1 OCHRONA ŚRODOWISKA  Rolnicze wykorzystanie osadów ściekowych  Ochrona wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne  Ochrona wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego  Ochrona dzikiego ptactwa  Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory

2 CDR - 2 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Dotyczy gospodarstw rolnych, wykorzystujących komunalne osady ściekowe Danuta Nowak CDR-oddz.Poznań

3 CDR - 3 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Dyrektywa Rady 86/278/EWG z dnia 12 czerwca 1986r. w sprawie ochrony środowiska, w szczególności gleby, w przypadku stosowania osadów ściekowych w rolnictwie (Dz. Urz. WE L 181 z 04.07.1986, str. 6 i L 377 z 31.12.1991, str. 48 artykuł 3) Celem dyrektywy dotyczącej wykorzystania osadów ściekowych w rolnictwie jest określenie zasad ich stosowania w taki sposób, aby stosowane osady nie powodowały pogorszenia jakości gleb i produktów rolnych.

4

5 CDR - 5 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Artykuł 3 1.Osad, pozostały z oczyszczalni, zajmujących się oczyszczaniem ścieków z gospodarstw domowych i ścieków komunalnych oraz z innych oczyszczal- ni, oczyszczających ścieki o składzie zbliżonym do ścieków z gospodarstw domowych i ścieków komunalnych; może być wykorzystywany w rolnictwie wyłącznie zgodnie z przepisami niniejszej dyrektywy. 2. 2. Z zastrzeżeniem przepisów dyrektyw 75/442/EWG i 78/319/EWG: Osad, pozostały z szamb i innych podobnych instalacji przeznaczonych do oczyszczania ścieków; może być wykorzystywany w rolnictwie - w zależności od warunków, jakie dane Państwo Członkowskie uważa za konieczne w celu ochrony zdrowia ludzi i środowiska, - jedynie jeśli jego stosowanie regulują przepisy ustanowione przez dane Państwo Członkowskie. Dyrektywa Rady 86/278/EWG

6 CDR - 6 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. 2001r. Nr 62, poz. 628 ze. zm.) (Dz.U. 2010r. Nr 185, poz.1243 ( tekst jednolity) Rozporządzenie Ministra Środowiska z 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz.U. 2010r. Nr 137, poz. 924) Obwieszczenie MR i RW z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie wykazu wymogów określonych w przepisach Unii Europejskiej z uwzględnieniem przepisów krajowych wdrażających te przepisy (M.P. Nr 17, poz. 224 z dnia 24 marca 2009 r.) – Załącznik pkt. 5-11 i (M.P. z 2011r. Nr 2, poz. 20 z dnia 28 grudnia 2010 r.) (M.P. z 2012r. poz. 64 z dnia 15 lutego 2012 r.) Rozporządzenie MRIRW w sprawie liczby punktów, jaką przypisuje się stwierdzonej niezgodności, oraz procentowej wielkości zmniejszenia płatności bezpośredniej, płatności cukrowej, płatności do pomidorów lub wsparcia specjalnego (Dz. U z 2010 r. Nr 67, poz. 434 i Dz.U. z 2011r. Nr 97, poz. 563)

7 CDR - 7 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Komunalne osady ściekowe Komunalne osady ściekowe, to pochodzący z oczyszczalni ścieków osad z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji do oczyszczania ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliżonym do składu ścieków komunalnych. Komunalne osady ściekowe Komunalne osady ściekowe mogą znaleźć zastosowanie, po uprzedniej obróbce.

8 CDR - 8 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Komunalne osady ściekowe można stosować Komunalne osady ściekowe można stosować:  w rolnictwie, do uprawy wszystkich płodów rolnych wprowadzanych do obrotu handlowego łącznie z uprawami przeznaczonymi na produkcję pasz,  do rekultywacji terenów, w tym gruntów przeznaczonych na cele rolne,  do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu,  do uprawy roślin nie przeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz,

9 CDR - 9 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Osady mogą być przekazywane:  właścicielowi, dzierżawcy lub  innej osobie władającej nieruchomością, na której mają być stosowane wyłącznie przez wytwórcę tych osadów wyłącznie przez wytwórcę tych osadów. Wytwórca ponosi odpowiedzialność za prawidłowe zastosowanie komunalnych osadów sciekowych  w rolnictwie, do uprawy wszystkich płodów rolnych wprowadzanych do obrotu handlowego łącznie z uprawami przeznaczonymi na produkcję pasz  do uprawy roślin nie przeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz,  do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu

10 CDR - 10 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Komunalne osady ściekowe mogą być stosowane jeśli spełnione są warunki dotyczące:  stosowania osadów (nie powoduje pogorszenia jakości gleby),  norm sanitarnych stosowanych osadów,  zawartości metali ciężkich w tych osadach,  zawartości metali ciężkich w wierzchniej warstwie gruntu (0-25cm),  odczynu pH gleby (5,6).

