1 O świeceniu gwiazd neutronowych i czarnych dziurTomek Bulik

2 Chłodzenie Czarne dziury – promieniowanie Hawkinga

3 Chłodzenie – gwiazdy neutronoweHistoria termiczna gwiazdy Pomiar temperatury – analiza widma Skład chemiczny atmosfery Wpływ pola magnetycznego Atmosfery niezjonizowane

4

5 Widma Juett 2002 Ciało doskonale czarne + widmo potęgowe

6 Widmo – linie cyklotronoweWidmo rengtgenowskie pulsara 1E

7 Yakovlev 2002

8 Gwiazda kwarkowa? RX J T=60eV R= km

9 Energia grawitacyjna - akrecjaUkłady podwójne (BH, NS) Mało masywne LMXB Masywne HMXB Masywne czarne dziury Efektywność:

10 Dyski akrecyjne Tarcie Transport momentu pęduEmisja z wewnętrznego brzegu Oscylacje Gorąca korona Zmienność

11

12 Akreujące gwiazdy neutronoweSłabe pola magnetyczne Mocne pola magnetyczne Promień Alfvena Akrecja na czapy magnetyczne Linie cyklotronowe

13

14 Kształty pulsów, widma:

15 Reakcje jądrowe Błyski rentgenowskie

16 Rotacja Pulsary radiowe: Pomiar P, dP/dt, ... Ewolucja pulsarów

17 Rotujący Dipol Gdzie zachodzi przyspieszanie czastek?

18 Diagram P , dP/dt

19 Znane pulsary gamma:

20 Widma: Wiekszość emisji w zakresie GeV.

21 Energia rotacji czarnej dziury - błyski gamma?

22 Kolapsar - hipernowa Masywna gwiazda Szybka rotacjaKolaps – powstaje czarna dziura Pole magnetyczne Torus materii Akrecja i mechanizm Blandforda-Znajka

23 Energia pola magnetycznego

24 Gigantyczne rozbłyski5 marca 1979 27 sierpnia 1998

25 Pierwsze doniesienie – Jurek Borkowski, CAMK + INTEGRAL

26 Teorie Przejście fazowe Akrecja RotacjaTrzęsienie na powierzchni gwiazdy neutronowej Pole magnetyczne

27 Dlaczego pole magnetyczne?Duncan i Thompson, 1995, MNRAS, 275, 255 Dlaczego pole magnetyczne? Spowalnianie: P~8 s Pini~1 ms T~10000 lat Dipolowe promieniowanie EM

28 Dlaczego pole magnetyczne?Jasność – 105 LEddington

29 Dlaczego pole magnetyczne?Energia w – 5x1044 erg Rezerwuar energii w polu magnetycznym:

30 Dlaczego pole magnetyczne?Stała jasność rentgenowska LX=7x1035 erg/s Jakie pole potrzebne aby utrzymać taką jasność?

31 Źródła energii obiektów zwartychCiepło Grawitacja Energia jądrowa Energia rotacji Pole magnetyczne