1 Ochrona środowiska naturalnegozanieczyszczenia powietrza pierwotne, cykl fotolityczny NO2 w powietrzu, zanieczyszczenia powietrza wtórne, zanieczyszczenia a środowisko przyrodnicze, zanieczyszczenia wody, klasy czystości wody i właściwości wody pitnej, twardość wody i jej jednostki, zanieczyszczenia gleby, rekultywacja gleb, usuwanie zanieczyszczeń

2 Zanieczyszczenia powietrzaZanieczyszczenia pierwotne: chemiczne odpady poprodukcyjne: przemysł wydobywczy i budowlany, metalurgiczny, chemiczny, energetyczny, paliwowy i transport, włókienniczy i odzieżowy, elektroniczny, produkcja rolnicza i przetwórstwo żywności, bytowe odpady chemiczne. Zanieczyszczenia wtórne: produkty powstające z zanieczyszczeń pierwotnych pod wpływem promieniowania wysokoenergetycznego – promieniowania ultrafioletowego (uv).

3 Pierwotne zanieczyszczenia powietrzaCO - niecałkowite spalanie węgla i jego związków - węglowodorów, źródłem jest przemysł i transport Negatywne działanie: toksyczny gaz łączący się trwale z hemoglobiną, paraliżuje centralny układ nerwowy co skutkuje niedotlenieniem organizmu – hipoksemia Procesy samooczyszczenia: 2 CO + O2  2 CO2 Asymilacja tlenku węgla(II) przez niektóre gat. grzybów CO2 - całkowite spalanie węgla i jego związków, źródłem jest przemysł, transport, gospodarstwa domowe oraz wyziewy wulkaniczne Negatywne działanie: niedotlenienie organizmu, wywołuje efekt cieplarniany, chemiczna erozja skał – zjawisko krasu Procesy samooczyszczenia: fotosynteza w chloroplastach roślin i kras: 6 CO2 + 6 H2O  C6H12O6 + 6 O2 CaCO3 + CO2 + H2O  Ca2+ + 2HCO3- uv św., chlorofil

4 Pierwotne zanieczyszczenia powietrza / cdNO i NO2 - wysokotemperaturowe spalanie paliw, rozkład związków azotowych, wyładowania elektryczne N2 + O2  2 NO Negatywne działanie: NO2 z wodą w układzie oddechowym tworzy kwasy, te z kolei z zasadami ustrojowymi tworzą toksyczne sole, które utleniają Fe2+ hemoglobiny do Fe3+ co blokuje transport tlenu i obrzęk płuc a w konsekwencji śmierć, tlenki azotu w glebie tworzą rakotwórcze nitrozoaminy, kwaśne deszcze niszczą budowle i konstrukcje metalowe Procesy samooczyszczenia: NO2 usuwany jest w postaci kwasów z opadami deszczów i pyłów 2 NO2 + H2O  HNO3 + HNO2 2 NO2 + H2O + O3  2 HNO3 + O2 Cykl fotolityczny NO2 utrzymuje na stałym poziomie stężenie NO2 i O3 uv

5 Pierwotne zanieczyszczenia powietrza / cdSO2 i SO3 - spalanie paliw zawierających siarkę i jej związki, przemysł hutniczy Negatywne działanie: SO2 podrażnia błony śluzowe dróg oddechowych, wywołuje obrzęk płuc, w dużych stężeniach powoduje śmierć, niszczy chlorofil – szczególnie wrażliwe są drzewa iglaste, zakwaszenie gleb i korozja konstrukcji, SO3 – kwaśne deszcze, zakwaszenie gleby, wód, niszczenie budowli i konstrukcji, składnik smogu Procesy samooczyszczenia: usuwane w postaci kwasów / kwaśnych deszczów z opadami i pyłów: SO2 + H2O  H2SO3 / SO2∙H2O SO3 + H2O  H2SO4