11 CDR - 11 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Przygotowanie osadów ściekowych do stosowania:  poddanie osadów ściekowych obróbce: biologicznej, chemicznej, termicznej lub innemu procesowi, obniżającemu podatność osadu na zagniwanie i wyeliminowanie zagrożenia dla środowiska,  poddanie osadów ściekowych badaniom pod kątem spełniania określonych norm sanitarnych, pod kątem odpowiedniej zawartości metali ciężkich w osadach zgodnie z przepisami.

12 CDR - 12 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Normy sanitarne dla próbki badanych osadów ściekowych Wska ź nikWielko ść dopuszczalna Bakterie rodzaju Salmonella nie wykrywalne w 100 g osadu Obecność żywych jaj pasożytów jelitowych w 1 kg suchej masy osadu : w rolnictwie wynosi 0 do rekultywacji terenów jest nie większa niż 300 do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu jest nie większa niż 300 do uprawy roślin nie przeznaczonych do spożycia i produkcji pasz jest nie większa niż 300

13 CDR - 13 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Lp.Metale mg/kg Maksymalna zawartość metali ciężkich w mg/kg suchej masy osadu przy stosowaniu komunalnych osadów ściekowych: w rolnictwie do rekultywacji gruntów na cele rolne w rolnictwie oraz do rekultywacji gruntów na cele rolne do rekultywacji terenów na cele nie rolne do produkcji kompostu do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu, do uprawy roślin nie przeznaczonych do spożycia i produkcji pasz 1.Kadm (Cd)20202550 2.Miedź (Cu)100012002000 3.Nikiel (Ni)300400500 4.Ołów (Pb)75010001500 5.Cynk (Zn)250035005000 6.Rtęć (Hg)16202025 7.Chrom (Cr)50010002500 Zawartość metali ciężkich w komunalnych osadach ściekowych ( Dz.U. 2010r. Nr 137, poz. 924)

14 CDR - 14 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Wytwórca osadów ściekowych zobowiązany jest do:  poddania komunalnych osadów ściekowych badaniom,  przeprowadzenia badań gleby na zawartość metali ciężkich przed zastosowaniem na niej osadu,  przekazywania właścicielowi, dzierżawcy lub innej osobie władającej nieruchomością, wyników badań oraz informacji o dawkach tego osadu, które można stosować na poszczególnych gruntach. Właściciel, dzierżawca lub inna osoba władająca nieruchomością, na której mają być stosowane komunalne osady ściekowe, jest obowiązany przechowywać wyniki badań (osadów/gruntów) i informacje o dawkach tego osadu, przez okres 5 lat.

15 CDR - 15 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Wytwórca osadu w momencie przekazywania osadu wypełnia kartę przekazania odpadu, która zawiera adres i podpis rolnika otrzymującego osad. (nie dotyczy osób fizycznych i jednostek organizacyjnych niebędących przedsiębiorcami) Karta pozostaje u wytwórcy jako dowód przekazania osadu.

16 16 KARTA PRZEKAZANIA ODPADU Nr karty 1) Rok kalendarzowy Posiadacz odpadu, który przekazuje odpad 2, 3) Transportujący odpadu 2, 4) Posiadacz odpadu, który przyjmuje odpad 2) Adres 5) Adres 5, 6) Adres 5) Nr REGON 6) Nr REGON 6,7) Nr REGON 6) Miejsce przeznaczenia odpadów 8 ) Rodzaj procesu przetwarzania, któremu powinien zostać poddany odpad 9) Wnioskuję o wydanie dokumentu potwierdzającego odzysk lub recykling 10) Tak Nie Kod odpadu 11) Rodzaj odpadu 11) Data/miesiąc 12,13) Masa przekazanych odpadów [Mg] 14) Nr rejestracyjny pojazdu, przyczepy lub naczepy 7,15), Potwierdzam przekazanie odpadu data, pieczęć i podpis Potwierdzam wykonanie usługi transportu 4,6) data, pieczęć i podpis Potwierdzam przyjęcie odpadu data, pieczęć i podpis (Dz.U. 2010r. Nr 249, poz. 1673) (Dz.U. 2010r. Nr 249, poz. 1673) ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH

