1 OCHRONA ŹRÓDEŁ WODY Kontrola NIK Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. OCHRONA ŹRÓDEŁ WODY Kontrola NIK

2 Jakościowa ochrona wódPrzedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o. Jakościowa ochrona wód Cele i warunki konieczne do spełnienia: poprawa stanu sanitarnego wokół ujęć wody, odprowadzanie do gruntu wyłącznie ścieków oczyszczonych, lokalizowanie śmietnisk wyłącznie w miejscach gdzie wody podziemne są izolowane warstwami wodoszczelnymi, stosowanie w rolnictwie wyłącznie substancji szybko rozkładających się do nawożenia i ochrony roślin.

3 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U poz. 1989) nakłada na przedsiębiorstwa wodociągowe następujące obowiązki: pobór próbek wody, przeprowadzanie badań laboratoryjnych, stały monitoring i kontrola jakości i ilości wody, analiza najdrobniejszych zmian składu fizykochemicznego i mikrobiologicznego, wykrywanie potencjalnych zanieczyszczeń wody i zagrożeń dla ujęcia, podejmowanie odpowiednich działań naprawczych.

4 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Ochronę źródeł wody regulują przepisy polskiego prawa – Ustawa Prawo Wodne (Dz.U.2015 poz. 469) Art. 51. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagających wody wysokiej jakości, a także ze względu na ochronę zasobów wodnych, mogą być ustanawiane: 1) strefy ochronne ujęć wody; 2) obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych. Art. 52. 1. Strefę ochronną ujęcia wody, zwaną dalej „strefą ochronną”, stanowi obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody. 2. Strefę ochronną dzieli się na teren ochrony: 1) bezpośredniej; 2) pośredniej.

5 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Art. 53. 1. Na terenie ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych oraz powierzchniowych zabronione jest użytkowanie gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. 2. Na terenie ochrony bezpośredniej ujęć wód należy: 1) odprowadzać wody opadowe w sposób uniemożliwiający przedostawanie się ich do urządzeń służących do poboru wody; 2) zagospodarować teren zielenią; 3) odprowadzać poza granicę terenu ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń sanitarnych, przeznaczonych do użytku osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody; 4) ograniczyć do niezbędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody. 3. Teren ochrony bezpośredniej należy ogrodzić, a jego granice przebiegające przez wody powierzchniowe oznaczyć za pomocą rozmieszczonych w widocznych miejscach stałych znaków stojących lub pływających; na ogrodzeniu oraz znakach należy umieścić tablice zawierające informacje o ujęciu wody i zakazie wstępu osób nieupoważnionych.

6 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. [8]

7 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Art. 54. 1. Na terenach ochrony pośredniej może być zabronione lub ograniczone wykonywanie robót oraz innych czynności powodujących zmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia, a w szczególności: 1) wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi; 2) rolnicze wykorzystanie ścieków; 3) przechowywanie lub składowanie odpadów promieniotwórczych; 4) stosowanie nawozów oraz środków ochrony roślin; 5) budowa autostrad, dróg oraz torów kolejowych; 6) wykonywanie robót melioracyjnych oraz wykopów ziemnych; 7) lokalizowanie zakładów przemysłowych oraz ferm chowu lub hodowli zwierząt; 8) lokalizowanie magazynów produktów ropopochodnych oraz innych substancji, a także rurociągów do ich transportu; 9) lokalizowanie składowisk odpadów komunalnych, niebezpiecznych, innych niż niebezpieczne i obojętne oraz obojętnych; 10) mycie pojazdów mechanicznych; 11) urządzanie parkingów, obozowisk oraz kąpielisk; 12) lokalizowanie nowych ujęć wody; 13) lokalizowanie cmentarzy oraz grzebanie zwłok zwierzęcych.

8 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Art. 54. 2. Na terenach ochrony pośredniej ujęcia wody podziemnej, oprócz zakazów lub ograniczeń, o których mowa w ust. 1, może być zabronione lub ograniczone: 1) wydobywanie kopalin; 2) wykonywanie odwodnień budowlanych lub górniczych. 5. Przy ustalaniu zakazów, nakazów i ograniczeń dotyczących użytkowania gruntów na terenie ochrony pośredniej należy uwzględnić warunki infiltracji zanieczyszczeń do poziomu wodonośnego, z którego woda jest ujmowana. 6. Organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego może, na wniosek właściciela ujęcia wody i na jego koszt, w drodze decyzji, nałożyć na właścicieli gruntów położonych na terenie ochrony pośredniej obowiązek zlikwidowania nieczynnych studni. 7. Organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego może, na wniosek właściciela ujęcia wody, w drodze decyzji, nałożyć na właściciela gruntu położonego na terenie ochrony pośredniej obowiązek zlikwidowania, na jego koszt, ogniska zanieczyszczenia wody.

