1 Nowa polska polityka historyczna.Historyk francuski Jan Baptysta Duroselle - „Bóg chociaż wszechmocny nie może zmienić historii od tego ma historyków.” Opracowała Maria Jadczak

2 Polityka historyczna to długofalowe działania państwa, które służą kształtowaniu świadomości historycznej społeczeństwa oraz publicznemu dyskursowi o przeszłości zmierzającemu w kierunku pielęgnowania więzi narodowych. Polityka historyczna dotyczy interpretacji faktów i jest rozpatrywana w kategoriach racji stanu , stanowi także fundament polityki państwa. Współcześnie można traktować ją jak „produkt”, który państwa sprzedają na rynkach międzynarodowych w celu realizacji ambicji politycznych i gospodarczych.

3 Narzędzia polityki historycznej1. Finansowane przez państwo badania naukowe i programy edukacyjno-wychowawcze, 2. Instytucje wyspecjalizowane: muzea, izby pamięci, 3. Kalendarz świąt państwowych, 4. Media i produkty medialne, np. filmy historyczne , portale internetowe, pomniki, nazwy ulic i placów, patroni placówek oświatowych, osoby, które zostają nagrodzone medalami i orderami za zasługi. Narzędzia polityki historycznej

4 Cele polityki historycznej:kształtowanie wizerunku państwa na arenie międzynarodowej budowanie świadomości narodowej społeczeństwa Cele polityki historycznej:

5 Dziekan Wydziału Humanistycznego UMK, profesor Andrzej Szachaj w 2016 r. wskazał, że elementem polityki historycznej może być „soft Power” – „miękka siła” , czyli zdolność państwa do pozyskiwania sojuszników i zdobywania wpływów dzięki atrakcyjności własnej kultury, polityki i ideologii. Zatem można wypromować własny kraj jako odpowiednią „markę”, np. USA – jako państwo, w którym można zrobić karierę od pucybuta do milionera czy Francję – jako ofiarę II wojny światowej, bez elementu kolaboracji. Poprzez politykę historyczną można zatem tworzyć reputację państwa na arenie międzynarodowej.

6 Profesor Leszek Kuk z UMK wspomniał, że ogólnie, światowa polityka historyczna często prowadzi do mitologizacji, np. w Austrii – Adolf Hitler jest przedstawiany jako Niemiec, chociaż urodził się w Braunau a Ludwik van Beethoven jest Austriakiem (od 1787 do śmierci w 1827 przebywał w Wiedniu) chociaż urodził się w Bonn. Austriakom chodzi przecież o przedstawienie własnego państwa jako pierwszej ofiary nazistów i zapomnienie własnego zaangażowania po stronie nazizmu, w tym zatajenia faktu, że komendantami większości obozów koncentracyjnych byli Austriacy. Wszystkie państwa nawet te które nie mogą zaprzeczyć zbrodniom dokonanym w czasie II wojny światowej tak jak Niemcy starają się w miarę upływu czasu zminimalizować swoją odpowiedzialność przed historią.

7 Polityka historyczna to także inny model interpretacji tych samych wydarzeń w różnych państwach. W Polsce sukces Żeligiady i przynależność Litwy Środkowej do II RP jest przedstawiany pozytywnie, a na Litwie narracja historyczna komentuje ten fakt jako polską okupację Wilna. W każdym państwie, które w swoich dziejach ma epizod wojen religijnych lub domowych opowiadanie o ich przebiegu ma charakter dramatyczny i budzi skrajne emocje do dziś, np. wojna domowa w Hiszpanii.

8 W rosyjskich podręcznikach szkolnych II wojna światowa zaczyna się wraz napaścią Niemiec na ZSRR , traktaty Ribbentrop – Mołotow w wielu książkach do użytku szkolnego się przemilcza, albo przedstawia jako słuszną politykę obronną ZSRR. Czy zatem Polska i Polacy nie mogą i nie powinni przedstawiać swojej wizji historii , ukierunkowanej na nasze bohaterstwo i wkład w pokonanie nazizmu?