17 CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 17 KARTA EWIDENCJI KOMUNALNYCH OSADÓW ŚCIEKOWYCH Nr kartyRok kalendarzowy Wytwórca komunalnych osadów ściekowych Adres wytwórcy komunalnych osadów ściekowych WojewództwoGminaMiejscowośćTelefon służbowyfax służbowy UlicaNr domuNr lokaluKod pocztowy Oczyszczalnia ścieków WojewództwoGminaMiejscowośćTelefon służbowyfax służbowy UlicaNr domuNr lokaluKod pocztowy Rodzaj obróbki komunalnych osadów ściekowych przeprowadzonej przez wytwórcę Skład i właściwości komunalnych osadów ściekowych Odczyn pH Zawartość suchej masy (s.m.)[%]Kadm Zawartość substancji organicznych [% s.m.]Miedź Zawartość azotu ogólnego [% s.m.] w tym: azotu amonowego [%s.m.] Nikiel Zawartość fosforu ogólnego [% s.m.]Ołów Zawartość wapnia [% s.m.]Cynk Zawartość magnezu [% s.m.]Rtęć Łączna liczba żywych jaj pasożytów [liczba/kg s.m. osadu]Chrom Bakterie z rodzaju Salmonella w 100g osadów przeznaczonych do badań wyizolowano niewyizolowano Postać komunalnych osadów sciekowych płynna mazista ziemista Stosowanie komunalnych osadów ściekowych Miesią c Masa wytworzonych osadów Cel zastosowa nia osadów Podmiot władający nieruchomością gruntową AdresNr karty przekazania odpadu Miesiąc zastosowa nia osadów Powierzchnia zastosowania osadów Typ gleby [Mg][Mg s.m.] [Mg][Mg s.m.] ( Dz.U. 2010r. Nr 249, poz. 1673)

18 CDR - 18 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Stosowanie osadów ściekowych  dawkę osadu ściekowego ustala się dla każdej partii osadu osobno uwzględniając : rodzaj gruntu na którym ma być zastosowany, sposób jego użytkowania, zapotrzebowanie roślin na fosfor i azot oraz jakość komunalnego osadu ściekowego.  wysokość dawki określa rozporządzenie zgodnie z celem przeznaczenia (np. rolnictwo, rekultywacja gruntów, uprawa roślin na kompost)

19 CDR - 19 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Dawki komunalnych osadów ściekowych Lp. Wykorzystanie komunalnych osadów ściekowych Dawka komunalnych osadów ściekowych w Mg suchej masy/ha ( Mg = tona) Uwagi 1.Rolnictwo Rekultywacja gruntów na cele rolne 3 Mg s.m./ha dawka na rok przy zabiegu jednokrotnym w ciągu 2 albo 3 lat dopuszczalna dawka skumulowana nie mo ż e przekracza ć 6 Mg s.m/ha/2lata 9 Mg s.m/ha/3lata 2.Rekultywacja terenów na cele nierolne Uprawa roślin przeznaczonych do produkcji kompostu Uprawa roślin nieprzeznaczonych do spożycia i produkcji pasz 15 Mg s.m/ha dawka na rok przy zabiegu jednokrotnym w ciągu 2 albo 3 lat dopuszczalna dawka skumulowana nie mo ż e przekracza ć 30 Mg s.m/ha/2lata 45 Mg s.m/ha/3lata

20 CDR - 20 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Stosując komunalne osady ściekowe w rolnictwie, każdorazowoanalizę gleby, na krótko przed zastosowaniem osadu. każdorazowo wykonuje się analizę gleby, na krótko przed zastosowaniem osadu. Obejmuje ona następujące oznaczenia: odczyn gleby zawartość metali ciężkich, zawartość fosforu przyswajalnego (P 2 O 5 mg/100 g gleby).

