1 Obieg i archiwizacja dokumentów dr Krzysztof Koźmiński Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego

2 Organizacja zajęć dr nauk prawnych Krzysztof Koźmiński: -adres e-mail: [email protected]@wpia.uw.edu.pl -prezentacje zamieszczane będą na stronie internetowej: http://krzysztofkozminski.bio.wpia.uw.edu.pl/materialy-dla-studentow/ http://krzysztofkozminski.bio.wpia.uw.edu.pl/materialy-dla-studentow/ zasady zaliczenia wykładu: -wymóg obecności na zajęciach (min. 70% zajęć) -wymóg znajomości wskazanych orzeczeń sądowych -wymóg posiadania wskazanych aktów normatywnych -aktywność w trakcie zajęć będzie premiowana

3 Wykład I Pisma w Kodeksie postępowania administracyjnego (część I)

4 Przepisy KPA nie wyczerpują treści postępowania administracyjnego

5

6

7 Cechy postępowania inkwizycyjnego - zasada oficjalności przeważa nad zasadą dyspozytywności (rozporządzalności) ! - zasada pisemności ! - możliwość wszczęcia postępowania z urzędu ! - obowiązkowa aktywność organu w postępowaniu dowodowym ! - organ jest aktywny w trakcie całego postępowanie (inaczej niż sąd, który 'obserwuje' jedynie spór stron) !

8 Zasada pisemności Art. 14. § 1. Sprawy należy załatwiać w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. z 2014 r. poz. 1114), doręczanego środkami komunikacji elektronicznej. § 2. Sprawy mogą być załatwiane ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Treść oraz istotne motywy takiego załatwienia powinny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji.

9 „gabinetowy model postępowania”

10 wezwanie np. biegły, świadek… np. osoba dysponująca przedmiotem oględzin… podanie * Wezwania - doręczane zgodnie z przepisami o doręczeniach z k.p.a. (art. 39 i n.) * Podania - Wnoszone zgodnie z art. 63 i n. k.p.a.

11 „Specyfika postępowania administracyjnego, realizującego ideę procesu inkwizycyjnego, opartego na ciągu formalnych czynności organu administracji i braku, nie licząc sytuacji przeprowadzenia rozprawy administracyjnej, koncentracji materiału dowodowego w jednym czasie i miejscu, wymusza konieczność pisemnego utrwalenia w aktach sprawy, a następnie uzewnętrznienia ustaleń dokonanych w toku postępowania. Pisemny charakter postępowania administracyjnego koresponduje również z zasadą prawdy obiektywnej (art. 7 KPA). Pozwala bowiem ograniczyć ewentualne spory odnośnie do ustalonych w postępowaniu okoliczności faktycznych i prawnych. (…) Szereg czynności w postępowaniu administracyjnym, dokonywanych jeszcze przed fazą decyzyjną, a więc zarówno na etapie jego wszczęcia, jak i prowadzenia postępowania wyjaśniającego, wymaga bowiem formy pisemnej. Przy czym podstawową formą dokumentowania takich czynności jest protokół (art. 67 KPA), a uzupełniającą – adnotacja (art. 72 KPA). Również inne czynności podejmowane w toku postępowania wymagają formy pisemnej (np. sporządzenie ugody – art. 117 § 1 KPA). Wszystko to prowadzi do konstatacji, iż zasada pisemnego załatwiania spraw administracyjnych obejmuje ogół czynności dokonywanych przez organ i stronę postępowania administracyjnego na wszystkich jego etapach (…) pisemność załatwiania sprawy należy zatem rozumieć szeroko. Bez utrwalenia przebiegu i treści czynności postępowania nie byłaby bowiem możliwa kontrola instancyjna ani kontrola w trybie nadzoru. Sądowa kontrola legalności decyzji administracyjnych również wymaga zakładania akt sprawy, gdyż na ich podstawie można ocenić zgodność postępowania z prawem” M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2016.

12 Art. 32. Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Art. 33. § 1. Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. § 2. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie, w formie dokumentu elektronicznego lub zgłoszone do protokołu. (…) § 3. Pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także doradca podatkowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. Organ administracji publicznej może w razie wątpliwości zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony. (…) § 4. W sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.

13 Przepisy k.p.a. o doręczeniach nie znajdują zastosowania do doręczeń między organami / urzędami administracji publicznej! „Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące doręczeń (w tym art. 46 i 47 k.p.a.) nie znajdują zastosowania w odniesieniu do pism skierowanych do organów administracji państwowej. W przypadku tych organów nie znajduje zastosowania instytucja zastępczego doręczenia pisma, bowiem w godzinach urzędowania organów administracji państwowej pisma przyjmowane są bezpośrednio w ich siedzibie” NSA w wyroku z dnia 22 listopada 1999 r., sygn. akt I SA/Lu 377/98

14

15 Art. 39. Organ administracji publicznej doręcza pisma za pokwitowaniem przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe (Dz.U. poz. 1529 oraz z 2015 r. poz. 1830), przez swoich pracowników lub przez inne upoważnione osoby lub organy.

