-przysadkowe przyczyny zaburzeń jajeczkowaniaZmiany dotyczące podwzgórza Wrodzony niedobór gonadoliberyny (zespół Kallmana) Guzy (craniopharyngioma, glejaki, oponiaki, guzy endodermalne, przerzuty) Ziarniniaki (histiocytoza X, sarkoidoza) Stany zapalne opon podstawy mózgu (gruźlica, kiła) Urazy (radioterapia, chirurgia, wypadki)

9 Podwzgórzowo-przysadkowe przyczyny zaburzeń jajeczkowaniaZmiany dotyczące przysadki Gruczolaki wydzielające PRL, GH, ACTH Gruczolaki nieme Zmiany zakrzepowo-zatorowe w obrębie przysadki (zespół poporodowego braku miesiączki) Zespół pustego siodła Limfocytarne zapalenie przysadki

10 Zaburzenia czynności laktotropowej układu podwzgórzowo-przysadkowegoPrzyczyny hiperprolaktynemii Gruczolaki przysadki (micro- i macroprolactinoma, gruczolaki o charakterze mieszanym, nieme) Uszkodzenie podwzgórza lub struktur lejka Leki (psychotropowe, α-metyldopa, metoklopramid, blokery receptorów H2 , estrogeny, opiaty) Pierwotna niedoczynność tarczycy Niedoczynność nadnerczy Zaburzenia czynności nerek i wątroby Urazy rdzenia, klatki piersiowej i szyi

11 Hiperprolaktynemia czynnościowa

12 Zaburzenia czynności jajnikówDysgenezja gonad Przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników Zmiany zapalne Procesy nowotworowe Endometrioza

13

14 Zaburzenia fazy lutealnejNieprawidłowa sekrecja gonadotropin Nieprawidłowe stężenia prolaktyny Nadmiar androgenów Przedwczesna luteoliza Przyczyny jatrogenne

15 Czynnik jajowodowy niepłodnościOstre i przewlekłe stany zapalne Endometrioza Zaburzenia rozwojowe Przyczyny jatrogenne Zrosty okołoprzydatkowe Inne – polipy, mięśniaki, guzy przydatków Zaburzenia czynności jajowodów

16

17

18 Przyczyny maciczne niepłodności kobiecej:Wady wrodzone Zrosty śródmaciczne Zapalenie endometrium Mięśniaki, polipy Zaburzenia kurczliwości Endometrioza

19 Czynnik szyjkowy niepłodności kobiecej:Nieprawidłowy skład i właściwości fizykochemiczne Zaburzenia wytwarzania śluzu szyjkowego Nadmierna kurczliwość cieśni Zmiany anatomiczne szyjki: wrodzone zarośnięcie niedorozwój rozdarcia, blizny stany zapalne

20 Czynnik immunologiczny niepłodności kobiecej:Przeciwciała przeciwko plemnikom – obecne w surowicy krwi (odpowiedź ogólnoustrojowa) Przeciwciała przeciwko plemnikom – obecne w śluzie szyjkowym, endometrium i jajowodach (odpowiedź lokalna) aglutynacja lub immobilizacja zaburzenia kapacytacji i reakcji akrosomalnej uniemożliwienie połączenia z gametą żeńską hamowanie prawidłowego rozwoju zarodka

21 Niepłodność w zmianach minimalnych i łagodnych endometriozybrak owulacji i nieprawidłowe dojrzewanie pęcherzyków niewydolność ciałka żółtego zespół LUF zwiększona synteza prostaglandyn zaburzenia w układzie immunologicznym zaburzenia funkcji jajowodów

22 Niepłodność w zaawansowanych postaciach endometriozyzrosty okołojajowodowe zrosty okołojajnikowe niedrożność jajowodu torbiele endometrialne

23 Niepłodność idiopatyczna

24 Zespół policystycznych jajnikówZespół policystycznych jajników klinicznie charakteryzuje się zaburzeniami miesiączkowania, niepłodnością i androgenizacją z często występującym męskim typem owłosienia i otyłością, zwykle u kobiet z hiperinsulenizmem, powiększeniem i torbielowatością jajników.

25 Zespół policystycznych jajnikówNajczęstsze objawy kliniczne: Niepłodność 75% Hirsutyzm % Brak bądź rzadkie miesiączki 51% Otyłość % Krwawienie czynnościowe 29%

26

27

28 Zespół policystycznych jajnikówKryteria rozpoznawcze Obecne 2 z 3 kryteriów PCO ( Rotterdam 2003 rok )  Brak owulacji lub nieregularne miesiączki  Hiperandrogenizm, objawy kliniczne lub biochemiczne (↑ T, ↑ DHEA-S, ↑ A, ↓ SHBG)  Policystyczne jajniki ≥ 12 pęcherzyków (2-9 mm) lub objętość jajnika > 10 ml

29 Zespół policystycznych jajników OGTT  Insulinooporność G:I < 4,5 , I > 10 µj/ml  Diagnostyka w kierunku zespołu metabolicznego (u wszystkich otyłych)

30 Zespół policystycznych jajników - różnicowanieGuz wirylizujący  ↑↑ Testosteron, ↑↑ DHEA-S Zespół Cushinga  Brak hamowania kortyzolu po 1 mg dexametazonu Wrodzony przerost nadnerczy  ↑ 17-OH-Progesteronu ↑↑ (10 x ) po ACTH (0,25 µg Synacthen) ↑ DHEA-S Hiperprolaktynemia, zaburzenia czynności tarczycy

31 Zespół policystycznych jajnikówLeczenie niepłodności:  Obniżenie masy ciała i utrzymanie prawidłowej wagi  Leki zwiększające wrażliwość na insulinę. Pochodne biguanidu (metformina) i tiazolidinedionów (rosiglitazon)  stymulacja jajeczkowania (antyestrogeny, gonadotropiny)  laparoskopia  Techniki wspomaganego rozrodu

32 Zespół policystycznych jajnikówLeczenie objawowe:  Obniżenie masy ciała i utrzymanie prawidłowej wagi  Leki zwiększające wrażliwość na insulinę. Pochodne biguanidu (metformina) i tiazolidinedionów (rosiglitazon)  Doustne środki antykoncepcyjne  Antyandrogeny (octan cyproteronu, spironolacton)

33

34