21 CDR - 21 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Powierzchnia do uzyskania próbki 1próba z maksymalnie 5ha powierzchni gruntu (jednolita budowa i jednakowe użytkowanie) 1 próba = 25 próbek pobranych w punktach regularnie rozmieszczonych na powierzchni gleby z głębokości 25 cm 25 cm Próbka gleby do badań

22 CDR - 22 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH pH > 5,6 Hg + Cu Pb Cr Cd Ni Zn ++ Odczyn gleby, na której mają nie niższy niżpH - 5,6 zostać zastosowane osady nie może być niższy niż pH - 5,6, zawartości metali ciężkich w glebie zgodna z rozporządzeniem. Stosowanie osadów ściekowych

23 CDR - 23 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Zawartość metali ciężkich w wierzchniej warstwie gruntu (0-25 cm) przy stosowaniu komunalnych osadów ściekowych w rolnictwie oraz do rekultywacji gruntów na cele rolne Lp. Metale Maksymalna zawartość metali ciężkich mg/kg w mg/kg suchej masy gleby na gruntach: lekkichśrednichciężkich 1. Ołów (Pb)406080 2. Kadm (Cd)123 3. Rtęć (Hg)0,81,21,5 4. Nikiel (Ni)203550 5. Chrom (Cr)5075100 6. Miedź (Cu)255075 7. Cynk (Zn)80120180 Dz.U. 2010r. Nr 137, poz. 924)

24 CDR - 24 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH gdzie rosną rośliny sadownicze (nie dotyczy sadów), warzywa wykorzystywanych do upraw pod osłonami; Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach:

25 CDR - 25 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH przeznaczonych pod uprawę roślin jagodowych i warzyw, których części jadalne bezpośrednio stykają się z ziemią i są spożywane w stanie surowym tj. w ciągu 18 (10) miesięcy poprzedzających zbiory i w czasie zbiorów Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach:

26 CDR - 26 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH o dużej przepuszczalności, tj. piaskach luźnych i słabo-gliniastych oraz piaskach gliniastych lekkich, jeżeli poziom wód gruntowych znajduje się na głębokości 1,5 m mniejszej niż 1,5 m poniżej powierzchni gruntu, Powierzchnia gruntu woda gruntowa 1,5 m Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach:

27 CDR - 27 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach: wykorzystywanych na pastwiska i łąki,

28 CDR - 28 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH o spadku większym niż 10 % Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach:

29 CDR - 29 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH na rośliny przeznaczone do bezpośredniego spożycia przez ludzi; Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach:

30 CDR - 30 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH na terenach zalewowych, czasowo podtopionych i bagiennych; na terenach czasowo zamarzniętych i pokrytych śniegiem, Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach:

31 CDR - 31 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH w pasie gruntu 50 m o szerokości 50 m bezpośrednio przylegającym do brzegów jezior i cieków; 50m Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach:

32 CDR - 32 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH na terenach położonych w odległości mniejszej niż 100 m 100 m od ujęcia wody, domu mieszkalnego lub zakładu produkcji żywności; 100 m Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach:

33 CDR - 33 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH na obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych – o ile akt prawa miejscowego art. 58 Prawo wodne nie stanowi inaczej Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach: na terenach ochrony pośredniej stref ochronnych ujęć wody - o ile akt prawa miejscowego art.58 Prawo wodne nie stanowi inaczej

34 CDR - 34 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH na obszarach parków narodowych, rezerwatów przyrody; Zakaz stosowania osadów ściekowych na gruntach:

35 CDR - 35 - ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Wymienione w pkt. II lp. 1 załącznika do Rozporządzenia Ministra Środowiskaw sprawie procesu odzysku R10 Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie procesu odzysku R10 (Dz.U. z 2011, Nr 86, poz.476) można można stosować w celu nawożenia lub ulepszania gleby poprzez ich rozprowadzanie na powierzchni ziemi warunkiem pod warunkiem spełnienia wszystkich wymagań określonych w tym rozporządzeniu. Osad z zakładowych oczyszczalni ścieków

36 36 ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Rolnik stosujący osady ściekowe, powinien:  posiadać kopię wyników badań gleby (wykonaną metodami zgodnymi w rozporządzeniu ) na której został zastosowany osad zawierający – odczyn gleby, zawartość metali ciężkich, fosfor przyswajalny;  posiadać dokument dotyczący składu zastosowanych osadów ściekowych;  posiadać informację o dawkach stosowanego osadu określone przez ich wytwórcę, zgodnie z przepisami rozporządzenia;  przestrzegać wyżej wymienionych zakazów;  przechowywać wyniki badań (osadów/gruntów) przez okres 5 lat. wytwórcy osadów Dokumenty powinny pochodzić od wytwórcy osadów. Rolnik ma prawo żądać wyżej wymienionych dokumentów w przypadku ich braku – odmówić przyjęcia osadów.