6 Pierwotne zanieczyszczenia powietrza / cdCxHy / węglowodory – emisja niespalonej benzyny i innych paliw, pochodnych ropy naftowej, rozpuszczalniki, pestycydy, zgazowanie węgla, beztlenowy rozkład substancji organicznych, przemysłowe hodowle zwierząt (głównie przeżuwacze) Negatywne działanie: węglowodory powodują ostre i przewlekłe zatrucia, uszkadzają układ krwionośny, niektóre węglowodory aromatyczne mają działanie rakotwórcze i narkotyczne z tlenkami azotu tworzą wtórne zanieczyszczenia powietrza, Procesy samooczyszczenia: nie są znane, jeżeli z opadami lub pyłami dostaną się do gleby, to wiele mikroorganizmów glebowych gównie bakterie i grzyby przekształca węglowodory naftowe do związków nietoksycznych lub też przeprowadza całkowitą mineralizację do prostych substancji nieorganicznych, takich jak CO2 i H2O.

7 Pierwotne zanieczyszczenia powietrza / cdCxHyXz / halogenowęglowodory – emisja przez urządzenia technologiczne, urządzenia chłodnicze, rozpuszczalniki, wyziewy wulkaniczne, kosmetyki w aerozolach Negatywne działanie: fluorowcopochodne węglowodorów powodują rozkład ozonu, co powoduje zwiększony dopływ promieniowania ultrafioletowego (uv) do powierzchni ziemi, nadmierne promieniowanie uv przyczynia się do wzrostu zachorowania na raka skóry. Procesy samooczyszczenia: są nieusuwalne. Pyły – przemysł hutniczy, cementownie, transport, elektrociepłownie węglowe, gospodarstwa domowe toksyczność zależy od składu pyłu, szczególnie metali ciężkich: Pb, Cd, Ni, Cu, Zn, Cr oraz ich stężenia. Procesy samooczyszczenia: opadają zanieczyszczając glebę i wody.

8 Cykl fotolityczny NO2 w powietrzu,Cykl fotolityczny NO2 utrzymuje na stałym poziomie stężenia NO2 i O3 w powietrzu. NO2 : O3 = const NO2  NO + O O + O2  O3 O3 + NO  NO2 + O2 Energia słoneczna / uv uv O2 NO2 NO O O3 O2 z powietrza

9 Wtórne zanieczyszczenia powietrzaZanieczyszczenia wtórne powietrza: powstają z pierwotnych zanieczyszczeń po przekroczeniu progowego ich stężenia w atmosferze pod wpływem promieniowania uv, skutkiem tych procesów następuje zakłócenie cyklu fotolitycznego NO2. Schemat tworzenia się zanieczyszczeń wtórnych powietrza z udziałem tlenków azotu i węglowodorów: R – H  R* + H* / rodnik alkilowy R* + O2  R – O – O* / rodnik nadtlenkowy ROO* + NO  R - CO* + NO2 / rodnik acylowy R – CO* + O2  R – COO* / rodnik nadtlenoacylowy \\ O uv

10 Wtórne zanieczyszczenia powietrza / cdSchemat tworzenia się zanieczyszczeń wtórnych powietrza z udziałem tlenków azotu i węglowodorów / cd: R – COO* + NO2  R - COONO \\ \\ O O azotan(V) nadtlenoacetylowy (PAN) przykład: CH3 – COO* + NO2  CH3 - COONO \\ \\ O O PAN – substancja o właściwościach silnie trujących i rakotwórczych

11 Wtórne zanieczyszczenia powietrza / cdSmogi – wtórne zanieczyszczenia powietrza, powstają one przy dużym nasłonecznieniu mocno zanieczyszczonego powietrza (dużej ilości dymów i dużej wilgotności) Fotochemiczny (typu Los Angeles) Kwaśny (typu Londyn) zawiera: CO, NO, NO2, aldehydy, węglowodory aromatyczne, alkeny, nadtlenki organiczne, skutkuje: łzawienie, obniża barierę immunologiczną, powoduje korozję gumy, kauczuku, uszkadza rośliny, powstawanie: wczesne popołudnie przy dużym nasłonecznieniu . zawiera: SO2, CO2, sadzę, wilgotne powietrze, skutkuje: uszkodzenie dróg oddechowych i zaburzenia układu krążenia, powstawanie: w dużych aglomeracjach miejskich, po wschodzie słońca i dużym nasłonecznieniu.

