1 Nieprawidłowości wyborcze - stan badań i propozycje zmian prawnych na wybory parlamentarne Konferencja RKW, 8 sierpnia 2015 Wybory jako badanie statystyczne Józef Oleński Uczelnia Łazarskiego Warszawa

2 Tematyka 1.Demokracja a wybory 2.Zasady badań statystycznych 3.Statystyczny proces wyborczy 4.Główne problemy i nieprawidłowości 5.Propozycje usprawnienia wyborów jako badania statystycznego – Kierunkowe – Doraźne 6.Wniosek końcowy

3 Demokracja Demokracja bezpośrednia Demokracja pośrednia (reprezentacyjna) Demokracja szlachecka Demokracja socjalistyczna Demokracja parlamentarna Demokracja statystyczna

4 Demokracja statystyczna statystyczna większość ma rację Demokracja realizowana w praktyce oparta jest na założeniu, że optymalnymi kryteriami powierzania konkretnym osobom władzy : ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej (w niektórych krajach) nad społeczeństwami w skali państw i w skali międzynarodowej są wskaźniki statystyczne będące wynikami częściowych (niepełnych) badań statystycznych (sondaży) opinii publicznej w warunkach niepełnej informacji respondentów

5 Demokracja statystyczna Decyzje organów władzy i administracji podejmowane są na podstawie różnic między średnimi arytmetycznymi lub statystycznymi wskaźnikami natężenia Formuły statystyczne podejmowania decyzji w UE są dogmatami (tzn. twierdzeniami bez dowodu, np. kryteria konwergencji, wskaźniki długu publicznego i deficytu budżetowego) Brak naukowej weryfikacji metodologicznej statystycznych formuł podejmowania decyzji Liczba uczestniczących w głosowaniu nie ma znaczenia dla ważności decyzji (poza nielicznymi wyjątkami, np. referenda)

6 Atrybuty III RP istotne dla ewaluacji systemu wyborów Centralizm demokratyczny – Centralizacja decyzji –decentralizacja odpowiedzialności Kleptokracja – Odpaństwowione kartele i korporacje biznesowe opanowały organy państwa – Kartel korporacji prawniczych – ostoją kleptokracji Demagokracja – „Wyjście poza cywilizację” – Monopol wybranych grup interesów w mass mediach Ksenokracja – Centra decyzyjne karteli biznesowych i mass mediów reprezentują interesy innych państw lub organizacji

7 Wybory a model państwa Wybory 2014 – NIEUDANE DOŚWIADCZENIE ? Czy UDANE ? „Centralizm demokratyczny” – Centralizacja decyzji – decentralizacja odpowiedzialności – Wybory służą formalnej afirmacji centralnych decyzji Przykładowe wyniki wyborów w warunkach „centralizmu demokratycznego” Turkmenbasza 1991 – Frekwencja ponad 100 % osób uprawnionych – Głosy „za” – ponad 100 % głosów oddanych, podano 99,5% Polska 2014 Głosów nieważnych – ponad 80 % (piki frekwencyjne) frekwencja prawie 100 % Drastyczne różnice między danymi reprezentacyjnymi a danymi pełnymi finalnymi

8 Podstawy prawne ewaluacji systemu wyborczego jako badania statystycznego A.United Nations Fundamental Principles of Official Statistics B.International Statistical Institute Code of Statistical Ethics C.European Statistics Code of Practice

9 Cechy wyborów jako badania statystycznego Duże badanie statystyczne Częściowe badanie statystyczne – Kryterium selekcji – data urodzenia vs data wyborów Brak reprezentatywności – populacja uczestnicząca w głosowaniu nie odwzorowuje struktury populacji uprawnionej Niepełna informacja – Wyborcy nie dysponują pełną, rzetelną informacją niezbędną do podjęcia decyzji wyborczej Niepełna kontrola procesu głosowania i opracowania wyników

10 Uwarunkowania informacyjne rzetelności wyborów jako badania statystycznego Środowisko informacyjne wyborów zapewniające wszystkim potencjalnym uczestnikom procesu wyborczego pełnej informacji niezbędnej do podjęcia decyzji wyborczej – Aktywna polityka informacyjna Symetria informacyjna między wszystkimi uczestnikami procesu wyborczego Eliminacja zatruwania wyborczego środowiska informacyjnego poprzez penalizację (finansową – przez zabezpieczenie)

11 Wniosek Warunki przygotowania rzetelnych wyborów: – ewaluacja wskaźników statystycznych przyjętych jako kryteria stanowiące o ważności wyborów i wynikach wyborów Dlaczego tylko proste wskaźniki natężenia ? – ewaluacja metodologii wyborów jako badań statystycznych Reprezentatywność Kompletność Kompleksowa kontrola jakości procesu wyborczego jako badania statystycznego (np. wg rekomendacji UE)

12 Proces wyborczy 1.Przygotowanie wyborów – Informacyjne – Organizacyjne – Techniczne 2.Kampania wyborcza 3.Głosowanie 4.Opracowanie wyników

13 Uczestnicy procesu wyborczego 1.Prezydent, Sejm, Senat 2.Krajowe Biuro Wyborcze – Okręgowe biura wyborcze 3.Organy lokalnej administracji samorządowej – Wójt, burmistrz, prezydent miasta 4.Komitety wyborcze 5.System edukacji publicznej 6.Środki masowego przekazu 7.Wymiar sprawiedliwości – Minister Sprawiedliwości – Prezesi SN, TK, NSA – Członkowie PKW – Komisarze wyborczy – Prezesi sądów okręgowych 8.Administracja centralna – MSW, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju 9.Wyborcy