37 CDR - 37 - Lista sprawdzająca dotycząca wymogów w zakresie ochrony gleby w przypadku wykorzystania osadów ściekowych (fragment) Lp. Wymogi zgodności Ocena stanu Opis stanu stwierdzonego TAKNIE NIE DOTYCZY A.3. 1 W gospodarstwie stosuje się komunalne osady ściekowe. A.3.2Przestrzega się obowiązku stosowania komunalnych osadów ściekowych ustabilizowanych oraz odpowiednio przygotowanych do celu i sposobu ich stosowania w szczególności poddanych obróbce biologicznej, chemicznej, termicznej, lub innemu procesów, który obniża podatność kośna zagniwanie i eliminuje zagrożenie dla środowiska lub zdrowia ludzi. A.3. 3 Przestrzega się obowiązku przeprowadzania badań gruntu metodami referencyjnymi określonymi w załączniku Nr5 Dz. U. z 2010r. Nr 137, poz. 924.przed zastosowaniem komunalnych osadów ściekowych A.3. 4 Przestrzega się zakazu stosowania komunalnych osadów ściekowych jeżeli ilość metali ciężkich w wierzchniej warstwie gruntu (0-25cm), na którym te osady mają być zastosowane przekraczają wartości dopuszczalne określone w załączniku i Nr 2 i 3 do rozporządzenia w sprawie koś - Dz. U. z 2010r. Nr 137, poz. 924.

38 CDR - 38 - Lista sprawdzająca dotycząca wymogów w zakresie ochrony gleby w przypadku wykorzystania osadów ściekowych Lp.Wymogi zgodności Ocena stanu Opis stanu stwierdzonego TAKNIE NIE DOTYCZY A.3.11Przestrzega się zakazu stosowania komunalnych osadów ściekowych: na terenach położonych w odległości mniejszej niż 100 m od ujęcia wody, domu mieszkalnego lub zakładu produkcji żywności. na terenach ochrony pośredniej stref ochronnych ujęć wody -ile akt prawa miejscowego wydanego na podstawie art..58 Prawo wodne (Dz.U. z 2005r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.), nie stanowi inaczej. A.3.12Przestrzega się zakazu stosowania komunalnych osadów sciekowych na gruntach rolnych o spadku przekraczającym 10%. A.3.13Przestrzega się zakazu stosowania komunalnych osadów ściekowych na glebach o pH mniejszym niż 5,6.

39 ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Lp. Wymogi szczegółowe Czynności wykonywane w trakcie oceny dostosowania gospodarstwa A.3.1 Gospodarstwo stosuje komunalne osady ściekowe. Pytamy rolnika, czy stosuje w gosp. kom. osady ściekowe? Stosuje przeprowadzamy ocenę wymogów, nie stosuje pomijamy wymogi dotyczące osadów. A.3.2 Przestrzega się obowiązku stosowa- nia kom. osadów ściek. ustabilizo- wanych oraz odpowiednio przygoto- wanych do celu i sposobu ich stoso- wania w szczególności poddanych obróbce biol., chem., term, lub innemu procesów, który obniża podatność koś na zagniwanie i eliminuje zagroże-nie dla środowiska lub zdrowia ludzi. Sprawdzamy, czy rolnik zastosował osady wiadomego pochodzenia tj. czy posiada dokument zawierający opis parametrów stosowanego osadu z oczyszczalni. ( Pomocniczo przykład karty ewidencyjnej komunalnych osadów ściekowych znajduje się w Dz.U.2010r. Nr 249, poz. 1673) Odnotować na liście sprawdzającej czy rolnik posiada dokument zawierający informacje o parametrach oznaczanych w osadach. A.3.3 Przestrzega się obowiązku przeprowadzania badań gruntu metodami referencyjnymi określonymi w załączniku Nr5 Dz. U. z 2010r. Nr 137, poz. 924.przed zastosowaniem komunalnych osadów ściekowych Sprawdzamy, czy rolnik posiada wyniki analizy gleby, na której zastosowano osad (parametry określane w glebie: odczyn gleby-pH; zawartość metali ciężkich: ołów, kadm, rtęć, nikiel, chrom, miedź, cynk oraz fosfor). Wyniki analizy powinien rolnik otrzymać od wytwórcy osadów. Odnotować w liście sprawdzającej czy jest dokument i są na nim oznaczone powyższe parametry. Ocena wymogów