12 Zanieczyszczenia a środowisko przyrodniczeKwaśne deszcze: opady deszczu lub śniegu o kwaśnym odczynie w wyniku pierwotnych zanieczyszczeń powietrza, powstają na skutek emisji do atmosfery nadmiernej ilości NO, NO2 i SO2, tlenki w kontakcie z wodą tworzą mieszaninę kwasów: HNO3, HNO2, H2SO3, H2SO4, opady atmosferyczne mają odczyn kwasowy o pH = 1,4 – 6,0 skutki kwaśnych deszczów: korozja metali, destrukcja materiałów budowlanych i wietrzenie piaskowców, zakwaszenie wód i gleb i niszczenie drzewostanu, zakłócenie równowagi ekologicznej.

13 Zanieczyszczenia a środowisko przyrodnicze / cd

14 Zanieczyszczenia a środowisko przyrodnicze/ cdEfekt cieplarniany: ocieplenie klimatu Ziemi spowodowane nadmiernym stężeniem w powietrzu tzw. gazów cieplarnianych, głównie: CO2 - zachwianie równowagi miedzy ilością emitowanego do atmosfery CO2, a ilością wiązanego CO2 w procesie fotosyntezy w mniejszym stopniu: CH4, N2O, NO, NO2, O3 i freony. gazy cieplarniane w powietrzu pełnią rolę filtru jednokierunkowego: przepuszcza promieniowanie słoneczne do powierzchni Ziemi, pochłania długofalowe promieniowanie podczerwone wypromieniowane przez powierzchnię Ziemi.

15 Zanieczyszczenia a środowisko przyrodnicze / cd

16 Zanieczyszczenia a środowisko przyrodnicze/ cdDziura ozonowa: zmniejszenie się ilości ozonu w ozonosferze wywołane między innymi lekkimi freonami, freony – chlorofluoropochodne metanu lub etanu: freon 11 / CCl3F / trichlorofluorometan freon 12 / CCl2F2 / dichlorodifluorometan freon 13 / CClF3 / chlorotrifluorometan, freon 22 / CHClF2 / chlorodifluorometan , freon 23 / CHF3 / trifluorometan, Freon 114 / CClF2 CClF2 / 1,2-dichloro-1,1,2,2-tetrafluorometan rodnik chlorkowy inicjujący łańcuchową reakcję degradacji ozonu: CF2Cl2  CF2Cl* + Cl* Cl* + O3  O2 + ClO* ClO* + O3  2 O2 + Cl*

17 Zanieczyszczenia a środowisko przyrodnicze/ cd

18 Zanieczyszczenia a środowisko przyrodnicze/ cd

19 Zanieczyszczenia wodyI. wskaźnik lub substancja zanieczyszczająca II. źródło zanieczyszczeń III. uwagi i szkodliwość Zanieczyszczenie fizyczne: I. zmętnienie, II. erozja gleb, gliny, iły, koloidy pochodzenia nieorganicznego i organicznego, mikroorganizmy, III. ograniczenie dostępu światła w głębsze warstwy wody, I. zmiana zabarwienia, II. mikroorganizmy i substancje chemiczne III. ograniczenie dostępu światła i hamowanie rozwoju roślin wodnych, I. skażenie termiczne, elektrownie i zakłady przemysłowe stosujące wodę do celów chłodniczych, III. zmniejszenie rozpuszczalności tlenu, zmiany w biocenozie zbiorników wodnych i ich eutrofizacja.

20 Zanieczyszczenia wody / cdZanieczyszczenie fizjologiczne: I. niedobry smak, nieprzyjemny zapach, II. obecność fenoli, merkaptanów, siarczków i amin, III. oznakowania rodzaju zapachu wody: R – roślinny (siano, ziemia, mech, torf, kwiaty) G – gnilny (pleśń, siarkowodór, fekalny, zbutwiały) S – specyficzny ( chlor, fenol, naftol, aceton). Zanieczyszczenia biologiczne: I. bakterie (np. bakterie pałeczki okrężnicy – Escherichia coli), wirusy, pierwotniaki, grzyby, glony, mikroorganizmy i ich toksyczne wydzielony, zagrożenie chorobami zakaźnymi: cholera, tyfus, dezynteria, wirusowe zapalenie wątroby (żółtaczka)