9 Na początku XXI wieku, w krótkim czasie w Niemczech powstały wybitne filmy fabularne o wielkiej oglądalności, które przedstawiały III Rzeszę z nieco innej perspektywy niż dotychczas. W 2004 powstał film „Upadek” o ostatnich dniach Hitlera w bunkrze w podziemiach kancelarii III Rzeszy, dramat widziany oczami jego młodej sekretarki Traudl Junge.

10 W 2005 r. nie tylko niemieccy ale i światowi widzowie obejrzeli film „Sophie Scholl” – ostatnie dni” o bohaterce niemieckiego ruchu oporu tzw. „Białej Róży” kadrowej organizacji o charakterze antynazistowskim, którą w porównaniu do naszej Armii Krajowej można nazwać „planktonem” a nie organizacją.

11 W 2008 r. widzowie obejrzeli film „Kobieta w Berlinie” o gwałtach na Niemkach dokonywanych przez armię czerwoną w 1945

12 W 2013 r. powstał trzyodcinkowy serial telewizyjny „Nasze matki, nasi ojcowie”, który był emitowany nawet w TVP1. Film wywołał ostrą dyskusję o odpowiedzialności tzw. zwykłych Niemców za zbrodnie podczas II wojny światowej. Spory dotyczyły także sposobu przedstawienia Polaków w tym partyzantów z AK jako antysemitów. Te filmy relatywizują obraz Niemców, czy zatem Polacy nie mogą pokazać swojej wizji historii .

13 Zadaniem PiS , przyczyną kryzysu polskiej tożsamości były błędy, które w polityce historycznej popełniła III Rzeczypospolita. Dyskurs społeczny od chwili, kiedy Aleksander Kwaśniewski w 1995 r. stanął do wyborów prezydenckich z hasłem „wybierzmy przyszłość” był rezygnacją z historii i potrzebą jej prawdziwego rozliczenia, co mogło prowadzić do zmiany oceny „okrągłego stołu.”

14 Zdaniem PiS, elity III RP uważały, że podkreślanie pozytywnych wydarzeń z historii Polski może się wyrodzić w nacjonalizm i ksenofobię. Dlatego należało podkreślać epizodyczne fakty, które deprecjonowały ocenę Polski i Polaków w historii. Dla elit III RP należało oczyść Polski patriotyzm z mitów i stereotypów, należało wprost pokazywać złe strony polskiej historii, bo to co było w niej dobre i tak samo sobie poradzi i przetrwa w społecznej pamięci.

15 Zdaniem PiS pozytywne doświadczenia historyczne są ważniejsze od negatywnych i haniebnych, a bohaterowie są lepsi od zdrajców i tchórzy. Znany historyk z Krakowa profesor Andrzej Nowak mówi, że nie da się stworzyć „wspólnoty wstydu”, że spoiwem danego społeczeństwa może być tylko duma z osiągnięć przeszłych pokoleń. Ciekawe co się stanie jeśli młodzi Polacy będą musieli ryzykować swoje życie w imię obrony ojczyzny, czy lepsza będzie dla nich wiara , że idą śladami Kościuszki czy Piłsudskiego czy też pomyślą, że ich ofiara jest konieczna w imię obrony idei rzetelnego płacenia podatków i punktualności?

16 W 2012 r. prezydent Barak Obama podczas uroczystości wręczenia Prezydenckiego Medalu Wolności dla nieżyjącego, słynnego kuriera Polskiego Państwa Podziemnego, który poinformował wolny świat o Holocauście, Jana Karskiego wygłosił laudację, która zawierała fatalną pomyłkę – „polski obóz śmierci”. Chodziło naprawdę o nazistowski obóz przejściowy w Izbicy. W imieniu zmarłego w lipcu 2000 r. bohaterskiego kuriera polskiego podziemia, odebrał medal odbierał były minister spraw zagranicznych Adam Daniel Rotfeld, sam jako dziecko uratowany z Holocaustu. Pomyłka prezydenta Obamy miała więc podwójnie nietaktowny charakter. Po protestach polskiej dyplomacji (Radosław Sikorski) W stenogramie z wystąpienia Obamy, rozesłanym mediom w kilka godzin po uroczystości w Białym Domu, słowa „polski obóz śmierci” zostały zastąpione słowami: ”nazistowski obóz przejściowy w Izbicy”, zgodnie z prawdą historyczną. Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy o karaniu za używanie tego typu sformułowań w ramach projektu o nowelizację ustawy o IPN, który w sierpniu 2016 r. przyjął rząd. Polscy dyplomaci jako jedno ze swoich zadań mają interwencje przeciwko takiemu fałszowaniu historii.