40 ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Lp. Wymogi szczegółowe Czynności wykonywane w trakcie oceny dostosowania gospodarstwa A.3.4 Przestrzega się zakazu stosowania koś jeżeli ilość metali ciężkich w wierzchniej warstwie gruntu (0-25cm), na którym te osady mają być zastosowane przekraczają wartości dopuszczalne określone w załączniku i Nr 2 i 3 do rozporządzenia w sprawie koś - Dz. U. z 2010r. Nr 137, poz. 924. Sprawdzamy, czy na dokumencie z wynikami analizy gleby, znajdują się oznaczenia pH gleby, fosforu, metali ciężkich - ołów, kadm, rtęć, nikiel, chrom, miedź, cynk, Odnotować na liście sprawdzającej czy nie zostały przekroczone wartości metali ciężkich zgodnie z wspomnianym rozporządzeniem załącznik nr 2 ewentualnie 3. A.3.5 Przestrzega się obowiązku przecho- wywania przez okres 5 lat wyników badań kom. osadów ściek. oraz gruntów na których komunalne osady ściekowe zostały zastosowane. Sprawdzamy, czy rolnik ma wyniki analizy badań koś, które zastosował w gosp. oraz gleby na której je zastosował i czy wie, że trzeba te dokumenty przechowywać 5 lat. Odnotować na liście sprawdzającej czy są dokumenty (jakie) i, że poinformowaliśmy rolnika o ich przechowywaniu 5 lat. A.3.6. Przestrzega się zalecanych dawek komunalnych osadów osadów ściekowych określonych w dokumencie przekazanym przez wytwórcę koś. Sprawdzamy, czy rolnik ma dokument wydany przez wytwórcę potwierdzający ilość dostarczonych osadów w postaci rozpisanych dawek (osadów) zastosowanych w gosp. Odnotować na liście sprawdzającej czy rozpisano dawki osadu w dokumencie i podano ich wielkość. Ocena wymogów

41 ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Lp. Wymogi szczegółowe Czynności wykonywane w trakcie oceny dostosowania gospodarstwa A.3.7 Przestrzega się zakazu stosowania osadów ściekowych o których mowa pkt.II Lp.1, załącznika do rozporządzenia w sprawie odzysku R10 - Dz.U z 2011r. Nr86, poz. 476, - jeśli nie spełniają one warunków określonych w tym rozporządzeniu. Sprawdzamy, czy rolnik stosował osady z zakładowych oczyszczalni ścieków i czy jest dokument ich przebadania z oczyszczalni. Jeśli tak - odnotowujemy, to w liście sprawdzającej. A.3.8. Przestrzega się zakazu stosowania komunalnych osadów ściekowych na gruntach, na których rosną rośliny sadownicze i warzywa (nie dotyczy drzew owocowych). Sprawdzamy, czy rolnik zna zasady stosowania osadów ściekowych i przestrzega zakazów związanych z ich stosowaniem (wymienionych w punktach A.3.8 do A.3.11 – które dotyczą jego gospodarstwa). Ocena wymogów

42 ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Ocena wymogów ; Lp. Wymogi szczegółowe Czynności wykonywane w trakcie oceny dostosowania gospodarstwa A.3.9. Przestrzega się zakazu stosowania komunalnych osadów ściekowych na gruntach przeznaczonych do uprawy roślin jagodowych i warzyw, które pozostają w bezpośrednim kontakcie z gleba i są spożywane w stanie surowym, w okresie 10 miesięcy poprzedzających zbiór tych roślin i podczas samego zbioru. Sprawdzamy czy rolnik zna zasady stosowania osadów ściekowych i przestrzega zakazów związanych z ich stosowaniem (wymienionych w punktach 1.3.3 do 1.3.8 – które dotyczą jego gospodarstwa). Odnotowujemy na liście sprawdzającej, pod jaką uprawę zastosowano osad, jej powierzchnię, termin stosowania, działkę ewidencyjna, jeśli w pobliżu są cieki wodne, zbiornik wodny, dom mieszkalny odnotowujemy odległości w jakich znajdują się od pola na którym zastosowano osad. A.3.10. Przestrzega się zakazu stosowania komunalnych osadów ściekowych na łąkach i pastwiskach.