21 Zanieczyszczenia wody / cdZanieczyszczenie chemiczne: I. detergenty (proszki i płyny do prania), pralnie, myjnie pojazdów, zakłady przemysłowe i gospodarstwa domowe, III. zakłócenie koagulacji zanieczyszczeń w procesie uzdatniania wody, pogorszenie właściwości organoleptycznych wody, obecność fosforanów przyspiesza procesy eutrofizacji zbiorników wodnych. I. pestycydy (środki ochrony roślin), II. rolnictwo, ogrodnictwo, leśnictwo, III. pestycydy w zależności o klasy posiadają różne klasy toksyczności i różnią się okresem karencji – okresem biodegradacji, na bazie związków fosforu przyczyniają się do eutrofizacji, utrudniają biochemiczne oczyszczanie ścieków.

22 Zanieczyszczenia wody / cdZanieczyszczenie chemiczne / cd: I. policykliczne węglowodory aromatyczne (np. 3,4-benzenopiren), przemysł petrochemiczny, przeróbka węgla kamiennego, zbiorniki olejów i smarów, magazyny papy i materiałów izolacyjnych – nawierzchnie dróg (smoły, lepiki i asfalty), III. ulegają kumulacji w tkankach tłuszczowych mięczaków i ryb, wykazują właściwości rakotwórcze. I. polichloropochodne bifenylu (PCB), płyny hydrauliczne, wymienniki ciepła, kondensatory transformatorowe, farby i lakiery, III. zburzenia w funkcjonowaniu enzymów, uszkodzenia nerek i wątroby, kumulują się w tkance mięśniowej i tłuszczowej zwierząt w tym ssaków.

23 Zanieczyszczenia wody / cdZanieczyszczenie chemiczne / cd: I. fenole, ścieki komunalne, koksownie, rafinerie, gazownie, przemysł chemiczny (garbniki, barwniki, tworzywa sztuczne) III. nadawanie wodzie nieprzyjemnego smaku i zapachu, posiadają właściwości toksyczne. I. metale ciężkie (Hg, Cd, Pb, Ni, Fe, Cu) i arsen II. przemysł metalurgiczny i wydobywczy, przemysł chemiczny (produkcja nawozów fosforowych), procesy galwanizacji, spalanie paliw, III. wykazują właściwości toksyczne, powodują groźne skutki w biocenozie.

24 Zanieczyszczenia wody / cdZanieczyszczenie chemiczne / cd: I. nawozy sztuczne, np. azotany(V), rolnictwo i zanieczyszczenia białkowe, III. wywołują sinicę w skrajnych przypadkach śmierć młodych ptaków i ssaków, zmiany w genach, przyspieszają eutrofizację zbiorników wodnych. I. radioizotopy (226Ra, 90Sr), II. elektrownie jądrowe i przemysł zbrojeniowy, III. choroby popromienne, białaczka, mutacje genowe. aminy aromatyczne, przemysł barwników i tworzyw sztucznych, przemysł farmaceutyczny, posiadają właściwości rakotwórcze.

25 Klasy czystości wody Klasa Zastosowanie Iwoda nadająca się do picia i hodowli łososiowatych ryb o pH = 6,5 – 9,0 technologie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym, II woda nadająca się do hodowli gospodarskich zwierząt i hodowli ryb niełososiowatych, zakładanie kąpielisk, pH = 6,5 – 9,0 III woda do nawadniania upraw rolniczych i ogrodniczych, technologie przemysłowe z wyjątkiem wymagających wody klasy I.