14 Uczestnicy decydujący o procesie wyborczym System edukacji publicznej Środki masowego przekazu Lokalna administracja samorządowa Wymiar sprawiedliwości Krajowe Biuro Wyborcze – delegatury KBW

15 Główne nieprawidłowości (1) Systemowa luka informacyjna wyborców jako respondentów Brak systemu edukacji permanentnej wyborców Brak informacji niezbędnej do podjęcia konkretnej decyzji wyborcy Dezinformowanie wyborców przez mass media Trwała wojna psychologiczna ze społeczeństwem prowadzona przez ksenokratyczne mass media Kampania wyborcza jest kontynuacją wojny psychologicznej, która zastąpiła propagandę Brak możliwości prezentacji programów i kandydatów Karta do głosowania Nie spełnia (w większości) podstawowych zasad projektowania ankiety statystycznej

16 Główne nieprawidłowości (2) Populacja osób uprawnionych do głosowania Brak aktualizacji list osób uprawnionych do głosowania ( martwe dusze, dublowanie wyborców wymeldowanych ) O obwodowych komisjach wyborczych decyduje aktualna administracja gmin/miast Brak obowiązkowej zewnętrznej niezależnej kontroli prac komisji obwodowych O okręgowych komisarzach wyborczych decyduje Min. Sprawiedliwości i prezes sądu okręgowego Brak obowiązkowej niezależnej kontroli pracy komisji okręgowych Kontrola głosowania Brak pełnej obowiązkowej, zewnętrznej kontroli procesu głosowania Brak przestrzegania technicznych procedur głosowania i liczenia głosów

17 Główne nieprawidłowości (3) Absolutna przewaga biur wyborczych (KBW i OBW) nad komisjami wyborczymi (PKW i OKW) – Członkowie PKW i komisarze wyborczy są sędziami; nie mają metodycznych i technicznych możliwości kontroli prac KBW i OBW – Sędziowie w PKW i komisarze wyborczy są realnie „notariuszami” biur wyborczych – Brak obowiązkowej niezależnej kontroli głosowania korespondencyjnego

18 Wnioski kierunkowe Oczyszczenie politycznego środowiska informacyjnego kraju z działań mających cechy wojny psychologicznej Normy informacyjne analogiczne do norm technicznych i sanitarnych Powszechna edukacja obywatelska W tym w zakresie systemu wyborczego Przeprojektowanie „kart wyborczych” Zgodnie z zasadami dobrych praktyk statystycznych UE Scentralizowany elektroniczny system głosowania PKW powoływane przez Prezydenta, Senat i Sejm (po 3 lub 4 osoby) Do PKW nie powinni wchodzić sędziowie, lecz osoby posiadające kwalifikacje zarządzania wielkimi systemami informacyjnymi (mogą to być też sędziowie) Za system przetwarzania danych odpowiada prezes CUS jako przewodniczący PKW (model czeski, niemiecki i in.)

19 Wnioski doraźne (2) Obowiązkowa zewnętrzna kontrola przez obserwatorów delegowanych przez wszystkie komitety wyborcze obwodowych komisji wyborczych, okręgowych biur wyborczych, Krajowego biura wyborczego Obserwatorzy komitetów podpisują protokoły komisji i biur tak, jak członkowie komisji Bez podpisu protokół jest nieważny Obserwatorzy komitetów są wynagradzani tak samo, jak członkowie komisji wyborczych

20 Wnioski doraźne (2) Ustalenie przez PKW standardowej informacji o kandydacie („metryka kandydata”) Metryka kandydata powinna uwzględniać specyfikę urzędu, o który się ubiega, W wypadku nierzetelnych informacji (nieprawdziwych, niepełnych) kandydat eliminowany jest z listy i nie może kandydować w następnych wyborach (za 4 lata). Reagowanie na działania zakłócające informacyjne środowisko wyborcze z urzędu Przez sędziów PKW – jako „sądu wyborczego” – działania podejmowane z urzędu – kary wyłącznie finansowe adekwatne do zasięgu zakłócenia Zabezpieczenie stosowane niezwłocznie – zamknięcie stacji telewizyjnej lub wydawnictwa do czasu orzeczenia

21 Wnioski doraźne (3) Skargi w trybie wyborczym rozpatrywane są przez PKW (skargi „systemowe”) lub OKW Status sędziów w składzie komisji wyborczych może wreszcie okaże się do czegoś przydatny Obowiązkowy niezależny audyt wyborów po ich zakończeniu (prawny, organizacyjny, informacyjny, techniczny) Możliwość unieważnienia wyborów w wypadku negatywnego audytu Wydanie instrukcji przechowywania pełnej dokumentacji wyborczej czas – do przedawnienia się ewentualnych wykroczeń lub przestępstw popełnionych w związku z wyborami

22 Warunek konieczny – zbudowanie systemu wymiaru sprawiedliwości Senatores boni viri – senatus autem mala bestia Bez likwidacji biznesowego, odpaństwowionego kartelu korporacji prawniczych nie będzie naprawy państwa, lecz jego likwidacja!