9 [9]

10 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Art. 58. 1. Strefę ochronną ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody, wskazując zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których one obowiązują, stosownie do art. 52 – 57. 2. Wniosek o ustanowienie strefy ochronnej ujęcia wody zawiera: 1) uzasadnienie potrzeby ustanowienia strefy ochronnej oraz propozycje granic wraz z planem sytuacyjnym; 2) charakterystykę techniczną ujęcia wody; 3) propozycje zakazów, nakazów i ograniczeń dotyczących użytkowania gruntów oraz korzystania z wód na terenach ochrony pośredniej. 3. Do wniosku o ustanowienie strefy ochronnej ujęcia wody podziemnej dołącza się dokumentację hydrogeologiczną, o której mowa w art. 55 ust. 2. 3a. Do wniosku o ustanowienie strefy ochronnej ujęcia wody powierzchniowej dołącza się wyniki badań, o których mowa w art. 56 ust. 2.

11 Strefa ochrony bezpośredniej Strefa ochrony pośredniejPrzedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o. Ujęcie Strefa ochrony bezpośredniej Strefa ochrony pośredniej Bór Biskupi 10 x 10 m Odstąpienie ze względu na korzystne warunki hydrogeologiczne i terenowe Bukowno - Podlesie Obszar w kształcie koła o promieniu 10 m - Bydlin S-1 29 x 43 m Cieślin 30 x 30 m Kolbark S-1 W obrębie istniejącego ogrodzenia Nie ustanawia się ze względu na budowę geologiczną Góry Bydlińskie Obszar o kształcie koła o promieniu 8 m Teren ochrony pośredniej ujęcia obejmuje obszar przyległej do strefy ochrony bezpośredniej ograniczony: - od strony północnej i płn. – wschodniej – granicą lasu, znajdującego się w odległości około 0 – 300 m od ujęcia. - od strony wschodniej – granicą zagajników, znajdujących się w odległości około 200 – 350 m od ujęcia, - od strony południowej – linią wzdłuż polnej drogi odległej o około 700 m od studni, od strony południowo-zachodniej – granicą lasu, znajdującego się w odl. Około 500 m od ujęcia, - od strony zachodniej – linią wzdłuż polnej drogi w odległości 350 m od ujęcia.

12 Strefa ochrony bezpośredniej Strefa ochrony pośredniejPrzedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o. Ujęcie Strefa ochrony bezpośredniej Strefa ochrony pośredniej Braciejówka Obejmuje grunt, na którym znajduje się ujęcie oraz otaczający je pas gruntu o wymiarach 30 x 26 m Teren ochrony pośredniej wspólny dla studni w Troksie i Braciejówce, obejmujący obszar położony po obu stronach drogi powiatowej Rabsztyn – Troks – Braciejówka, ograniczony: - od północy – linią odległą o około 250 m od drogi, - od południa – linią odległą o około 250 – 300 m od drogi. - od zachodu – drogą lokalną Kolonia – Łazy – Podlesie, - od wschodu – granicą zabudowy wsi Braciejówka Podlesie Rabsztyńskie Obejmuje obszar w kształcie trapezu o wymiarach 37 x 21 x 30 x 90 m Teren ochrony pośredniej ujęcia obejmuje obszar, położony po obu stronach odcinka drogi Podlesie – Pazurek, na długości około 1400 m (400 m poniżej i 1000 m powyżej studni) ograniczony: - od strony północno – zachodniej – linią odległą o około 200 m od drogi Podlesie – Pazurek, - od strony południowo – wschodniej – granicą lasu Kosmolów Obszar w kształcie koła o promieniu 6 m Teren ochrony pośredniej ujęcia obejmuje obszar, położony po obu stronach drogi prowadzącej przez wieś, na długości około 570 m, ograniczony: od strony północnej – linią o około 200 m od drogi, od strony południowej – linią odległą o około 500 m, od drogi, od strony wschodniej – linią odległą o około 600 m od studni, od strony zachodniej – linią odległą o około 300 m od studni.