43 ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH ; Ocena wymogów Lp. Wymogi szczegółowe Czynności wykonywane w trakcie oceny dostosowania gospodarstwa A.3.11 Przestrzega się zakazu stosowania koś: 1) na terenach zalewowych, czasowo podtopionych i bagiennych, 2) na terenach czasowo zamarzniętych i pokrytych śniegiem, 3) na gruntach o dużej przepuszczalności (piaski luźne i słabo-gliniaste oraz piaski gliniaste lekkie), jeżeli poziom wód gruntowych znajduje się na głębokości mniejszej niż 1,5 m poniżej powierzchni gruntu, 4) na obszarach ochronnych zbiorników wód podziemn. 5) w pasie gruntu o szerokości 50 m bezpośrednio przylegającego do brzegów jezior i cieków, 6) na terenach położonych w odl. mniejszej niż 100 m od ujęcia wody, domu lub zakładu produkcji żywności, 7) na wewnętrznych terenach ochrony pośredniej stref ochronnych ujęć wody. Sprawdzamy czy rolnik zna zasady stosowania osadów ściekowych i przestrzega zakazów związanych z ich stosowaniem (wymienionych w punktach 1.3.3 do 1.3.8 – które dotyczą jego gospodarstwa). Odnotowujemy na liście sprawdzającej, pod jaką uprawę zastosowano osad, jej powierzchnię, termin stosowania, działkę ewidencyjna, jeśli w pobliżu są cieki wodne, zbiornik wodny, dom mieszkalny odnotowujemy odległości w jakich znajdują się od pola na którym zastosowano osad.

44 ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH ; Ocena wymogów I Lp.Wymogi szczegółoweCzynności wykonywane w trakcie oceny dostosowania gospodarstwa A.3.12. Przestrzega się zakazu stosowania osadów ściekowych na gruntach rolnych, o spadku przekraczającym 10%. Sprawdzamy czy rolnik zna zasady stosowania osadów ściekowych i przestrzega zakazów związanych z ich stosowaniem (wymienionych w punktach 1.3.3 do 1.3.8 – które dotyczą jego gospodarstwa). 1.3.13 Przestrzega się zakazu stosowania osadów ściekowych na terenach użytkowanych rolniczo o pH gleby mniejszym niż 5,6. Sprawdzamy u rolnika, czy na dokumencie analizy gleby, znajduje się wynik odczynu gleby, który nie powinien być niższy niż 5,6; Odnotowujemy w liście sprawdzającej oznaczoną wartość pH gleby.

45 CDR - 45 - Lista sprawdzająca dotycząca wymogów w zakresie ochrony gleby w przypadku wykorzystania osadów ściekowych – przykład wypełnienia Lp. Wymogi zgodności Ocena stanu Opis stanu stwierdzonego TAKNIE NIE DOTYCZY A.3. 1 W gospodarstwie stosuje się komunalne osady ściekowe. X A.3.2 Przestrzega się obowiązku stosowania komunalnych osadów ściekowych ustabilizowanych oraz odpowiednio przygotowanych do celu i sposobu ich stosowania w szczególności poddanych obróbce biologicznej, chemicznej, termicznej, lub innemu procesów, który obniża podatność kośna zagniwanie i eliminuje zagrożenie dla środowiska lub zdrowia ludzi. X Rolnik wskazał doku- ment z dawkami osadu ściekowego na którym znajdują się dane oczyszczalni ścieków (pieczątka). A.3. 3 Przestrzega się obowiązku przeprowadzania badań gruntu metodami referencyjnymi określonymi w załączniku Nr5 Dz. U. z 2010r. Nr 137, poz. 924.przed zastosowaniem komunalnych osadów ściekowych X Rozmowa z rolnikiem, który potwierdza, że przed stosowaniem osadu zbadano glebę. A.3. 4 Przestrzega się zakazu stosowania komunalnych osadów ściekowych jeżeli ilość metali ciężkich w wierzchniej warstwie gruntu (0-25cm), na którym te osady mają być zastosowane przekraczają wartości dopuszczalne określone w załączniku i Nr 2 i 3 do rozporządzenia w sprawie koś - Dz. U. z 2010r. Nr 137, poz. 924. X Stwierdzono, brak posiada wyników analizy gleby na której zastosowano komunalny osad ściekowy.

46 CDR - 46 - Lista sprawdzająca dotycząca wymogów w zakresie ochrony gleby w przypadku wykorzystania osadów ściekowych Lp.Wymogi zgodności Ocena stanu Opis stanu stwierdzonego TAKNIE NIE DOTYCZY A.3.5Przestrzega się obowiązku przechowywania przez okres 5 lat wyników badań komunalnych osadów ściekowych oraz gruntów na których komunalne osady ściekowe zostały zastosowane. X A.3.6Przestrzega się zalecanych dawek komunalnych osadów osadów ściekowych określonych w dokumencie przekazanym przez wytwórcę koś. X A.3.7Przestrzega się zakazu stosowania osadów ściekowych o których mowa pkt.II Lp.1, załącznika do rozporządzenia w sprawie odzysku R10 - Dz.U z 2011r. Nr86, poz. 476, - jeśli nie spełniają one warunków określonych w tym rozporządzeniu. X