26 Właściwości organoleptyczne wody pitnej i dla potrzeb gospodarczychLp. Nazwa substancji / wskaźnik Jednostka miary Maksymalna dopuszczalna zawartość lub przedział 1 Barwa mg / dm3 20 2 Odczyn (pH) - 6,5 – 8,5 3 Mętność 5 4 Sub. rozpuszczalne 800 Siarkowodór niewyczuwalny zapach 6 Twardość (CaCO3) 500 7 Zapach 3 – naturalny i nieuciążliwy, dopuszcza się zapach chloru przy dezynfekcji chlorem 8 Zawiesiny, org. wodne żywe i martwe, plamy oleju niewidzialne w szklanych naczyniach

27 Właściwości fizykochemiczne wody pitnej i dla potrzeb gospodarczychLp. Nazwa substancji / wskaźnik Jednostka miary Maksymalna dopuszczalna zawartość lub przedział 1 Amoniak (N) mg / dm3 0,5 2 Arsen (As) 0,05 3 Azotany (N) 10,0 4 Benzen 0,01 5 Benzo(a)piren 15,0 6 Chloroaminy 2,0 7 Chlorki (Cl) 300,0 8 Chlorobenzeny z wyjątkiem heksachlorobenzenu 0,005

28 Właściwości fizykochemiczne wody pitnej i dla potrzeb gospodarczych / cdLp. Nazwa substancji / wskaźnik Jednostka miary Maksymalna dopuszczalna zawartość lub przedział 9 Chlorofenole bez C6Cl5OH - niewyczuwalny zapach 10 Chloroform mg / dm3 0,03 11 Wolny chlor (Cl2) 0,2 – 0,5 w podanej do sieci, 0,5 i więcej w końcówkach sieci 12 Chlor na basenie nie mniej niż 0,2 w odpływie 13 Chrom (Cr6+) 0,01 14 Wolne cyjanki (CN-) 0,02 15 Cynk (Zn2+) 5,0 16 Detergenty: anionowe kationowe niejonowe 0,2 0,1

29 Twardość wody Twardość wody jest spowodowana obecnością rozpuszczonych soli wapnia i magnezu. Twardość ogólna jest sumą: twardości przemijającej (węglanowej) Ca(HCO3)2 i Mg(HCO3)2, twardości nieprzemijającej (trwałej) CaSO4, MgSO4, CaCl2, MgCl2 i inne sole wapnia i magnezu. Twardość węglanowa nadawana jest głównie w wyniku procesu krasu – chemicznej erozji skał węglanowych: CaCO3 + CO2 + H2O  Ca HCO- MgCO3 + CO2 + H2O  Mg HCO- Jednostki twardości wody: miliwal: 1 mval/dm3: 20,04mg/dm3 Ca2+ lub 12,06mg/dm3 Mg2+, 1o d(1o n) – stopień niemiecki : 10mg CaO/dm3 lub 7,19mg MgO/dm lub 17,8mg CaCO3/dm3.

30 Stopień twardości wodySkala twardość wody Lp. Stopień twardości wody [mval/ dm3] [mg CaCO3­] [stopnie niemieckie] [mmol/ dm3]* 1 Bardzo miękka < 2 < 100 < 5,6 < 1 2 Miękka 2 – 4 5,6 – 11,2 1 - 2 3 Średnio twarda 4 – 7 11,2 – 19,6 2 – 3,5 4 Twarda 7 - 11 350 – 550 19,6 – 30,8 3,5 – 5,5 5 Bardzo twarda > 11 > 550 > 30,8 > 5,5 * milomol / mmol/dm3 = 10-3 mol/dm3 : 1 mmol Ca2+/dm lub 1 mmol Mg2+/ dm3.

31 Metody usuwania twardość wodyUsuwanie twardości węglanowej / przemijającej: gotowanie: Ca HCO3-  CaCO3 + CO2↑ + H2O, Mg HCO3-  MgCO3 + CO2↑ + H2O, MgCO3 + H2O  Mg(OH)2 + CO2↑ metoda wapienna – Ca(OH)2 : Ca HCO3- + Ca OH-  2 CaCO3 + 2 H2O, Mg2+ + 2HCO3- + 2Ca2+ + 4OH-  2CaCO3 + Mg(OH)2 + 2H2O, Usuwanie twardości przemijającej / węglanowej i trwałej / nieprzemijającej: z użyciem mydła – C17H35COONa : Ca C17H35COO-  (C17H35COO)2Ca, metoda sodowa – Na2CO3 Ca2+ + CO32-  CaCO3 metoda fosforanowa – Na3PO4 3 Ca PO43-  Ca3(PO4)2

