1 Odmienne i nieodmienne części mowyOpracowała Tola Armańska kl. VIa

2 Podział części mowy Odmienne rzeczownik czasownik przymiotnikliczebnik zaimek (rzeczowny, przymiotny, liczebny)

3 Podział części mowy Nieodmienne przysłówek zaimek przysłowny przyimekspójnik wykrzyknik partykuła

4 Odmienne części mowy Rzeczownik Odpowiada na pytanie kto? co?Nazywa on rzeczy, obiekty, miejsca, osoby, rośliny, zwierzęta, oraz zjawiska. Rzeczownik w języku polskim najczęściej pełni funkcję podmiotu w zdaniu, występuje również w funkcji dopełnienia, okolicznika, przydawki lub orzecznika. Odmienia się przez liczby i przypadki, występuje w rodzajach męskim, żeńskim, nijakim, męskoosobowym i niemęskoosobowym. Pytania przypadków: Mianownik kto? co? Dopełniacz kogo? czego? Celownik komu? czemu? Biernik kogo? co? Narzędnik z kim? z czym? Miejscownik o kim? o czym? Wołacz o!

5 Odmienne części mowy CzasownikOdpowiada na pytanie co robi? co się z nim dzieje? Przedstawia dziejące się czynności oraz niektóre stany. W zdaniu tworzy orzeczenie. Odmienia się przez osoby, liczby, rodzaje, czasy, tryby, strony i aspekty. Występuje podział na czasowniki dokonane i niedokonane. Nieosobowa forma czasownika to bezokolicznik np. kochać, biegać, spać. Odmiana przez osoby: 1 os. – (ja) mówię os. – (my) mówimy 2 os. – (ty) mówisz 2 os. – (wy) mówicie 3 os. – (on, ona, ono) mówi 3 os. – (oni, one) mówią

6 Odmienne części mowy Czasowniki mogą występować w trzech czasach:teraźniejszym (czynność, która właśnie trwa) przeszłym (czynność, mająca miejsce w przeszłości) przyszłym (czynność, która dopiero nastąpi) Czasowniki mogą posiadać aspekt: niedokonany (informuje nas o czynności, która nie została dokonana albo jeszcze trwa i nie możemy określić czy się dokona) dokonany (informuje nas o czynności, która została zakończona lub zostanie zakończona)

7 Odmienne części mowy Czasowniki mogą występować w 3 trybach:oznajmującym (piszesz) przypuszczającym (pisałbyś) rozkazującym (pisz!) Czasowniki mogą występować w 3 stronach: czynnej np.: Ola myje psa. biernej np.: Pies jest myty przez Olę. zwrotnej np.: Pies się myje. Nie zawsze można utworzyć stronę zwrotną.

8 Odmienne części mowy PrzymiotnikOdpowiada na pytanie jaki? jaka? jakie? czyj? czyja? czyje? który? która? które? Stanowi określenie rzeczownika i nadaje właściwości osobom i przedmiotom. Odmienia się przez przypadki, liczby oraz posiada rodzaje. Podlega również stopniowaniu. Wyróżniamy 3 stopnie: równy, wyższy i najwyższy. Wyróżniamy następujące rodzaje stopniowania: regularny (piękny, piękniejszy, najpiękniejszy) nieregularny (zły, gorszy, najgorszy) opisowy (interesujący, bardziej interesujący, najbardziej interesujący)

9 Odmienne części mowy LiczebnikOdpowiada na pytania ile? który z kolei? Odmienia się podobnie jak rzeczowniki przez przypadki, liczby i rodzaje. Liczebniki możemy podzielić na: główne (dwa, siedem, sto) porządkowe (pierwszy, piąty dziesiąty) zbiorowe (dwoje, troje, osiemnaścioro) nieokreślone (kilka, kilkanaście) ułamkowe (pół, półtora, dwie trzecie)

10 Odmienne części mowy Zaimek rzeczowny Zaimek przymiotnyOdpowiada na pytanie kto? co? W zdaniu pełni funkcję równoważnika rzeczownika. Podobnie jak rzeczownik, może pełnić rolę podmiotu lub dopełnienia. Zaimek przymiotny Odpowiada na pytanie jaki? Jaka? Jakie? Zastępuje przymiotnik. Może pełnić w zdaniu funkcję przydawki.

11 Odmienne części mowy Zaimek liczebnyOdpowiada na pytanie ile? który z kolei? Zastępuje liczebnik. W zdaniu przeważnie pełni funkcję przydawki.

12 Nieodmienne części mowyPrzysłówek Odpowiada na pytanie jak? kiedy? gdzie? Najczęściej stanowi określenie czasownika, przymiotnika, bądź innego przysłówka. Zaimek przysłowny Odpowiada na pytanie jaki? kiedy? gdzie?