16 Art. 40. § 1. Pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela - temu przedstawicielowi. § 2. Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi. Jeżeli ustanowiono kilku pełnomocników, doręcza się pisma tylko jednemu pełnomocnikowi. Strona może wskazać takiego pełnomocnika. § 3. W sprawie wszczętej na skutek podania złożonego przez dwie lub więcej stron pisma doręcza się wszystkim stronom, chyba że w podaniu wskazały jedną jako upoważnioną do odbioru pism. § 4. Strona, która nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w Rzeczypospolitej Polskiej lub innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej i nie działa za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana wskazać w Rzeczypospolitej Polskiej pełnomocnika do doręczeń, chyba że doręczenie następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej. § 5. W razie niewskazania pełnomocnika do doręczeń przeznaczone dla tej strony pisma pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. Stronę należy o tym pouczyć przy pierwszym doręczeniu. Strona powinna być również pouczona o możliwości złożenia odpowiedzi na pismo wszczynające postępowanie i wyjaśnień na piśmie oraz o tym, kto może być ustanowiony pełnomocnikiem.

17 Art. 41. § 1. W toku postępowania strony oraz ich przedstawiciele i pełnomocnicy mają obowiązek zawiadomić organ administracji publicznej o każdej zmianie swojego adresu, w tym adresu elektronicznego. § 2. W razie zaniedbania obowiązku określonego w § 1 doręczenie pisma pod dotychczasowym adresem ma skutek prawny. Art. 42. § 1. Pisma doręcza się osobom fizycznym w ich mieszkaniu lub miejscu pracy. § 2. Pisma mogą być doręczane również w lokalu organu administracji publicznej, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. § 3. W razie niemożności doręczenia pisma w sposób określony w § 1 i 2, a także w razie koniecznej potrzeby, pisma doręcza się w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie. Art. 43. W przypadku nieobecności adresata pismo doręcza się, za pokwitowaniem, dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. O doręczeniu pisma sąsiadowi lub dozorcy zawiadamia się adresata, umieszczając zawiadomienie w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy to nie jest możliwe, w drzwiach mieszkania.

18 Art. 44. § 1. W razie niemożności doręczenia pisma w sposób wskazany w art. 42 i 43: 1) operator pocztowy w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe przechowuje pismo przez okres 14 dni w swojej placówce pocztowej - w przypadku doręczania pisma przez operatora pocztowego; 2) pismo składa się na okres czternastu dni w urzędzie właściwej gminy (miasta) - w przypadku doręczania pisma przez pracownika urzędu gminy (miasta) lub upoważnioną osobę lub organ. § 2. Zawiadomienie o pozostawieniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru w terminie siedmiu dni, licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia w miejscu określonym w § 1, umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje § 3. W przypadku niepodjęcia przesyłki w terminie, o którym mowa w § 2, pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki w terminie nie dłuższym niż czternaście dni od daty pierwszego zawiadomienia. § 4. Doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia okresu, o którym mowa w § 1, a pismo pozostawia się w aktach sprawy.

19 Art. 45. Jednostkom organizacyjnym i organizacjom społecznym doręcza się pisma w lokalu ich siedziby do rąk osób uprawnionych do odbioru pism. Przepis art. 44 stosuje się odpowiednio. Art. 46. § 1. Odbierający pismo potwierdza doręczenie mu pisma swoim podpisem ze wskazaniem daty doręczenia. § 2. Jeżeli odbierający pismo uchyla się od potwierdzenia doręczenia lub nie może tego uczynić, doręczający sam stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje osobę, która odebrała pismo, i przyczynę braku jej podpisu. (…)

20 Art. 47. § 1. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma przesłanego mu przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe lub inny organ albo w inny sposób, pismo zwraca się nadawcy z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy. Pismo wraz z adnotacją włącza się do akt sprawy. § 2. W przypadkach, o których mowa w § 1, uznaje się, że pismo doręczone zostało w dniu odmowy jego przyjęcia przez adresata. Art. 48. § 1. Pisma skierowane do osób nieznanych z miejsca pobytu, dla których sąd nie wyznaczył przedstawiciela, doręcza się przedstawicielowi ustanowionemu w myśl art. 34. § 2. Pisma kierowane do osób korzystających ze szczególnych uprawnień wynikających z immunitetu dyplomatycznego lub konsularnego doręcza się w sposób przewidziany w przepisach szczególnych, w umowach i zwyczajach międzynarodowych.