32 Metody usuwania twardość wody / cdUsuwanie twardości przemijającej / węglanowej i trwałej / nieprzemijającej / cd: Metoda jonitowa (wymieniacze jonowe) Jonity – żywice organiczne lub glinokrzemiany (zeolity) zdolne do wymiany kationów i anionów wchodzących w ich skład na jony obecne w wodzie: zastosowanie kationitów typu KtNa lub KtK prowadzi do usunięcie kationów wapnia i magnezu – zmiękczenie wody, zastosowanie sprzężonych kationitów KtH i anionitów AnOH prowadzi od demineralizacji wody

33 Zanieczyszczenia glebyErozja wodna i wietrzna: procesy - wymywanie przez wodę i wywiewania przez wiatr cząstek glebowych, przyczyny - zła gospodarka rolna i leśna (w tym karczowanie lasów), niewłaściwa uprawa gruntów rolnych, irygacja terenów rolnych i osuszanie terenów bagiennych, eksploatacja torfowisk, kopalnie odkrywkowe, opady kwaśnych deszczów, zapobieganie – zalesianie nieużytków, zakładanie pasów przeciwwietrznych, zadarnianie roślinnością dostosowaną do warunków środowiskowych, mulczowanie materiałami organicznymi, stosowanie chemicznych środków przeciwerozyjnych.

34 Zanieczyszczenia gleby / cdZmiany w stosunkach wodnych: procesy - obniżenie lub podwyższenie poziomu wód gruntowych lub powierzchniowych, przyczyny – naturalne czynniki klimatyczne, przeznaczanie obszarów rolnych i leśnych pod potrzeby przemysłowe lub komunalne, energetyczne, górnictwo odkrywkowe i głębinowe, zapobieganie – racjonalizacja gospodarki z zastosowaniem właściwych technologii w wszystkich dziedzinach działalności gospodarczej człowieka, tj. w przemyśle, górnictwie, energetyce, gospodarce rolnej i leśnej oraz w gospodarce komunalnej.

35 Zanieczyszczenia gleby / cdWyłącznie gleb z produkcji rolniczej i leśnej: procesy - obniżenie areału upraw rolniczych i wylesianie – zmniejszenie obszarów leśnych, przyczyny – nieracjonalna eksploatacja zasobów naturalnych i ich przetwarzanie, rozwój aglomeracji miejskich i szlaków komunikacji kołowej, składowiska odpadów komunalnych, poprodukcyjnych i kopalnianych, zapobieganie – rekultywacja gleby czyli wszystkie możliwe przedsięwzięcia mające na celu przywrócenia pierwotnej wartości użytkowej gleby uprzednio zanieczyszczonej przez działalność gospodarczą człowieka i przemysł oraz górnictwo.

36 Zanieczyszczenia gleby / cdEksploatacja rolnicza: procesy – degradacja gleb / obniżenie jej żyzności i skażenie chemiczne i biologiczne, przyczyny – błędy w agrotechnice (nawożenie mineralne, stosownie pestycydów, uprawa monokulturowa, niestosowanie płodozmianu, niewłaściwa uprawa mechaniczna – ciągła orka na tej samej głębokości, rozpylenie struktury gruzełkowatej gleby, nadmierne nawadnianie), zapobieganie – stosowanie zrównoważonego nawożenia mineralno-organiczne, zintegrowana ochrona roślin uprawowych, unikanie upraw monokulturowych, stosowanie właściwych zabiegów w uprawie mechanicznej gruntów rolnych, właściwe technologie w przemyśle i gospodarce komunalnej.

37 Zanieczyszczenia gleby / cdZanieczyszczenia chemiczne: procesy – skażenie chemiczne gleby w wyniku wzrostu stężenia szkodliwych związków chemicznych, przyczyny – wnoszenie związków chemicznych z opadami atmosferycznymi, skażonym powietrzem, wodą do nawadniania, pyłami i dymami przemysłowymi, stosowanymi środkami ochrony roślin (pestycydy), motoryzacja, gospodarka odpadami komunalnym i przemysłowymi, zapobieganie – rekultywacja gleby czyli cały zespół działań prowadzących do przywrócenia pierwotnych właściwości użytkowych gleby.