13 Nieodmienne części mowyPrzyimek Są to wyrazy niesamodzielne. Łączą się przeważnie z rzeczownikami lub zaimkami rzeczownymi. Tworzą z nimi określenia czasowników, innych rzeczowników, przymiotników lub przysłówków (np.: po, przed, za, do, pod, nad, przy, ze). Wykrzyknik Wyraża różnego rodzaju emocje (och!, ach!, oj!, ojej!) lub oddaje dźwiękonaśladowczo różne odgłosy (bum!, łup!)

14 Nieodmienne części mowySpójnik Łączy wyrazy oraz zdania składowe w zdaniu złożonym (np.: i, oraz, albo, lecz, ponieważ, dlatego.) Partykuła Są to wyrazy niesamodzielne, zazwyczaj służą wzmocnieniu znaczenia samodzielnych wyrazów (-by, -bym, -byśmy, -że, -ż) np.: dajże, zróbże. Czasem mogą też modyfikować znaczenie samodzielnego wyrazu (nie, już, niech, by).

15 Sprawdź swoją wiedzę TEST

16 Sprawdź swoją wiedzę 1. Przez co odmienia się czasownik?przypadki, liczby, czasy, osoby, tryby osoby, liczby, czasy, tryby, strony czasy, liczby, osoby, funkcje, imiesłowy

17 Sprawdź swoją wiedzę 1. Przez co odmienia się czasownik?przypadki, liczby, czasy, osoby, tryby osoby, liczby, czasy, tryby, strony czasy, liczby, osoby, funkcje, imiesłowy Naciśnij na strzałkę, aby powrócić do pytania. Źle

18 Sprawdź swoją wiedzę 1. Przez co odmienia się czasownik?przypadki, liczby, czasy, osoby, tryby osoby, liczby, czasy, tryby, strony czasy, liczby, osoby, funkcje, imiesłowy Naciśnij na strzałkę, aby powrócić do pytania. Źle

19 Sprawdź swoją wiedzę 1. Przez co odmienia się czasownik?przypadki, liczby, czasy, osoby, tryby osoby, liczby, czasy, tryby, strony czasy, liczby, osoby, funkcje, imiesłowy Naciśnij na strzałkę, aby przejść dalej. Dobrze

20 Sprawdź swoją wiedzę 2. Na jakie pytanie odpowiada przysłówek?jak? gdzie? kiedy? kto? co? jaki? jaka? jakie?

21 Sprawdź swoją wiedzę 2. Na jakie pytanie odpowiada przysłówek?jak? gdzie? kiedy? kto? co? jaki? jaka? jakie? Naciśnij na strzałkę, aby powrócić do pytania. Źle

22 Sprawdź swoją wiedzę 2. Na jakie pytanie odpowiada przysłówek?jak? gdzie? kiedy? kto? co? jaki? jaka? jakie? Naciśnij na strzałkę, aby powrócić do pytania. Źle

23 Sprawdź swoją wiedzę 2. Na jakie pytanie odpowiada przysłówek?jak? gdzie? kiedy? kto? co? jaki? jaka? jakie? Naciśnij na strzałkę, aby przejść dalej. Dobrze

24 Sprawdź swoją wiedzę 3. Ile jest części mowy?5 odmiennych i 5 nieodmiennych 5 odmiennych i 6 nieodmiennych 8 odmiennych i 3 nieodmienne

25 Sprawdź swoją wiedzę 3. Ile jest części mowy?5 odmiennych i 5 nieodmiennych 5 odmiennych i 6 nieodmiennych 8 odmiennych i 3 nieodmienne Naciśnij na strzałkę, aby powrócić do pytania. Źle

26 Sprawdź swoją wiedzę 3. Ile jest części mowy?5 odmiennych i 5 nieodmiennych 5 odmiennych i 6 nieodmiennych 8 odmiennych i 3 nieodmienne Źle

27 Sprawdź swoją wiedzę 3. Ile jest części mowy?5 odmiennych i 5 nieodmiennych 5 odmiennych i 6 nieodmiennych 8 odmiennych i 3 nieodmienne Naciśnij na strzałkę, aby przejść dalej. Dobrze

28 Sprawdź swoją wiedzę 4. Na jakie pytania odpowiada miejscownik?o kim? o czym? z kim ? z czym? komu? czemu?

29 Sprawdź swoją wiedzę 4. Na jakie pytania odpowiada miejscownik?o kim? o czym? z kim ? z czym? komu? czemu? Naciśnij na strzałkę, aby powrócić do pytania. Źle

30 Sprawdź swoją wiedzę 4. Na jakie pytania odpowiada miejscownik?o kim? o czym? z kim ? z czym? komu? czemu? Naciśnij na strzałkę, aby powrócić do pytania. Źle

31 Sprawdź swoją wiedzę 4. Na jakie pytania odpowiada miejscownik?o kim? o czym? z kim ? z czym? komu? czemu? Naciśnij na strzałkę, aby przejść dalej. Dobrze

32 Dziękuję za uwagę