17 9 listopada 2016 rząd premier Beaty Szydło przyjął kierunkową informację na temat programu „Niepodległa 2018” za jego realizację oraz obchody lecia polskiej niepodległości będzie odpowiedzialny specjalny pełnomocnik rządu. Przy okazji Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego będzie organizować 450 rocznicę unii lubelskiej, 250 rocznicę konfederacji barskiej, prócz tego będą realizowane stare programy zapoczątkowane jeszcze przez Tomasza Mertę, który zginął w katastrofie smoleńskiej, czyli „Patriotyzm jutra”.

18 W pierwszym numerze czasopisma „Mówią Wieki” na rok 2017 w kwestii polityki historycznej wypowiada się wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Jarosław Selin: „Zadaniem państwa jest także wyznaczanie hierarchii moralnych, czyli pokazywanie gdzie są rzeczy, którymi warto się szczycić, a gdzie są rzeczy haniebne. Chodzi m.in. o to, jakie są nazwy ulic, jakich patronów mają szkoły, kogo chcemy mieć na banknotach a kogo nie.”

19 Zdaniem Jarosława Selina PIS zaczyna budowę wielu nowych muzeów, dlatego, że w Polsce na 100 tys. mieszkańców przypada najmniej muzeów w Europie. PiS odblokowuje budowę Muzeum Historii Polski, które dotąd miało wirtualny charakter ze względu na budowę w Gdańsku Muzeum II Wojny Światowej. Powstanie ono na terenie warszawskiej Cytadeli i będzie otwarte na 100 lecie odzyskania niepodległości w 2018 r. Z okazji tej wspaniałej rocznicy w Sulejówku zostanie otwarte Muzeum Józefa Piłsudskiego a w Wilanowie Muzeum Jan Pawła II i Stefana Wyszyńskiego. Kolejne to Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce, Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku, Muzeum Ziem Wschodnich dawnej RP w Lublinie. Te wszystkie muzea to nie tylko pokazywanie ciekawych artefaktów, ale także praca naukowa, konferencje, publikacje.

20 W ramach prowadzenia polityki historycznej Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego rozpisało Konkurs na scenariusz filmowy o tematyce historycznej o tym, że takie jest oczekiwanie samego środowiska filmowców i literatów niech świadczy fakt że napłynęło na niego ponad 800 prac. eksperci wybrali 50 z nich a my wybierzemy 5, które zostaną sfinansowane. Dnia 4 marca 2016 na ekrany polskich kin wszedł film „Historia Roja” w reżyserii Jerzego Zalewskiego o żołnierzu wyklętym Mieczysławie Dziemieszkiewiczu, takiego kina, które będzie poruszać, porzucone dotychczas tematy, chcą obecne władze. Złote Orły w 2017 r. zdobył wspaniały, wstrząsający panoramiczny film Wojciecha Smarzowskiego „Wołyń.”

21

22 Spór o muzeum II wojny światowejWicepremier , minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński postanowił połączyć Muzeum II wojny światowej, którego pomysłodawcą był Donald Tusk z Muzeum Westerplatte i zwolnić dyrektora Pawła Machcewicza. Zdaniem prawicowych historyków (senatora PiS i prof. Jana Żaryna, reaktora Semki – prawicowy dziennikarz „Do Rzeczy”, dr Piotra Niwińskiego - współpracownika klubów „Gazety Polskiej” ) wystawa, którą przygotował profesor Machcewicz jest zbyt kosmopolityczna, za mało uwagi zwraca na Polskę, odnosząc się także do historii powszechnej; niesłusznie pokazuje wojnę jako rzecz straszną gdzie cierpiący są po wszystkich stronach konfliktu, za mało podkreśla pozytywny wpływ wojny na kształtowanie charakterów. „Bardzo niewielu historykom udało się w bardzo krótkim czasie zrobić tak dużo” powiedział znany profesor Timothy Snyder w poniedziałek 22 stycznia 2017 na nieoficjalnym otwarciu wystawy. Niektórzy ofiarodawcy chcą wycofać prywatne eksponaty ofiarowane muzeum po zmianie koncepcji palcówki propagowanej przez premiera Glińskiego. Spór o muzeum II wojny światowej