38 Rośliny wskaźnikowe / indykatory odczynuOdczyn gleby Odczyn gleby / pH jest jednym z podstawowych indykatorów / wskaźników degradacji gleb pH Odczyn Rośliny wskaźnikowe / indykatory odczynu < 4,5 silnie kwasowy Czerwiec roczny, Kłosówka miękka, Skrzyp polny, Szczaw polny, różne gatunki fiołków 4,5 - 5,5 kwasowy 5,6 - 6,5 lekko kwasowy 6,6 – 7,2 obojętny Jasnota purpurowa, Przetacznik polny, Tasznik pospolity. > 7,2 zasadowy Babka zwyczajna, Cykoria podróżnik, Gorczyca polna, Jasnota biała, Mak polny, Tobołki polne

39 Rośliny wskaźnikowe dla pierwiastków chemicznych w glebiePierwiastek chemiczny lub jego związek Rośliny wskaźnikowe / indykatory Zn / rudy cynku Fiołek trójbarwny, Tobołki polne Cyna / rudy cyny Siódmaczek leśny Mangan / rudy manganu Naparstnica purpurowa Rtęć / rudy rtęci Mokrzyca sp. Miedź / rudy miedzi Aster sp., Lepnica sp. Złoto / piaski złotonośne Skrzyp polny, Skrzyp błotny Żelazo / rudy żelaza Bakterie żelaziste

40 Rekultywacja gleb Zabiegi techniczne: kształtowanie terenuzasypywanie wyrobisk, wyrównanie hałd, uregulowanie stosunków powietrzno-wodnych, pokrycie jej warstwą gleby żyznej o wystraczającej grubości, neutralizacja szkodliwych środków - doprowadzenia do stanu, w którym bardzo szkodliwe substancje nie będą toksyczne dla życia roślin i organizmów glebowych, dekoncentracja (rozrzedzenie) - polega to na wymieszaniu gleby skażonej przez bardzo trujące substancje z glebą nieskażoną na dużej powierzchni.

41 Rekultywacja gleb / cd Zabiegi biologiczne: uzupełnieniu zabiegów mechanicznych prostymi zabiegami rolniczymi, które przyspieszają wzbogacenie gleby w składniki pokarmowe niezbędne do życia roślinom nawożenie organiczne, mineralne, nawozy zielone, zabiegi agrotechniczne, wprowadzenie roślinności pionierskiej, czyli takiej która może rosnąć w bardzo złych warunkach i umożliwi przygotowywanie odpowiednich warunków dla roślin bardziej wymagających.

42 Rekultywacja gleb / cd Warunki skutecznej rekultywacji gleby:ustalenie przyczyn i skutków degradacji, przyjęcie koncepcji zagospodarowania terenu, ukształtowanie terenu pod potrzeby docelowego zagospodarowania, właściwe ukształtowanie stosunków powietrzno-wodnych, przywrócenie żyzności gleby przez neutralizację gleb toksycznych i użyźnianie jałowych, zabezpieczenie zboczy obudową biologiczną i przeciwerozyjną zabudowa roślinnością pionierską skarp oraz nasypów, Zagospodarowanie obejmuje zabiegi techniczne połączone z zagospodarowaniem biologicznym, które ma na celu przywrócenie gospodarczej użyteczności terenom zdegradowanym.

43 Usuwanie zanieczyszczeńProces samooczyszczenia Ekosystem Powietrze Woda Gleba Czas kilka dni kilka lat kilkaset lat Ochrona powietrza i wody Metody ochrony powietrza Metody ochrony wody stosowanie urządzeń odpylających i oczyszczających (filtry, płuczki o dużej skuteczności) stosowanie technologii bezściekowych w przemyśle stosowanie technologii bezodpadowych i bez emisji pyłów i gazów do atmosfery aeracja – napowietrzanie wód powierzchniowych stosowanie benzyn bezołowiowych i katalizatorów oczyszczanie ścieków: mechaniczne, chemiczne, biologiczne zakładanie naturalnych barier ochronnych – pasów zieleni