21 Art. 49. Strony mogą być zawiadamiane o decyzjach i innych czynnościach organów administracji publicznej przez obwieszczenie lub w inny zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób publicznego ogłaszania, jeżeli przepis szczególny tak stanowi; w tych przypadkach zawiadomienie bądź doręczenie uważa się za dokonane po upływie czternastu dni od dnia publicznego ogłoszenia.

22 Przypadek 1 - czy (i ewentualnie kiedy) doręczenie jest skuteczne jeśli pismo pozostawiono u ochrony strzeżonego osiedla? Przypadek 2 - czy (i ewentualnie kiedy) doręczenie organizacjom społecznym i jednostkom organizacyjnym (np. firma X) jest skuteczne jeśli pismo pozostawiono na portierni innej jednostki (np. firma Y), której siedziba mieści się w tym samym budynku? Przypadek 3 - czy doręczenie niepełnoletniemu domownikowi jest zawsze nieskuteczne? Przypadek 4 - czy skuteczne jest doręczenie zastępcze osobie fizycznej w jej miejscu pracy?

23 „W sytuacji, kiedy doręczenie niezgodnie z wymogami art. 43 k.p.a., dokonane zostało do rąk niedorosłego domownika, ale domownik ten niezwłocznie przekazał pismo adresatowi, a sam adresat nie kwestionuje faktu terminowego doręczenia, uznać należy, że uchybienie procedurze doręczenia zastępczego nie miało wpływu na skuteczność doręczenia, a zatem nie miało wpływu na wynik sprawy.” Wyrok WSA w Warszawie z dnia 18 października 2012 r., sygn. akt II SA/Wa 1383/12 „Domownikiem w rozumieniu art. 43 k.p.a. są takie osoby, dla których mieszkanie adresata jest ich aktualnym centrum życiowej działalności, ośrodkiem osobistych i majątkowych interesów. Wymogiem uznania osoby za domownika w rozumieniu art. 43 k.p.a. nie musi być jej zameldowanie w miejscu zamieszkania adresata.” Postanowienie NSA z dnia 16 listopada 2011 r., sygn. akt II GSK 2165/11 „Forma doręczenia zastępczego pism określona w art. 43 k.p.a. odnosi się tylko do doręczania pism adresatowi w jego mieszkaniu. Przepisy k.p.a. nie przewidują de lege lata doręczenia zastępczego w miejscu pracy. Oznacza to, że doręczenie pisma w miejscu pracy powinno dla swej skuteczności zawsze nastąpić do rąk adresata.” Postanowienie SN z dnia 9 sierpnia 2011 r., sygn akt I UK 23/11

24 „Teściowa adresata zamieszkująca na wsi, w tym samym siedlisku, choć w innym budynku, która podjęła się oddania pisma adresatowi, mieści się w pojęciu dorosłego domownika, któremu można doręczyć zastępczo pismo przeznaczone dla adresata, bez umieszczania powiadomienia w oddawczej skrzynce pocztowej. Zamieszkiwanie przez adresata i jego teściów w jednym siedlisku, pod tym samym adresem sprawia, że są oni wzajemnie dla siebie domownikami, a nie tylko sąsiadami, nawet jeżeli mieszkają w dwóch oddzielnych budynkach.” Wyrok WSA w Łodzi z dnia 30 sierpnia 2012 r., sygn. akt III SA/Łd 501/12 „Z art. 43 k.p.a. nie wynika, że domownik ma złożyć oddzielne oświadczenie, że zobowiązuje się do oddania przesyłki adresatowi.” Wyrok WSA w Krakowie z dnia 9 listopada 2011 r., sygn. akt III SA/Kr 1315/10 „Pojęcie "dorosły" w rozumieniu art. 43 k.p.a. jest tożsame z pojęciem pełnoletni, użytym w art. 10 § 1 k.c.” Wyrok NSA z dnia 8 lutego 2011 r., sygn. akt I OSK 1750/10

25 „Przepis [art. 43 k.p.a.] odnosi się wyłącznie do adresatów będących osobami fizycznymi. Nieobecność adresata może być stwierdzona jednorazowym niezastaniem go w domu. Sytuacja taka stanowi już dostateczną podstawę dla dokonania doręczania zastępczego... Doręczenie [pisma w trybie art. 43 k.p.a.] dorosłemu domownikowi może nastąpić jedynie w mieszkaniu adresata.” G. Łaszczyca, Doręczenie zastępcze w kodeksie postępowania Administracyjnego, Państwo i Prawo, nr 10/1997, s. 45. „W przypadku korzystania przez organ administracyjny z usług komercyjnego przedsiębiorstwa pocztowego, w przypadku nieodebrania przez adresata kierowanej przez niego korespondencji nie zachodzi możliwość zastosowania art. 44 k.p.a. i zastosowanie instytucji domniemania doręczenia.” Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 18 listopada 2010 r., sygn. akt IV SAB/Po 61/10