47 ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH ; I Przykład zapisu zalecenia dotycz ą cego nie spełnionego wymogu ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Obszar: ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH W tym obszarze nie przewiduje się sporządzenia planu dostosowania. Działanie dostosowawcze w formie pisemnego zalecenia należy odnotować pod listą sprawdzającą. Nr niezgodności z listy sprawdzającej Opis niezgodnościDziałania dostosowawcze A.3.4., A.3.5., A.3.13. Rolnik nie posiada wyników analizy gleby, na której zastosowano komunalny osad ściekowy, wykonane przed zastosowaniem komunalnego osadu ściekowego (na zawartość metali ciężkich, pH, fosforu). Zwrócić się do wytwórcy osadu (forma pisemna) o dostarczenie kopii analizy gleby, powinna zawierać informacje dla kogo sporządzona, pod jakie uprawy (oznaczenia: pH gleby, zawartość metali ciężkich - ołów, kadm, rtęć, nikiel, chrom, miedź, cynk i fosforu).

48 Mo ż liwe sankcje Sankcje zależą od: skali/wagi naruszenia przepisu kryterium zasięgu (naruszenia nr A.3.2-A.3.13) do powierzchni gospodarstwa 1 pkt. - 10% pow. gosp., ale nie wiecej niż 2ha pow. gospodarstwa 3 pkt. - 10 -20% pow. gosp., ale nie wiecej niż 2-10ha pow. gosp. 5 pkt. - większej niż 20% pow. GO gosp., wiecej niż 10ha pow. gosp. ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH 5% 3% 1%

49 Mo ż liwe sankcje Sankcje zależą od: skali/wagi naruszenia przepisu kryterium dotkliwości (naruszenia nr A.3.5) 3 pkt. – niekompletne wyniki badań kom. osadów ściek. oraz gruntów 5 pkt. – brak wyników badań kom. osadów ściek. oraz gruntów (naruszenia nr A.3.2,A.3.4 i A.3.7-A.3.13) efekt zanieczyszczenia środowiska widoczny, negatywny, skutki dla zdrowia ludzi i zwierzat 1 pkt. – negatywny, niemożliwy do określenia w czasie 3 pkt. - negatywny, widoczny w roku kontroli 5 pkt. - negatywny, widoczny w roku kontroli/i później, skutki dla zdrowia ludzi i zwierząt. ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH 5% 3% 1%

50 Mo ż liwe sankcje Sankcje zależą od: skali/wagi naruszenia przepisu kryterium dotkliwości (naruszenia nr A.3.6) 1 pkt. - dawki przekroczone max 15 % odnośnie do jedn. pow. gruntu 3 pkt. - dawki przekroczone 15 -30% odnośnie do jedn. pow. gruntu 5 pkt. - dawki przekroczone powyżej 30% odnośnie do jedn. pow. gruntu ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH 5% 3% 1%

51 Mo ż liwe sankcje Sankcje zależą od: skali/wagi naruszenia przepisu kryterium trwałości (naruszenia nr A.3.2-A.3.13) odwracalne, nieodwracalne, pracochłonność działań naprawczych 1 pkt. - odwracalne krótkotrwałe, działania naprawcze niekonieczne/małe 3 pkt. - odwracalne długotrwałe, działania naprawcze znaczne 5 pkt. - nieodwracalne Rozporządzenie MRIRW w sprawie liczby punktów, jaką przypisuje się stwierdzonej niezgodności, oraz procentowej wielkości zmniejszenia płatności bezpośredniej, płatności cukrowej, płatności do pomidorów lub wsparcia specjalnego Dz. U z 2010r. Nr 67, poz. 434 i Dz. U z 2011r. Nr 97, poz. 563 ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH 5% 3% 1%

52 CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 52 ROLNICZE WYKORZYSTANIE OSADÓW Ś CIEKOWYCH Przeprowadzone w gospodarstwach kontrole ujawniły niedociągnięcia w zakresie: lata 2009-2010 lata 2009-2010 nie przestrzegania wielkości dawek stosowanych osadów wynikających z przepisów rozporządzenia, nie przeprowadzania badań gleby przed stosowaniem osadów 2011 rok 2011 niezgodne stosowanie komunalnych osadów ściekowych - na terenach zalewowych, niezgodne stosowanie komunalnych osadów ściekowych – za blisko ujęcia wody, domu odległość mniejsza niż 100 m od ujęcia Sankcje

53 CDR - 53 - DZIĘKUJĘ