13 Strefa ochrony bezpośredniej Strefa ochrony pośredniejPrzedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o. Ujęcie Strefa ochrony bezpośredniej Strefa ochrony pośredniej Zadole Kosmolowskie Obszar w kształcie prostokąta o wymiarach 12 x 20 m Teren ochrony pośredniej ujęcia obejmuje obszar, położony po obu stronach drogi prowadzącej przez wieś, na długości około 570 m, ograniczony: - od strony północnej – linią odległą o około 250 m od drogi. - od strony południowej – linią odległą o około 200 m od drogi - od strony wschodniej – linią odległą o około 320 m od studni - od strony zachodniej – linią odległą o około 220 m od studni Troks Obejmuje grunt na którym znajduje się ujęcie oraz otaczający je pas gruntu o wymiarach 20 x 30 m Teren ochrony pośredniej wspólny dla studni w Troksie i Braciejówce Gorenice Obejmuje ogrodzony teren wokół studni o wymiarach 35 x 18 - Ujęcie źródeł - Witeradów Wielobok nieregularny o wymiarach około 30 x 50 m

14 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Założenia nowego projektu Ustawy – Prawo wodne (ogłoszenie z dnia r.) Art. 133. l. Strefę ochronną obejmującą wyłącznie teren ochrony bezpośredniej ustanawia się z urzędu. 2. Strefę ochronną obejmującą teren ochrony bezpośredniej i teren ochrony pośredniej ustanawia się: l) na wniosek właściciela ujęcia wody; 2) z urzędu, jeżeli właściciel ujęcia wody nie złożył wniosku, o którym mowa w pkt l, a z przeprowadzonej analizy ryzyka, o której mowa w ust. 3, wynika potrzeba jej ustanowienia. 3. Strefę ochronną, o której mowa w ust. 2, ustanawia się na podstawie analizy ryzyka obejmującej ocenę zagrożeń zdrowotnych z uwzględnieniem czynników negatywnie wpływających na jakość ujmowanej wody, przeprowadzoną w oparciu o analizy hydrogeologiczne lub hydrologiczne oraz dokumentację hydrogeologiczną lub hydrologiczną, analizę identyfikacji źródeł zagrożenia wynikających ze sposobu zagospodarowania terenu, a także o wyniki badania jakości ujmowanej wody.

15 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Art. 133. 4. Właściciel ujęcia wody realizujący zadania w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę jest obowiązany przeprowadzić analizę ryzyka, o której mowa w ust. 3, i przekazać ją do właściwego wojewody. 5. Analizę ryzyka przeprowadza się dla: l) ujęć wody dostarczających więcej niż 10m3 wody na dobę lub służących zaopatrzeniu w wodę więcej niż 50 osób; 2) indywidualnych ujęć wody dostarczających do 10 m3 wody na dobę lub służących zaopatrzeniu w wodę do 50 osób, jeżeli woda jest dostarczana, jako woda przeznaczona do spożycia przez ludzi, w ramach działalności handlowej, usługowej, przemysłowej albo do budynków użyteczności publicznej. 6. Analiza ryzyka jest aktualizowana nie rzadziej niż co 10 lat, a w przypadku ujęć wody dostarczających mniej niż 1000 m3 wody na rok - nie rzadziej niż co 20 lat.

16 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Art. 135. l. Strefę ochronną obejmującą: l) wyłącznie teren ochrony bezpośredniej, ustanawia właściwy organ Wód Polskich w drodze decyzji; 2) teren ochrony bezpośredniej i teren ochrony pośredniej ustanawia wojewoda, w drodze aktu prawa miejscowego. Art. 136. Ustanawiając strefę ochronną obejmującą wyłącznie teren ochrony bezpośredniej właściwy organ Wód Polskich określa obszar terenu ochrony bezpośredniej, a także wskazuje do stosowania obowiązki wynikające z art. 128.

17 Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o.[4] 17

18 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. [10]

19 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Głównymi elementami, które wpływają na poziom zanieczyszczenia i zagrożenia jakości wód są koncentracja działalności gospodarczej na danym terenie oraz warunki hydrogeologiczne określające podatność użytkowanych poziomów wodonośnych na przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni terenu. Dlatego istotne jest rozpoznanie warunków geologicznych i hydrogeologicznych wokół ujęcia wody oraz rozpoznanie ognisk zanieczyszczeń a następnie ich minimalizacja lub całkowita likwidacja. [11]

20 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. Rozpoznanie, czy na omawianym terenie wokół właściwego ujęcia wody znajdują się nieczynne i niezabezpieczone studnie, do których mogą być zrzucane nieczystości, stanowiące zagrożenie dla wód podziemnych. Według prawa, organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego może, na wniosek właściciela ujęcia wody i na jego koszt, w drodze decyzji, nałożyć na właścicieli gruntów położonych na terenie ochrony pośredniej obowiązek zlikwidowania nieczynnych studni. [12,13]

21 Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. INFRASRUKTURA KANALIZACYJNA NA OBSZARACH WIEJSKICH Głównym zabezpieczeniem przedostawania się zanieczyszczeń bytowych do wód podziemnych jest całkowite skanalizowanie obszarów wokół ujęć głębinowych (szczególnie obszarów wiejskich). Nieszczelne szamba oraz niewłaściwe odprowadzanie ścieków z gospodarstw domowych są głównymi przyczynami skażenia wód podziemnych i cieków powierzchniowych. Do wody pitnej, wraz ze ściekami przedostają się groźne bakterie (E. coli, enterokoki i inne), które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi.