26 „Zastępcza forma doręczenia przesyłki (art. 43 k.p.a.) rodzi domniemanie prawne, że pismo zostało doręczone adresatowi. Możliwe jest skuteczne obalenie tego domniemania poprzez wskazanie, iż pismo nie zostało doręczone adresatce albowiem domownik odbierający pismo, cierpiący na okresowe zaniki pamięci i orientacji w związku z zażywanymi lekami (zaświadczenie w aktach sprawy) nie poinformował o fakcie doręczenia. Nie miała więc możliwości zapoznania się z treścią decyzji. Jest to nie zawiniona okoliczność w uchybieniu terminu do wniesienia środka zaskarżenia.” Wyrok WSA w Warszawie z dnia 7 maja 2007 r., sygn. akt I SA/Wa 56/07 „Doręczenie pisma w razie nieobecności adresata w mieszkaniu, do rąk dorosłego domownika, który podjął się doręczenia pisma adresatowi, uważa się za równoznaczne z doręczeniem pisma samemu adresatowi, co oznacza też, iż dniem doręczenia pisma adresatowi w taki zastępczy sposób jest dzień jego doręczenia do rąk dorosłego domownika. Ewentualne przeszkody w wykonaniu przyjętego przez dorosłego domownika (sąsiada, dozorcę) zobowiązania do oddania pisma adresatowi mogą jedynie uzasadniać ewentualne przywrócenie uchybionego terminu do dokonania określonej czynności procesowej w przypadku złożenia odpowiedniej prośby w tym zakresie.” Wyrok z dnia 21 stycznia 1999 r., sygn. akt SA/Sz 31/98

27 Art. 50. § 1. Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika, na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych. § 2. Organ obowiązany jest dołożyć starań, aby zadośćuczynienie wezwaniu nie było uciążliwe. § 3. W przypadkach, w których osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej niedającej się pokonać przeszkody, organ może dokonać określonej czynności lub przyjąć wyjaśnienie albo przesłuchać osobę wezwaną w miejscu jej pobytu, jeżeli pozwalają na to okoliczności, w jakich znajduje się ta osoba. Art. 51. § 1. Do osobistego stawienia się wezwany jest obowiązany tylko w obrębie gminy lub miasta, w którym zamieszkuje albo przebywa. § 2. Obowiązek osobistego stawiennictwa dotyczy również wezwanego, zamieszkałego lub przebywającego w sąsiedniej gminie albo mieście. Art. 52. W toku postępowania organ administracji publicznej zwraca się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub organu samorządu terytorialnego o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień lub zeznań albo do dokonania innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Organ prowadzący postępowanie oznaczy zarazem okoliczności będące przedmiotem wyjaśnień lub zeznań albo czynności, jakie mają być dokonane.

28 Art. 53. Przepisów art. 51 i 52 nie stosuje się w przypadkach, w których charakter sprawy lub czynności wymaga dokonania czynności przed organem administracji publicznej prowadzącym postępowanie. Art. 54. § 1. W wezwaniu należy wskazać: 1) nazwę i adres organu wzywającego; 2) imię i nazwisko wzywanego; 3) w jakiej sprawie oraz w jakim charakterze i w jakim celu zostaje wezwany; 4) czy wezwany powinien się stawić osobiście lub przez pełnomocnika, czy też może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego; 5) termin, do którego żądanie powinno być spełnione, albo dzień, godzinę i miejsce stawienia się wezwanego lub jego pełnomocnika; 6) skutki prawne niezastosowania się do wezwania. § 2. Wezwanie powinno być zaopatrzone podpisem pracownika organu wzywającego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego lub, jeżeli dokonywane jest z użyciem dokumentu elektronicznego, powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

29 Art. 55. § 1. W sprawach niecierpiących zwłoki wezwania można dokonać również telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności, z podaniem danych wymienionych w art. 54 § 1 oraz imienia, nazwiska i stanowiska służbowego pracownika organu wzywającego. § 2. Wezwanie dokonane w sposób określony w § 1 powoduje skutki prawne tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie. Art. 56. § 1. Osobie, która stawiła się na wezwanie, przyznaje się koszty podróży i inne należności ustalone zgodnie z przepisami zawartymi w dziale 2 tytułu III ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1025, z późn. zm.3)). Dotyczy to również kosztów osobistego stawiennictwa stron, gdy postępowanie zostało wszczęte z urzędu albo gdy strona bez swojej winy została błędnie wezwana do stawienia się. § 2. Żądanie przyznania należności należy zgłosić organowi administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie, przed wydaniem decyzji, pod rygorem utraty roszczenia.

30