1 OCHRONA PRACY Kamila Siejka

2 Ochrona pracy Znaczenie funkcjonalne – akcentujące funkcję ochronną prawa pracy rozumianą jako pewną prawidłowość działania tej gałęzi polegającą na takim ukształtowaniu treści przepisów i ich charakteru, by ustalić warunki pracy w sposób jak najlepiej zabezpieczający prawa i interesy zainteresowanych Znaczenie Znaczenie węższe – obejmuje wyłącznie zespół norm bezpośrednio służących ochronie zdrowia, życia pracowników przed szkodliwym działaniem czynników pracy (ochrona zdolności do pracy) ochrona powszechna – zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy dla ogółu pracowników szczególna ochrona pracy - wyróżniona ze względu na wiek, płeć, wychowywanie dzieci, stan psychofizyczny

3 Ochrona pracy jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest ochrona zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, w tym: organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawanie polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie ich wykonania, zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organa nadzoru nad warunkami pracy, zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy, znajomość w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków przepisów o ochronie pracy, w tym przepisów oraz zasad bhp,

4 Ochrona pracy Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:znać w zakresie niezbędnym do wykonania ciążących na niej obowiązków przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bhp, organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp, dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przepisami, organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bhp, zapewnić wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami,

5 Ochrona pracy jeżeli jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: współpracować ze sobą, wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników, wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom

6 Ochrona pracy wstępne okresowe kontrolnepracodawca ponosi koszty badań lekarskich oraz inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami niezbędne ze względu na warunki pracy osoba przyjmowana do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy, pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. wstępne wszyscy pracownicy, pracownicy zatrudnieni w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, także po: zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami, rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami okresowe pracownicy po niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą kontrolne

7 Ochrona pracy przestrzeganie przepisów bhp jest podstawowym obowiązkiem pracownika, w szczególności jest obowiązany: 1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, 2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych, 3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, 4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem, 5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, 6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, 7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy,

8 Ochrona pracy pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego, jeżeli: warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, niezwłocznie zawiadamiając przełożonego, pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób, Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia, w przypadkach wymienionych pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia Dotyczy jedynie przypadków wymienionych w rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej z 28 maja 1996 r. (Dz. U. nr 62, poz. 287) 

9 Ochrona pracy ochrona pracy kobiet została wyodrębniona ze względu na kryterium płci, wiąże się z właściwościami fizycznymi oraz biologiczną funkcją jaką jest macierzyństwo I. Prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, w tym ręcznym transportem ciężarów II. Prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym III. Prace w narażeniu na hałas lub drgania IV. Prace narażające na działanie pola elektromagnetycznego o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz oraz promieniowania jonizującego V. Prace w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu VI. Prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi VII. Prace w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych VIII. Prace grożące ciężkimi urazami fizycznymi lub psychicznymi rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią z 3 kwietnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 796)

10 Ochrona pracy od momentu zajścia w ciążę pracownica podlega szczególnej ochronie, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży (ciąża powinna zostać potwierdzona zaświadczeniem lekarskim) jeżeli pracownica zatrudniona jest na podstawie umowy o pracę (na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc), która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, umowa ta ulega przedłużeniu do dnia porodu z mocy prawa, ochrona nie dotyczy pracownicy zatrudnionej na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca, przedłużenia umowy nie stosuje się do umowy o pracę na czas określony, zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, zakaz rozwiązania umowy o pracę w okresie ciąży obowiązuje również w sytuacji, gdy pracownica zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia, dotyczy także wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy, ochrona nie obowiązuje gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy, pod warunkiem uzyskania zgody zakładowej organizacji związkowej reprezentującej interesy pracownicy oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,

11 Ochrona pracy pracownica w ciąży nie może wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej, a bez jej zgody pracodawca nie może delegować jej poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy, pracodawca zatrudniający pracownicę w porze nocnej jest obowiązany na okres jej ciąży zmienić rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną, a jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, przenieść ją do innej pracy, w razie braku takich możliwości jest obowiązany zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy, gdy pracownica w ciąży jest zatrudniona przy pracy jej wzbronionej bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia i niebezpieczne, pracodawca jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy, gdy pracownica zatrudniona jest przy pracy, której nie wolno jej wykonywać z uwagi na przekroczenie norm przewidzianych dla kobiet w ciąży lub karmiących, pracodawca jest obowiązany dostosować warunki pracy do wymagań określonych w przepisach lub ograniczyć czas pracy pracownicy, jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, pracodawca ma obowiązek przenieść pracownicę do innej pracy, a w razie braku takiej możliwości zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy,

12 Ochrona pracy powyższe zasady stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży wynikają z orzeczenia lekarskiego, gdy zmiana warunków pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy, w okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy pracownica zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, pracodawca ma obowiązek udzielać zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie wykonane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy, za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia,

13 Ochrona pracy w związku z urodzeniem dziecka pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze: 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie, najczęściej urlop macierzyński rozpoczyna się w dniu urodzenia dziecka, w takim przypadku dzień porodu jest pierwszym dniem korzystania przez pracownicę z urlopu macierzyńskiego , nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego może przypadać przed przewidywaną datą porodu, po porodzie pracownicy będzie przysługiwała część urlopu niewykorzystana przed porodem, aż do wyczerpania pełnego wymiaru urlopu macierzyńskiego, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, pracownica ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu jeżeli: 1) pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik - ojciec wychowujący dziecko, 2) przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony - ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową,

14 Ochrona pracy w razie urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej pracownica, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, pozostałą część może wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala, w takim przypadku dochodzi do przerwania urlopu macierzyńskiego na czas pobytu dziecka w szpitalu, w razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka, pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, w przypadku zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka, pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka,

15 Ochrona pracy pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni do 37 tygodni w zależności od liczby dzieci, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia, w każdym przypadku, gdy pracownik przyjął dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w minimalnym wymiarze 9 tygodni,

16 Ochrona pracy po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik może skorzystać z urlopu rodzicielskiego w wymiarze do: 1) 32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie; 2) 34 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie, urlop rodzicielski przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka, mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice dziecka, przy czym łączny wymiar urlopu nie może przekroczyć 32 lub 34 tygodni, jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko koń czy 6 rok życia, jest udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia, żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni, z wyjątkami, urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu, liczba wykorzystanych w tym trybie części urlopu pomniejsza liczbę części przysługującego urlopu wychowawczego, urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu, pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika,

17 Ochrona pracy pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy, w takim przypadku za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru, gdy wniosek o urlop rodzicielski zostanie złożony w terminie nie krótszym niż 21 dni przed jego rozpoczęciem za okres urlopu macierzyńskiego oraz pierwsze 6 lub 8 tygodni urlopu rodzicielskiego będzie przysługiwał zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru, a za pozostały okres urlopu rodzicielskiego – zasiłek macierzyński w wysokości 60% podstawy wymiaru, można łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru,

18 Ochrona pracy w przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do 64 tygodni lub 68 tygodni, w okresie korzystania z urlopu rodzicielskiego pracownik podlega ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, można zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie, pracownik, który „przyjął dziecko na wychowanie” ma prawo do urlopu rodzicielskiego, przysługującego po wykorzystaniu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w wymiarze do: 32 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka, 34 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia więcej niż jednego dziecka, 29 tygodni – w przypadku gdy przysługiwało mu 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego ,

19 Ochrona pracy pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, z urlopu ojcowskiego pracownik może skorzystać do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia, urlop ojcowski przysługuje także pracownikowi, który przysposobił dziecko, w takim przypadku pracownik może skorzystać z urlopu do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia, w czasie korzystania z urlopu ojcowskiego pracownik objęty jest taką samą ochroną, jak w przypadku korzystania z urlopu macierzyńskiego, a za czas urlopu pracownikowi przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego,

20 Ochrona pracy pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, do okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia, wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy, urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, pracownik może skorzystać z dodatkowego urlopu wychowawczego (niezależnie od zwykłego urlopu wychowawczego) w wymiarze do 36 miesięcy, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego, prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka, (tj. że jeden rodzic może skorzystać maksymalnie z 35 miesięcy urlopu wychowawczego, z wyjątkami), z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice lub opiekunowie dziecka, w takim przypadku łączny wymiar urlopu wychowawczego nie może przekraczać 36 miesięcy,

21 Ochrona pracy urlop wychowawczy może być wykorzystany najwyżej w 5 częściach, jest udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu, pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika, od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu, stosunek pracy podlega szczególnej ochronie, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę (wyjątki: ogłoszenie upadłości lub likwidacji pracodawcy, przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika), w czasie urlopu pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracownik może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu, wniosek składa się na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy, a pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek, od dnia złożenia wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do pracy na poprzednich warunkach, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy, pracownik podlega ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę,

22 Ochrona pracy pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy, pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy trwających po 45 minut każda, na wniosek pracownicy przerwy na karmienie mogą być udzielane łącznie, jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie, jeżeli nie przekracza 4 godzin dziennie przerwy na karmienie nie przysługują, zakazy jak przy pracownicach w ciąży, pracownikowi wychowującemu co najmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, o sposobie wykorzystania zwolnienia w danym roku kalendarzowym decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym, zwolnienie od pracy udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika,