22 NAJWYŻSZA IZBA KONTROLIPrzedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o. NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI W dniach: r. odbyła się kontrola NIK, która obejmowała swoim zakresem: 1. Realizacja zadań wynikających z ustanowienia strefy ochronnej ujęcia wody. 2. Zapobieganie lub ograniczanie negatywnego wpływu źródeł zanieczyszczenia środowiska na jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. 3. Realizacja obowiązków dotyczących korzystania z wód, określonych w pozwoleniu wodnoprawnym na pobór wód. 4. Prowadzenie wewnętrznej kontroli jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. 5. Działania w celu poprawy jakości wody ujmowanej oraz podawanej do sieci wodociągowej. 6. Sporządzanie i przekazywanie sprawozdań dotyczących gospodarowania wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi. 7. Informowanie konsumentów o jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. 22

23 Uwagi i wnioski z kontroli NIKPrzedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o. Uwagi i wnioski z kontroli NIK Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. Na podstawie ustaleń z kontroli Najwyższa Izba Kontroli wnosi o: Podjęcie działań w celu utworzenia stref ochronnych ujęć wody, w tym terenu ochrony pośredniej, dla zmniejszenia istniejącego wysokiego ryzyka narażenia ujmowanych wód na skażenie / zanieczyszczenie. Kontynuowanie działań w celu pełnego skanalizowania gospodarstw domowych w rejonach ujęć wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi we współdziałaniu z jednostkami samorządu terytorialnego. 23

24 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 22 lipca Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2014 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (poz. 995) §3. 4. Przy wyznaczaniu obszaru aglomeracji bierze się pod uwagę, że realizacja sieci kanalizacyjnej na obszarze aglomeracji z doprowadzeniem do oczyszczalni ścieków albo końcowego punktu zrzutu ścieków komunalnych powinna być uzasadniona finansowo i technicznie, przy czym wskaźnik koncentracji nie może być mniejszy niż 120 mieszkańców na 1 km sieci kanalizacyjnej. 24

25 Wnioski z kontroli NIK Urząd Miasta i Gminy OlkuszPrzedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o. Wnioski z kontroli NIK Urząd Miasta i Gminy Olkusz Na podstawie ustaleń z kontroli Najwyższa Izba Kontroli wnosi o: Podjęcie działań, których efektem byłoby złożenie przez PWiK wniosków o ustanowienie stref ochronnych dla wszystkich ujęć wody. Uwzględnianie w dokumentach planistycznych Gminy wszystkich ograniczeń wynikających z ustanowienia stref ochronnych ujęć wody – w przypadku ustanowienia takich stref. Kontynuowanie kontroli właściwej częstotliwości opróżniania zbiorników bezodpływowych przez właścicieli posesji niepodłączonych do kanalizacji sanitarnej, w tym w sołectwach, w których zlokalizowane są ujęcia wody podziemnej. 25

26 Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennegoPrzedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Olkusz W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Olkusz widnieją zapisy odnoszące się do problematyki ochrony środowiska w kontekście zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków dla poszczególnych miejscowości, np.: 1. Zakaz odprowadzania nieoczyszczonych ścieków do gruntu oraz stosowania rozwiązań technicznych w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, które mogłyby powodować dostawanie się nieoczyszczonych ścieków do gruntu. Obowiązek stosowania na terenach parkingów i placów o powierzchni powyżej 0,1 ha, szczelnych nawierzchni i urządzeń do odprowadzania wód opadowych, wyposażonych w separatory związków ropopochodnych. Zakaz odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Ograniczenie stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. 26

27 Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o. o.Odprowadzanie ścieków komunalnych do komunalnej oczyszczalni ścieków w m. Olkusz. 6. Do czasu realizacji sieci kanalizacyjnej dopuszcza się indywidualne rozwiązanie gospodarki ściekowej z zachowaniem warunków określonych w przepisach odrębnych, m. in. poprzez realizację szczelnych zbiorników wybieralnych usytuowanych w obrębie działki budowlanej, z których ścieki wywożone będą na oczyszczalnię ścieków w m. Olkusz oraz indywidualnych oczyszczalni ścieków o maksymalnej wydajności do 7,5 m3/dobę. 7. Zakaz używania do uprawy gruntów nawozów naturalnych (obornik). 8. Zakaz wypasania bydła. 9. Zakaz składowania odpadów, śmieci i nieczystości. 10. Zakaz urządzania obozowisk. Zakaz realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. 27

28 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ ! Przedsiębiorstwo Wodociągówi Kanalizacji sp. z o. o. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !