1 OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE dr Artur Foremski

2 Krzywa gausa

3 Kilka faktów… W ostatnim 20-leciu postęp technologiczny jest większy niż przez ostatnich 200 lat: - przestajemy produkować (robią to Chiny, Tajwan, Indonezja) - zajmujemy się usługami - człowiek klika razy w swoim życiu zmienia rodzaj wykonywanej pracy

4 Kilka faktów… Uczeń w szkole spowalnia swoją aktywność 10-krotnie:- uczeń zdolny się nudzi - uczeń słaby się nudzi, bo nic nie rozumie

5 zadowalającymi ocenamiUczniowie chodząc do szkoły kierują się następującymi celami (wg Allena) życiem towarzyskim zadowalającymi ocenami

6 Stosują 6 strategii: Odkryj czego oczekuje nauczyciel Baw się dobrzeDaj nauczycielowi, na czym mu zależy Zminimalizuj wysiłek Zmniejsz nudę Unikaj kłopotów

7 Jak motywować uczniów do nauki?Myśląc o motywacji ucznia lub jej braku w warunkach szkolnych, mam na myśli następujące, pożądane w szkole zachowania: aktywny udział w lekcji, rzetelne odrabianie prac zadanych do domu, wytrwałość w przezwyciężaniu niepowodzeń i porażek, samodzielne i twórcze rozwiązywanie problemów związanych z zagadnieniami wynikającymi z treści nauczania i innymi, np. dotyczącymi funkcjonowania w grupie.

8 Na rozwój motywacji u uczniów mogą wpływać różne czynnikiNa rozwój motywacji u uczniów mogą wpływać różne czynniki. Do najważniejszych można z pewnością zaliczyć: postawę nauczyciela, klimat lekcji, metody nauczania, rodzaj zadań domowych proponowanych uczniom, jasne, zrozumiałe dla wszystkich uczniów kryteria oceniania, atmosfera w klasie ze szczególnym uwzględnieniem stylu współpracy pomiędzy uczniami, stosunek rodziców do obowiązków szkolnych dzieci, osobowość samego ucznia.

9 Ocenianie proces gromadzenia informacji o uczniuintegralna część procesu uczenia się i nauczania powinno służyć wspieraniu kariery uczniów i ich motywowaniu sposób komunikowania informacji

10 Cele oceniania : Diagnoza – określanie indywidualnych potrzeb i przyczyn trudności każdego ucznia Informacja o efektywności procesu nauczania – opisywanie rozwoju i postępów uczniów, ewaluacja i modyfikowanie procesu nauczania Ocenianie dla stopnia – różnicowanie i klasyfikowanie uczniów Upowszechnianie osiągnięć uczniów – porównywanie osiągnięć szkół, określanie stopnia opanowania standardów Ewaluacja programów nauczania – ocena efektywności różnych modeli kształcenia

11 Funkcje oceny diagnostyczna, kształcąca, informacyjna, motywacyjna,selekcyjna, klasyfikująca, różnicująca, sumująca, wspierająca,

12 CZYM JEST OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCEOcenianie kształtujące (Formative assessment) zwane w Anglii „Ocenianiem służącym uczeniu się” (Assessment for learning) definiuje się: Ocenianie kształtujące to sposób oceniania polegający na aktywnej współpracy ucznia i  nauczyciela, mający na celu ocenianie postępów i poziomu zrozumienia zdobywanej przez uczniów wiedzy oraz dostosowanie nauczania do rozpoznanych potrzeb ucznia. (Janet Looney, OECD)

13 Ocenianie kształtujące polega na wspieraniu aktywnego i świadomego uczenia się uczniów za pomocą informacji z ciągłego rozpoznawania jego przebiegu i wyników. (J. Ochenduszko) Ocenianie kształtujące polega na interaktywnej pomocy uczniom w wyzwalaniu satysfakcji z samodzielnego uczenia się zapewniającego im sukcesy edukacyjne na miarę ich możliwości. (W. Turewicz, J. Ochenduszko „EKO-TUR”)

14 Nie łącz OK z OS Nie należy łączyć oceny kształtującej i sumującej w tym samym czasie, komentarz traci wtedy funkcję oceny kształtującej. Uczeń, który otrzymuje taką podwójną ocenę, interesuje się tylko stopniem i nie czyta komentarza nauczyciela. Uczniowie porównują stopnie swoje i kolegów, zastanawiają się, czy są sprawiedliwe, zaglądają do prac sąsiadów, nie zastanawiają się nad sposobem poprawiania oceny. Aby dobrze wykorzystać obie oceny, trzeba je rozdzielić.