23 Ochrona pracy pracownikiem młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat, od 1 września 2018 r. młodocianym będzie osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat, co do zasady zatrudnianie pracowników w wieku poniżej 16 lat poza wyjątkami, jest zabronione, wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy: ukończyli co najmniej gimnazjum, przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu, ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ W SPRAWIE PRZYPADKÓW, W KTÓRYCH WYJĄTKOWO JEST DOPUSZCZALNE ZATRUDNIANIE MŁODOCIANYCH, KTÓRZY NIE UKOŃCZYLI GIMNAZJUM, OSÓB NIEMAJĄCYCH 16 LAT, KTÓRE UKOŃCZYŁY GIMNAZJUM, ORAZ OSÓB NIEMAJĄCYCH 16 LAT, KTÓRE NIE UKOŃCZYŁY GIMNAZJUM 5 grudnia 2002 r. (Dz.U. Nr 214, poz. 1808)

24 tj. z dnia 6 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 232)Ochrona pracy młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego, do zawierania i rozwiązywania z młodocianymi umów o pracę w celu przygotowania zawodowego mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy, dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony, wyłączona jest co do zasady możliwość zawierania z młodocianymi zatrudnianymi w celu przygotowania zawodowego innych rodzajów umów o pracę, chyba, że pracodawca, zatrudnia w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych, niż to wynika z jego potrzeb, może wtedy zawierać z nimi umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego na czas określony, jednak nie krótszy niż okres kształcenia tj. nie krótszy niż 36 miesięcy, ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW W SPRAWIE PRZYGOTOWANIA ZAWODOWEGO MŁODOCIANYCH I ICH WYNAGRADZANIA tj. z dnia 6 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 232)

25 Ochrona pracy pracodawca sporządza pisemną umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, która w szczególności powinna określać: rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy), czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego, sposób dokształcania teoretycznego, wysokość wynagrodzenia, niedopuszczalne jest zamieszczanie w takich umowach klauzul zobowiązujących młodocianych do przepracowania określonego okresu po ukończeniu przygotowania zawodowego i do zwrotu pracodawcy kosztów tego przygotowania w przypadku rozwiązania przez młodocianego umowy przed upływem tego okresu, pracodawca jest obowiązany zwolnić młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych w związku z dokształcaniem się, rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie: 1) niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych, 2) ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, 3) reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego, 4) stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe,

26 Ochrona pracy WYKAZ PRAC WZBRONIONYCH MŁODOCIANYMROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW W SPRAWIE WYKAZU PRAC WZBRONIONYCH MŁODOCIANYM I WARUNKÓW ICH ZATRUDNIANIA PRZY NIEKTÓRYCH Z TYCH PRAC tj. z dnia 29 sierpnia 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1509) WYKAZ PRAC WZBRONIONYCH MŁODOCIANYM I. Prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wymuszoną pozycją ciała oraz zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu II. Prace w narażeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych III. Prace stwarzające zagrożenia wypadkowe WYKAZ NIEKTÓRYCH RODZAJÓW PRAC WZBRONIONYCH MŁODOCIANYM, PRZY KTÓRYCH ZEZWALA SIĘ NA ZATRUDNIANIE MŁODOCIANYCH W WIEKU POWYŻEJ 16 LAT

27 Ochrona pracy w wieku do 16 lat czas pracy nie może przekraczać 6 godzin na dobę, w wieku powyżej 16 lat czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę, do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy, nie wolno zatrudniać młodocianego w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, która dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami ; w przypadku młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum lub nie ukończyli 16. roku życia, pora nocna przypada pomiędzy , przerwa w pracy młodocianego, obejmująca porę nocną, powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin, młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę,

28 Ochrona pracy Młodociany uzyskuje prawo do urlopu wypoczynkowego z upływem: 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy w wymiarze – 12 dni roboczych, roku pracy – w wymiarze 26 dni roboczych. prawo do kolejnego urlopu młodociany nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym, w roku kalendarzowym, w którym młodociany kończy 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat, młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych, młodocianemu, który nie nabył prawa do urlopu (w pierwszym roku nauki), pracodawca może, na jego wniosek, udzielić urlopu zaliczkowo w okresie ferii szkolnych, na wniosek młodocianego, ucznia zasadniczej szkoły zawodowej, pracodawca obowiązany jest udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy,

29 Ochrona pracy młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym, jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu prac lekkich, praca lekka to taka, która nie powoduje zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, nie utrudnia młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego, nie figuruje w wykazie prac wzbronionych młodocianym, wykaz lekkich prac określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy, wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy, przy pracach lekkich tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin, w dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin, wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu, dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin, obowiązuje także przy zatrudnieniu u więcej niż jednego pracodawcy,