23

24 Spór o żołnierzy wyklętychPolityka historyczna oparta o mit narzuca specyficzny język, a z nim przymus akceptacji tych a nie innych wartości. Nie dopuszcza dyskusji, obliguje do posłuszeństwa. Tak stało się z narracją o żołnierzach wyklętych. Było wśród nich wielu wspaniałych ludzi, którzy marzyli o wolnej Polsce. Nie można jednak zapominać, że powojenne podziemie drążył zarazek demoralizacji, wojennego zdziczenia – profesor Marcin Zaremba autor książki „Wielka Trwoga. Polska w latach ” mówi o nich „żołnierze upadli”. Pokazuje ich zło i okrucieństwo, nienawiść do Żydów, ale także do „zdrajców z PSL”, z których kilkudziesięciu zabili. Nie jest prawdą, co sugeruje obóz władzy, jakoby wcześniej o „żołnierzach wyklętych” nie pisano. Prof. Tomasz Strzembosz i jego uczeń prof. Rafał Wnuk autor pomnikowego „Atlasu podziemia niepodległościowego” piszą o nich, że prawda historyczna nie powinna być wobec nich jednoznaczna a to co robi PiS to banał i kicz, z biegami przełajowymi śladami Burego i turniejami piłkarskimi pod patronatem Kurasia - Ognia, wykorzystany do obróbki zbiorowej świadomości społecznej. Spór o żołnierzy wyklętych

25

26 Najbardziej doniosła w polityce historycznej jest zmiana, która dotyczy oceny postaci Lecha Wałęsy. Dwaj konserwatywni autorzy Piotr Gontarczyk i Sławomir Cenckiewicz w książce „SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii.” Pokazują agenturalne uwikłanie Wałęsy, a nawet próby jego zatuszowania w latach 90 tych, ale mimo tego, że razem napisali książkę różnią się co do wniosków w ocenie tej postaci. Gontarczyk mówi, że postawa Wałęsy w czasie stanu wojennego była symbolem niezłomności a Cenckiewicz temu zaprzecza co więcej uważa, że podczas prezydentury Wałęsa też był uwikłany we współpracę z SB. Spór o Lech Wałęsę

27 31 stycznia 2017 IPN zorganizował konferencję, która w oparciu o ekspertyzy biegłych z Instytutu Ekspertyz Sądowych im. prof. Jana Sechna ostatecznie rozwiała wszelkie wątpliwości dotyczące teczki „Bolka” znalezionej w tzw. szafie Kiszczaka. Znalazło się tam zobowiązanie o podjęciu współpracy z SB z 21 grudnia 1970 r. 17 pokwitowań odebrania pieniędzy, 29 odręcznych doniesień TW o kryptonimie „Bolek” w całości nakreślone ręka Wałęsy, 6 doniesień na SB, jedno nie sporządzone przez Wałęsę ale na każdej z 6 stron widniej podpis „Bolek”.

28  Znany historyk, profesor Antoni Dudek wskazał dwa modele polityki historycznej: liberalny – oparty o pluralizm interpretacji oraz konserwatywny czyli obecny – oparty o monizm przekazu i ekspansjonizm. W modelu konserwatywnym pojawia się jednak, zdaniem profesora, podstawowe niebezpieczeństwo, kiedy polityka historyczna staje się propagandą. Niestety polityka historyczna jest zależna od poziomu klasy politycznej, który w młodej polskiej demokracji jest niski. Politycy nie chcą consensusu wolą mobilizować swój elektorat za pomocą eskalacji sporów historycznych a radykałowie historyczni napędzają debatę publiczną.