15 SKUTKI OCENIANIA SUMUJĄCEGODo czego doprowadziło OS? do koncentracji na ocenie a nie na uczeniu się ocena stała się narzędziem do regulowania relacji między nauczycielem a uczniem ocena zaburzyła poczucie bezpieczeństwa uczniów OS zabija radość uczenia się, ciekawość świata

16 SZANSE DLA SZKOŁY WYNIKAJĄCE Z O.K.Uczeń ma większy udział w budowaniu procesu uczenia (większa odpowiedzialność) Wraca naturalna potrzeba uczenia się (odkrywanie, radość z poznawania) Uczenie się w sprzyjającym klimacie (zwiększa się poczucie bezpieczeństwa ucznia i nauczyciela) Współpraca nauczyciela z uczniem (pozytywne relacje między nimi) Ocenianie kształtujące szansą na sukces nauczyciela

17 OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCEPołączenie ocenia kształtującego z ocenianiem sumującym w procesie uczenia. informacja zwrotna sprzężenie zwrotne Nauczyciel Uczeń Proces uczenia się Sprawdzian wiadomości Ocenianie sumujące Ocenianie kształtujące

18 Wersja eksperymentu Stopień Komentarz Przyrost motywacji osiągnięć Zachowanie uczniów A B TAK C D E POCHWAŁA Tab. 1. Wpływ ocen szkolnych – stopni i komentarzy na uczenie się według R. Butler (za B. Niemierko, 2002, s. 253)

19 Wersja eksperymentu Stopień Komentarz Przyrost motywacji osiągnięć Zachowanie uczniów A Obojętność B TAK Orientacja na zadanie C na sukces D E POCHWAŁA Tab. 1. Wpływ ocen szkolnych – stopni i komentarzy na uczenie się według R. Butler (za B. Niemierko, 2002, s. 253)

20 ATMOSFERA SPRZYJAJĄCA UCZENIU SIĘZanim przystąpisz do wprowadzania oceniania kształtującego, zastanów się, czy w klasie, w której uczysz, jest klimat do uczenia się, czy do rywalizacji

21 Elementy oceniania kształtującegoInformacja zwrotna Cele nauczyciela Cele ucznia Kryteria oceniania Pytania kluczowe Samoocena ucznia Ocena koleżeńska Rola rodziców

22 Cel – dlaczego? Przenosi odpowiedzialność z nauczyciela na ucznia (wspólna odpowiedzialność). Motywuje do pracy, zwiększa świadomość ucznia Pomaga w doborze środków, metod, sposobów uczenia się. Uświadamia braki („odległość do celu”) Dyscyplinuje i mobilizuje nauczyciela

23 Cele w OK Trzy etapy pracy nauczyciela:Przed lekcją nauczyciel zastanawia się jakie cele chce osiągnąć. Na lekcji nauczyciel podaje uczniom cel lub ustala go wspólnie z nimi (uczniowie wiedzą, czego i po co będą się uczyć). Po lekcji uczniowie zastanawiają się, co już osiągnęli, co się nauczyli.

24 Ustalenie celu z uczniami powoduje, że odpowiedzialność za uczenie staje się sprawą wspólną nauczyciela i ucznia.

25 Kryteria oceniania Jeżeli ustaliłeś cele lekcji i poinformowałeś o nich uczniów, teraz będziesz musiał ustalić: na co będziesz zwracał uwagę przy ocenianiu, czyli – co dokładnie będziesz oceniał. Ważne jest określenie faktów, które pokażą nauczycielowi i uczniowi, że cel lekcji został zrealizowany („nacobezu”, ang. „wilf” –what I am looking for”) Możemy mówić o kryteriach oceniania jako o swoistym „kontrakcie z uczniem, którego nie można zmienić”.

26 Kryteria oceniania na lekcjiJeżeli nauczyciel nie określi kryteriów, uczniowie nie wiedzą co jest najważniejsze na lekcji. Po stworzeniu listy kryteriów, uczniowie mogą sami sprawdzić swoją pracę (samoocena) lub pracę kolegi (ocena koleżeńska). Bez kryteriów niemożliwa jest samoocena i ocena koleżeńska.

27 Pytania kluczowe Pokazują uczniom szerszą perspektywę zagadnienia.Są ściśle powiązane z celem lekcji. Dotyczą głównej problematyki zagadnień. Uczą myślenia, oceniania, analizy i syntezy. Są to pytania otwarte

28 Pytania kluczowe Wiedza – przypomnij, podaj …Rozumienie – pokaż, że rozumiesz, podaj przykłady … Zastosowanie – wnioskuj, zastosuj … Analiza – podziel, zbadaj … Synteza – połącz, zestaw … Ewaluacja – oceń …

29 Pytania kluczowe - przykładyHistoria – dlaczego nie powinniśmy zapomnieć o zagładzie Żydów? Język niemiecki – jakie umiejętności są konieczne, aby porozmawiać z kimś o planach wakacyjnych? Geografia – czy człowiek przebije kiedyś ziemię? Matematyka – w jakich sytuacjach życiowych może być przydatna znajomość ułamków dziesiętnych.

30 NADAWCA-INFORMACJA ZWROTNA-ODBIORCAJest to sprzężenie zwrotne pomiędzy tobą a innymi ludźmi pozwalające uświadomić tobie, jaki wpływ ty wywierasz na innych, a jaki oni na ciebie. NADAWCA-INFORMACJA ZWROTNA-ODBIORCA

31 Informacja zwrotna to wzajemne dawanie sobie informacjiNauczyciel udziela uczniowi informacji o osiąganych przez niego wynikach. Uczeń przekazuje informację o tym, jak on odbiera sytuację uczenia się – siebie oraz nauczyciela. Obydwie osoby przekazują sobie też uwagi, własne odczucia na temat samego procesu.

32 Sposób przekazywania feedbacku:1) Odwołanie się do wymaganych w szkole ustaleń. 2) Informacja dla ucznia – jak radzi sobie z pracą. - opis konkretnych zachowań (dobrze jest przytoczyć konkretne przykłady) -najlepiej jest podawać pozytywny i negatywny feedback na zasadzie kanapki: „dobra wiadomość” – „zła wiadomość” - „dobra wiadomość”.

33 Konstruktywna Informacja zwrotnaDostarcza informacji na temat zachowań, ocenianych na podstawie obiektywnych standardów, w taki sposób, ze odbiorca zachowuje pozytywny stosunek do samego siebie i swojej pracy. Informacja zwrotna może być zarówno pozytywna – wzmacniająca pożądane zachowania i działania, albo negatywna – korygująca niewłaściwe działania i zachowania. Zadaniem nauczyciela jest przekazywanie zarówno pozytywnej jak i negatywnej informacji w taki sposób, aby miał on charakter konstruktywny.

34 Najczęściej popełniane błędy dotycząPrzekazywania bardzo małej ilości pozytywnej informacji, wówczas właściwe działania nie uzyskują wzmocnienia. Informacja negatywna przekazywany jest w taki sposób, że staje się destruktywną krytyką. Jeżeli przekazujemy ją w formie ogólnych, subiektywnych uwag koncentrujących się na cechach osobistych to wówczas osoba, której jej udzielamy poczuje się dotknięta i zniechęcona. Powinniśmy skupiać się na opisie konkretnych zachowań.

35 Predyspozycje uczniów do przyjmowania informacji zwrotnej„kubły” – osoby gotowe i chętne do przyjęcia informacji, często same poszukują go. Jednak może też zdarzyć się tak, że ktoś jest „kubłem z dziurą”, „kubki” – potrafią przyjąć rozsądną ilość informacji zwrotnych, ok. 3 – 4, „naparstki” – są w stanie przyjąć niewiele, są to osoby wrażliwe i w ich przypadku wymagana jest szczególna ostrożność

36 samoocena Jest to ocena własnej pracy w oparciu o wypracowane kryteria

37 Korzyści wynikające z zastosowania samooceny:Uczniowie stają się bardziej samodzielni oraz bardziej zaangażowani w proces uczenia się Uczniowie rozumieją czego się uczą i w jakim celu Wzrasta w uczniach poczucie własnej wartości Nauczyciel ma stałą informację o postępach uczniów Uczniowie wiedzą na ile opanowali materiał Nauczyciel może wraz z uczniami planować cele

38 Elementy samooceny: Co już umiem? (++)Nad czym muszę jeszcze popracować? (-) Co powinienem zmienić w swoim sposobie uczenia się? (∆) Jakie powinienem przyjąć postanowienia na przyszłość? ( ∕ )

39 Ocena koleżeńska Jest to recenzowanie i ocenianie pracy kolegi na podstawie wcześniej ustalonych kryteriów, poprzez dawanie mu wskazówek.

40 Kilka uwag, o których należy pamiętać przy OK:Dowiedz się jak najwięcej o ocenianiu kształtującym. Podejmij osobistą decyzję o poświęceniu się idei oceniania kształtującego. Skupiaj wokół siebie ludzi zapoznanych z tą ideą. Twórz środowisko ludzi pochłoniętych filozofią oceniania kształtującego. Pamiętaj, że ważnym elementem tej idei jest ciągłe doskonalenie siebie i środowiska.

41 Literatura: „Szkoła naprawdę przyjazna” Turewicz, Foremski, Kania wyd. EKO-TUR 2011 „Ocenianie kształtujące w praktyce” Danuta Sterna wydawnictwo-Centrum Edukacji Obywatelskiej „Ocenianie kształtujące. Doskonalenie kształcenia w szkole średniej” Wydawnictwo- CODN „Wprowadzenie do Total Quality Management” John Jay Bonstingl „Oświata XXI wieku. Kierunki przeobrażeń” Ryszard Pachociński

42 Dziękuję za uwagę